dèan
Appearance
Scottish Gaelic
[edit]Etymology
[edit]From Old Irish ·dénai, prototonic form of do·gní.
Pronunciation
[edit]- (Lewis, Wester Ross) IPA(key): /d̥ʲĩãn/[1], (unstressed) /d̥ʲan/[2]
- (Uist, Barra, Skye) IPA(key): /d̥ʒian/[3], (unstressed) /d̥ʒɛn/[4]
- (south Argyll) IPA(key): [d̥ʒɛˑn][5]
Verb
[edit]dèan (past rinn, future nì, verbal noun dèanamh, past participle dèanta)
Conjugation
[edit]Conjugation of dèan (irregular)
singular | plural | impersonal | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
first | second | third m/f | first | second | third | |||
independent | past | rinn mi | rinn thu | rinn e/i | rinn sinn | rinn sibh | rinn iad | rinneadh |
future | nì mi | nì thu | nì e/i | nì sinn | nì sibh | nì iad | nithear | |
conditional | dhèanainn | dhèanadh tu | dhèanadh e/i | dhèanadh sinn dhèanamaid |
dhèanadh sibh | dhèanadh iad | dhèante(adh) dhèanaist(e)1 | |
negative | past | cha do rinn mi cha d' rinn mi |
cha do rinn thu cha d' rinn thu |
cha do rinn e/i cha d' rinn e/i |
cha do rinn sinn cha d' rinn sinn |
cha do rinn sibh cha d' rinn sibh |
cha do rinn iad cha d' rinn iad |
cha do rinneadh cha d' rinneadh |
future | cha dèan mi | cha dèan thu | cha dèan e/i | cha dèan sinn | cha dèan sibh | cha dèan iad | cha dèanar | |
conditional | cha dèanainn | cha dèanadh tu | cha dèanadh e/i | cha dèanadh sinn cha dèanamaid |
cha dèanadh sibh | cha dèanadh iad | cha dèante(adh) cha dèanaist(e)1 | |
affirmative interrogative |
past | an do rinn mi? an d' rinn mi? |
an do rinn thu? an d' rinn thu? |
an do rinn e/i? an d' rinn e/i? |
an do rinn sinn? an d' rinn sinn? |
an do rinn sibh? an d' rinn sibh? |
an do rinn iad? an d' rinn iad? |
an do rinneadh? an d' rinneadh? |
future | an dèan mi? | an dèan thu? | an dèan e/i? | an dèan sinn? | an dèan sibh? | an dèan iad? | an dèanar? | |
conditional | an dèanainn? | an dèanadh tu? | an dèanadh e/i? | an dèanadh sinn? an dèanamaid? |
an dèanadh sibh? | an dèanadh iad? | an dèante(adh)? an dèanaist(e)?1 | |
negative interrogative |
past | nach do rinn mi? nach d' rinn mi? |
nach do rinn thu? nach d' rinn thu? |
nach do rinn e/i? nach d' rinn e/i? |
nach do rinn sinn? nach d' rinn sinn? |
nach do rinn sibh? nach d' rinn sibh? |
nach do rinn iad? nach d' rinn iad? |
nach do rinneadh? nach d' rinneadh? |
future | nach dèan mi? | nach dèan thu? | nach dèan e/i? | nach dèan sinn? | nach dèan sibh? | nach dèan iad? | nach dèanar? | |
conditional | nach dèanainn? | nach dèanadh tu? | nach dèanadh e/i? | nach dèanadh sinn? nach dèanamaid? |
nach dèanadh sibh? | nach dèanadh iad? | nach dèante(adh)? nach dèanaist(e)?1 | |
relative future | (a) nì mi | (a) nì thu | (a) nì e/i | (a) nì sinn | (a) nì sibh | (a) nì iad | (a) nithear | |
imperative | dèanam! | dèan! | dèanadh e/i! | dèanamaid! | dèanaibh! | dèanadh iad! | dèanar! | |
verbal noun | dèanamh | |||||||
past participle | dèanta, dèante |
1 Lewis dialect form
- Alternative verbal noun: dèanadh
Derived terms
[edit]- dèan adhradh (“worship”)
- dèan briogadh clì (“left-click”)
- dèan briogadh deis (“right-click”)
- dèan bun no bàrr (“make head or tail”)
- dèan casad (“cough”)
- dèan casaid (“complain”)
- dèan coimeas air (“compare”)
- dèan dìmeas air (“despise”)
- dèan dranndan (“snarl”)
- dèan dùrdail (“coo”)
- dèan fàite-gàire (“smile”)
- dèan farchluais (“eavesdrop”)
- dèan fead (“whistle”)
- dèan feum de (“use”)
- dèan fiughair ri (“look forward to”)
- dèan gàire (“smile; laugh”)
- dèan glugan (“gurgle”)
- dèan in-imrich (“immigrate”)
- dèan lethbhreac (“copy”)
- dèan preasarlach (“coppice”)
- dèan rèite (“atone”)
- dèan sèist air (“besiege”)
- dèan snodha-gàire (“smile”)
- dèanta (“done, made”)
- ionnsaich do sheanmhair lit' a dhèanamh (“teach grandmother how to suck eggs”)
References
[edit]- ^ Roy Wentworth (2003) Gaelic Words and Phrases From Wester Ross / Faclan is Abairtean à Ros an Iar, Inverness: CLÀR, →ISBN
- ^ Oftedal, M. (1956) A linguistic survey of the Gaelic dialects of Scotland, Vol. III: The Gaelic of Leurbost, Isle of Lewis, Oslo: Norsk Tidsskrift for Sprogvidenskap
- ^ Borgstrøm, Carl Hj. (1937) The dialect of Barra in the Outer Hebrides, Oslo: Norsk Tidsskrift for Sprogvidenskap
- ^ Mac Gill-Fhinnein, Gordon (1966) Gàidhlig Uidhist a Deas, Dublin: Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath
- ^ Scouller, Alastair (2017) The Gaelic Dialect of Colonsay (PhD thesis), Edinburgh: University of Edinburgh
Further reading
[edit]- Gregory Toner, Sharon Arbuthnot, Máire Ní Mhaonaigh, Marie-Luise Theuerkauf, Dagmar Wodtko, editors (2019), “do·gní”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language
- Edward Dwelly (1911) “dèan”, in Faclair Gàidhlig gu Beurla le Dealbhan [The Illustrated Gaelic–English Dictionary][1], 10th edition, Edinburgh: Birlinn Limited, →ISBN