अणु

See also: अणू

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit अणु (aṇu). Cognate with Marathi अणू (aṇū).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /ə.ɳuː/, [ɐ.ɳuː]

• Audio:

  (file)

Noun

अणु • (aṇu) m (Urdu spelling انو)

1. molecule
2. particle

   Synonym: कण (kaṇ)

Declension

Declension of अणु (masc u-stem)

	singular	plural
direct	अणु aṇu	अणु aṇu
oblique	अणु aṇu	अणुओं aṇuõ
vocative	अणु aṇu	अणुओ aṇuo

Derived terms

• जीवाणु (jīvāṇu)
• नपुंसाणु (napunsāṇu)
• परमाणु (parmāṇu)
• प्रकाशाणु (prakāśāṇu)
• विषाणु (viṣāṇu)

 

Nepali

Pronunciation

• IPA^(key): [ʌɽ̃u]
• Phonetic Devanagari: अणु

Noun

अणु • (aṇu) m

1. molecule
2. atom
3. particle

Derived terms

• कीटाणु (kīṭāṇu)
• जीवाणु (jīvāṇu)
• परमाणु (parmāṇu)
• विषाणु (viṣāṇu)

 

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• অণু (Assamese script)
• ᬅᬡᬸ (Balinese script)
• অণু (Bengali script)
• 𑰀𑰜𑰲 (Bhaiksuki script)
• 𑀅𑀡𑀼 (Brahmi script)
• အဏု (Burmese script)
• અણુ (Gujarati script)
• ਅਣੁ (Gurmukhi script)
• 𑌅𑌣𑍁 (Grantha script)
• ꦄꦟꦸ (Javanese script)
• 𑂃𑂝𑂳 (Kaithi script)
• ಅಣು (Kannada script)
• អណុ (Khmer script)
• ອຓຸ (Lao script)
• അണു (Malayalam script)
• ᠠᢏᡠ (Manchu script)
• 𑘀𑘜𑘳 (Modi script)
• ᠠᢏᠤ (Mongolian script)
• 𑦠𑦼𑧔 (Nandinagari script)
• 𑐀𑐞𑐸 (Newa script)
• ଅଣୁ (Odia script)
• ꢂꢠꢸ (Saurashtra script)
• 𑆃𑆟𑆶 (Sharada script)
• 𑖀𑖜𑖲 (Siddham script)
• අණු (Sinhalese script)
• 𑩐𑩪𑩒 (Soyombo script)
• 𑚀𑚘𑚰 (Takri script)
• அணு (Tamil script)
• అణు (Telugu script)
• อณุ (Thai script)
• ཨ་ཎུ (Tibetan script)
• 𑒁𑒝𑒳 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨘𑨃 (Zanabazar Square script)

Etymology

Probably from Proto-Indo-Aryan *Harnuṣ. Possibly cognate with Hindi आटा (āṭā, “flour”) and Ancient Greek ἀλέω (aléō, “to grind, mill”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ɐ́.ɳu/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈɐ.ɳu/

Noun

अणु • (áṇu) stem, m

1. atom of matter, particle
2. "an atom of time", the 54,675,000th part of a muhūrta (of 48 minutes)

Declension

Masculine u-stem declension of अणु (áṇu)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अणुः áṇuḥ	अणू áṇū	अणवः áṇavaḥ
Vocative	अणो áṇo	अणू áṇū	अणवः áṇavaḥ
Accusative	अणुम् áṇum	अणू áṇū	अणून् áṇūn
Instrumental	अणुना / अण्वा¹ áṇunā / áṇvā¹	अणुभ्याम् áṇubhyām	अणुभिः áṇubhiḥ
Dative	अणवे / अण्वे¹ áṇave / áṇve¹	अणुभ्याम् áṇubhyām	अणुभ्यः áṇubhyaḥ
Ablative	अणोः / अण्वः¹ áṇoḥ / áṇvaḥ¹	अणुभ्याम् áṇubhyām	अणुभ्यः áṇubhyaḥ
Genitive	अणोः / अण्वः¹ áṇoḥ / áṇvaḥ¹	अण्वोः áṇvoḥ	अणूनाम् áṇūnām
Locative	अणौ áṇau	अण्वोः áṇvoḥ	अणुषु áṇuṣu
Notes	¹Vedic

Adjective

अणु • (áṇu) stem (comparative अणीयस्, superlative अणिष्ठ)

1. minute, atomic
2. fine

Declension

Masculine u-stem declension of अणु (áṇu)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अणुः áṇuḥ	अणू áṇū	अणवः áṇavaḥ
Vocative	अणो áṇo	अणू áṇū	अणवः áṇavaḥ
Accusative	अणुम् áṇum	अणू áṇū	अणून् áṇūn
Instrumental	अणुना / अण्वा¹ áṇunā / áṇvā¹	अणुभ्याम् áṇubhyām	अणुभिः áṇubhiḥ
Dative	अणवे / अण्वे¹ áṇave / áṇve¹	अणुभ्याम् áṇubhyām	अणुभ्यः áṇubhyaḥ
Ablative	अणोः / अण्वः¹ áṇoḥ / áṇvaḥ¹	अणुभ्याम् áṇubhyām	अणुभ्यः áṇubhyaḥ
Genitive	अणोः / अण्वः¹ áṇoḥ / áṇvaḥ¹	अण्वोः áṇvoḥ	अणूनाम् áṇūnām
Locative	अणौ áṇau	अण्वोः áṇvoḥ	अणुषु áṇuṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ī-stem declension of अण्वी (áṇvī)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अण्वी áṇvī	अण्व्यौ / अण्वी¹ áṇvyau / áṇvī¹	अण्व्यः / अण्वीः¹ áṇvyaḥ / áṇvīḥ¹
Vocative	अण्वि áṇvi	अण्व्यौ / अण्वी¹ áṇvyau / áṇvī¹	अण्व्यः / अण्वीः¹ áṇvyaḥ / áṇvīḥ¹
Accusative	अण्वीम् áṇvīm	अण्व्यौ / अण्वी¹ áṇvyau / áṇvī¹	अण्वीः áṇvīḥ
Instrumental	अण्व्या áṇvyā	अण्वीभ्याम् áṇvībhyām	अण्वीभिः áṇvībhiḥ
Dative	अण्व्यै áṇvyai	अण्वीभ्याम् áṇvībhyām	अण्वीभ्यः áṇvībhyaḥ
Ablative	अण्व्याः / अण्व्यै² áṇvyāḥ / áṇvyai²	अण्वीभ्याम् áṇvībhyām	अण्वीभ्यः áṇvībhyaḥ
Genitive	अण्व्याः / अण्व्यै² áṇvyāḥ / áṇvyai²	अण्व्योः áṇvyoḥ	अण्वीनाम् áṇvīnām
Locative	अण्व्याम् áṇvyām	अण्व्योः áṇvyoḥ	अण्वीषु áṇvīṣu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter u-stem declension of अणु (áṇu)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अणु áṇu	अणुनी áṇunī	अणूनि / अणु¹ / अणू¹ áṇūni / áṇu¹ / áṇū¹
Vocative	अणु / अणो áṇu / áṇo	अणुनी áṇunī	अणूनि / अणु¹ / अणू¹ áṇūni / áṇu¹ / áṇū¹
Accusative	अणु áṇu	अणुनी áṇunī	अणूनि / अणु¹ / अणू¹ áṇūni / áṇu¹ / áṇū¹
Instrumental	अणुना / अण्वा¹ áṇunā / áṇvā¹	अणुभ्याम् áṇubhyām	अणुभिः áṇubhiḥ
Dative	अणुने / अणवे¹ / अण्वे¹ áṇune / áṇave¹ / áṇve¹	अणुभ्याम् áṇubhyām	अणुभ्यः áṇubhyaḥ
Ablative	अणुनः / अणोः¹ / अण्वः¹ áṇunaḥ / áṇoḥ¹ / áṇvaḥ¹	अणुभ्याम् áṇubhyām	अणुभ्यः áṇubhyaḥ
Genitive	अणुनः / अणोः¹ / अण्वः¹ áṇunaḥ / áṇoḥ¹ / áṇvaḥ¹	अणुनोः áṇunoḥ	अणूनाम् áṇūnām
Locative	अणुनि / अणौ¹ áṇuni / áṇau¹	अणुनोः áṇunoḥ	अणुषु áṇuṣu
Notes	¹Vedic

Derived terms

• अणिमन् (aṇimán, “minuteness, fineness”)

Descendants

• Assamese: অণু (onu)
• Bengali: অণু (onu)
• Hindi: अणू (aṇū)
• Konkani: अणू (aṇū)
• Marathi: अणू (aṇū)
• Nepali: अणु (aṇu)
• Odia: ଅଣୁ (aṇu)
• → Punjabi:

  Gurmukhi script: ਅਣੂ (aṇū)

  Shahmukhi script: اَݨُو (aṇū)

• → Tamil: அணு (aṇu)
• → Telugu: అణువు (aṇuvu)

References

• Monier Williams (1899) “अणु”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 11, column 3.
• Mayrhofer, Manfred (1992) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎^[1] (in German), volume 1, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, pages 55-6