Tugendbund

Φέρντιναρντ φον Σιλ

Η Tugendbund, ή κοινωνία της άσκησης των χρηστών ηθών ήταν μυστική εταιρεία στην Πρωσία, που ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1808, με σκοπό την αναβίωση του εθνικού πνεύματος μετά την ήττα από τον Ναπολέοντα. Σχηματίστηκε δηλαδή μετά τη μάχη της Ιένας-Άουερστεντ, κατά την άνοιξη του 1808 στο Κένινγκσμπεργκ.

Ιστορικό

Μετά τη συνθήκη του Τιλσίτ και την απόφαση του βασιλιά της Πρωσίας να συμμαχήσει με τον Ναπολέοντα, Γερμανοί στοχαστές και φιλόσοφοι επεδίωξαν την αναγέννηση του πρωσικού βασιλείου και την νίκη του επί του Ναπολέοντα. Τότε δημιουργήθηκαν αρκετές μυστικές εταιρείες, σημαντικότερη των οποίων υπήρξε η Tugendbund, που εκπροσωπούσε τη φιλελεύθερη τάση, η Αναρχική Εταιρεία του Βερολίνου (Gesetzlose Gesellschaft), που εκπροσωπούσε μετριοπαθέστερη τάση και η Γερμανική Λίγκα (Deutsche Bund), η οποία αντιπροσώπευε την ασυμβίβαστη τάση των Ρεπουμπλικανών.

Οι τρεις τεκτονικές στοές του Κένινγκσμπεργκ που δημιούργησαν την Tugendbund, την ονόμασαν επισήμως «Επιστημονική εταιρία για την άσκηση των χρηστών ηθών» (sittlich Wissenschaftlicher-Verein). Παρά το γεγονός ότι το καταστατικό της εν λόγω εταιρείας εγκρίθηκε από τον Φρειδερίκο Γουλιέλμο τον Γ΄ στις 30 Ιουνίου του 1808, συνάντησε την εχθρότητα του Χάινριχ Φρίντριχ Καρλ του Στάιν που επεδίωκε να προωθήσει τη δική του άποψη για τις πρωσικές μεταρρυθμίσεις. Η ύπαρξη της εταιρείας απαγορεύτηκε αρχικά με ναπολεόντειο διάταγμα και στη συνέχεια από τον βασιλέα Φρειδερίκο Γουλιέλμο Γ΄ κατά τον Δεκέμβριο του 1809.

Στόχοι και εξεγέρσεις

Βίλχελμ φον Ντέρνμπεργκ από τον Λούντβιχ Έμιλ Γκριμ (1790–1863)

Οι στόχοι της Tugendbund ήταν φαινομενικά παιδαγωγικoί. Ωστόσο, ορισμένα μέλη της, ενθαρρυμένα από τις επιτυχίες της ισπανικής εξέγερσης, πείστηκαν ότι χρειάζεται αμεσότερη στρατιωτική δράση κατά της Γαλλίας. Τον Απρίλιο του 1809 ο Φρίντριχ φον Κάττε (Friederich von Katte), Πρώσος πρώην αξιωματικός ηγήθηκε εξέγερσης στη Βεστφαλία με στόχο την κατάληψη του Μαγδεβούργου. Ωστόσο, δεν κατάφερε να ξεσηκώσει τον τοπικό πληθυσμό και διαλύοντας το στρατιωτικό σώμα του αποτελούμενο από εθελοντές επέστρεψε στο Βερολίνο, όπου και συνελήφθη.

Πολύ σύντομα ένα άλλο μέλος της Tugendbund o Βίλχελμ φον Ντέρνμπεργκ (Wilhelm von Dörnberg), επίσης πρώην στρατιωτικός, ηγήθηκε άλλης εξέγερσης, με στόχο την κατάληψη του Κάσελ, την πρωτεύουσα της Βεστφαλίας. Οι κάτοικοι του Κάσελ, σύμφωνα με έκθεση που υποβλήθηκε στις πρωσικές αρχές, πίστευαν ότι Ντέρνμπεργκ δεν υποκινείτο από προσωπικά κίνητρα αλλά «... από την πιο αγνή αγάπη και ενθουσιασμό». Ο Ντέρνμπεργκ τελικά ηττήθηκε από τα στρατεύματα της Βεστφαλίας και ο ίδιος διέφυγε στην Αγγλία.

Περισσότερο γνωστή από όλες τις εξεγέρσεις ήταν η εξέγερση του Φέρντιναρντ φον Σιλ (Ferdinand von Schill), ήρωα της εκστρατείας 1806-1807. Ο Σιλ συμμετείχε στην Tugendbund μετά τον πόλεμο και ήταν σε επαφή και με τον Κάτε και με τον Ντέρνμπεργκ. Τον Απρίλιο του 1809 ο Σιλ οδήγησε το σύνταγμα των Ουσάρων του οδήγησε στη Σαξονία, λίγο πριν τα σύνορα με τη Βεστφαλία. Η εξέγερση φέρεται ότι προκάλεσε τον ενθουσιασμό των ντόπιων πληθυσμών, χωρίς, ωστόσο, να μεταφραστεί σε στρατιωτική υποστήριξη. Ο Σιλ σκοτώθηκε στην τελευταία γραμμή άμυνας του Στράλσουντ, τον Μάιο του 1809. Μέχρι τον Ιούνιο, φυλλάδια που τον κατονόμαζαν ως ήρωα και καλό πατριώτη κυκλοφορούσαν στο Βερολίνο.

Υπό την πίεση του Ναπολέοντα, που προσπαθούσε να καταπιέσει τα αντιγαλλικά συναισθήματα και δυσαρεστημένος από τη δυσάρεστη θέση στην οποία βρέθηκε εξαιτίας των δικών του αξιωματικών, ο Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ΄ διέταξε την καταστολή δημοσιευμάτων τέτοιου είδους. Η Tugendbund διαλύθηκε στα τέλη του 1809, ενώ οι επιζώντες αξιωματικοί καταδικάστηκαν και αποτάχθηκαν για τον ρόλο τους στην εξέγερση, αν και σε σύντομο χρονικό διάστημα τους αποδόθηκε χάρη.

Μέλη και διασπορά

Τα μέλη της Tugendbund ήταν επί το πλείστον φιλελεύθεροι ευγενείς, εκπρόσωποι της διανόησης και ανώτεροι υπάλληλοι. Αποτελείτο από ένα δίκτυο ομάδων αφιερωμένο στην καλλιέργεια πατριωτικών αισθημάτων, με έσχατο στόχο την απελευθέρωση της γερμανικής επικράτειας από τη γαλλική κατοχή. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο προωθούσε τις πρακτικές μεταρρυθμίσεις και την ηθική βελτίωση μέσω της εκπαίδευσης. Αν και υπήρξε ανοιχτή σε όλα τα επαγγέλματα και τις θρησκείες, δεν έγινε ποτέ μαζική οργάνωση.

Μέχρι τον Αύγουστο του 1809 είχε 748 μέλη, κυρίως από υψηλόβαθμους γραφειοκράτες, ακαδημαϊκούς και κληρικούς. Οι έμποροι, οι φοιτητές και οι τεχνίτες εκπροσωπούνταν, επίσης, αν και μικρότερο ποσοστό. Το συνολικό δίκτυο της εταιρείας απάρτιζαν ομάδες της ανατολικής Πρωσίας, της Πομερανίας, του Βρανδεμβούργου και της Σιλεσίας. Η εταιρεία διαλύθηκε επίσημα τον Ιανουάριο του 1810 .

Βιβλιογραφία

• Gates, David (1997). Napoleonic Wars, 1803–1815. New York: Edward Arnold Publishers. σελ. 126–27. ISBN 978-0-340-61447-1.
• Ibbeken, Rudolf (1970), Preußen 1807–1813. Staat und Volk als Idee und in Wirklichkeit, Cologne: Grote.
• Leighton, James (2013). Witnessing the Revolutionary and Napoleonic Wars in German Central Europe. NY: Palgrave Macmillan. ISBN 978–0–230–24917–2.
• Mustafa, Sam A. (2008). The Long Ride of Major von Schill: A Journey through German History and Memory. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. (Kindle Book)