Χανάτο του Άστραχαν
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Χανάτο του Άστραχαν Xacitarxan Hanlığı | |||||
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Το Χανάτο του Άστραχαν
| |||||
| Πρωτεύουσα | Χατζιταρχάν | ||||
| Γλώσσες | Τουρκικές γλώσσες (Ταταρικά, Νογκάι) | ||||
| Θρησκεία | Ισλάμ | ||||
| Πολίτευμα | Χανάτο | ||||
| Χαν | Κασίμ Α΄ (πρώτος)
| ||||
| Ντερβίς Αλί (τελευταίος) | |||||
| Ιστορία | |||||
| - | Ίδρυση | 1466 | |||
| - | Προσάρτηση από το Βασίλειο της Ρωσίας | 1556 | |||
| Σήμερα |  Ρωσία
| ||||
Το Χανάτο του Άστραχαν (ταταρικά: Xacitarxan Hanlığı) ήταν ένα ταταρικό κράτος που εμφανίστηκε μετά την κατάρρευση της Χρυσής Ορδής. Το χανάτο υπήρξε τον 15ο και 16ο αιώνα στην περιοχή δίπλα στο στόμιο του ποταμού Βόλγα, όπου βρίσκεται η σύγχρονη πόλη του Άστραχαν. Οι χάνοι του ήταν απόγονοι του Τουγκ Τεμύρ, 13ου γιου του Ζούτσι και εγγονού του Τζένγκις Χαν.
Το χανάτο ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1460 από τον Κασίμ Α΄ του Άστραχαν. Πρωτεύουσά του ήταν η πόλη Χατζιταρχάν, γνωστή ως Άστραχαν στα ρωσικά χρονικά. Η περιοχή του περιελάμβανε την κοιλάδα του Κάτω Βόλγα και το δέλτα του ποταμού (δηλ. σχεδόν το σύνολο της σημερινής περιφέρειας Άστραχαν της Ρωσίας), ενώ περιελάμβανε επίσης και τη στεπώδη περιοχή στη δεξιά όχθη του Βόλγα, τη σημερινή περιοχή Καλμυκία. Η βορειοδυτική ακτογραμμή της Κασπίας Θάλασσας αποτελούσε το νότιο σύνορο του χανάτου, ενώ στα δυτικά συνόρευε με το Χανάτο της Κριμαίας. Στα νότια συνόρευε με το Βασίλειο της Γεωργίας και στα βορειοανατολικά με την Ορδή Νογκάι (μια συνομοσπονδία περίπου 18 τουρκικών και μογγολικών φυλών).
Ίδρυση του χανάτου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η περιοχή που περιβάλλει τον Κάτω Βόλγα κατοικείτο από διάφορες τουρκικές φυλές από τον 6ο αιώνα μ.Χ., όπως οι Χάζαροι για παράδειγμα. Μετά την εισβολή των Μογγόλων από τα ανατολικά και το διαμοιρασμό της αυτοκρατορίας των Χαζάρων, η περιοχή περιήλθε υπό την εξουσία των χάνων της Χρυσής Ορδής. Και αυτή η αυτοκρατορία όμως διαλύθηκε από εμφύλιους πολέμους, και το ημιαυτόνομο Χανάτο του Άστραχαν ιδρύθηκε από τον Κασίμ Α΄ γύρω στο 1466. Η περιοχή του στο στόμιο του ποταμού Βόλγα, σταυροδρόμι σημαντικών εμπορικών οδών, του επέτρεψε να συγκεντρώσει σημαντική ποσότητα πλούτου, ενώ επίσης προσέλκυσε την προσοχή των γειτονικών κρατών και νομαδικών φυλών, με αποτέλεσμα ν' ακολουθήσουν αναρίθμητες εισβολές στα εδάφη του. Ο χαν Μενγκλί Α΄ Γκιράι, ο χαν της Κριμαίας που είχε καταστρέψει την πρωτεύουσα της Μεγάλης Ορδής, Σαράι-αλ-Γιαντίντ, προκάλεσε σημαντικές καταστροφές στην επικράτεια του Άστραχαν.
Δημογραφία και κοινωνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού του χανάτου ήταν Τάταροι της περιοχής του Άστραχαν και Νογκάι Τάταροι. Υπήρχε σημαντικό διαμετακομιστικό εμπόριο με τη Μοσχοβία, το Χανάτο του Καζάν, το Χανάτο της Κριμαίας, την Κεντρική Ασία και την περιοχή της Υπερκαυκασίας.
Η αριστοκρατία του χανάτου αποτελείτο από φεουδάρχες, τα αξιώματα των οποίων ήταν, από τα μεγαλύτερα στα μικρότερα: ο χαν, οι σουλτάνοι, οι μπέηδες, και οι μορζαλάρ (πρίγκηπες). Ο υπόλοιπος πληθυσμός ήταν γνωστός με τον συλλογικό όρο καρά χαλίκ (δηλ. "μαύροι άνθρωποι").
Θρησκεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κρατική θρησκεία ήταν το Ισλάμ. Με την κατάκτηση από τους Ρώσους το 1556, το Ισλάμ αντικαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό από τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό, παρόλο που η περιοχή μέχρι και τη σημερινή εποχή αποτελεί έδρα σημαντικής μουσουλμανικής μειοψηφίας.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τη δεκαετία του 1530 το χανάτο συνεργάστηκε με το Χανάτο της Κριμαίας και την Ορδή Νογκάι σε μια εκστρατεία ενάντια στη Μοσχοβία. Αργότερα, αναμείχθηκε σε πολεμικές συγκρούσεις εναντίον των, μέχρι προσφάτως, Τατάρων συμμάχων του. Το 1552 ο τσάρος Ιβάν Δ΄ της Ρωσίας, γνωστός ως Ιβάν ο Τρομερός, κατέλαβε το Καζάν (Χανάτο του Καζάν). Λίγο αργότερα, μια ρωσόφιλη φατρία ευγενών του χανάτου πήρε την εξουσία στο Άστραχαν.
Ο Ιβάν Δ΄ έστειλε στρατό στο Άστραχαν, τοποθετώντας τον Ντερβίς Αλί (δερβίσης Αλί) ως υποτελή ηγεμόνα (χαν) του Άστραχαν, το 1554. Η ρωσόφιλη φατρία των ευγενών καθώς και φύλαρχοι φυλών που συναποτελούσαν την Ορδή Νογκάι, συνέδραμαν τις ρωσικές δυνάμεις στην κατάληψη του Άστραχαν. Μετά το πέρας της απειλής από την επακόλουθη επιδρομή δυνάμεων του Χανάτου της Κριμαίας στο Άστραχαν, ο χαν Ντερβίς Αλί συνωμότησε με το τελευταίο για να εκδιώξουν τους Ρώσους από την περιοχή. Ο Ιβάν Δ΄ απέστειλε τα επίλεκτα ρωσικά στρατιωτικά σώματα των Στρέλτσι και των Κοζάκων, που κατέκτησαν και προσάρτησαν στο Βασίλειο της Ρωσίας την περιοχή, το 1556. Η πρωτεύουσα Χατζιταρξάν, περίπου 12 χλμ. από το σημερινό Άστραχαν, πολιορκήθηκε και κάηκε. Το χανάτο ως εκ τούτου καταλύθηκε και απορροφήθηκε από τους Ρώσους. Ο Ντερβίς Αλί διέφυγε στο κάστρο του Αζόφ.
Μετά την πτώση του χανάτου, οι Τάταροι του Άστραχαν επιτέθηκαν ανατολικά στους Καλμούκους, οι οποίοι είχαν αντικαταστήσει τους Νογκάι Τάταρους νομάδες σε εκείνη την περιοχή. Πολλοί Νογκάι μεταφέρθηκαν στο Καζακστάν και το Νταγκεστάν. Παρόλα αυτά, περίπου 70.000 Τάταροι της περιοχής του Άστραχαν ζουν ακόμα στην ομώνυμη περιφέρεια της Ρωσίας.
Το εμπόριο συνέχιζε να ακμάζει, έμποροι δε της μακρινής Μογγολικής Αυτοκρατορίας της Ινδίας είναι γνωστό ότι εμπορεύονταν με το Άστραχαν.