Συστηματική ανασκόπηση
H συστηματική ανασκόπηση (αγγλικά: systematic review) είναι ένας τύπος βιβλιογραφικής ανασκόπησης όπου χρησιμοποιούνται επαληθεύσιμες αναλυτικές μεθόδοι για τη συλλογή δευτερογενών δεδομένων και η ποιοτική ή ποσοτική ανάλυσή τους. Στην ανασκόπηση επιλέγονται διάφορες μελέτες και γίνεται η αναγνώριση, εκτίμηση και επιλογή των καλύτερα μεθοδολογικά σχεδιασμένων μελετών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η συστηματική ανασκόπηση και η μετανάλυση χρησιμοποιούνται λανθασμένα ως ταυτόσημες έννοιες. Η μετανάλυση είναι μια μαθηματική διαδικασία που συνδυάζει στατιστικά τα αποτελέσματα των μελετών που επιλέχθηκαν έπειτα από τη συστηματική ανασκόπηση.[3]
Η συστηματική ανασκόπηση συχνά σχεδιάζεται για να παρέχει μια διεξοδική περίληψη των πρόσφατων ερευνητικών δεδομένων. Για παράδειγμα, στην ιατρική, μπορεί να πραγματοποιηθεί η συστηματική ανασκόπηση των τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών κι έτσι το κοινό να ενημερωθεί σφαιρικά για τις σύγχρονες τάσεις με βάση τα αποδεικτικά στοιχεία.[4] Συχνά, είναι ένας ταχύτερος και φθηνότερος τρόπος πραγματοποίησης έρευνας αντί της έναρξης μια νέας μελέτης.[5]
Χρησιμοποιείται κυρίως στους τομείς της βιοϊατρικής ή της υγειονομικής περίθαλψης, μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί και σε άλλους τομείς όπου θα ήταν χρήσιμη η επιστημονική αξιολόγηση ενός επακριβώς καθορισμένου θέματος.[6] Κάποια από τα βασικά θέματα που αναλύονται με τη χρήση της συστηματικής ανασκόπησης είναι οι κλινικές δοκιμές, οι παρεμβάσεις στη δημόσια υγεία, οι περιβαλλοντικές παρεμβάσεις, οι κοινωνικές παρεμβάσεις, οι ανεπιθύμητες ενέργειες, η ποιοτική σύνθεση των αποδεικτικών στοιχείων των μελετών, η μεθοδολογική ανασκόπηση, η κριτική δημόσιων πολιτικών και παρεμβάσεων, και οι οικονομικές αξιολογήσεις.[7]
Χαρακτηριστικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην συστηματική ανασκόπηση χρησιμοποιείται μια αυστηρά καθορισμένη και διαφανής προσέγγιση για τη σύνθεση της έρευνας (πρωτόκολλο ανασκόπησης)[3] με σκοπό την αξιολόγηση και, όπου είναι δυνατόν, την ελαχιστοποίηση της προκατάληψης στα ευρήματα. Ενώ πολλές συστηματικές ανασκοπήσεις χρησιμοποιούν την ποσοτική μετανάλυση των διαθέσιμων δεδομένων, υπάρχουν επίσης και οι ποιοτικοί έλεγχοι.[8] Ορισμένες φορές χρησιμοποιούνται επίπεδα βαθμολογίας για να εκτιμηθεί η ποιότητα των στοιχείων ανάλογα με τη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται. Επειδή η εκτίμηση αυτή μπορεί να είναι υποκειμενική, μπορεί να ζητηθεί η γνώμη πολλών ατόμων για την επίλυση τυχόν διαφορών βαθμολογίας στην αξιολόγηση των αποδεκτικών στοιχείων.[9][10]
Τα κέντρα EPPI, Cochrane και Joanna Briggs Institute έχουν δημοσιεύσει οδηγίες για τη σωστή διεξαγωγή της ανασκόπησης.[11][12][13] Εντούτοις, το πιο γνωστό πρωτόκολλο για τη διεξαγωγή της συστηματικής ανασκόπησης είναι το λεγόμενο PRISMA,[14] το οποίο προτείνει έναν τυποποιημένο τρόπο για να εξασφαλιστεί μια διαφανής και ολοκληρωμένη διαδικασία ανασκόπησης. Το πρωτόκολλο αυτό είναι υποχρεωτικό να ακολουθείται από τους συγγραφείς σε περισσότερα από 170 ιατρικά περιοδικά παγκοσμίως. Μέχρι σήμερα έχουν αναπτυχθεί αρκετές εξειδικευμένες επεκτάσεις του πρωτοκόλλου αυτού, όπως το PRISMA-P και το PRISMA-ScR.[15]
Τύποι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Υπάρχουν περισσότερα από 30 διαφορετικοί τύποι συστηματικών ανασκοπήσεων,[15] και δεν υπάρχει πάντα συναίνεση στα όρια και στις διακρίσεις μεταξύ των προσεγγίσεων αυτών.
| Τύπος ανασκόπησης | Περίληψη |
|---|---|
| Εννοιολογική χαρτογράφηση | Η μέθοδος αυτή αποτυπώνει την υπάρχουσα βιβλιογραφία και κατηγοριοποιεί τα δεδομένα. Αναλύει την ποσότητα και την ποιότητα της βιβλιογραφίας, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού της μελέτης και άλλων χαρακτηριστικών. H μέθοδος αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό της ανάγκης για πρωτογενή ή δευτερογενή έρευνα. |
| Μετανάλυση | Η μετανάλυση είναι μια στατιστική ανάλυση που συνδυάζει τα αποτελέσματα πολλαπλών ποσοτικών μελετών. Χρησιμοποιώντας στατιστικές μεθόδους, τα αποτελέσματα συνδυάζονται για να παρέχουν στοιχεία από πολλαπλές μελέτες. Οι δύο τύποι δεδομένων που χρησιμοποιούνται γενικά για μετανάλυση στην ιατρική έρευνα είναι μεμονωμένα δεδομένα συμμετεχόντων και συγκεντρωτικά δεδομένα (όπως αναλογίες πιθανοτήτων ή σχετικοί κίνδυνοι). |
| Ποιοτική συστηματική ανασκόπηση | Αυτή η μέθοδος ενοποιεί ή συγκρίνει ευρήματα από ποιοτικές μελέτες. Η μέθοδος μπορεί να περιλαμβάνει την «κωδικοποίηση» των δεδομένων και την αναζήτηση «θεμάτων» ή «κατασκευών» σε διάφορες μελέτες. Πολλοί συγγραφείς μπορούν να βελτιώσουν την «εγκυρότητα» των δεδομένων μειώνοντας ενδεχομένως την ατομική μεροληψία. |
| Ταχεία ανασκόπηση | Η ταχεία ανασκόπηση είναι μια συστηματική ανασκόπηση, ωστόσο τμήματα της διαδικασίας μπορούν να απλοποιηθούν ή να παραλειφθούν προκειμένου να αυξηθεί η ταχύτητα. |
| Συστηματική ανασκόπηση | Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιεί τη συστηματική αναζήτηση των δεδομένων μέσω μιας επαναλαμβανόμενης μεθόδου. Περιλαμβάνει την αξιολόγηση των δεδομένων (για παράδειγμα την ποιότητα των δεδομένων) και τη σύνθεση των ερευνητικών δεδομένων. |
| Συστηματική αναζήτηση και ανασκόπηση | Η μέθοδος αυτή συνδυάζει μεθόδους από μια «κριτική ανασκόπηση» με μια ολοκληρωμένη διαδικασία αναζήτησης. Αυτός ο τύπος αξιολόγησης χρησιμοποιείται συνήθως για την αντιμετώπιση γενικών ερωτήσεων για την παραγωγή της καταλληλότερης σύνθεσης των αποδεικτικών στοιχείων. Μπορεί να περιλαμβάνει την αξιολόγηση της ποιότητας των πηγών (αγγλ. quality assessment) των δεδομένων. |
| Συστηματοποιημένη ανασκόπηση | Περιλαμβάνει στοιχεία της συστηματικής ανασκόπησης, αλλά η αναζήτηση συχνά δεν είναι τόσο ολοκληρωμένη όσο σε μια συστηματική ανασκόπηση και ενδέχεται να μην περιλαμβάνει την αξιολόγηση της ποιότητας των πηγών των δεδομένων. |
Βήματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Υπάρχουν πέντε βασικά βήματα στη διεξαγωγή της συστηματικής ανασκόπησης[16][17]:
Βήμα 1: Προσδιορισμός των ερωτήσεων
Τo πρόβλημα υπό εξέταση θα πρέπει να προσδιοριστεί με τη μορφή σαφών και δομημένων ερωτήσεων πριν από την έναρξη της ανασκόπησης. Μόλις καθοριστούν οι ερωτήσεις, οι τροποποιήσεις στο πρωτόκολλο θα πρέπει να επιτρέπονται μόνο εάν γίνουν εμφανείς εναλλακτικοί τρόποι προσδιορισμού του πληθυσμού, των παρεμβάσεων, των αποτελεσμάτων ή του σχεδιασμού των μελετών.
Βήμα 2: Προσδιορισμός των σχετικών μελετών
Η αναζήτηση των μελετών πρέπει να είναι εκτεταμένη. Θα πρέπει να αναζητηθούν πολλές πηγές (τόσο ηλεκτρονικά όσο και σε έντυπη μορφή) χωρίς περιορισμούς γλώσσας. Τα κριτήρια επιλογής των μελετών πρέπει να προέρχονται από τις ερωτήσεις και να καθορίζονται εκ των προτέρων. Επίσης, είναι σημαντικό να καταγράφονται οι λόγοι για την ένταξη και τον αποκλεισμό των μελετών.
Βήμα 3: Αξιολόγηση της ποιότητας των μελετών
Η ποιοτική αξιολόγηση είναι σημαντική σε κάθε βήμα της ανασκόπησης. Η διατύπωση των ερωτήσεων και τα κριτήρια επιλογής των μελετών θα πρέπει να αποτελούν τα ελάχιστα στοιχεία του σχεδιασμού της ανασκόπησης. Οι επιλεγμένες μελέτες πρέπει να υποβάλλονται σε μια πιο ενδελεχή αξιολόγηση ποιότητας με τη χρήση βασικών εργαλείων αξιολόγησης. Αυτές οι λεπτομερείς εκτιμήσεις ποιότητας θα χρησιμοποιηθούν για τη διερεύνηση της ετερογένειας και την ενημέρωση των αποφάσεων σχετικά με την καταλληλότητα της μετανάλυσης. Επίσης, θα βοηθήσουν στον προσδιορισμό των συμπερασμάτων και στη διατύπωση των συστάσεων για τη μελλοντική έρευνα.
Βήμα 4: Σύνοψη των ερευνητικών στοιχείων
Η σύνθεση των στοιχείων αποτελείται από την αποτύπωση σε πίνακα των χαρακτηριστικών των μελετών, της ποιότητας και των επιδράσεων, όπως επίσης η χρήση των στατιστικών μεθόδων για τη διερεύνηση των διαφορών μεταξύ των μελετών και του συνδυασμού των αποτελεσμάτων τους (μετανάλυση). Η εξερεύνηση της ετερογένειας και των πηγών της θα πρέπει να προγραμματιστεί εκ των προτέρων. Εάν μια συνολική μετανάλυση δεν μπορεί να γίνει, τότε μπορεί να είναι εφικτή η μετανάλυση των υποομάδων.
Βήμα 5: Ερμηνεία των ευρημάτων
Ο κίνδυνος της μεροληψίας της έρευνας και οι προκαταλήψεις των επιλεγμένων ερευνών θα πρέπει να αναφερθούν. Η εξερεύνηση της ετερογένειας θα βοηθήσει στον προσδιορισμό του κατά πόσο είναι αξιόπιστη η συνολική περίληψη. Σε αντίθετη περίπτωση, τα αποτελέσματα των μελετών υψηλής ποιότητας θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία των συμπερασμάτων. Εάν γίνουν συστάσεις, θα πρέπει να βαθμολογούνται με βάση τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες των αποδεικτικών στοιχείων.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «PRISMA 2009 Checklist» (PDF). prism-statement.org. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2021.
- ↑ Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, The PRISMA Group (2009). "Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta- Analyses: The PRISMA Statement". PLoS Med 6(7): e1000097. doi:10.1371/journal.pmed1000097
- ↑ 3,0 3,1 Γαλάνης, Π. (2009). "Συστηματική ανασκόπηση και μετανάλυση". Αρχεία Ελληνική Ιατρικής, 26(6), 826-841.
- ↑ «CEBM > About the CEBM > What is EBM? > What is EBM?». web.archive.org. 6 Απριλίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Απριλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2021.
- ↑ Donato, Helena; Donato, Mariana (2019-03-29). «[Stages for Undertaking a Systematic Review»]. Acta Medica Portuguesa 32 (3): 227–235. doi:. ISSN 1646-0758. PMID 30946795. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30946795/.
- ↑ Adèr, Hermanus Johannes (2008). Advising on Research Methods: A Consultant's Companion. Johannes van Kessel Publishing. ISBN 978-90-79418-01-5.
- ↑ «Systematic Reviews in the Social Sciences: A Practical Guide | Wiley». Wiley.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2021.
- ↑ Bearman, Margaret; Dawson, Phillip (2013). «Qualitative synthesis and systematic review in health professions education» (στα αγγλικά). Medical Education 47 (3): 252–260. doi:. ISSN 1365-2923. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/medu.12092.
- ↑ Delgado-Rodríguez, M.; Sillero-Arenas, M. (2018-10). «Systematic review and meta-analysis». Medicina Intensiva 42 (7): 444–453. doi:. ISSN 2173-5727. PMID 29169792. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29169792/.
- ↑ «What is GRADE? | BMJ Best Practice» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2021.
- ↑ «Chapter 1: Starting a review». training.cochrane.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2021.
- ↑ «EPPI-Centre Home». eppi.ioe.ac.uk. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2021.
- ↑ «Chapter 1: JBI Systematic Reviews - JBI Manual for Evidence Synthesis - JBI GLOBAL WIKI». wiki.jbi.global. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2021.
- ↑ Guidance on choosing qualitative evidence synthesis methods for use in health technology assessments of complex interventions. 2016. 944453327.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 Grant, Maria J.; Booth, Andrew (2009). «A typology of reviews: an analysis of 14 review types and associated methodologies» (στα αγγλικά). Health Information & Libraries Journal 26 (2): 91–108. doi:. ISSN 1471-1842. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1471-1842.2009.00848.x.
- ↑ Khan, Khalid S; Kunz, Regina; Kleijnen, Jos; Antes, Gerd (2003-3). «Five steps to conducting a systematic review». Journal of the Royal Society of Medicine 96 (3): 118–121. ISSN 0141-0768. PMID 12612111. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC539417/.
- ↑ Aromataris, Edoardo; Pearson, Alan (2014-03). «The Systematic Review: An Overview» (στα αγγλικά). AJN The American Journal of Nursing 114 (3): 53–58. doi:. ISSN 0002-936X. https://journals.lww.com/ajnonline/fulltext/2014/03000/the_systematic_review__an_overview.28.aspx.