Πφένιχ

Tο πφένιχ (γερμαν.: pfennig, πληθ. pfennige, σύμβολο Pf. ή ₰) είναι ένα πρώην Γερμανικό νόμισμα ή χαρτονόμισμα, το οποίο ήταν το επίσημο νόμισμα από τον 9ο αι. μέχρι την εισαγωγή του ευρώ το 2002. Ενώ το πφένιχ ήταν ένα πολύτιμο νόμισμα κατά τον Μεσαίωνα, έχασε την αξία του με τα χρόνια και έγινε υποδιαίρεση του μάρκου στη Γερμανική αυτοκρατορία (reich), τη Δυτική και Ανατολική Γερμανία και την επανενωμένη Γερμανία μέχρι την εισαγωγή του ευρώ. Πφένικ ήταν επίσης το όνομα της υπομονάδας του μάρκου Ντάντζιχ (1922–1923) και του γκούλντεν Ντάντσιχ (1923–1939) στην Ελεύθερη πόλη του Ντάντσιχ (σύγχρονο Γκντανσκ Πολωνίας).

Το όνομα

Το pfennig σχετίζεται ετυμολογικά με το αγγλικό penny, το σουηδικό penning, το οποίο ήταν επίσης πρότυπο για το φινλανδικό penni (1860 - 2001), το εσθονικό penn (1918 - 1927), το πολωνικό fenig (1917 - 1918), τη λιθουανική λέξη για τα χρήματα pinigai και το pfenig (fening) της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (1998 - σήμερα). Η ετυμολογία όλων αυτών δεν είναι απολύτως σαφής, αλλά φαίνεται να βασίζεται στον τρόπο κοπής των νομισμάτων κατά τον Μεσαίωνα: το βασικό υλικό ήταν λεπτοί επίπεδοι μεταλλικοί δίσκοι (πέταλα)· η αξία ήταν ανάγλυφη από τη μία πλευρά, δημιουργώντας ένα σαν τηγάνι (γερμανικά: Pfanne‎‎) νόμισμα. Σε ορισμένες Γερμανικές χώρες (όπως την Πρωσία και τη Βαυαρία), τα νομίσματα είχαν παραλλαγμένα ονόματα, όπως pfenning, penning, pending, pfanding και penny. Αυτό έγινε για καλύτερο χειρισμό λόγω διαφορετικών νομισμάτων (διαφορετικών κρατών εντός της Γερμανικής Συνομοσπονδίας), που χρησιμοποιούντο ταυτόχρονα.

Το σύμβολο

Ως σύμβολο νομίσματος τροποποιήθηκε μία παραλλαγή του μικρού γράμματος «d» (για το «δηνάριο») στην καλλιγραφική γερμανική γραφή. Έτσι το άνω άκρο του μικρού καλλιγραφικού «d», δηλ. η κορυφή της ανοδικής γραμμής, προεκτάθηκε και καμπυλώθηκε προς τα αριστερά, σχηματίζοντας έναν αριστερόστροφο βρόχο. Η καμπύλη αυτή συνεχίζει, διασταυρώνεται με την ανοδική γραμμή, προχωρά δεξιά και καμπυλώνει προς τα αριστερά, για να σχηματίσει μία καθοδική καμπύλη, καθιστώντας έτσι το σύμβολο του πφένιχ διακριτό, διαφορετικό από οποιοδήποτε από το καλλιγραφικό d και τα άλλα καλλιγραφικά γράμματα: ₰. Δηλ. αντί να γυρίζει η "ουρά" προς τα επάνω (όπως στο καλλιγραφικό d), γυρίζει προς τα κάτω (και δηλώνει το πφένιχ). Συγκρίνετε με το μικρό καλλιγραφικό 'd', που δίνεται στην εικόνα επάνω δεξιά στο λήμμα της Γερμανικής γραφής.

Το σύμβολο πφένιχ έχει σχεδόν περιπέσει εκτός χρήσης από τη δεκαετία του 1950, με τη μείωση και την τελική κατάργηση του αυτοκρατορικού μάρκου (reichsmark) και τού αυτοκρατορικού πφένιχ (reichspfennig) του, για να μην πούμε για την κατάργηση των καλλιγραφικών από τους Ναζί στις 3 Ιανουαρίου 1941. Επειδή έτσι ο καθένας έγινε λιγότερο εξοικειωμένος με τα καλλιγραφικά, το σύμβολο του πφένιχ έγινε πιο δυσνόητο. Το σύμβολο είναι κωδικοποιημένο σε Unicode στο U 20Β0 ₰ GERMAN PENNY SIGN (HTML ₰).

Ιστορία

Τον 8ο αι. ο Καρλομάγνος δήλωσε να κόβονται 240 πφένιχ από μία λίβρα (περίπου 408 γραμ.) αργύρου. Ένα νόμισμα είχε βάρος 1,7 γραμ. μετά τη μεταρρύθμιση νομισμάτων περίπου το 790. Μέχρι τον 13ο αι. το πφένιχ κατασκευαζόταν από πραγματικό άργυρο, και επομένως είχε μεγάλη αξία. Από τον 12ο αι. και μετά, ο Γερμανός βασιλιάς δεν ήταν πλέον σε θέση να επιβάλει την εξουσία του για την κοπή νομισμάτων, έτσι πολλές πόλεις και τοπικοί άρχοντες έφτιαχναν τα δικά τους νομίσματα. Ως επί το πλείστον χρησιμοποιήθηκαν λιγότερο πολύτιμα μέταλλα (συνήθως χαλκός με προσθήκη ιχνών κασσιτέρου και μολύβδου) και λιγότερο μέταλλο σε κάθε νόμισμα, επομένως τα διαφορετικά πφένικς είχαν διαφορετικές τιμές. Μέσα σε λίγες δεκαετίες αναπτύχθηκαν δύο παράλληλες ονομασίες: τα Weißpfennige (λευκά πφένικ) με πάνω από 50 τοις εκατό ασήμι και τα χαμηλής αξίας Schwarzpfennige (μαύρα πφένικ) με πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε χαλκό και λίγο ή καθόλου ασήμι.

Μερικά διάσημα νομίσματα από χαλκό είναι το Χάλερ πφένικ (Haller pfennig) του Σβέμπις Χαλ (Schwäbisch Hall), που μερικούς αιώνες αργότερα ονομάστηκε Χέλερ (Heller) και κόπηκε σε όλη τη χώρα, και το κρόιτσερ (kreuzer, από τον σταυρό (kreuz) που εικονίζεται στο νόμισμα), που κόπηκε στην Αυστρία, την Ελβετία και ορισμένες περιοχές της Άνω Γερμανίας.

Στα τέλη του 17ου αι., τα πφένιχ είχαν χάσει το μεγαλύτερο μέρος της αξίας τους. Τα τελευταία νομίσματα πφένικ που περιέχουν ίχνη αργύρου, είναι σπάνια και κόπηκαν το 1805.

Το νόμισμα τού χρυσού Μάρκου, που εισήχθη το 1871 (με την κοπή του χρυσού νομίσματος των 20 μάρκων) ως το νόμισμα της νεοϊδρυθείσας Γερμανικής αυτοκρατορίας, ορίστηκε ως 1 μάρκο = 100 πφένιχ. Αυτό διατηρήθηκε μέσω όλων των γερμανικών νομισμάτων μέχρι το 2001.

Τα τελευταία δυτικογερμανικά νομίσματα ενός και δύο πφένιχ ήταν από ατσάλι με επίστρωση χαλκού. Τα νομίσματα των πέντε και δέκα πφένιχ ήταν ατσάλινα με ορειχάλκινη επίστρωση. Το τελευταίο ονομαζόταν γκρόσεν (groschen), ενώ το νόμισμα των πέντε πφένιχ, μισό γκρόσεν, αναφερόταν επίσης σε τοπικό επίπεδο (ανατολικά του ποταμού Έλβα) και ως sechser (αγγλικά: sixpence‎‎), που προέρχεται από την πρώην δωδεκαδική διαίρεση του γκρόσεν. Και τα τέσσερα νομίσματα είχαν την αξία τους αποτυπωμένη στον εμπροσθότυπο και μία βελανιδιά στον οπισθότυπο.

Τα νομίσματα του μάρκου της Ανατολικής Γερμανίας (DDR) ήταν κατασκευασμένα από αλουμίνιο, εκτός από το νόμισμα των 20 πφένιχ, το οποίο ήταν κατασκευασμένο από κράμα χαλκού και αλουμινίου.

Ρότβαϊλ: Rottweil pfennig, που εκδόθηκε μεταξύ 1200 και 1220
Γερμανική αυτοκρατορία: Σιδερένιο νόμισμα 25 πφένιχ του 1918. Η λέξη στην κορυφή σημαίνει «χρήματα πολέμου».
Ελεύθερη πόλη του Ντάντσιχ: 10 πφένιχ του 1932
Ναζιστική Γερμανία: νόμισμα 10 αυτοκρατορικών πφένιχ του 1937
Ανατολική Γερμανία: 1 νόμισμα πφένιχ του 1979
10 πφένιχ, χρησιμοποιήθηκε στη Γερμανία μέχρι το 2001.

Πφένιχ τού ευρώ

Μετά την εισαγωγή του ευρώ, ορισμένοι Γερμανοί, κυρίως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, τείνουν να χρησιμοποιούν τον όρο πφένιχ αντί για λεπτά (cent) για τα χάλκινα νομίσματα (και τον όρο γκρόσεν για το κέρμα των 10 λεπτών).

Unicode

Ο σύνδεσμος με το πφένιχ ορίζεται και κωδικοποιείται στο Unicode ως εξής:

Διεθνές πρότυπο Unicode για την κωδικοποίηση χαρακτήρων
Χαρακτήρας	Unicode Θέση	Unicode Τίτλος	HTML δεκαεξαδικό	HTML δεκαδικό
₰	U 20B0	Σύμβολο γερμανικής δεκάρας	& #x20B0;	& #8368;

Δείτε επίσης