Πτολεμαίος Ι΄ Αλέξανδρος

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Πτολεμαίος.

Πτολεμαίος Ι΄ Αλέξανδρος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	140 π.Χ.
Θάνατος	88 π.Χ.
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μονάρχης
Οικογένεια
Σύζυγος	Βερενίκη Γ΄ της Αιγύπτου
Τέκνα	Πτολεμαίος ΙΑ΄ Αλέξανδρος Β΄ Κλεοπάτρα Στ΄ της Αιγύπτου Κλεοπάτρα Ε΄ της Αιγύπτου
Γονείς	Πτολεμαίος Η' Φύσκων και Κλεοπάτρα Γ΄ της Αιγύπτου
Αδέλφια	Κλεοπάτρα Δ΄ της Αιγύπτου Κλεοπάτρα Σελήνη Α΄ Πτολεμαίος Μεμφίτης Πτολεμαίος Απίων Πτολεμαίος Θ΄ Λάθυρος Τρύφαινα
Οικογένεια	Δυναστεία των Πτολεμαίων
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Φαραώ
Σχετικά πολυμέσα

Ο Πτολεμαίος Ι' Αλέξανδρος ( ??? – 88 π.Χ. ) ήταν ο δέκατος (σύμφωνα με κάποιες εκδοχές ο ένατος) βασιλιάς της Δυναστείας των Πτολεμαίων, η οποία κυβέρνησε την Αίγυπτο καθ’ όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου. Ήταν γιος του βασιλιά Πτολεμαίου Η' του Φύσκονος και της Κλεοπάτρας Γ'.

Διαδοχή του Πτολεμαίου Η'

Ο Πτολεμαίος γεννήθηκε το 140 π.Χ. και κατά την παιδική του ηλικία αναγκάστηκε να ακολουθήσει την οικογένειά του στο νησί της Κύπρου, όπου διέφυγαν μετά από πραξικόπημα που οργάνωσε η Κλεοπάτρα Β' κατά του πατέρα του. Αργότερα η οικογένεια ανέλαβε εκ νέου την εξουσία.

Όταν πέθανε ο Πτολεμαίος Η' ο Φύσκων, άφησε πίσω του την ανηψιά που έγινε η δεύτερη σύζυγός του, την Κλεοπάτρα Γ'. Επίσης δύο γιους, τον Πτολεμαίο και τον Πτολεμαίο Αλέξανδρο, καθώς και τρεις κόρες: την Τρύφαινα, βασίλισσα των Σελευκιδών στη Συρία, την Κλεοπάτρα Δ', που παντρεύτηκε τον μεγαλύτερο από τους δυο αδερφούς της και την Κλεοπάτρα Σελήνη Α'. Είχε επίσης και ένα γιο από μια παλλακίδα του, πιθανώς από την Ειρήνη, ο οποίος ονομαζόταν Πτολεμαίος Απίων. Ο εκλιπών βασιλιάς στη διαθήκη του επέλεξε να διαιρέσει το βασίλειό του, παραχωρώντας στον Πτολεμαίο Απίονα την Κυρηναϊκή, της οποίας πρέπει ήδη να είχε οριστεί αντιβασιλιάς. Όσο για τον θρόνο της Αιγύπτου, αυτόν τον άφησε στην Κλεοπάτρα Γ', με την προϋπόθεση να μοιραζόταν τη βασιλεία με έναν από τους γιους της, όποιον αυτή προτιμούσε.

Ο μεγαλύτερος σε ηλικία γιος του Πτολεμαίου Η', που ήταν τότε είκοσι πέντε ετών περίπου, κατοικούσε εκείνη την εποχή στην Κύπρο. Η Κλεοπάτρα σκόπευε να επιλέξει για τους δικούς της λόγους τον νεότερο αδερφό του, τον Αλέξανδρο, όμως όπως συνέβαινε με τους Μακεδόνες προγόνους τους, οι αλεξανδρινοί τελικά έκριναν εκείνοι επιβάλλοντας τον Πτολεμαίο. Αξιοσημείωτο ωστόσο παραμένει πως το όνομα της μητέρας του αναφερόταν πρώτο στα επίσημα διατάγματα. Ο τελευταίος έγινε βασιλιάς με το όνομα Πτολεμαίος Φιλομήτωρ Σωτήρ. Επιλέχθηκε και γι’ αυτόν, όπως έκανε και ο πατέρας του, ένα από τα επίθετα που είχε ήδη χρησιμοποιηθεί για προκάτοχό του, δηλαδή Σωτήρας ο Β'. Ωστόσο ο λαός, με θέληση αστεϊσμού, τον αποκαλούσε ο Λάθυρος, δηλαδή «ο Φάβας».Όσο για τον μικρότερο αδερφό του, τον Αλέξανδρο, η μητέρα τους θεώρησε συνετό να τον απομακρύνει από την Αλεξάνδρεια. Έλαβε τον τίτλου του Στρατηγού της Κύπρου και διέμενε στο νησί.

Ενθρόνιση του Πτολεμαίου Ι'

Υπάρχουν ενδείξεις πως, καθώς περνούσε ο καιρός, ο Πτολεμαίος Θ' ο Λάθυρος, κατάφερε να κερδίσει έδαφος απέναντι στη μητέρα του. Κατά τον δέκατο χρόνο της βασιλείας του Πτολεμαίου Θ', η Κλεοπάτρα Γ' προσπάθησε να ξανακερδίσει τη δύναμή της οργανώνοντας πραξικόπημα. Κατηγόρησε τον βασιλιά για απόπειρα δολοφονίας της και υπήρξε τόσο πειστική για τους αλεξανδρινούς που ο Πτολεμαίος Θ' αναγκάστηκε να φύγει με πλοίο το 107 π.Χ. Η μητέρα του κάλεσε, τότε, τον αδερφό του από την Κύπρο για να αναλάβει τα σκήπτρα. Μητέρα και γιος αναγορεύτηκαν Θεοί Φιλομήτορες Σωτήρες. Ο Πτολεμαίος Ι' παντρεύτηκε την κόρη του έκπτωτου αδερφού του, Βερενίκη Γ'.

Η Κλεοπάτρα δεν σκόπευε να αφήσει τον Πτολεμαίο Θ' να το σκάσει ζωντανός. Εκείνος όμως διέφυγε από την Κύπρο προσωρινά, και όταν αργότερα επέστρεψε εγκαταστάθηκε με ασφάλεια χωρίς να έχει η Κλεοπάτρα τη δύναμη να τον διώξει από μια περιοχή αιγυπτιακών συμφερόντων. Η σύγκρουσή ανάμεσά τους έλαβε χώρα στο ταραγμένο βασίλειο της Συρίας, όμως δεν είχε κανένα αποτέλεσμα για τους Πτολεμαίους: ο Πτολεμαίος Θ' επέστρεψε στην Κύπρο το 102 π.Χ. και η Κλεοπάτρα στην Αίγυπτο.

Η Κλεοπάτρα δεν έζησε πολύ καιρό μετά από τις άκαρπες προσπάθειές της στην Παλαιστίνη. Πέθανε το φθινόπωρο του 101 π.Χ., όντας περίπου 60 ετών.

Οι ιστορικές μαρτυρίες (Junianus Justinus, Παυσανίας, Αθηναίος) θεωρούν πως ο Πτολεμαίος Ι' Αλέξανδρος θανάτωσε τη μητέρα του, αλλά αυτό δεν επιβεβαιώνεται. Το όνομα της βασιλομήτορος παύει να αναγράφεται στα επίσημα έγγραφα και αντικαθίσταται από αυτό της συζύγου του Πτολεμαίου Ι', της Βερενίκης Γ'. Ονομάζεται ως Βασίλισσα Βερενίκη, Θεά Φιλάδελφος. Η βασιλεία του Πτολεμαίου Ι' Αλέξανδρου (101 – 89 π.Χ.) στην Αίγυπτο παραμένει σκοτεινή για μας και έχουμε ελάχιστες μαρτυρίες από επιγραφές.

Το 96 π.Χ. ο Πτολεμαίος Απίων, Βασιλιάς της Κυρήνης, πέθανε και κληροδότησε τη χώρα του στους Ρωμαίους. Η Ρώμη δεν διεκδίκησε τη γη αυτή αμέσως, αλλά άφησε πρώτα μια χρονική περίοδο στις πέντε μεγάλες πόλεις της Κυρηναϊκής να διευθετήσουν μόνες τους τις υποθέσεις τους. Η Κυρηναϊκή έγινε επίσημα ρωμαϊκή επαρχία το 94 π.Χ., αποτελώντας έναν «άβολο» γείτονα για το πτολεμαϊκό κράτος, σε μια απόσταση 500 μιλίων προς τη Δύση.

Αποπομπή και Θάνατος

Το 89 π.Χ. ο Πτολεμαίος Αλέξανδρος είχε χάσει πλήρως τη δημοτικότητά του. Είχε γίνει σαν τον πατέρα του εξαιρετικά υπέρβαρος και επιδιδόταν σε ακολασίες και οινοποσίες. Ο στρατός στράφηκε εναντίον του και τον ανάγκασε να διαφύγει στη Συρία. Εκεί μάζεψε μισθοφορικό στρατό και εισέβαλε εκ νέου στην Αίγυπτο. Για να πληρώσει τους στρατιώτες του διέπραξε ιεροσυλία απέναντι στον συνονόματό του Αλέξανδρο τον Μέγα, εξοργίζοντας περαιτέρω τον λαό. Εκδιώχθηκε και πάλι και κατέφυγε στη Λυκία με τη Βασίλισσα Βερενίκη Γ' και την κόρη τους. Σε μια του απόπειρα να φτάσει στην Κύπρο από θαλάσσης, συνελήφθη από τον αλεξανδρινό ναύαρχο και θανατώθηκε το 88 π.Χ.

Χρονολόγιο

Έτος (π.Χ.)	Γεγονός
139 π.Χ.	Γέννηση του Πτολεμαίου Ι' Αλέξανδρου, γιου του βασιλιά Πτολεμαίου Η' Φύσκονος και της Κλεοπάτρας Γ'.
	Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου ανάμεσα στον πατέρα του και την Κλεοπάτρα Β' ο Πτολεμαίος και τα αδέρφια του διαμένουν στην Κύπρο.
116 π.Χ.	Θάνατος του Πτολεμαίου Η' Φύσκονος το καλοκαίρι. Τον διαδέχεται η σύζυγός του Κλεοπάτρα Γ' από κοινού με τον γιο που αυτή επιθυμούσε. Επιλέγει τον Πτολεμαίο Ι' Αλέξανδρο, αλλά ο λαός την αναγκάζει να συμβασιλέψει με τον μεγαλύτερο αδερφό του, τον δεκατετράχρονο Πτολεμαίο Θ' Λάθυρο.
114 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος μεταβαίνει στην Κύπρο ως ηγεμόνας της. Αποκαλεί τον εαυτό του Βασιλιά.
	Προσπάθειες για αντικατάσταση του Πτολεμαίου Θ' Λάθυρου με τον Πτολεμαίο Ι' Αλέξανδρο.
107 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος Θ' φεύγει με προορισμό την Κύπρο, αφήνοντας τη σύζυγο και τα παιδιά του πίσω στην Αλεξάνδρεια. Ο αδερφός του Πτολεμαίος Ι' συμβασιλεύει στην Αλεξάνδρεια με τη μητέρα τους Κλεοπάτρα Γ'.
105 π.Χ.	Γέννηση του γιου του, Πτολεμαίου Αλέξανδρου, μάλλον από την πρώην σύζυγο του αδερφού του, Κλεοπάτρα Σελήνη Α'.
	Ο Πτολεμαίος Ι' παντρεύτηκε την κόρη του έκπτωτου αδερφού του, Βερενίκη Γ'. Μαζί αποκτούν μια κόρη, την Κλεοπάτρα Ε'.
	Η Κλεοπάτρα Σελήνη Α' δίδεται ως σύζυγος στον Αντίοχο Η' τον Γρυπό, βασιλιά των Σελευκιδών.
103 π.Χ.	Ο Αντίοχος Θ' Κυζικηνός υποστηρίζει τους Σαμαρίτες ενάντια στον Βασιλιά της Ιουδαίας. Ο Πτολεμαίος Θ' βοηθά τον Αντίοχο ελπίζοντας πως αυτό θα οδηγήσει στην επιστροφή του στον θρόνο.
	Ο Πτολεμαίος Ι' στέλνει τον γιο του στην Κω, εισβάλλει στην Ιουδαία, φτάνει στη Δαμασκό και επιστρέφει.
102 π.Χ.	Η Κλεοπάτρα Γ' πετυχαίνει στρατιωτική νίκη κατά του Πτολεμαίου Θ', αλλά τελικά ο πόλεμος λήγει χωρίς σημαντικές ανακατατάξεις στον πολιτικό χάρτη της Αιγύπτου.
101 π.Χ.	Η Κλεοπάτρα Γ' αφήνει την τελευταία της πνοή. Σύμφωνα με μία εκδοχή θανατώθηκε κατόπιν διαταγής του Πτολεμαίου Ι', που έκτοτε βασιλεύει μοναχός του.
100 π.Χ.	Η Βερενίκη Γ' αποδέχεται τον Πτολεμαίο ΙΑ' σαν γιο, αλλά αυτός εξακολουθεί να κατοικεί στην Ελλάδα.
91 π.Χ.	Ξεσπά επανάσταση στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας πόλης των Θηβών.
88 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος Ι' εκδιώκεται από την Αλεξάνδρεια και καταφεύγει στη Λυκία όπου επιχειρεί να μαζέψει στρατό. Σε μια προσπάθεια να προσεγγίσει την Κύπρο θανατώνεται. Ο Πτολεμαίος Θ' επιστρέφει στον θρόνο και συμβασιλεύει με την κόρη του Κλεοπάτρα Βερενίκη Γ'.

Πηγές

• www.livius.org [1]
• Βιογραφία από τον Christopher Bennett [2] Αρχειοθετήθηκε 2007-08-28 στο Wayback Machine.
• The House of Ptolemy,by E. R. Bevan[3]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Ptolemy X στο Wikimedia Commons