Πολιτική των Φίτζι

Το πολίτευμα των Φίτζι είναι Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, με Αρχηγό Κυβερνήσεως τον Πρωθυπουργό και Αρχηγό Κράτους τον Πρόεδρο. Ισχύει πολυκομματικό σύστημα. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από την κυβέρνηση. Η νομοθετική εξουσία είναι αρμοδιότητα τόσο της κυβέρνησης όσο και του Κοινοβουλίου. Η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη από την εκτελεστική όπως και από τη νομοθετική εξουσία.

Από την περίοδο της ανεξαρτησίας έχουν εκδηλωθεί 4 πραξικοπήματα στα Φίτζι, τα δύο το 1987, ένα το 200 και ένα στα τέλη του 2006. Ο στρατός κυβερνά απευθείας ή ασκώντας μεγάλη επιρροή στις κυβερνήσεις από το 1987. Το Σύνταγμα του 1997 καταργήθηκε από τον πρόεδρο Ρατού Τζοζέφα Ιλόιλο τον Απρίλιο του 2009.

Ένα νέο Σύνταγμα τέθηκε σε ισχύ στις 7 Σεπτεμβρίου 2013.

Εκτελεστική εξουσία

Αρχηγός Κράτους είναι ο Πρόεδρος Ουίλιαμ Κατονίβερε, από το 2021. Πρωθυπουργός από τις 22 Σεπτεμβρίου 2014 είναι ο Αρχιπλοίαρχος ε.α. Φρανκ Μπαϊνιμαράμα.

Πρόεδρος

Ο Πρόεδρος εκλέγεται από το Μέγα Συμβούλιο των Φυλάρχων, έπειτα από συνομιλίες με τον Πρωθυπουργό, για θητεία πέντε ετών. Ο ρόλος του είναι περισσότερο εθιμοτυπικός, αντιγράφοντας το πρότυπο της βρετανικής μοναρχίας, με έκτακτες εξουσίες όμως σε περιόδους κρίσης. Ο Πρόεδρος είναι επίσης Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων.

Πρωθυπουργός

Η πραγματική εκτελεστική εξουσία βρίσκεται στο Υπουργικό Συμβούλιο, του οποίου επικεφαλής είναι ο Πρωθυπουργός. Ο τελευταίος διορίζεται επίσημα από τον Πρόεδρο, πρέπει όμως να έχει εξασφαλίσει την πλειοψηφία της Βουλής των Αντιπροσώπων. Έτσι, Αρχηγός Κυβέρνησης γίνεται ο ηγέτης του οποίου το κόμμα θα λάβει την πλειοψηφία εδρών στη Βουλή. Υπήρχαν, ωστόσο, ουκ ολίγες φορές δεν εξασφαλίστηκε πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Στις εκλογές του 1992 δεν υπήρξε νικητής και σε τέτοιες περιπτώσεις ο Πρόεδρος αναλαμβάνει ρόλο διαιτητικό, διορίζοντας στην πρωθυπουργία ένα πρόσωπο της επιλογής του, που κρίνει ότι είναι αποδεκτό στην πλειοψηφία των βουλευτών. Αν δε βρεθεί τέτοιο πρόσωπο, ο Πρόεδρος διατάσσει τη διεξαγωγή νέων βουλευτικών εκλογών.

Το 1999 ο Πρόεδρος επίσης παρενέβη στο θέμα του Πρωθυπουργού, πείθοντας τους βουλευτές για την αναγκαιότητα να διοριστεί στην πρωθυπουργία ο Μαχέντρα Τσόντρι έπειτα από τις γενικές εκλογές εκείνης της χρονιάς.

Νομοθετική εξουσία

Υπουργικό Συμβούλιο

Το Υπουργικό Συμβούλιο αποτελείται από 10 ως 25 υπουργούς, οι οποίοι διορίζονται από τον Πρέοδρο επισήμως, έπειτα από υπόδειξη του Πρωθυπουργού. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, το Υπουργικό Συμβούλιο υποτίθεται ότι αντανακλά την πολιτική σύνθεση της Βουλής των Αντιπροσώπων, με κάθε κόμμα να έχει υπουργό αν έχει συγκεντρώσει πάνω από 8 έδρες στη Βουλή.

Η Βουλή των Αντιπροσώπων εκλέγει ένα άτομο για Πρόεδρό της, ο οποίος δεν πρέπει να είναι βουλευτής.

Η Άνω Βουλή (Γερουσία) αποτελείται από 32 γερουσιαστές, οι οποίοι διορίζονται από τον Πρόεδρο, έπειτα από υπόδειξη του Μεγάλου Συμβουλίου των Φυλάρχων (14 μέλη), του Πρωθυπουργού (9), του Αρχηγού της Αντιπολίτευσης (8) και του Συμβουλίου της Ροτούμα (1). Μπορούν να τροποποιήσουν ή να αρνηθούν την ψήφιση ενός νόμου. Οι γερουσιαστές, όπως και οι βουλευτές, δύνανται να υπηρετήσουν σε υπουργικά αξιώματα.

Ο μοναδικός βουλευτής που επιτρέπεται να παρίσταται σε συνεδριάσεις τόσο της Βουλής όσο και της Γερουσίας είναι ο Γενικός Εισαγγελέας, ανώτερη δικαστική αρχή.

Δικαστική εξουσία

Η Δικαιοσύνη στα Φίτζι είναι ανεξάρτητη και το Ανώτατο Δικαστήριο είναι το σημαντικότερο, μαζί με το Εφετείο και το Υπέρτατο Δικαστήριο.

Τοπική κυβέρνηση

Υπάρχουν 4 περιφέρειες (διοικητικές διαιρέσεις), Κεντρική, Ανατολική, Νότια και Δυτική. Καθεμιά έχει έναν επίτροπο, που διορίζεται από την κεντρική κυβέρνηση. Οι περιφέρειες υποδιαιρούνται περαιτέρω σε 14 επαρχίες, εκ των οποίων η καθεμία διαθέτει ένα επαρχιακό συμβούλιο. Η νήσος Ροτούμα έχει καθεστώς εξαρτημένης κτήσης και απολαμβάνει σε κάποιο βαθμό εσωτερικής αυτονομίας, ενώ διαθέτει δικό της νησιωτικό συμβούλιο.

Οι αυτόχθονες Φιτζιανοί έχουν τα δικά τους συμβούλια.

Η Σούβα, η Λαουτόκα και 9 ακόμα πόλεις έχουν Δήμους και δημοτικά συμβούλια, επικεφαλής των οποίων είναι ο Δήμαρχος. Οι Δήμαρχοι είναι αρμόδιοι για τα τοπικά θέματα των πολιτών και εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία.

Πολιτικές συνθήκες

Από την περίοδο της ανεξαρτησίας έχουν εκδηλωθεί 4 πραξικοπήματα στα Φίτζι, τα δύο το 1987, ένα το 200 και ένα στα τέλη του 2006. Ο στρατός κυβερνά απευθείας ή ασκώντας μεγάλη επιρροή στις κυβερνήσεις από το 1987.

Τα νησιά έγιναν ανεξάρτητα από το Ηνωμένο Βασίλειο στις 10 Οκτωβρίου του 1970. Η δημοκρατική διακυβέρνηση διακόπηκε από δύο στρατιωτικά πραξικοπήματα, το 1987, επειδή η κυβέρνηση θεωρήθηκε ότι κυριαρχούνταν από την ινδοφιτζιανή κοινότητα. Το δεύτερο πραξικόπημα του 1987 είχε αποτέλεσμα να αντικατασταθεί το μοναρχικό καθεστώς και ο Γενικός Διοικητής από έναν Πρόεδρο με μη εκτελεστική εξουσία και η χώρα άλλαξε την επίσημη ονομασία της από Dominion of Fiji σε Republic of Fiji (Δημοκρατία των Φίτζι και Republic of the Fiji Islands το 1997). Εξαιτίας των πραξικοπημάτων χιλιάδες κάτοικοι ινδικής καταγωγής εγκατέλειψαν τη χώρα. Ως αποτέλεσμα της μείωσης του πληθυσμού, παρουσιάστηκαν οικονομικά προβλήματα. Ωστόσο, οι Μελανήσιοι εξασφάλισαν την πλειοψηφία.

Με το νέο Σύνταγμα του 1990, θεσμοθετήθηκε η κυριαρχία του πολιτικού συστήματος από τους ιθαγενείς Φιτζιανούς. Στο επιβληθέν Σύνταγμα αντιτάχθηκε η Ομάδα Εναντίον του Φυλετικού Διαχωρισμού (Group Against Racial Discrimination ή GARD) και κινήθηκε στην επαναφορά του Συντάγματος του 1970. Πρωθυπουργός το 1992 έγινε ο ηγέτης των πραξικοπημάτων του 1987, Σιτιβένι Ραμπούκα, έπειτα από τη διεξαγωγή εκλογών με το νέο Σύνταγμα. Το 1995 ιδρύθηκε η Επιτροπή για την Αναθεώρηση του Συντάγματος, η οποία είχε αποτέλεσμα την ψήφιση νέου Συντάγματος το 1997 , το οποίο υποστηρίχθηκε από τις περισσότερες εθνότητες των αυτοχθόνων Φιτζιανών και των Φιτζιανών ινδικής καταγωγής. Τα Φίτζι έγιναν ξανά δεκτά στην Κοινοπολιτεία. Η νέα χιλιετία επέφερε νέο πραξικόπημα και μάλιστα πολιτικό, από τον Τζορτζ Σπέιτ, ο οποίος ανέτρεψε την κυβέρνηση του Ινδοφιτζιανού Μαχέντρα Τσόντρι, ο οποίος ήταν Πρωθυπουργός με το Σύνταγμα του 1997. Έπειτα από παραίτηση εξ αναγκασμού του Προέδρου Ρατού Καμισέσε Μάρα, κατέλαβε την εξουσία ο Αρχιπλοίαρχος Φρανκ Μπαϊνιμαράμα . Η χώρα στη συνέχεια επλήγη από δύο ανταρσίες στα στρατόπεδα της Βασίλισσας Ελισάβετ, στη Σούβα, αργότερα το 2000 με πρωταγωνιστές αντάρτες του στρατού. Το Ανώτατο Δικαστήριο διέταξε την επαναφορά του Συντάγματος και το Σεπτέμβριο του 2001 διεξήχθησαν βουλευτικές εκλογές, με σκοπό να αποκατασταθεί η δημοκρατία. Στις εκλογές αυτές αναδείχθηκε νικητής και έγινε προσωρινά πρωθυπουργός ο Λαϊσένια Καράσε και το κόμμα του, Soqosoqo Duavata ni Lewenivanua.

Το 2005, εν μέσω εκτεταμένης αμφισβήτησης, η κυβέρνηση του Καράσε πρότεινε τη σύσταση Επιτροπής Συμφιλίωσης και Ενότητας, με αποστολή να παροτρύνει την κυβέρνηση να καταβάλει αποζημίωση στα θύματα του πραξικοπήματος του 2000, όπως επίσης και να επιδοθεί αμνηστία στους πρωταίτιους του πραξικοπήματος. Ωστόσο ο Στρατός και ιδίως ο Αρχηγός του, Μπαϊνιμαράμα, ο οποίος αρνήθηκε να δώσει αμνηστία σε υποστηρικτές της τότε κυβέρνησης και σταδιακά οι σχέσεις του Στρατού με την κυβέρνηση επιδεινώθηκαν.

Στα τέλη Νοεμβρίου του 2006 και στις αρχές Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς ο Μπαϊνιμαράμα διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στην οργάνωση νέου πραξικοπήματος. Ο Αρχιπλοίαρχος παρέδωσε στον Καράσε έναν κατάλογο με αιτήματα έπειτα από την υποβολή νομοσχεδίου για ψήφιση από το Κοινοβούλιο, μέρος εκ του οποίου περιελάμβανε τη χορήγηση αμνηστίας στους συμμετέχοντες στο πραξικόπημα του 2000. Μάλιστα, έδωσε τελεσίγραφο στον Καράσε ως τις 4 Δεκεμβρίου να ικανοποιήσει τα εν λόγω αιτήματα ή να παραιτηθεί. Ο Καράσε αρνήθηκε επίμονα να υποχωρήσει ή να παραιτηθεί και στις 5 Δεκεμβρίου ο Πρόεδρος Ρατού Ζοζέφα Ιλόιλο, φερόταν ότι υπέγραψε νόμιμο διάταγμα για τη διάλυση του Κοινοβουλίου κατόπιν συνάντησης με τον Μπαϊνιμαράμα. Την ίδια μέρα εκδηλώθηκε το προαναγγελθέν πραξικόπημα του Μπαϊνιμαράμα.

Έπειτα από το πραξικόπημα, η χώρα για μία ακόμη φορά αποβλήθηκε από την Κοινοπολιτεία και τον Ιανουάριο του 2007 οι στρατιωτικοί παρέδωσαν την εξουσία σε διακυβέρνηση πολιτών.

Πραξικόπημα του 2006

Επικαλούμενος τη διαφθορά της κυβέρνησης, ο Αρχιπλοίαρχος Φρανκ Μπαϊνιμαράμα, Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων πραγματοποίησε στρατιωτικό πραξικόπημα στις 5 Δεκεμβρίου του 2006 εναντίον του αυτόχθονα Φιτζιανού Πρωθυπουργού, τον οποίο ο ίδιος είχε εγκαταστήσει μετά το πραξικόπημα του 2000. Ο Αρχιπλοίαρχος ανέλαβε τις εξουσίες του Προέδρου και διέλυσε το Κοινοβούλιο, ανοίγοντας το δρόμο στο στρατό να ολοκληρώσει την κατάληψη της εξουσίας.

Το πραξικόπημα υπήρξε το αποκορύφωμα έπειτα από εβδομάδες φημών και έπειτα από τη διαμάχη ανάμεσα στον εκλεγμένο Πρωθυπουργό, Καράσε, και στον Αρχιπλοίαρχο Μπαϊνιμαράμα. Συγκεκριμένα, νωρίτερα ανέμενε νομοθεσία με σκοπό τη χορήγηση αμνηστίας σε όσους είχαν ανάμειξη στο πραξικόπημα του 2000. Παρά το γεγονός ότι υπήρχε μεσολάβηση για τη συμφιλίωση των κομμάτων από τον Πρόεδρο, τον Αντιπρόεδρο και την Έλεν Κλαρκ, δεν κατέστη δυνατόν να υποχωρήσει η οποιαδήποτε από τις εμπλεκόμενες πλευρές.

Ο Μπαϊνιμαράμα διόρισε υπηρεσιακό πρωθυπουργό τον Τζόνα Σενιλαγκακάλι και την επόμενη εβδομάδα δήλωσε ότι θα ζητούσε από το Μέγα Συμβούλιο των Φυλάρχων να επαναφερθούν οι εκτελεστικές εξουσίες στον Πρόεδρο Ιλόιλο. On Στις 6 Δεκεμβρίου ο Μπαϊνιμαράμα κήρυξε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και προειδοποίησε ότι δε θα ανεχόταν περισσότερη βία ή ταραχές.

Έπειτα από το πραξικόπημα, η Κοινοπολιτεία ανέστειλε την ένταξη του Φίτζι στον οργανισμό. Στις 4 Ιανουαρίου του 2007 ο στρατός ανακοίνωσε την αποκατάσταση του Ιλόιλο στην προεδρία, ο οποίος σε διάγγελμά του υποστήριξε τις ενέργειες των στρατιωτικών. Την επομένη ημέρα, ο Ιλόιλο διόρισε τον Μπαϊνιμαράμα στην πρωθυπουργία, καταδεικνύοντας ότι ο στρατός στην ουσία ήταν ακόμα στην εξουσία.

Λίγο μετά τις εξελίξεις αυτές, ήρθαν στην επιφάνεια καταγγελίες για θανάτους δύο ατόμων στη διάρκεια στρατιωτικής κράτησης, το Δεκέμβριο του 2006. Οι θάνατοι αυτοί τέθηκαν υπό έρευνα για να βρεθούν οι ένοχοι, ωστόσο οι ύποπτοι δεν έχουν οδηγηθεί ακόμα στη Δικαιοσύνη.

Έπειτα από συνεχείς επικρίσεις από τις γειτονικές χώρες, ιδιαίτερα από την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, ο ύπατος αρμοστής της Νέας Ζηλανδίας, Μάικλ Γκριν, απελάθηκε από τα Φίτζι στα μέσα Ιουνίου του 2007.

Στις 6 Σεπτεμβρίου του 2007 ο Μπαϊνιμαράμα δήλωσε ότι ο στρατός είχε κηρύξει ξανά κατάσταση εκτάκτου ανάγκης έπειτα από την επιστροφή (από οκτάμηνη εξορία) του έκπτωτου πρωθυπουργού, Καράσε. Τον κατηγόρησαν για προσπάθειες με σκοπό την αποσταθεροποίηση. Οι εκλογές ορίστηκαν προσωρινά για το Μάρτιο του 2009.

Η προσωρινή κυβέρνηση συνέστησε επιτροπή για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Μέχρι σήμερα όμως δεν έχει ασκήσει ποινικές διώξεις εναντίον οποιουδήποτε υπευθύνου για διαφθορά.

Το Νοέμβριο του 2007 οδηγήθηκαν για ανάκριση μερικά άτομα, αναφορικά με σχέδιο με σκοπό τη δολοφονία του προσωρινού Πρωθυπουργού , ανωτάτων στρατιωτικών αξιωματούχων και μελών του προσωρινού Υπουργικού Συμβουλίου.

Συνταγματική κρίση 2009

Ο πρόεδρος Ρατού Τζοζέφα Ιλόιλο ανακοίνωσε στις 10 Απριλίου του 2009 σε ραδιοφωνικό του μήνυμα προς το έθνος ότι ανέστειλε την ισχύ του Συντάγματος του 1997 και ότι εκδίωξε τους δικαστές του Εφετείου, αναλαμβάνοντας ο ίδιος τη διοίκηση του κράτους , μια μέρα μετά την απόφαση του Εφετείου ότι η κυβέρνηση που διορίστηκε μετά το πραξικόπημα του 2006 ήταν παράνομη. Με την απόφαση αυτή διαλύθηκε νόμιμα το κοινοβούλιο.

Το Εφετείο στις 9 Απριλίου διέταξε τον Ιλόιλο να διορίσει ένα διακεκριμένο πρόσωπο ως υπηρεσιακό πρωθυπουργό και του απαγόρευσε να διορίσει στο αξίωμα αυτό τον στρατιωτικό Μπαϊνιμαράμα ή τον προκάτοχό του, Λαϊσένια Καράσε. Ο Μπαϊνιμαράμα έπαυσε να είναι πρωθυπουργός και επανήλθε στην προηγούμενή του θέση, δηλαδή αρχηγός του στρατού. Έπειτα από την απόφαση του δικαστηρίου το υπουργικό συμβούλιο παραιτήθηκε.

Ο πρόεδρος Ιλόιλο, μετά την αναστολή της ισχύος του Συντάγματος ανακοίνωσε ότι θα διεξαχθούν δημοκρατικές εκλογές το αργότερο ως το Σεπτέμβριο του 2014. Υποσχέθηκε επίσης να διορίσει έναν προσωρινό πρωθυπουργό για να αντικαταστήσει τον Μπαϊνιμαράμα. Μια μέρα μετά, στις 11 Απριλίου, ο Μπαϊνιμαράμα επαναδιορίστηκε στο πρωθυπουργικό αξίωμα από τον πρόεδρο Ιλόιλο ως "νέος" προσωρινός πρωθυπουργός. Λίγο αργότερα ο Μπαϊνιμαράμα επανέφερε όλους τους υπουργούς που είχε στην προηγούμενη κυβέρνηση.

Στα νησιά τέθηκε σε ισχύ ένας νόμος για την έκτακτη ανάγκη, με αποτέλεσμα στα Φίτζι να επιβληθεί διακυβέρνηση εκτάκτου ανάγκης επί 30 ημέρες. Η αστυνομία έχει πλέον το δικαίωμα να ελέγχει κάθε κίνηση των πολιτών αλλά και τα ΜΜΕ.

Το κόμμα Soqosoqo Duavata ni Lewenivanua χαρακτήρισε την αναστολή της ισχύος του Συντάγματος ως ένα ακόμα πραξικόπημα. Οι προεδρικές ενέργειες επικρίθηκαν επίσης από το Κόμμα για την Εθνική Ομοσπονδία, ενώ το Εργατικό Κόμμα ζήτησε τη διεξαγωγή εκλογών νωρίτερα από το 2014.

Στρατός

Για την έκτασή τους, τα Φίτζι διαθέτουν μεγάλο Στρατό και μάλιστα έχουν συνεισφέρει σε πολλές ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ σε όλο τον κόσμο. Επίσης, στρατεύματα των Φίτζι υπηρετούν και στο Ιράκ.

Πρόσφατες εκλογές

Οι πιο πρόσφατες βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν το 2018.

Βουλευτικές εκλογές 2006

Βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν στις 6- 13 Μαΐου του 2006.

Αποτελέσματα

Βουλή των Αντιπροσώπων, 6-13 Μαΐου 2006

Κόμματα	Ψήφοι	%	Έδρες	/-
Soqosoqo Duavata ni Lewenivanua (SDL)	342.352	44,59	36	2
Εργατικό Κόμμα των Φίτζι (FLP)	300.797	39,18	31	4
Εθνικό Ομοσπονδιακό Κόμμα (NFP)	47.615	6,20	0	-1
Κόμμα Εθνικού Συνασπισμού των Φίτζι (NAPF)	22.504	2,93	0
Κόμμα των Ενωμένων Λαών (UPP)	6.474	0,84	2	1
Κόμμα Εθνικής Ενότητας (PANU)	6.226	0,81	0
Εθνικιστικό Κόμμα Vanua Tako Lavo (NVTLP)	3.657	0,48	0
Φιτζιανό Πολιτικό Κόμμα - Soqosoqo ni Vakavulewa ni Taukei (SVT)	238	0,03	0
Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα (NDP)	123	0,02	0
Κόμμα της Αλήθειας (POTT)	51	0,01	0
Σοσιαλιστικό Φιλελεύθερο Πολυπολιτισμικό Κόμμα (SLM)	49	0,01	0
Συνασπισμός των Ανεξάρτητων Πολιτών (COIN)	20	0.00	0
Κόμμα για τη Δικαιοσύνη και για την Ελευθερία (JFP)	18	0,00	0
Ανεξάρτητοι	37.571	4,89	2
Νέο Εργατικό Κόμμα	Δεν έλαβε μέρος		0	-2
Σύνολο		767.695	100,0	71
Πηγή: Γραφείο Εκλογών των Φίτζι. Ο πρώην συντηρητικός συνασπισμός, με 6 έδρες συγχωνεύτηκε στο SDL. Το SDL κέρδισε δύο έδρες λιγότερες από το SDL και το CA μαζί.

Διεθνείς οργανισμοί

ACP, AsDB, CP, ESCAP, FAO, G-77, IBRD, ICAO, ICC, ICFTU, ICRM, IDA, IFAD, IFC, International IHO, ILO, IMF, IMO, Intelsat, Interpol, IOC, ISO (εγγραφή), ITU, OPCW, PCA, Sparteca, SPC, SPF, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UNIFIL, UNIKOM, UNMIBH, UNMIK, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WToO, WTrO