Γκιόκτουρκ

Οι Γκιόκτουρκ ή Γαλάζιοι Τούρκοι (τουρκικά: Göktürkler, gök (γκιοκ)= γαλάζιος στα Παλαιά τουρκικά αλλά και ουρανός στα Οθωμανικά Τουρκικά), γνωστοί επίσης ως Ασίνα και Ατσίνα Τούρκοι, ήταν μια συνομοσπονδία νομαδικών τουρκικών (τουρανικών) φύλων στη μεσαιωνική Κεντρική Ασία. Οι Γκιοκτουρκ, υπό την ηγεσία του χαγάνου Μπουμίν (πέθανε το 552 μ.Χ.) και των υιών του, διαδέχθηκαν το Χαγανάτο των Ρουράν (μια πρωτοαβαρική συνομοσπονδία) ως η κύρια δύναμη στην περιοχή και δημιούργησαν το τουρκικό χαγανάτο των Γκιoκ Τουρουκλαρί, (582-745), μια αχανή αυτοκρατορία, αποτελώντας μια από τις αρκετές νομαδικές δυναστείες που θα διαμόρφωναν το μελλοντικό πολιτισμό και τις κυρίαρχες αξίες των τουρανικών φύλων.

Η ελίτ των Γκιόκτουρκ προήρχετο από τη φυλή των Ασίνα, γνώση της οποίας υπήρξε για πρώτη φορά το 439 μ.Χ. Το κινεζικό Βιβλίο των Σούι αναφέρει ότι στις 18 Οκτωβρίου εκείνης της χρονιάς, ο ηγέτης Ταϊβού των Βορείων Βέι ανέτρεψε τον Τζουκού Μουτζιάν των Βορείων Λιανγκ στην ανατολική Γκανσού, απ' όπου 500 οικογένειες των Ασίνα κατέφυγαν βορειοδυτικά στο Χαγανάτο των Ρουράν στα περίχωρα της Γκαοτσάνγκ.

Σύμφωνα με το Βιβλίο των Tσου και την ιστορία των Βορείων Δυναστειών, η φυλή Ασίνα ήταν συνιστώσα της συνομοσπονδίας των Σιονγκ-νου, αλλά αυτή η σύνδεση αμφισβητείται, και σύμφωνα με το Βιβλίο των Σούι, ήταν μια μείξη βαρβάρων από το Πινγκλιάνγκ. Πραγματικά, κινεζικές πηγές συνδέουν πολλές βαρβαρικές φυλές στα βόρεια σύνορα με τους Σιονγκ-νου, όπως οι Βυζαντινοί ιστοριογράφοι αποκαλούν τους Αβάρους, Ούννους και Μαγυάρους ως Σκύθες. Τέτοιοι αρχαϊσμοί αποτελούσαν κοινό φιλολογικό τόπο, και υποδήλωναν παρεμφερείς γεωγραφικές καταβολές και νομαδικό τρόπο ζωής, αλλά όχι άμεσο δεσμό.

Ως τμήμα του ετερογενούς Χαγανάτου των Ρουράν, οι Τούρκοι έζησαν για γενιές βόρεια της οροσειράς Αλτάι, όπου ασχολήθηκαν με την κατεργασία των μετάλλων για λογαριασμό των Ρουράν. Σύμφωνα με τον επιστήμονα Ντένις Σίνορ, η ανάρρηση της φυλής Ασίνα στην εξουσία αντανακλούσε μια εσωτερική επανάσταση στη συνομοσπονδία των Ρουράν, παρά ήταν αποτέλεσμα εξωτερικής κατάκτησης. Σύμφωνα με τον Τσαρλς Χόλκομπ, ο αρχικός πληθυσμός ήταν μάλλον ετερογενής και πολλά από τα ονόματα των ηγετών, περιλαμβανομένων των δύο ιδρυτικών μελών, δεν ήταν καν τουρκικά (τουρανικά). Αυτό υποστηρίζεται έτι περαιτέρω από τις επιγραφές του Ορχόν, με αρκετά μη τουρκικά λεξήματα, που πιθανότερα αναπαριστούν ουνγκρικές και σαμογετικές λέξεις.

Καταγωγή των Ασίνα

Το 439 μ.Χ. στην Κεντρική Ασία μια φυλή με την ονομασία Ασίνα ζούσε στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται στη βορειοδυτική Κίνα, την επαρχία Σιντζιάνγκ ή Ανατολικό Τουρκεστάν. Μιλούσαν είτε μια τουρκική (το πιθανότερο) είτε μια μογγολική γλώσσα και ήταν απομεινάρια της «αριστοκρατίας των στεπών» της πρώην Αυτοκρατορίας των Σιονγκ-νου, η οποία είχε καταστραφεί από τη δυναστεία των Χαν της Κίνας περίπου το 100 μ.Χ. Το όνομα «Ασίνα», σύμφωνα με τον διαπρεπή Σοβιετικό ιστορικό Λεβ Γκουμιλιόφ (1912-1992), προέρχεται από τη μογγολική λέξη «chono», «china» ή «shina» που σημαίνει λύκος, με το πρόθεμα «A» μπροστά που σημαίνει ο ευσέβαστος, σεβάσμιος, μεγαλύτερος, σημαντικός. Συνδυαζόμενα σημαίνουν ο «Ευγενής (αριστοκράτης) Λύκος» ή απλούστερα «Ο Λύκος» (με την έννοια του μοναδικού και σημαντικού).

Γλώσσα και γραφή

Οι Γκιόκτουρκ ήταν το πρώτο τουρανικό φύλο που έγραφαν τη γλώσσα τους στην Παλαιά Τουρκική γραφή.

Θρησκεία

Ο Τενγκρισμός ήταν η παραδοσιακή θρησκεία των Γαλάζιων Τούρκων. Μετά την πτώση του χαγανάτου τους, κάποιοι από τους απογόνους τους ακολούθησαν το Χαγανάτο των Ουιγούρων και δέχθηκαν ιεραποστόλους της θρησκείας του Μανιχαϊσμού. Τελικώς, ένα τμήμα τους έγιναν βουδιστές και άλλοι μουσουλμάνοι, ανάλογα με την περιοχή που εγκαθίσταντο.