Ξένα σώματα στον άνθρωπο
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Ξένα σώματα στον άνθρωπο | |
|---|---|
 Ξένο σώμα (οδοντόβουρτσα) στο πεπτικό σύστημα, αποτέλεσμα εκούσιας κατάποσης. Φωτογραφία από ενδοσκόπηση. | |
| Ειδικότητα | επείγουσα ιατρική |
| Ταξινόμηση | |
| ICD-10 | T15-T19, T14.0 |
| ICD-9 | 930-939 , 919.6 |
| MeSH | D005547 |
Ξένα σώματα μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό μπορεί να βρεθούν με πολλούς τρόπους. Σε όλα σχεδόν τα ατυχήματα όπου συμβαίνουν τραυματισμοί του ανθρωπίνου σώματος, πολύ συχνά έχουμε επαφή και είσοδο ξένων στερεών σωμάτων ή υγρών υλικών μέσα στο σώμα, διά μέσου της λύσεως της συνέχειας του δέρματος. Πολλά από αυτά τα ξένα σώματα εισέρχονται και εξέρχονται την ίδια στιγμή (π.χ. ένα καρφί), άλλα όμως εξ αυτών παραμένουν μέσα στους ιστούς, απαιτώντας ιατρική βοήθεια. Τα ξένα σώματα στα τραύματα είναι πρόβλημα στατιστικά συχνότατο, είναι ένας "μπελάς" της τραυματολογίας και δυστυχώς το ενδιαφέρον της βιβλιογραφίας στο θέμα, είναι ανύπαρκτο, με αποτέλεσμα ακόμα και έμπειροι γιατροί να έχουν σημαντικό έλλειμμα γνώσεων πάνω στο θέμα, με επιπτώσεις τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία.[1] Ξένα σώματα στο σώμα μας μπορούν να μπουν είτε με κάποιο βίαιο ατύχημα (σοβαρό ή ελαφρό) που προκάλεσε λύση στη συνέχεια του δέρματος, είτε από τραύμα εξ επιθέσεως (τραύματα από πυροβόλα όπλα, μαχαίρι, κλπ), είτε εκούσια από τον ίδιο τον παθόντα ή τρίτους (π.χ. κατάποση). Ως προς τα είδη των ατυχημάτων, σχεδόν όλα τα ατυχήματα μπορεί να προκαλέσουν είσοδο ξένων σωμάτων μέσα στους ανθρώπινους ιστούς. Μερικά παραδείγματα ατυχημάτων όπου έχουμε συχνά είσοδο ξένων σωμάτων είναι τα τροχαία ατυχήματα, τα σιδηροδρομικά ατυχήματα, τα εργατικά ατυχήματα στις κατασκευές, στις γεωργικές εργασίες, τα οικιακά ατυχήματα, τα παιδικά και σχολικά ατυχήματα, κλπ [1]
Ξένα σώματα στα παιδιά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πολλές φορές, τα παιδιά από περιέργεια βάζουν εκουσίως ή ακουσίως σε σωματικές κοιλότητες, στόμα, αυτί, μύτη, διάφορα μικρά αντικείμενα. Η πράξη αυτή μπορεί να είναι από ακίνδυνη έως πολύ επικίνδυνη. Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί οι εξής περιπτώσεις:
- Ξένα σώματα στο πεπτικό: Κατάποση μεταλλικών νομισμάτων ή άλλων παιχνιδιών, ή κοσμημάτων (μπίλιες, σκουλαρίκια, κλπ). Συνήθως αποβάλλονται διά της φυσικής οδού και δεν μας εμπνέουν ανησυχία. Κατάποση τσιχλών άπαξ ή κατά συρροή: Εάν γίνεται κατά συρροή οδηγεί σε πεπτικές διαταραχές και κάποια στιγμή οδηγεί σε αποβολή των τσιχλών με εμετό. Ειλεός (απόφραξη εντέρου) είναι σπάνιος. Κατάποση τριχών: Εάν γίνεται κατ’ εξακολούθηση οδηγεί σε δημιουργία τριχοπιλήματος (μπάλα τριχών) πού δημιουργεί γαστρεντερικά προβλήματα και χρειάζεται αφαίρεση με ενδοσκόπηση.
- Ξένα σώματα στη μύτη: Συνήθως πρόκειται για μικρά παιχνιδάκια ή μικρούς ξηρούς καρπούς. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις παιδιών που είχαν καταρροή για μήνες από τα ρουθούνια, και εθεραπεύοντο λανθασμένα από ιατρούς παιδίατρους ή πνευμονολόγους ως ιγμορίτιδα και αλλεργική ρινίτιδα, ενώ τελικά απεδείχθη με ρινοσκόπηση ότι εντός του ρώθωνος υπήρχε ένα στραγάλι.
- Ξένα σώματα στον οφθαλμό: Σκόνη, μικρά ξύλα, χαρτιά, μεταλλικά γρέζια, κλπ. Χρειάζεται οφθαλμίατρος.
- Ξένα σώματα στον έξω ακουστικό πώρο (στραγάλια, παιχνιδάκια, κλπ). Χρειάζονται αφαίρεση από ιατρό ΩΡΛ.
- Ξένα σώματα στον πρωκτό: Είναι σπάνιο φαινόμενο στα παιδιά, απαντάται σε ενήλικες κατά την σεξουαλική πράξη, ή σε κακοποιημένα παιδιά.
- Ξένα σώματα στην ουροδόχο κύστη και στον κόλπο: Έχουν πολλάκις ανευρεθεί σε κορίτσια αντικείμενα στην ουρήθρα, στην ουροδόχο κύστη και στον κόλπο, που είχαν εκ λάθους εισαχθεί κατά την διαδικασία αυνανισμού.[1]
Ξένα σώματα ιατρικής χρήσης (Ιατρικά εμφυτεύματα)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το παρόν άρθρο δεν αφορά τα ιατρικά εμφυτεύματα (ξένα σώματα) όπως είναι οι βηματοδότες, οι πλάκες και βίδες των καταγμάτων και οι προθέσεις ολικών αρθροπλαστικών, ή τα πλαστικά πλέγματα σε βουβωνοκήλες, τα Stend των αγγείων, ο γαστρικός δακτύλιος, κλπ.
Ξένα σώματα σε ανθρώπινες κοιλότητες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα ξένα σώματα στις ανθρώπινες κοιλότητες αποτελούν αντικείμενο της Παιδιατρικής, της ΩΡΛ, της Γαστρεντερολογίας, της Γυναικολογίας, της Ψυχιατρικής και της Ιατροδικαστικής. Μερικές περιπτώσεις χαρακτηριστικές από την κλινική εμπειρία είναι οι εξής:
- Ξένα σώματα στο πεπτικό: Κατάποση κέρματος, ή βώλου από παιδιά. Συνήθως αποβάλλονται διά των κοπράνων. Σκάγια μολύβδου από κυνηγετικό όπλο, σε θήραμα, που καταπίνονται μαζί με τους μεζέδες (τα βλέπουμε στις ακτινογραφίες). Ομοίως.
- Ξένα σώματα στο αναπνευστικό: Αποτελούν ειδικό κεφάλαιο με τίτλο Ασφυξία από Στερεά αντικείμενα. Οι περιπτώσεις αυτές εγκυμονούν κίνδυνο θανάτου για το θύμα και χρειάζονται είτε απενσφήνωση με το χειρισμό Heimlich, είτε αφαίρεση του ξένου σώματος (φυστίκι, μπίλια, κλπ) από το αναπνευστικό δένδρο με βρογχοσκόπηση.
- Ξένα σώματα στο παχύ έντερο: Αποτελούν αντικείμενο της Ιατροδικαστικής και της Γενικής Χειρουργικής. Αποτελούν αποτέλεσμα ψυχοπαθολογίας και εκουσίας εισόδου αντικειμένων όπου κατά λάθος ενσφηνώνονται και απαιτούν ιατρική βοήθεια.[1]
Η πορεία ενός ξένου σώματος, μέσα σε ανθρώπινους ιστούς
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ανάλογα με το είδος του ξένου υλικού, τη θέση του, και ανάλογα με το μέγεθος, υπάρχουν τρεις εκδοχές για ένα ξένο σώμα:
- Να αφαιρεθεί με ιατρικό τρόπο.
- Να διαπυηθεί το τραύμα και να αποβληθεί το ξένο σώμα με το πύον
- Να περιχαρακωθεί το ξένο σώμα από μεμβράνη συνδετικού ιστού και να παραμείνει πολλά χρόνια μέσα στους ιστούς.[1]
Απεικονιστική Ταξινόμηση των ξένων σωμάτων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα] |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Τα ξένα σώματα που μπορεί να εισέλθουν στον ανθρώπινο οργανισμό με ατυχήματα, ταξινομούνται ως εξής, με βάση την ακτινοσκιερότητα ή την απεικονιστική ικανότητα στις διάφορες απεικονιστικές μεθόδους:
- Υλικά οργανικής χημείας, μικρού ατομικού βάρους (<20): Αγκάθια φυτών και ανθέων, ξύλα, χόρτα, σπόρια, κλαδιά, ακίδες γύλου, και καλαμιού, πλαστικά, πολυουρεθάνη, ελαστικά, ίνες, κλπ. Τα υλικά αυτά ΔΕΝ φαίνονται στις απλές ακτινογραφίες, και κατά κανόνα δεν φαίνονται στις αξονικές τομογραφίες. Μπορεί να απεικονισθούν με υπέρηχο ή Μαγνητική τομογραφία (ΜRΙ), αλλά πάντα με επιφύλαξη.
- Μέταλλα χαμηλού ατομικού βάρους (20-40): Αλουμίνιο, και παράγωγα, όπως καρφιά αλουμινίου, κοινό γυαλί, σιλικόνες πυριτίου, πέτρες ασβεστούχων πετρωμάτων, χώματα, αγκάθια ψαριών, κόκκαλα κρεάτων κλπ. Τα υλικά αυτά κατά κανόνα δεν απεικονίζονται εύκολα στις απλές ακτινογραφίες και στην αξονική τομογραφία, παρά μόνο με ρύθμιση της ακτινοβολίας, και πάλι δύσκολα. Μπορεί να απεικονισθούν μάλλον εύκολα με υπέρηχο και MRI.
- Μέταλλα μεγάλου ατομικού βάρους(>40): Τέτοια είναι ο σίδηρος, το νικέλιο, ο χαλκός, ο μόλυβδος, το ασήμι, ο χρυσός, κλπ. Συχνότερα υλικά που τα περιέχουν είναι οι λαμαρίνες αυτοκινήτου, τα τζάμια από το παρμπρίζ του αυτοκινήτου που περιέχει Οξείδιο του Μολύβδου (PbO2) για να φαίνεται στις ακτινογραφίες, ορισμένα ποτήρια και γυαλικά Βοημίας πού περιέχουν PbO2, καρφιά σιδερένια ή ατσάλινα, ορειχάλκινα βλήματα σφαιρών όπλων, σκάγια μολύβδου κυνηγετικών όπλων, άλλα μέταλλα, καρφίτσες ατσάλινες, βελόνια ατσάλινα, γρέζια μετάλλων, χώματα βαρέων μετάλλων (π.χ. σιδηροπυρίτης, μόλυβδος, κλπ), οικοδομικά υλικά ακτινοσκιερά, κλπ. Όλα αυτά τα υλικά απεικονίζονται εύκολα στις απλές ακτινογραφίες.[1]
Η υποψία ύπαρξης ξένου σώματος στον άνθρωπο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Όπως προαναφέρθηκε, ένα ξένο σώμα και ιδίως μη ακτινοδιαγνώσιμο, είναι ένας πραγματικός μπελάς της τραυματολογίας. Ο γιατρός βρίσκεται σε δίλημμα. Είναι μέσα το ξένο σώμα, ή εξήλθε; Πρέπει να ανοίξει το τραύμα για διερεύνηση ή όχι; Να ανοιχτεί το τραύμα αμέσως ή να περιμένει; Θα μολυνθεί ή όχι; Τι απεικονιστική μέθοδο πρέπει να διαλέξει για τον εντοπισμό του ξένου σώματος; Η διερεύνηση του τραύματος για ανεύρεση του ξένου σώματος θα προξενήσει ζημιά; Ποια ξένα σώματα μπορεί να αφήσουμε άφοβα στο σώμα, και σε ποιες περιοχές; Όλα τα ανωτέρω ερωτήματα αποτελούν ειδικό κεφάλαιο της χειρουργικής τραυματολογίας και δεν αποτελούν αντικείμενο του παρόντος άρθρου. Στην παραπλεύρως φωτογραφία φαίνεται ένα πόδι γυναίκας γεωργού, τραυματισμένο από χορτοκοπτικό μηχάνημα, ενώ τα τραύματα είναι γεμάτα σπόρους. Χρειάσθηκε καθαρισμός ξένων σωμάτων διάρκειας τριών ωρών πριν γίνει συρραφή ιστών και δέρματος.[1]