Ντόντολα

Πεπερούντα στη Βουλγαρία. 1950

Η θεά Ντόντολα Περούνιτσα, πολεμική ερωμένη των βροχών και σύζυγος του Περούν, όπως φαντάζεται ο Αντρέι Σίσκιν

Το Ντόντολα (επίσης γραμμένο Ντόντα, Ντουντούλια και Ντιντίλια), επίσης γνωστό με τα ονόματα για την πεταλούδα: Παπαρούντα, Πεπερούντα, Περπερούνα ή Πρεπερούσα είναι μία ειδωλολατρική παράδοση που υπάρχει στα Βαλκάνια. Ο κεντρικός χαρακτήρας της τελετής είναι συνήθως ένα ορφανό κορίτσι, λιγότερο συχνά, ένα αγόρι. Φορώντας μία φούστα από φρέσκα πράσινα πλεκτά αμπελόφυλα και μικρά κλαδιά, το κορίτσι που γεννήθηκε μετά το θάνατο του πατέρα της, το τελευταίο παιδί της μητέρας (αν στη συνέχεια η μητέρα γεννήσει άλλο παιδί, αναμένονται μεγάλες ατυχίες στο χωριό), τραγουδά και χορεύει στους δρόμους του χωριού, σταματά σε κάθε σπίτι, όπου οι οικοδεσπότες την πασπαλίζουν με νερό. Το τελετουργικό συνδέεται με μία συγκεκριμένη μελωδία στην οποία εκτελείται ένας συγκεκριμένος χορός, όχι μόνο από το κορίτσι, αλλά και από τους χωρικούς που την ακολουθούν στους δρόμους, φωνάζοντας την ενθάρρυνσή τους.

Σύμφωνα με ορισμένες ερμηνείες, η Ντόντολα είναι μία σλαβική θεά της βροχής και η σύζυγος της υπέρτατης θεότητας Περούν (θεός της βροντής στο σλαβικό πάνθεον). Οι Σλάβοι πίστευαν ότι όταν η Ντόντολα αρμέγει τις ουράνιες αγελάδες της, τα σύννεφα, βρέχει στη γη. Κάθε άνοιξη, η Ντόντολα λέγεται ότι πετάει πάνω από δάση και χωράφια, και απλώνει την εαρινή πρασινάδα, διακοσμώντας τα δέντρα με άνθη. 

Ονόματα

Το έθιμο είναι γνωστό με τις ονομασίες Ντόντολα (Ντόντολε, ντούντουλα, ντουντούλιτσα) και Περπερούνα (Πεπερούντα, Πεπερούνα, Πεπερόνα, Περπερούνα, Προρούσα, Πρεπορούσα, Παπαρούντα, Πιρπιρούνα). Και τα δύο ονόματα χρησιμοποιούνται από τους Νότιους Σλάβους, τους Ρουμάνους, τους Αλβανούς και τους Βόρειους Έλληνες. Οι Αλβανοί χρησιμοποιούν επίσης το όνομα Ρόνα και το αρσενικό όνομα Ντόρντολετς (ντούρντουλετς).

Το όνομα Perperuna αναγνωρίζεται ως το επαναλαμβανόμενο θηλυκό παράγωγο του ονόματος του θεού Περούν (περ-περούν-α). Ο Σορίν Παρίγα πρότεινε ότι ήταν θεότητα από το τοπικό θρακικό υπόστρωμα. Το όνομα Ντοντόλα είναι πιθανόν συγγενές με το λιθουανικό ντουντούλις που σημαίνει βροντή και είναι το άλλο όνομα του Βαλτικού θεού του κεραυνού Περκούνας.

Ο Δ. Ντέτσεφ συνέκρινε την λέξη "ντόντολα" (επίσης ντούντουλα κλπ) με θρακικά ανθρωπώνυμα (ονόματα προσώπων) και τοπωνύμια (τοπωνύμια), όπως Δοδάλσος, Δοιδάλσης, Δύδαλσος, Δούδης, Δουδούπης, κτλ Η Paliga υποστήριξε ότι βάσει αυτού, το έθιμο πιθανότατα προήλθε από τους Θράκες.

Μια πολύ πιο πιθανή εξήγηση για τις παραλλαγές του ονόματος Ντιντίλια είναι ότι αυτός είναι ένας τίτλος για την εαρινή θεά Λάντα / Λέλα που μετατράπηκε σε «όνομα» μίας θεάς. Ο Ράλστον εξηγεί ότι το ντίντο, σημαίνει «υπέροχο» και χρησιμοποιείται συνήθως σε συνδυασμό με τον ανοιξιάτικο θεό Λάντο.

Τελετουργία

Το ψέκασμα της Ντόντολα με νερό (καλλιτέχνης: Ούρος Πρέντιτς)

Μια ντυμένη με φύλλωμα Ντόντολα / Περπερούνα καλεί τα σύννεφα της καταιγίδας και τραβάει τον κεραυνό σε ένα κυκλικό τέμενος με τον εκστατικό χορό της: ο χορός της Περπερούνα από την Μαρέκ Χάπον

Scarlet κεραυνός και κύκλος γλύφου: Σύμβολο Dodola που χρησιμοποιείται στον σλαβικό νεοπαγανισμό

Η πρώτη γραπτή περιγραφή του εθίμου αφέθηκε από τον βούλγαρο ιερομόναχο Σπυρίδον Γκαμπρόφσκι το 1792. Ο ίδιος λέει πως σε περιόδους ξηρασίας νεαρά αγόρια και κορίτσια έντυναν ένα από αυτά με ένα δίχτυ και ένα στεφάνι από φύλλα παρόμοια με τον Περούν ή Πεπερούν, για τον οποίο ο Σπυρίδων πίστευε εσφαλμένα ότι είναι ένας παλιός ηγεμόνας της Βουλγαρίας. Στη συνέχεια περπατούσαν σε πομπή γύρω από τα σπίτια, τραγουδούσαν, χορεύουν και ρίχνουν νερό το ένα πάνω στο άλλο. Οι χωρικοί τους έδιναν χρήματα, τα οποία αργότερα αγόραζαν φαγητό και ποτό για να γιορτάσουν προς τιμήν του Περούν.

Οι Νότιοι Σλάβοι που χρησιμοποιούνται για την οργάνωση της Ντόντολε (ή Περπερούνα) φεστιβάλ σε περιόδους ξηρασίας, όπου λατρευόταν η θεά και προσεύχονταν για την βροχή. Στο τελετουργικό, οι νεαρές γυναίκες τραγουδούν συγκεκριμένα τραγούδια στη Ντόδολα, συνοδεύοντάς την από έναν χορό, ενώ καλύπτονται από φύλλα και μικρά κλαδιά. Στην Κροατία το Ντόντολε εκτελείται συχνά από ομάδες λαογραφίας.

Στη λαογραφία του Τυρόπολου στις γιορτές του Αγίου Γεωργίου που ονομάζεται Jurjevo, οι πέντε πιο όμορφες κοπέλες επιλέγονται για να απεικονίσουν τις θεές της Ντόδολα με φορέματα από φύλλα και τραγουδούν για το χωριό μέχρι το τέλος των γιορτών.

Διαδικτυακοί σύνδεσμοι

Ντόντολε (τραγούδι για τη βροχή) (Istibanja 1987, επιτόπια καταγραφή από τον Bernard Lortat-Jacob στο χωριό Istibanja, σημερινή Βόρεια Μακεδονία, 1987).

Πιρπιρούνα. Τελετουργικό τραγούδι με σχετικούς στίχους, βιντεοσκοπήθηκε το 2016 από τους Thede Kahl και Andreea Pascaru στο χωριό Mursallı της Τουρκίας.

Πιρπιρούυνα Pirpiruna. Τελετουργικό τραγούδι που φέρνει βροχή και περιγραφή του εθίμου με σχετικό κείμενο, βιντεοσκοπήθηκε το 2020 στους Ασβεστάδες Έβρου από τον Σωτήρη Ρουσιάκη.