Ναός του Βεσπασιανού και του Τίτου

Ναός του Βεσπασιανού και του Τίτου
Είδος	ναός και Ρωμαϊκός ναός
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°53′34″N 12°29′2″E
Διοικητική υπαγωγή	Ρώμη
Τοποθεσία	Ρωμαϊκό Φόρουμ
Χώρα	Ιταλία
Έναρξη κατασκευής	79
Μήκος	33 μέτρα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Ο ναός του Βεσπασιανού και του Τίτου ή του θεϊκού Βεσπασιανού (λατιν. templum divi Vespasiani) βρίσκεται στη Ρώμη, στο δυτικό άκρο της Ρωμαϊκής Αγοράς, μεταξύ του ναού της Ομονοίας και του του ναού του Σατούρνου. Αφιερώθηκε στον θεοποιημένο Βεσπασιανό και τον γιο του Τίτο. Ξεκίνησε με τον Τίτο το 79, έπειτα από το τέλος του Βεσπασιανού και τη διαδοχή του από αυτόν. Ο αδελφός του Τίτου, ο Δομιτιανός, συμπλήρωσε και αφιέρωσε τον ναό στον Βεσπασανό και τον Τίτο περί το 87.

Ο ναός του Βεσπασιανού και του Τίτου βρίσκεται μεταξύ του Ναού της Ομονοίας και του Περιστυλίου των θεών Consentes.

Σημασία

Σε όλη τη Ρωμαϊκή ιστορία δινόταν έμφαση στην αύξηση της φήμης και της δόξας ενός οικογενειακού ονόματος, συνήθως μέσω κτηρίων στην ανάμνηση του αποβιώσαντος. Αυτός εδώ ο ναός φτιάχθηκε προς τιμήν του Φλαβίου Γένους, το οποίο περιλαμβάνει τον Βεσπασιανό 69-79 και τους γιους του Τίτο 79-81 και Δομιτιανό 81-96. Οι ιστορικοί αναρωτιούνται αν τα δύο αδέλφια είχαν καλή σχέση· πάντως ο Δομιτιανός διασφάλισε τη θεοποίηση του αδελφού του στην αυτοκρατορική λατρεία με σκοπό να εξυψώσει την αίγλη του ονόματος των Φλαβίων. Ο Τίτος και ο Βεσπασιανός θεοποιήθηκαν μέσω της τελετής της αποθέωσης. Μετά από αυτό η παράδοση διασφάλιζε, ότι οι Ρωμαίοι πολίτες θα μπορούσαν να τιμούν τον Βεσπασιανό και τον Τίτο (ή το γένος τους) ως Ρωμαϊκών θεοτήτων. Αυτή η αυτοκρατορική λατρεία ήταν ως μία ένδειξη υποταγής στον Αυτοκράτορα της Ρώμης ή ως πολιτική και διπλωματική χειρονομία, σαν να ήταν μία παραδοσιακή θρησκεία.

Θέση και δομή

Η θέση του ναού, στο δυτικό άκρο της Αγοράς.

Βόρεια ήταν ο ναός της Ομονοίας, δυτικά το Ταμπουλάριουμ, νότια το περιστύλιο των θεών Consentes και ανατολικά η οδός Καπιτωλίνου (clivus Capitolinus) και ο ναός του Σατούρνου (Κρόνου).

Ο ναός του Βεσπασιανού είχε 6 Χ 9 κίονες. Ο πρόναος είχε 6 Χ 3 κορινθιακούς κίονες, ενώ οι υπόλοιποι ήταν ημιπεσσοί στον τοίχο του σηκού, δηλ. ο ναός ήταν ψευδοπερίπτερος (όπως και ο παρακείμενος Ναός του Σατούρνου). Ήταν ιδιαίτερα στενός, λόγω του περιορισμένου χώρου: είχε διαστάσεις 33 μ. Χ 22 μ. Σε ένα μικρό χώρο μεταξύ του ναού και αυτού της Ομονοίας, υπήρχε ένα μικρό, διώροφο, θολωτό κτήριο από πλίνθους και κονίαμα, επενδεδυμένο με μάρμαρο, που κτίστηκε επάνω στον τοίχο του Ταμπουλάριουμ και φαίνεται ήταν αφιερωμένο στον Τίτο.

Ιστορία

Κατασκευή και ανακαίνιση

Ο Τίτος ξεκίνησε την κατασκευή και μάλλον τελείωσε τη θεμελίωση από τόφφο και το εσωτερικό από μάρμαρο. Όταν απεβίωσε ο Τίτος, ο αδελφός του Δομιτιανός συμπλήρωσε το εσωτερικό. Ο σηκός έγινε από τραβερτίνη και επενδύθηκε από μάρμαρα, που εισήχθησαν από τις Ανατολικές επαρχίες με μεγάλη δαπάνη. Το εσωτερικό είναι επιτηδευμένα διακοσμημένο. Η ζωφόρος στην πρόσοψη έφερε την επιγραφή:

DIVO VESPASIANO AVGUSTO S. P. Q. R., δηλ. στον θεϊκό Βεσπασιανό η Σύγκλητος Και ο Λαός της Ρώμης (αφιερώνουν τον ναό τούτο),

ενώ στους πλαϊνούς τοίχους παριστά ιερά αντικείμενα, που θα είχαν χρησιμοποιηθεί ως σύμβολα των διαφόρων συλλόγων ιερέων της Ρώμης. Περί το 200-205 ο Αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος και ο γιος του Καρακάλλας έκαναν ανακαινίσεις στο ναό. Στο επιστύλιο της πρόσοψης υπάρχει η επιγραφή:

IMPP. CAESS. SEVERVS ET ANTONINVS PII FELIC[ES]. AVGG. RESTITVER[ENT],

δηλ. οι Αυτοκράτορες Καίσαρες (Σεπτίμιος) Σεβήρος και Αντωνίνος (Καρακάλλας) οι Ευσεβείς, Ευτυχείς, Σεβαστοί επισκεύασαν. Έχει σωθεί μόνο η τελευταία λέξη της.

Αν ο ναός ήταν σε χρήση ως τον 4ο αι. θα έκλεισε κατά τις Διώξεις των Εθνικών της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Μεσαιωνική και σύγχρονη ιστορία

Ο ναός υπέφερε σημαντικές ζημίες κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, ιδιαίτερα περί το 1300 από τον πάπα Βονιφάτιο Η΄ και όταν ο Πάπας Νικόλαος Ε΄ αναδιάρθρωσε την Αγορά. Αυτή η ενέργεια περιελάμβανε το γκρέμισμα των γωνιών (προς της Αγορά) του ναού και την ανακατασκευή της πρόσοψης ως φρούριο με γωνιαίους πύργους. Ό,τι επέζησε είναι το κεντρικό μέρος της κρηπίδας με τους λίθους τόφφου πεπερίνο και μέρη του σηκού: δύο τμήματα του τοίχου από τραβερτίνη και μέρη του βάθρου στο πίσω μέρος, που έφερε τα λατρευτικά αγάλματα· επίσης τρεις κορινθιακοί κίονες της νοτιο-ανατολικής γωνίας του προνάου.

Πηγές

• Platner, Samuel B., and Ashby, Thomas. A Topographical Dictionary of Ancient Rome. London: Oxford UP, 1929; p. 556.
• Grant, Michael. The Roman Emperors. 1st ed. New York: Scribner’s, 1985; p. 61.
• Herodian, History IV. ii
• Middleton, J. H. The Remains of Ancient Rome; Vol. 1. London and Edinburgh: Adam and Charles Black, 1892; p. 339.

Πινακοθήκη

• 
• 
  πρόσοψη
• 
  πλαϊνή όψη
• 
  Η Ρωμαϊκή Αγορά
• 
  το βορειοανατολικό άκρο του ναού, η βορειοανατολική γωνία: φαίνεται η ζωφόρος
• 
  έξεργο βουκράνιο της ζωφόρου
• 
  Ο θριγκός
• 
  Η ζωφόρος
• 
  Το γείσο
• 
  Η βορειοανατολική γωνία: φαίνεται η επιγραφή
• 
• 
  To κήρυγμα του Πίου Θ΄ έργο του Παλ Μπράσκι 1855
• 
  έργο του Φραντς-Τέοντορ Αέρνι (1853-1918)
• 
  Η Ιουλία βασιλική, ο ναός του Σατούρνου, του Βεσπασιανού και της Ομονοίας
• 
  αριστερά ο ναός του Σατούρνου