Μεγαλόπτερα
| Μεγαλόπτερα (Megaloptera ) Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων: 290–0Ma | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Εικ.1: Sials sp
.jpg) Εικ.2: Προνύμφη του είδους Sialis lutaria
| ||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||
| ||||||||||||
| οικογένειες | ||||||||||||
| ||||||||||||
Τα μεγαλόπτερα είναι μια πολύ μικρή τάξη ολομετάβολων εντόμων . Ο αριθμός ειδών εκτιμάται παγκοσμίως σε μόνο περίπου τριακόσια σωζόμενα είδη. Στην Ευρώπη τα μεγαλόπτερα εκπροσωπούνται μόνο με ένα γένος της οικογένειας Sialidae και έξι είδη.[1] Κανένα από αυτά τα είδη δεν αναφέρεται από την Ελλάδα.
Μορφολογικά χαρακτηριστικά των ακμαίων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα μεγαλόπτερα έχουν επίμηκες σώμα με κατά κανόνα αφανή χρώματα. Ο εξωσκελετός είναι μόνο λίγο σκληρυμένος. Τα στοματικά μόρια είναι μασητικού τύπου. Οι κεραίες στα ευρωπαϊκά είδη είναι νηματοειδείς. Στην οικογένεια Sialidae τα είδη αποκτούν μήκος από δέκα έως δεκαπέντε χιλιοστόμετρα, στην άλλη οικογένεια της τάξης (Corydalidae) μερικά είδη φτάνουν τα έξι εκατοστόμετρα. Οι σύνθετοι οφθαλμοί είναι μεγάλοι. Τα είδη της οικογένειας Sialidae δεν διαθέτουν οφθαλμίδια.
Τα μεγαλόπτερα διαθέτουν δυο ζεύγη επιμήκων και διαφανών πτερύγων σε διάφορα χρώματα, που ξεπερνούν το μήκος του κορμιού. Οι οπίσθιες πτέρυγες στη βάση είναι πιο φαρδιές από τις μπροστινές. Στη στάση ανάπαυσης αυτή η επέκταση στην οπίσθια βάση των οπίσθιων πτερύγων διπλώνει σαν βεντάλια. Οι χοντρές φλέβες των πτερύγων σχηματίζουν δίκτυο (Εικ. 1). Όταν τα μεγαλόπτερα δεν πετούν, τότε οι αριστερές πτέρυγες σχηματίζουν κεκλιμένη στέγη πάνω από την κοιλία.
Η κοιλία συνίσταται από δέκα ουρομερή. Οι κέρκοι λείπουν. Οι ταρσοί συνίστανται από πέντε ταρσομερή.
Τα μεγαλόπτερα έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τα νεόπτερα και με τα ραφιδιόπτερα. Ξεχωρίζονται πιο εύκολα από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Τα μεγαλόπτερα και τα νεόπτερα δεν έχουν κυλινδρικό επίμηκες πρόνωτο, όπως τα ραφιδιόπτερα, και στα νεόπτερα οι οπίσθιες πτέρυγες δεν είναι τόσο φαρδιές και στο πίσω μέρος τους, δεν διπλώνονται σαν βεντάλια όπως στα μεγαλόπτερα.
Μορφολογικά χαρακτηριστικά των προνυμφών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι προνύμφες (Εικ. 2) είναι επιμήκεις. Τα στοματικά μόρα δείχνουν προς τα μπροστά και είναι μασητικού τύπου. Σε κάθε πλευρά της κοιλίας εκφύονται επτά ή οχτώ νηματοειδή εξωτερικά βράγχια.
Βιολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι προνύμφες των μεγαλοπτέρων ζουν στο τρεχούμενο ή στάσιμο γλυκό νερό. Είναι θηρευτές. Ορύσσουν στο βυθό κάτω από πέτρες ή σε σχισμές πετρών και τρώνε τα μικρά ζώα, που εντοπίζουν εκεί.
Για τη νύμφωση αφήνουν το νερό. Και η ωοτοκία πραγματοποιείται στην ξηρά. Τα αυγά τοποθετούνται σε μεγάλο αριθμό (200 μέχρι 3.000 σε μία μέχρι πέντε στρώσεις) σε φύλλα, κλαδιά ή πέτρες πάνω από το νερό. Από εκεί οι εκκολαπτόμενες προνύμφες πέφτουν στο νερό.
Τα μόνιμα ακμαία τα συναντούμε κοντά στο νερό. Ενεργούν κατά τις μεσημεριανές ώρες. Δεν πετούν πολύ. Δεν ζουν πολύ καιρό και παίρνουν μόνο λίγη ή καμία τροφή. Σε μερικά είδη τα αρσενικά έχουν πολύ μεγάλες άνω γνάθους, και με αυτές ανταγωνίζονται για τα θηλυκά. Η μεταμόρφωση είναι πλήρης. Ανάλογα με το είδος ο βιολογικός κύκλος διαρκεί από ένα μέχρι πέντε χρόνια και περιλαμβάνει περίπου ένδεκα διάφορα προνυμφιακά στάδια.
Σημασία για τον άνθρωπο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα είδη των ραφιδιοπτέρων δεν καταγράφονται στην Κόκκινη Λίστα της IUCN για απειλούμενα με εξαφάνιση είδη. Παρ´όλα αυτά εξ αιτίας της περιορισμένης περιοχής διαμονής μερικών ειδών, αυτά τα είδη είναι πιθανοί υποψήφιοι για μελλοντικά προγράμματα προστασίας.
Οι προνύμφες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις τροφικές αλυσίδες των βιοτόπων τους, μερικά είδη αποτελούν σημαντική τροφή πέστροφας ή χρησιμοποιούνται ως δόλωμα για ψάρεμα. Στην παραδοσιακή ιαπωνική ιατρική μερικά είδη χρησιμοποιούνται ως θεραπεία για ορισμένα συναισθηματικά προβλήματα στα παιδιά.
Γεωγραφική εξάπλωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα μεγαλόπτερα τα συναντούμε σε διάφορους βιότοπους του νοτίου και του βορείου ημισφαιρίου. Περιέργως στις τροπικές ζώνες τα είδη σπανίζουν. Η περιοχή διανομής στα είδη της οικογένειας Sialidae περιορίζεται στο βόρειο ημισφαίριο. Στην Αυστραλία συναντούμε μόνο είδη της υποοικογένειας Chauliodinae.
| ||||||||||||||||||||||
Παρατηρήσεις στην εξέλιξη και ταξινομία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Υποτίθεται, πως τα μεγαλόπτερα απόκτησαν το μεγαλύτερο ποσοστό ειδών στην κρητιδική περίοδο. Τα παλαιότερα γνωστά ευρήματα μεγαλοπτέρων προέρχονται από την Πέρμια περίοδο. Τα μεγαλόπτερα θεωρούνται τα πιο πρωτόγονα έντομα στις τάξεις με τελεία μεταμόρφωση. Οι πιο συγγενικές τάξεις των μεγαλοπτέρων είναι τα νευρόπτερα και τα ραφιδιόπτερα. Η σημερινή άποψη για τις ταξινομικές σχέσεις απεικονίζεται στον Πιν. 1.
Τα μεγαλόπτερα περιλαμβάνουν μόνο δύο οικογένειες. Η οικογένεια Sialidae περιλαμβάνει λίγο περισσότερα από 80 είδη. Στη οικογένεια Corydalidae η υποοικογένεια Corydalinae. περιλαμβάνει περίπου 131 είδη, και η υποοικογένεια Chauliodina περιλαμβάνει περίπου 116 είδη.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- "'Gillott'" Entomology Third Edition Springer ISBN 1-4020-3182-3
- Grzimek's Animal Life Encyclopedia Vol. 3 Thomson Gale ISBN 0-7876-5779-4
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Fauna Europaea, Διανομή και ταξινόμηση του γένους Sialis». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2011.
