Κώστας Σπέρας
| Κώστας Σπέρας | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1893[1] Σέριφος |
| Θάνατος | 14 Σεπτεμβρίου 1943[1] Μάνδρα Αττικής |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ελλάδα |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | νέα ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | συνδικαλιστής |
| Πολιτική τοποθέτηση | |
| Πολιτική ιδεολογία | αναρχισμός και φασισμός |
Ο Κώστας Σπέρας (1893 - 1943) ήταν Έλληνας συνδικαλιστής, πολιτικός, ιδρυτικό στέλεχος του ΣΕΚΕ και της ΓΣΕΕ καθώς και ο οργανωτής της εξέγερσης της Σερίφου. Η ιδεολογική του διαδρομή ξεκίνησε από τον αναρχοσυνδικαλισμό καθώς και τον επαναστατικό συνδικαλισμό και έφτασε στον εθνικοσοσιαλισμό. Εκτελέστηκε από τον ΕΛΑΣ με την κατηγορία του δωσίλογου, το 1943.
Νεανικά χρόνια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Γεννήθηκε στη Σέριφο το 1893. Το 1907 εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια όπου φοίτησε στο Λεόντειο Λύκειο ενώ αργότερα μετακόμισε στο Κάιρο όπου εργάστηκε ως καπνεργάτης. Στο Κάιρο ήρθε σε επαφή με τις ιδέες του Αναρχοσυνδικαλισμού και του Επαναστατικού Συνδικαλισμού.
Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα το 1910, συμμετείχε στη δημιουργία του Εργατικού Κέντρου της Αθήνας καθώς και του Σοσιαλιστικού Κέντρου Αθήνας. Το 1914 συμμετείχε ως καπνεργάτης στην απεργία της Καβάλας και για τη δράση του φυλακίστηκε στις φυλακές Τρίπολης[2].
Στην εξέγερση της Σερίφου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τον Ιούνη του 1916 ο Σπέρας προσκλήθηκε από τους μεταλλωρύχους της Σερίφου για να τους βοηθήσει στη διεκδίκηση των εργασιακών δικαιωμάτων τους.[3] Εκεί πρωτοστάτησε στη δημιουργία του τοπικού "Σωματείου Εργατών Μεταλλευτών Σερίφου" εκλεγόμενος πρώτος Πρόεδρος του. Λόγω των άθλιων συνθηκών κάτω από τις οποίες εργάζονταν και λόγω της υψηλής θνησιμότητας των εργατών, το Σωματείο προχώρησε σε γενική απεργία στο νησί. Η απεργία αυτή υπήρξε ιδιαίτερα δυναμική και ριζοσπαστική για την εποχή της και κατέληξε σε γενικευμένη εξέγερση γνωστή ως Εξέγερση της Σερίφου. Για τπν σκοπό αυτό μετέβη επικεφαλής επιτροπής στην Αθήνα, όπου και συναντήθηκε με τον υπουργό Οικονομικών Γεώργιο Π. Ράλλη, στον οποίο και παρέδωσε σχετικό υπόμνημα με τις θέσεις των απεργών.
Ο Σπέρας κάλεσε ανεπιτυχώς τις δυνάμεις της Αντάντ να επέμβουν[4]. Λόγω των συγκρούσεων με τη χωροφυλακή υπήρξαν οκτώ νεκροί και δεκάδες τραυματίες και από τις δύο πλευρές αλλά και μερική ικανοποίηση των αιτημάτων των μεταλλωρύχων. Ο ίδιος ο Σπέρας κατέφυγε στη Σερβία όπου εκεί συνελήφθη και παραδόθηκε από τις Σερβικές αρχές στην Κυβέρνηση της Εθνικής Αμύνης. Παρέμεινε φυλακισμένος για πέντε μήνες και απελευθερώθηκε τον Ιανουάριο του 1917, οπότε και επέστρεψε στη Σέριφο. Η μη δίωξη του ενδεχομένως να σχετίζεται με τη φιλική προς την Αντάντ θέση, της εξέγερσης της Σερίφου, ενώ κατά τον ίδιο η απελευθέρωσή του οφειλόταν στην παρέμβαση των Βρετανών.[5]
Τον Μάρτιο του 1917, και ύστερα από δύο απόπειρες οργάνωσης νέας απεργίας, συνελήφθη και φυλακίστηκε στη Σύρο για να απελευθερωθεί τελικώς μέσα στον ίδιο χρόνο.[6]
Αναρχοσυνδικαλιστική δράση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1918 ο Σπέρας συμμετείχε στην ίδρυση τόσο της ΓΣΕΕ όσο και του ΣΕΚΕ. Στην ίδρυση της ΓΣΕΕ πήρε πρώτος το λόγο και υποστήριξε την αναρχοσυνδικαλιστική άποψη[7] (μαζί με τον Σταύρο Κουχτσόγλους) ότι η συνομοσπονδία πρέπει να ασχολείται μόνο με εργατικά θέματα και όχι με την πολιτική[8]. Παράλληλα στο συνέδριο του κόμματος το 1920 μαζί με τους Ευάγγελο Παπαναστασίου και Ιωάννη Φανουράκη εναντιώθηκαν στη συμμετοχή του κόμματος στο κοινοβούλιο[9].
Την εποχή αυτή υποστήριξε την ένταξη της ΓΣΕΕ και του ΣΕΚΕ στην Κομμουνιστική Διεθνή. Το 1920 επιχείρησε να ιδρύσει σε Συνδιάσκεψη, την Ομοσπονδία Μεταλλωρύχων και Ανθρακωρύχων. Επιπλέον στα πλαίσια της ΓΣΕΕ και του ΣΕΚΕ, ο Σπέρας υποστήριζε την άποψη πως τα Σωματεία θα πρέπει να είναι αποσυνδεδεμένα από κόμματα αναθεωρώντας παλαιότερες του απόψεις. Την ίδια χρονιά διαγράφηκε ως "αντικομματικό στοιχείο" από το ΣΕΚΕ[10] με την ια' απόφαση του[11][12].
Αποκήρυξη του Αναρχισμού και ιδεολογική μεταστροφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά τη διαγραφή του από το ΣΕΚΕ συμμετείχε στη κίνηση της "Νέας Ζωής", η οποία είχε προσανατολισμό προς την Τρίτη Διεθνή[13] και το 1922 συμμετείχε στη δημιουργία του Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος. Από το 1923 το ΑΕΚ συνδέθηκε με το σοσιαλιστικό κόμμα και συνεργάστηκε με την Δημοκρατική Ένωση στις εκλογές.[14] Στους εορτασμούς της Πρωτομαγιάς του 1924 από το Εργατικό Κέντρο Αθηνών, ο Σπέρας συνελήφθη μαζί με άλλα εργατικά στελέχη[15]. Άποψη του Σπέρα εκείνη την περίοδο, ήταν πως η Εργατική τάξη όφειλε να κάνει μόνο οικονομικούς αγώνες και όχι πολιτικούς.[εκκρεμεί παραπομπή]
Από το 1925 ήταν ένας από τους πιο φανατικούς υποστηρικτές της αποπολιτικοποίησης των Συνδικάτων[16]. Την ίδια περίοδο ο Σπέρας στήριξε το δικτατορικό καθεστώς του Παγκάλου και συνεργάστηκε με τις στρατιωτικές δυνάμεις[17], ενώ σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς πραγματοποιείται και η μεγάλη ιδεολογικοπολιτική μεταστροφή του Σπέρα και η ένταξή του στις αρχές ασφαλείας[18]. Το 1926 ο Σπέρας επικεφαλής αστυνομικών εισβάλει στο Γ' Συνέδριο της ΓΣΕΕ και συλλαμβάνει τους Κομμουνιστές αντιπροσώπους[19][20]. Εξαιτίας της στάσης του διαγράφεται από τη ΓΣΕΕ[21]. Την ίδια χρονιά ήταν μάρτυρας κατηγορίας ενάντια στα στελέχη του ΚΚΕ, όπως ο Παντελής Πουλιόπουλος, για τη θέση τους στο θέμα της αυτονομίας της Μακεδονίας. Υπήρξε μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη για την απαγόρευση της Ενωτικής ΓΣΕΕ[22]. Στις εκλογές του 1926 ως υποψήφιος βουλευτής Α΄ Αθηνών με το Ανεξάρτητο Εργατοεπαγγελματικό Κόμμα πήρε 5 ψήφους.[23]
Στο εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στη δεκαετία του '30 εντάχθηκε στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας του Γεωργίου Μερκούρη[24], αρθρογραφώντας στην εφημερίδα Εθνική Σημαία επηρεασμένος από τον Γεώργιο Σορέλ[25]. Το 1938, επί καθεστώτος Μεταξά, συνελήφθη με την κατηγορία ότι διέπραξε ποινικό αδίκημα και φυλακίστηκε στις αγροτικές φυλακές Σκοπέλου όπου επιβαρύνθηκε πολύ σοβαρά η υγεία του.
Στην Κατοχή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μαζί με τους Ευαγγέλου και Καλύβα είχε πολιτικές σχέσεις με τον συνεργάτη των κατοχικών δυνάμεων[26] Ανδρέα Κονδάκη, πρώην ανώτερο αξιωματικό του Ελληνικού Στρατού και ανήκε στη συνδικαλιστική παράταξη Καλύβα. Το 1943 είχε σχέσεις με το συνδικαλιστικό[27] τμήμα του ΕΔΕΣ Αθήνας[28] και με οργάνωση του Μερκούρη[29]. Τέλη Οκτωβρίου του 1943, ενώ ταξίδευε μαζί με τον ανθυπολοχαγό του Ελληνικού Στρατού Απόστολο Κοκμάδη[29]για τη δημιουργία ή σε προσχώρηση αντάρτικων ομάδων ενάντια στο ΕΑΜ, συνελήφθησαν στη Μάνδρα Αττικής από άνδρες του Καπετάνιου του 1/34 Τάγματος του ΕΛΑΣ Γεωργίου Μπουτσίνη (Νικήτα),[30]ενώ ο Ριζοσπάστης στις 25/10/43 ανάφερε τη σύλληψη του Σπέρα ως απεσταλμένου της ομάδας του γιατρού Ιωάννη Λαζαρή[31] (πρώην προέδρου του παραρτήματος Αθήνας, της φασιστικής οργάνωσης ΕΕΕ)[32]του ΕΔΕΣ[33]. Έπειτα προωθήθηκαν στην έδρα του 34ού συντάγματος του ΕΛΑΣ με καπετάνιο τον Ανδρέα Μουντρίχα στα Δερβενοχώρια όπου ο Σπέρας εκτελέστηκε μετά την εξακρίβωση της ταυτότητας του[34].
Δημόσια μνήμη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά τα Δεκεμβριανά η διορισμένη από το κράτος ΓΣΕΕ συμπεριέλαβε την εκτέλεση Σπέρα στην έκθεση της στην επιτροπή Σίτριν[35].
Το 2001 επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις "Βιβλιοπέλαγος" το φυλλάδιο σχετικά με τα γεγονότα της Σερίφου που έγραψε ο Σπέρας κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του στη Σύρο και εξέδωσε το 1919 στην Αθήνα υπό τον τίτλο "Η απεργία της Σερίφου, ήτοι Αφήγησις των αιματηρών σκηνών της 21ης Αυγούστου 1916 εις τα μεταλλωρυχεία του Μεγάλου Λειβαδίου της Σερίφο". Η περιγραφή, ωστόσο, των γεγονότων από τον Σπέρα έχει αμφισβητηθεί ως προς την ιστορική της ακρίβεια.[36]
Στο Μεγάλο Λιβάδι της Σερίφου η προτομή του Σπέρα ανεγέρθηκε το 2009[37]. Επίσης έχουν κυκλοφορήσει λογοτεχνικά βιβλία για τη δράση του[38] ενώ ο Χρήστος Θηβαίος κυκλοφόρησε δισκογραφική δουλειά εμπνευσμένη στη δράση του στην εξέγερση της Σερίφου[39].
Διαφορετικές απόψεις για τον Σπέρα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η δράση του Σπέρα θεωρείται αμφιλεγόμενη[3]. Κατά τον Νικόλα Αποίφη, εκτελέστηκε επειδή ανήκε σε ευρύτερη δράση εναντίον του "απολυταρχικού" ΚΚΕ[40].
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Faceted Application of Subject Terminology. 1604555. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Σπέρας 2001.
- ↑ 3,0 3,1 Παπαστεφανάκη 2017, σελ. 248 - 249.
- ↑ ΣΕΡΙΦΟΣ Ένα εργατικό Κιλελέρ η απεργία των μεταλλωρύχων στα 1916, Δώρας ΜΟΣΧΟΥ Ριζοσπάστης 31 Αυγούστου 2003
- ↑ Παλούκης 2017, σελ. 172· Παπαστεφανάκη 2017, σελ. 258-259.
- ↑ Παπαστεφανάκη 2017, σελ. 258-259.
- ↑ Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα από το 1875-1974 ΙΙ Ιδέες και κινήσεις για την οικονομική και πολιτική οργάνωση της εργατικής τάξης (1907-1925), Β' Μέρος: Από το ΣΕΚΕ στο ΚΚΕ, Συγγραφέας: Παναγιώτης Χ. Νούτσος, Εκδότης: Γνώση σελ 143
- ↑ Γιάνη Κορδάτου, Ιστορία του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος Ζ' έκδοση. Εκδόσεις Μπουκουμάνη Αθήνα σελ 305 & 307
- ↑ Γ. Κορδάτου Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, Νεώτερη Ε2 1900-1924, εκδόσεις 20ός αιώνας σελ 537
- ↑ Οι αναρχοσυνδικαλιστές στο ΣΕΚΕ, Για Μια Ιστορία του Αναρχικού Κινήματος του Ελλαδικού Χώρου Αρχειοθετήθηκε 2011-08-27 στο Wayback Machine., ιστοσελίδα http://www.anarkismo.net/ ανακτήθηκε 25/8/2014
- ↑ ΚΚΕ επίσημα κείμενα, εκδόσεις 1974 τόμος Α' σελ 63
- ↑ Θεόδωρος Μπενάκης: Δημήτρης Γιωτόπουλος: Μια πορεία από τον επαναστατικό στο φιλελεύθερο Σοσιαλισμό, Εκδόσεις Κούριερ Εκδοτική σελ 19
- ↑ Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα από το 1875-1974 ΙΙ Ιδέες και κινήσεις για την οικονομική και πολιτική οργάνωση της εργατικής τάξης (1907-1925), Β' Μέρος : Από το ΣΕΚΕ στο ΚΚΕ, Συγγραφέας: Παναγιώτης Χ. Νούτσος, Εκδότης: Γνώση σελ 115
- ↑ Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα από το 1875-1974 ΙΙ Ιδέες και κινήσεις για την οικονομική και πολιτική οργάνωση της εργατικής τάξης (1907-1925), Β' Μέρος : Από το ΣΕΚΕ στο ΚΚΕ, Συγγραφέας: Παναγιώτης Χ. Νούτσος, Εκδότης: Γνώση σελ 114
- ↑ Η αιματοβαμμένη Πρωτομαγιά του 1924 και η δολοφονία του κομμουνιστή Σωτήρη Παρασκευαΐδη Του Γιώργου Αλεξάτου ανακτήθηκε στις 21/11/2014
- ↑ Δημήτρης Λιβιεράτος: Κοινωνικοί Αγώνες στην Ελλάδα, 1923-1927,Επαναστατικές εξαγγελίες,εκδόσεις Κομμούνα, σελ. 131-132
- ↑ Παλούκης 2017, σελ. 173.
- ↑ Γιάνης Κορδάτος:Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, τόμος Ε’ 1900-1924, σελίδα 614
- ↑ Δημήτρης Λιβιεράτος: 90 Χρόνια της ΓΣΕΕ,ΑΡ.ΙΣΤΟ.Σ.
- ↑ Μπεναρόγια 1975, σελ. 179.
- ↑ «Ιστορικό Λεξικό του Ελληνικού Εργατικού κινήματος» Γιώργος Αλεξάτος, Εκδόσεις Γειτονιές του Κόσμου σελ 401
- ↑ Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα από το 1875-1974 ΙΙΙ Η εδραίωση του «μαρξισμού-λενινισμού» και οι αποκλίνουσες ή ετερογενείς επεξεργασίες (1926-1955) Συγγραφέας: Παναγιώτης Χ. Νούτσος, Εκδότης: Γνώση σελ 143
- ↑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΩΝ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ. ΤΗΣ 7ΗΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1926. Ν. 346 - 1. RÉPUBLIQUE HELLÉNIQUE. Σελίδα 167
- ↑ Παλούκης 2017, σελ. 175· Χονδροματίδης 2013, σελ. 161.
- ↑ Παλούκης 2017, σελ. 171.
- ↑ Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής (1941-1944) Ιάκωβος Περ. Χονδροματίδης Περισκόπιο, 2001
- ↑ "Ναπολέων Ζέρβας «Ο Μισθοφόρος» Από τα απόρρητα αρχεία του ΕΔΕΣ, εκδόσεις ΦΙΛΙΣΤΩΡ-2005, σελ 75.
- ↑ Κωστόπουλος 2016, σελ. 134-135.
- ↑ 29,0 29,1 Πριόβολος 2009, σελ. 414.
- ↑ Μπουτσίνης 2019, σελ. 235.
- ↑ Καρύτσας 2002, σελ. 108.
- ↑ Κωστόπουλος 2016, σελ. 151 υπ 181.
- ↑ Κωστόπουλος 2016, σελ. 151.
- ↑ Μπουτσίνης 2019, σελ. 235-236.
- ↑ Κωστόπουλος 2016, σελ. 133-134.
- ↑ Παπαστεφανάκη 2017, σελ. 250.
- ↑ Μπράτσος 2016, σελ. 1.
- ↑ Μόχθος και οργή στη Σέριφο του 1916 Αρχειοθετήθηκε 2016-04-14 στο Wayback Machine. ιστοσελίδα avgi.gr, ανακτήθηκε στις 25/8/2014
- ↑ εφημερίδα Ελευθεροτυπία, Αιχμάλωτοι της αισιοδοξίας, ανακτήθηκε στις 19/11/2014
- ↑ Anarchy in Athens: An ethnography of militancy, emotions and violence By Nicholas Apoifis [1]
Πρωτογενείς πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Καρύτσας, Γιάννης (2002). Ο σφαγιασμός των αρχειομαρξιστών της περιοχής του Αγρινίου από τον ελληνικό σταλινισμό. Άρδην. ISBN 9789607575173.
- Μπεναρόγια, Αβραάμ (1975). Η πρώτη σταδιοδρομία του ελληνικού προλεταριάτου. Αθήνα: Ολκός.
- Μπουτσίνης, Γιώργος (2019). Το Αντάρτικο στην Αττική 1941-1945. Α. Αθήνα: Άνω τελεία. ISBN 9786188460720.
- Σπέρας, Κωνσταντίνος (2001). Η Απεργία της Σερίφου. Βιβλιοπέραμα. ISBN 9607280148.
Δευτερογενείς πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ανδριανόπουλος, Ανδρέας (2020). «Η τύχη των αγωνιστών». in.gr. https://www.in.gr/2020/05/20/apopsi/tyxi-ton-agoniston/. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2020.
- Κωστόπουλος, Τάσος (2016). Κόκκινος Δεκέμβρης. Το ζήτημα της επαναστατικής βίας. Αθήνα: Βιβλιόραμα. ISBN 9789609548281.
- Παλούκης, Κώστας (2017). Η Οργάνωση Αρχείον του Μαρξισμού (1919-1934) : κοινωνικοί αγώνες, πολιτική οργάνωση, ιδεολογία και πολιτισμικές πρακτικές στα εργατικά στρώματα της μεσοπολεμικής Ελλάδας. https://elocus.lib.uoc.gr/dlib/1/6/2/metadata-dlib-1526552548-806318-27525.tkl. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2021.
- Παπαστεφανάκη, Λήδα (2017). Η φλέβα της Γης, τα μεταλλεία της Ελλάδας, 19ος - 20ος αιώνας,. Αθήνα: Βιβλιόραμα. ISBN 9609548326.
- Πριόβολος, Γιάννης (2009). Μόνιμοι αξιωματικοί στον ΕΛΑΣ, οικειοθελώς ή εξ ανάγκης. Αλφειός. ISBN 9789606679117.
- Χονδροματίδης, Ιάκωβος (2013). Οι Έλληνες "Φασίστες". Φασιστικές και Εθνικοσοσιαλιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου (1927-1936). Αθήνα: Πελασγός. ISBN 9789605223564.
- Μπράτσος, Νάσος (2016). «Σέριφος: 100 χρόνια από την αιματηρή απεργία – Η πρώτη εφαρμογή του οκταώρου». ERT.gr. https://www.ert.gr/eidiseis/ellada/kinonia/serifos-100-chronia-apo-tin-ematiri-apergia-i-proti-efarmogi-tou-oktaorou/. Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2019.