Μετάβαση στο περιεχόμενο

Κεντρική Ευρώπη

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κεντρική Ευρώπη
Χώρα-
Γεωγραφικές συντεταγμένες51°0′0″N 10°0′0″E
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Κεντρική Ευρώπη είναι η κεντρική περιοχή της Ευρώπης. Η Κεντρική Ευρώπη περιλαμβάνει γειτονικές περιοχές που μερικές φορές θεωρούνται επίσης τμήματα της Δυτικής, της Νότιας και της Ανατολικής Ευρώπης.[1][2][3] Η έννοια της Κεντρικής Ευρώπης βασίζεται σε μια κοινή ιστορική, κοινωνική και πολιτισμική ταυτότητα και είναι ένα μωσαϊκό περιοχών που παραδοσιακά είναι Καθολικές και Προτεσταντικές. Ο Τριακονταετής Πόλεμος μεταξύ Καθολικισμού και Προτεσταντισμού ήταν μια σημαντική διαδικασία σχηματοποίησης στην ιστορία της Κεντρικής Ευρώπης και καμία πλευρά δεν μπόρεσε να επικρατήσει στην περιοχή συνολικά.

Ιστορικά η Κεντρική Ευρώπη περιελάμβανε τα περισσότερα εδάφη της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και τα εδάφη που ανήκαν στα δύο γειτονικά βασίλεια στα ανατολικά (Πολωνία και Ουγγαρία). Η Ουγγαρία και τμήματα της Πολωνίας ανήκαν αργότερα στη Μοναρχία των Αψβούργων, που ήταν επίσης μια σημαντική δύναμη σχηματοποίησης στην ιστορία της. Σε αντίθεση με τα αντίστοιχά τους της Δυτικής Ευρώπης, λίγα κράτη της Κεντρικής Ευρώπης είχαν αποικίες στο εξωτερικό, τόσο λόγω της κεντρικής τους θέσης όσο και άλλων παραγόντων. Αυτό έχει αναφερθεί συχνά ως μία από τις αιτίες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Κεντρική Ευρώπη χωρίστηκε από το Σιδηρούν Παραπέτασμα στο τμήμα που ανήκε στη Δύση και σε εκείνα του Ανατολικού Μπλοκ. Το Τείχος του Βερολίνου ήταν το πιο ορατό σύμβολο αυτής της διαίρεσης.

Η Κεντρική Ευρώπη ξεκίνησε μια «στρατηγική αφύπνιση» στις αρχές του 21ου αιώνα,[4] με πρωτοβουλίες όπως η Κεντροευρωπαϊκή Πρωτοβουλία (CEI), το Centrope και η Ομάδα Βίσεγκραντ. Ενώ οι οικονομίες της περιοχής εμφανίζουν σημαντικές εισοδηματικές ανισότητες [5] όλες οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης καταγράφονται από τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης ως πολύ ανεπτυγμένες.[6]

Ιστορικό πλαίσιο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μεσαίωνας και πρώιμα νεότερα χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στοιχεία πολιτιστικής ενότητας για τη Βορειοδυτική, τη Νοτιοδυτική και την Κεντρική Ευρώπη ήταν ο Καθολικισμός και τα Λατινικά. Αντίθετα η Ανατολική Ευρώπη, που παρέμεινε 0ρθόδοξη, ήταν η περιοχή της Ελληνοβυζαντινής πολιτιστικής επιρροής μετά το Σχίσμα Ανατολής-Δύσης (1054). Η Ανατολική Ευρώπη ανέπτυξε πολιτιστική ενότητα και αντίσταση στον Καθολικό (και αργότερα Προτεσταντικό επίσης) Δυτικό κόσμο, στο πλαίσιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, της Εκκλησιαστικής Σλαβονικής γλώσσας και του Κυριλλικού αλφαβήτου.[7][8]

Σύμφωνα με τον Ούγγρο ιστορικό Γένε Σουτς τα θεμέλια της ιστορίας της Κεντρικής Ευρώπης κατά την πρώτη χιλιετία είχαν στενή σχέση με την ανάπτυξη της Δυτικής Ευρώπης. Εξήγησε ότι μεταξύ 11ου και 15ου αιώνα όχι μόνο υλοποιήθηκαν ο εκχριστιανισμός και οι πολιτισμικές του συνέπειες, αλλά και εμφανίστηκαν σαφώς καθορισμένα στην Κεντρική Ευρώπη κοινωνικά χαρακτηριστικά με βάση εκείνα της Δυτικής. Η λέξη-κλειδί της Δυτικής κοινωνικής ανάπτυξης ήταν η διάδοση των ελευθεριών και της αυτονομίας στη Δυτική Ευρώπη. Αυτά τα φαινόμενα εμφανίστηκαν στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης στα μέσα του 13ου αιώνα. Υπήρχαν αυτοδιοίκηση πόλεων, επαρχιών και κοινοβούλια.[9]

Το 1335, επί της βασιλείας του Κάρολου Α΄ της Ουγγαρίας, το κάστρο του Βίσεγκραντ, έδρα των Ούγγρων μοναρχών, ήταν ο τόπος της συνάντησης κορυφής των βασιλιάδων της Πολωνίας, της Βοημίας και της Ουγγαρίας. Συμφώνησαν να συνεργασθούν στενά στους τομείς της πολιτικής και του εμπορίου, εμπνέοντας τους μετά τον Ψυχρό Πόλεμο διαδόχους του να αναλάβουν μια επιτυχή Κεντροευρωπαική πρωτοβουλία.[10]

Πριν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Κεντρική Ευρώπη πριν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1902):[11]
  Χώρες και περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης: Γερμανία και Αυστρία-Ουγγαρία (χωρίς τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και τη Δαλματία))
  Περιοχές μεταβατικές μεταξύ Κεντρικής και Νοτιοανατολικής / Ανατολικής Ευρώπης: Ρουμανία

Πριν το 1870 η εκβιομηχάνιση είχε αρχίσει να αναπτύσσεται στη Βορειοδυτική και στην Κεντρική Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν αναπτυχθεί σε κάποιο σημαντικό βαθμό στον υπόλοιπο κόσμο. Ακόμη στην Ανατολική Ευρώπη η εκβιομηχάνιση ήταν πολύ καθυστερημένη. Η Ρωσία για παράδειγμα παρέμενε σε μεγάλο βαθμό αγροτική και οι αυταρχικοί ηγεμόνες της κρατούσαν τους χωρικούς στη δουλοπαροικία.[12] Η έννοια της Κεντρικής Ευρώπης ήταν ήδη γνωστή στις αρχές του 19ου αιώνα,[13] αλλά άρχισε να λειτουργεί ουσιαστικά τον 20ό αιώνα και έγινε άμεσα αντικείμενο άμεσου ενδιαφέροντος. Ωστόσο η αρχική έννοια αναμείγνυε επιστήμη, πολιτική και οικονομία - ήταν στενά συνδεδεμένη με την έντονα αναπτυσσόμενη γερμανική οικονομία και τη φιλοδοξία της να κυριαρχήσει σε τμήμα της ευρωπαικής ηπείρου, που ονομάστηκε Mitteleuropa. Ο γερμανικός όρος για την Κεντρική Ευρώπη ήταν τόσο της μόδας, που άλλες γλώσσες αναφέρονταν σε αυτή εννοώντας εδάφη από τον Ρήνο έως τον Βιστούλα ή ακόμη και τον Δνείπερο και από τη Βαλτική Θάλασσα έως τα Βαλκάνια.[14] Παράδειγμα του οράματος της τότε εποχής για την Κεντρική Ευρώπη μπορεί να θεωρηθεί το βιβλίο του Γιόζεφ Παρτς του 1903.[15]

Στις 21 Ιανουαρίου 1904 ιδρύθηκε στο Βερολίνο η Mitteleuropäischer Wirtschaftsverein (Κεντροευρωπαϊκή Οικονομική Ενωση) με κύριο στόχο της την οικονομική ολοκλήρωση της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας (με ενδεχόμενη επέκταση στην Ελβετία, το Βέλγιο και την Ολλανδία. Για μια ακόμη φορά ο όρος Κεντρική Ευρώπη συνδέθηκε με τα γερμανικά σχέδια πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής κυριαρχίας. Το "ευαγγέλιο" της έννοιας ήταν το βιβλίο του Φρίντριχ Νάουμαν Mitteleuropa,[16] στο οποίο έκανε έκκληση για τη δημιουργία μιας οικονομικής ομοσπονδίας μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ιδέα του Νάουμαν ήταν η ομοσπονδία να έχει ως κέντρο της τη Γερμανία και την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, αλλά θα περιλάμβανε επίσης όλα τα ευρωπαϊκά κράτη εκτός της Αντάντ.[17] Η ιδέα αυτή απέτυχε μετά την ήττα της Γερμανίας κατά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας. Η αναβίωσή της μπορεί να παρατηρηθεί κατά την εποχή του Χίτλερ.

Μεσοπόλεμος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μεσοπόλεμος Η Κεντρική Ευρώπη σύμφωνα με τον Εμανουέλ ντε Μαρτόν (1927)
Οι χώρες της Κ.Ε., Sourcebook of Central European Avant-Gardes 1910–1930 (Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες)[18]

Σύμφωνα με τον Εμανουέλ ντε Μαρτόν το 1927 στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης περιλαμβάνονταν οι Γερμανία, Ελβετία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία και Τσεχοσλοβακία. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τόσο ανθρώπινα όσο και φυσικά γεωγραφικά χαρακτηριστικά για να ορίσει την Κεντρική Ευρώπη, αλλά δεν λαμβάνει υπ΄ όψη του τη νομική ή την κοινωνική, πολιτιστική, οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη σε αυτές τις χώρες.[19]

Ο μεσοπόλεμος (1918-1939) έφερε ένα νέο γεωπολιτικό σύστημα, καθώς και οικονομικά και πολιτικά προβλήματα και η έννοια της Κεντρικής Ευρώπης απέκτησε διαφορετικό χαρακτήρα. Το κέντρο του ενδιαφέροντος μετατοπίστηκε στο ανατολικό της κομμάτι - τις χώρες που (επαν)εμφανίστηκαν στον ευρωπαικό χάρτη: Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία και Πολωνία. Η Κεντρική Ευρώπη έπαψε να είναι η περιοχή της φιλοδοξίας της Γερμανίας να ηγηθεί και να κυριαρχήσει και έγινε ένας τόπος ποικίλων κινημάτων ολοκλήρωσης, που στόχευαν στην επίλυση πολιτικών, οικονομικών και εθνικών προβλημάτων των "νέων" κρατών, ως τρόπου αντιμετώπισης των γερμανικών και σοβιετικών πιέσεων. Αλλά η σύγκρουση συμφερόντων ήταν τόσο μεγάλη, που ούτε η Μικρή Αντάντ ούτε το Ιντερμάριουμ (Międzymorze) δεν είχαν επιτυχία.

Η περίοδος του μεσοπολέμου έφερε νέα στοιχεία στην έννοια της Κεντρικής Ευρώπης. Πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο περιέκλειε κυρίως γερμανικά κράτη (Γερμανία, Αυστρία), ενώ τα μη γερμανικά εδάφη αποτελούσαν περιοχή επιδιωκόμενης γερμανικής διείσδυσης και κυριαρχίας - η γερμανική ηγετική θέση ήταν το φυσικό αποτέλεσμα της οικονομικής κυριαρχίας. Μετά τον πόλεμο στο κέντρο της έννοια τοποθετήθηκε το ανατολικό τμήμα της Κεντρικής Ευρώπης. Εκείνη την εποχή οι επιστήμονες έδειξαν ενδιαφέρον για την ιδέα αυτή: το Διεθνές Ιστορικό Συνέδριο στις Βρυξέλλες το 1923 ασχολήθηκε με την Κεντρική Ευρώπη και το Συνέδριο του 1933 συνέχισε τις συζητήσεις.[20]

Η Ουγγαρέζα ιστορικός Μάγκντα Ανταμ έγραψε στη μελέτη της Το Σύστημα των Βερσαλλιών και η Κεντρική Ευρώπη (2006): "Σήμερα γνωρίζουμε ότι ήταν ολέθρια για την Κεντρική Ευρώπη η Μικρή Αντάντ, η στρατιωτική συμμαχία της Τσεχοσλοβακίας, της Ρουμανίας και του Βασίλειου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων (αργότερα Γιουγκοσλαβία) που δημιουργήθηκε το 1921 όχι για τη συνεργασία της Κεντρικής Ευρώπης ούτε για την καταπολέμηση της γερμανικής επέκτασης, αλλά με τη λανθασμένη αντίληψη ότι η Ουγγαρία έπρεπε να παραμείνει εντελώς ανίσχυρη ».[20]

Τα πρωτοποριακά κινήματα της Κεντρικής Ευρώπης ήταν ουσιαστικό κομμάτι της ανάπτυξης του μοντερνισμού, που έφτασε στο αποκορύφωμά του σε όλη την ήπειρο κατά τη δεκαετία του 1920. Το Sourcebook of Central European avantgards (Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες) περιέχει πρωτογενή ντοκουμέντα των αβάν-γκαρντ της Αυστρίας, της Τσεχοσλοβακίας, της Γερμανίας, της Ουγγαρίας και της Πολωνίας από το 1910 έως το 1930.[18] Τα μανιφέστα και τα περιοδικά των ριζοσπαστικών κύκλων της Κεντρικής Ευρώπης είναι γνωστά στους Δυτικούς μελετητές και διδάσκονται στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του είδους τους στον δυτικό κόσμο.

Mitteleuropa

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Mitteleuropa μπορεί να αναφέρεται είτε σε μια ιστορική έννοια ή σε ένα σύγχρονο γερμανικό ορισμό της Κεντρικής Ευρώπης. Ως ιστορική έννοια ο γερμανικός όρος Mitteleuropa (ή εναλλακτικά η κυριολεκτική μετάφρασή του στα Ελληνικά, Μεσευρώπη) είναι μια διφορούμενη γερμανική έννοια. Μερικές φορές χρησιμοποιείται στα Ελληνικά για να αναφέρεται σε μια περιοχή κάπως μεγαλύτερη από τις περισσότερες αντιλήψεις για την «Κεντρική Ευρώπη». Αναφέρεται σε εδάφη υπό γερμανική πολιτιστική ηγεμονία μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (που περιλαμβάνουν την Αυστροουγγαρία και τη Γερμανία στα προπολεμικά σύνορά τους, αλλά συνήθως αποκλείουν τις Βαλτικές χώρες βόρεια της Ανατολικής Πρωσίας). Σύμφωνα με τον Φριτς Φίσερ η Mitteleuropa ήταν ένα σχήμα της εποχής του Ράιχ του 1871-1918, κατά την οποία οι παλιές αυτοκρατορικές ελίτ φέρονται να επεδίωκαν να οικοδομήσουν ένα σύστημα γερμανικής οικονομικής, στρατιωτικής και πολιτικής κυριαρχίας από τις βόρειες θάλασσες μέχρι την Εγγύς Ανατολή και από τις Κάτω Χώρες μέσω των στεπών της Ρωσίας μέχρι τον Καύκασο. Αργότερα ο καθηγητής Φριτς Επσταϊν ισχυρίστηκε ότι η απειλή μιας Σλαβικής "Drang nach Westen" (επέκταση προς τη Δύση) ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την εμφάνιση μιας ιδεολογίας της Mitteleuropa πριν από την ίδρυση του Ράιχ του 1871.

Στη Γερμανία η έννοια αυτή συνδέεται επίσης μερικές φορές με τις προπολεμικές γερμανικές επαρχίες ανατολικά της Γραμμής Όντερ-Νάισσε

Ο όρος «Mitteleuropa» γεννάει αρνητικούς ιστορικούς συνειρμούς μεταξύ ορισμένων ηλικιωμένων, αν και οι Γερμανοί δεν έχουν παίξει αποκλειστικά αρνητικό ρόλο στην περιοχή. Οι περισσότεροι Εβραίοι της Κεντρικής Ευρώπης αγκάλιασαν τη φωτισμένη γερμανική ανθρωπιστική κουλτούρα του 19ου αιώνα. [39] Οι γερμανόφωνοι Εβραίοι από τη Βιέννη, τη Βουδαπέστη και την Πράγα του 1900 έγιναν εκπρόσωποι αυτού που πολλοί θεωρούν ότι είναι η κουλτούρα της Κεντρικής Ευρώπης στα καλύτερά της, αν και η ναζιστική εκδοχή της "Mitteleuropa" κατέστρεψε αυτό το είδος της κουλτούρας. Ωστόσο ο όρος "Mitteleuropa" χρησιμοποιείται πλέον ευρέως στη γερμανική εκπαίδευση και μέσα ενημέρωσης χωρίς αρνητικό νόημα, ειδικά μετά το τέλος του κομμουνισμού. Στην πραγματικότητα πολλοί άνθρωποι από τα νέα κρατίδια της Γερμανίας (της πρώην Ανατολικής Γερμανίας) δεν αναγνωρίζουν εαυτούς ως μέλη της Δυτικής Ευρώπης και ως εκ τούτου προτιμούν τον όρο «Mitteleuropa».

Η Κεντρική Ευρώπη κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Κεντρική Ευρώπη καταλήφθηκε σε μεγάλο βαθμό από τη ναζιστική Γερμανία. Πολλές περιοχές έγιναν πεδία μάχης και ερημώθηκαν. Η μαζική δολοφονία των Εβραίων ερήμωσε πληθυσμιακά πολλές από τις επί αιώνες περιοχές εγκατάστασής τους ή επέφερε τον εποικισμό τους άλλους ανθρώπους και ο πολιτισμός τους εξαφανίστηκε. Τόσο ο Αδόλφος Χίτλερ όσο και ο Ιωσήφ Στάλιν ήταν εκ διαμέτρου αντίθετοι στις επί αιώνες αρχές των Αψβούργων να «ζουν και να αφήνουν να ζήσουν» σε σχέση με εθνικές ομάδες, λαούς, μειονότητες, θρησκείες, πολιτισμούς και γλώσσες και προσπάθησαν να επιβάλουν τις δικές τους ιδεολογίες και συμφέροντα εξουσίας στην Κεντρική Ευρώπη. Υπήρχαν διάφορα σχέδια των Συμμάχων για την κρατική τάξη στην Κεντρική Ευρώπη για μετά τον πόλεμο. Ενώ ο Στάλιν προσπάθησε να πάρει όσο το δυνατόν περισσότερα κράτη υπό τον έλεγχό του, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ προτιμούσε μια Κεντροευρωπαϊκή Συνομοσπονδία του Δούναβη για να αντιμετωπίσουν αυτές οι χώρες τη Γερμανία και τη Ρωσία. Υπήρχαν επίσης σχέδια προσθήκης της Βαυαρίας και της Βυρτεμβέργης σε μια διευρυμένη Αυστρία.[21] Υπήρξαν επίσης διάφορα κινήματα αντίστασης γύρω από τον Οθωνα των Αψβούργων, που επιδίωξαν αυτόν τον στόχο. Η ομάδα γύρω από τον αυστριακό ιερέα Χάινριχ Μάγερ εργάστηκε επίσης προς αυτή την κατεύθυνση, βοηθώντας με επιτυχία τους Συμμάχους στη διεξαγωγή του πολέμου, μεταξύ άλλων, παρέχοντας στις ΗΠΑ χώρους παραγωγής και τα σχέδια των ρουκετών V-2, τανκ Tiger και αεροσκαφών.[22][23] Ο Όθων των Αψβούργων προσπάθησε επίσης να αποσπάσει την Ουγγαρία από την αρπαγή της από τη ναζιστική Γερμανία και την ΕΣΣΔ.[24][25] Υπήρχαν διάφορες σκέψεις για την αποτροπή της γερμανικής ισχύος στην Ευρώπη μετά τον πόλεμο. Η ιδέα του Τσώρτσιλ να φτάσει στην περιοχή γύρω από τη Βιέννη και τη Βουδαπέστη πριν από τους Ρώσους μέσω μιας επιχείρησης από την Αδριατική δεν είχε εγκριθεί από το Γενικό Επιτελείο των Δυτικών Συμμάχων.[26] Το αποτέλεσμα της στρατιωτικής κατάστασης στο τέλος του πολέμου ήταν να επικρατήσουν τα σχέδια του Στάλιν και μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ευρώπης τέθηκε υπό ρωσικό έλεγχο.[27][28]

Η Κεντρική Ευρώπη πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  Πολιτικά ανεξάρτητα κράτη κατά τον Ψυχρό Πόλεμο: Φινλανδία, Αυστρία, Γιουγκοσλαβία[29]

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μεγάλα τμήματα της Ευρώπης, που ανήκαν πολιτιστικά και ιστορικά στη Δύση, έγιναν κομμάτι του Ανατολικού Μπλοκ. Ο Τσέχος συγγραφέας Μίλαν Κούντερα (μετανάστης στη Γαλλία) έγραψε το 1984 έγραψε για την "Τραγωδία της Κεντρικής Ευρώπης" στο New York Review of Books.[30] Το σύνορο μεταξύ των δύο μπλοκ ονομάστηκε Σιδηρούν Παραπέτασμα. Κατά συνέπεια ο όρος Κεντρική Ευρώπη χρησιμοποιείτο όλο και περισσότερο μόνο για τις δυτικότερες χώρες πρώην χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας (Ανατολική Γερμανία, Πολωνία, Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία), για να τις προσδιορίζει ως κομμουνιστικά κράτη που ήταν πολιτιστικά δεμένα με τη Δυτική Ευρώπη.[31] Η χρήση αυτή συνεχίστηκε και μετά τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας, όταν οι χώρες αυτές εισήλθαν στη μεταβατική περίοδο.

Η περίοδος μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο επέφερε το σταμάτημα της έρευνας για την Κεντρική Ευρώπη στο Ανατολικό Μπλοκ, καθώς όλα της τα αποτελέσματα αποδείκνυαν την ανομοιομορφία της, γεγονός ασύμβατο με το σταλινικό δόγμα. Από την άλλη το θέμα έγινε δημοφιλές στη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου μεγάλο μέρος της έρευνας διεξαγόταν από μετανάστες από την Κεντρική Ευρώπη.[32] Μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού οι δημοσιολόγοι και ιστορικοί της Κεντρικής Ευρώπης, ιδιαίτερα της αντικομμουνιστικής αντιπολίτευσης, επέστρεψαν στην έρευνά τους.[33]

Σύμφωνα με τον Καρλ Α. Σίνουμπερ (Central Europe:Mitteleuropa:Europe Centrale:Μια Ανάλυση ενός Γεωγραφικού Χώρου) τα περισσότερα κράτη της Κεντρικής Ευρώπης δεν μπόρεσαν να διατηρήσουν την πολιτική τους ανεξαρτησία και έγιναν Σοβιετική Δορυφόρος Ευρώπη. Εκτός από την Αυστρία μόνο τα περιφερειακά ευρωπαικά κράτη Φινλανδίας και Γιουγκοσλαβίας διατήρησαν την πολιτική τους κυριαρχία σε κάποιο βαθμό, μένοντας έξω από τις στρατιωτικές συμμαχίες της Ευρώπης.

Το άνοιγμα του Σιδηρού Παραπετάσματος μεταξύ Αυστρίας και Ουγγαρίας με το Πανευρωπαικό Πικνίκ στις 19 Αυγούστου 1989 έθεσε σε κίνηση μια ειρηνική αλυσιδωτή αντίδραση, στο τέλος της οποίας δεν υπήρχε πλέον Ανατολική Γερμανία και το Ανατολικό Μπλοκ είχε διαλυθεί.[34][35] Ηταν το μεγαλύτερο κίνημα φυγής από την Ανατολική Γερμανία μετά την οικοδόμηση του Τείχους του Βερολίνου το 1961. Μετά το πικνίκ, που βασίστηκε σε μια ιδέα του Οθωνα των Αψβούργων για να δοκιμάσει την αντίδραση της ΕΣΣΔ και του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, δεκάδες χιλιάδες Ανατολικογερμανοί, πληροφορημένοι από τα μέσα ενημέρωσης, έφυγαν για την Ουγγαρία.[36] Η ηγεσία της ΛΔΓ στο Ανατολικό Βερολίνο δεν τόλμησε να κλείσει τελείως τα σύνορα της χώρας της και η ΕΣΣΔ δεν αντέδρασε καθόλου. Αυτό διέρρηξε το Ανατολικό Μπλοκ και στη συνέχεια η Κεντρική Ευρώπη απαλλάχθηκε από τον κομμουνισμό.[37][38][39]

Ρόλοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Περιοχές χλωρίδας της Ευρώπης
Η Πεδιάδα της Παννονίας, μεταξύ των Αλπεων (δυτικά), των Καρπαθίων (βόρεια και ανατολικά) και των Σάβου/Δούναβη (νότια)
Οι χώρες των Καρπαθίων (από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά): Τσεχία, Αυστρία, Πολωνία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Ουκρανία, Ρουμανία, Σερβία

Σύμφωνα με τον Αμερικανό καθηγητή Ρόναλντ Τάιρσκι η σύνοδος κορυφής που έγινε το 1991 στο Βίσεγκραντ της Ουγγαρίας και όπου συμμετείχαν οι πρόεδροι της Πολωνίας, της Ουγγαρίας και της Τσεχοσλοβακίας χαιρετίσθηκε τότε ως σημαντικός σταθμός για την κεντροευρωπαϊκή συνεργασία, αλλά η Ομάδα Βίσεγκραντ έγινε το όχημα για τον συντονισμό του δρόμου της Κεντρικής Ευρώπης προς την Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ η ανάπτυξη στενότερων δεσμών εντός της περιοχής εξασθένησε.

Ο Αμερικανός καθηγητής Πίτερ Κάτζενσταιν την Κεντρική Ευρώπη ως σταθμό σε μια διαδικασία που σηματοδοτεί τη διαδικασία μετασχηματισμού των χωρών της Ομάδας Βίσεγκραντ με διαφορετικούς αλλά συγκρίσιμους τρόπους. Σύμφωνα με τον ίδιο στον σύγχρονο δημόσιο λόγο της Γερμανίας η "Κεντροευρωπαική ταυτότητα αναφέρεται στο πολιτιστικό χάσμα μεταξύ Καθολοκισμού και (Ανατολικής) Ορθοδοξίας. Αναφέρει ότι δεν υπάρχει ακριβής, αδιαμφισβήτητος τρόπος να αποφασιστεί αν τα Βαλτικά κράτη, η Σερβία, η Κροατία, η Σλοβενία, η Ρουμανία ή η Βουλγαρία ανήκουν στην Κεντρική Ευρώπη.

Ορισμοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γεωπολιτικές προκλήσεις - Πάνελ για το μέλλον της Ευρώπης

Περισσότερο από φυσική οντότητα η Κεντρική Ευρώπη είναι μια έννοια κοινής ιστορίας, που έρχεται σε αντίθεση με εκείνη των γύρω περιοχών. Το ζήτημα της ονομασίας και του ορισμού της Κεντρικής Ευρώπης αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων. Πολύ συχνά ο ορισμός εξαρτάται από την εθνικότητα και την ιστορική οπτική του συγγραφέα του.

Ακαδημαικοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι κύριοι προτεινόμενοι ορισμοί της περιοχής, όπως έχουν συγκεντρωθεί από τον Πολωνό ιστορικό Γέρζι Κλoτσόβσκι είναι:[40]

  • Δυτικοκεντρική και Ανατολικοκεντρική Ευρώπη - αυτή η αντίληψη, που παρουσιάστηκε το 1950[41], διακρίνει δύο περιοχές στην Κεντρική Ευρώπη: τη Γερμανική Δυτικοκεντρική, με την αυτοκρατορική παράδοση του Reich, και την Ανατολικοκεντρική, καλυπτόμενη από ποικιλία εθνών, από τη Φινλανδία έως την Ελλάδα, τοποθετημένη μεταξύ μεγάλων αυτοκρατοριών της Σκανδιναβίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Σοβιετικής Ενωσης.
  • Κεντρική Ευρώπη ως περιοχή πολιτιστικής κληρονομιάς της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας - Ουκρανοί, Λευκορώσοι και Λιθουανοί ιστορικοί σε συνεργασία (από το 1990) με Πολωνούς ιστορικούς επιμένουν στη σημασία αυτής της έννοιας.
  • Κεντρική Ευρώπη ως περιοχή επί μακρόν συνδεδεμένη με τον Δυτικό πολιτισμό, πρριλαμβάνοντας χώρες όπως η Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία, το Βασίλειο της Κροατίας, η Αγία Ρωμαική Αυτοκρατορία, αργότερα η Γερμανική Αυτοκρατορία και η Μοναρχία των Αψβούργων, το Βασίλειο της Ουγγαρίας και το Στέμμα της Βοημίας. Η Κεντρική Ευρώπη, νοούμενη κατ' αυτό τον τρόπο, συνορεύει με τη Ρωσία και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, αλλά τα ακριβή σύνορά της είναι δύσκολο να καθοριστούν.
Χώρες κυβερνώμενες από τους Αψβούργους
  • Κεντρική Ευρώπη ως περιοχή πολιτιστικής κληρονομιάς της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων (αργότερα Αυστροουγγαρία) - μια έννοια δημοφιλής σε περιοχές κατα μήκος του ποταμού Δούναβη: Αυστρία, Τσεχία, Σλοβακία, Σλοβενία, μεγάλα τμήματα της Κροατίας, της Ρουμανίας και της Σερβίας και μικρότερα της Πολωνίας και της Ουκρανίας. Στην Ουγγαρία το στένεμα της Κεντρικής Ευρώπης στις πρώην χώρες των Αψβούργων δεν είναι δημοφιλές.
  • Μια έννοια που υπογραμμίζει τους δεσμούς που συνδέουν τη Λευκορωσία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία με τη Ρωσία και χειρίζεται τη Ρωσική Αυτοκρατορία μαζί με όλο το Σλαβικό Ορθόδοξο πληθυσμό ως μια οντότητα - αυτή τη θέση παίρνει η ρωσική ιστοριογραφία.
  • Μια έννοια που τονίζει τους δεσμούς με τη Δύση, ιδιαίτερα από τον 19ο αιώνα και τη μεγάλη περίοδο της απελευθέρωσης και του σχηματισμού των εθνών-κρατών - αυτή η έννοια εκπροσωπείται από τα Νοτιοανατολικά κράτη, που προτιμούν τη διευρυμένη έννοια της "Ανατολικοκεντρικής" (Ευρώπης), που εκφράζει τους δεσμούς τους με τον Δυτικό πολιτισμό.

Ο πρώην καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βιέννης Λόνι Ρ. Τζόνσον επισημαίνει κριτήρια για τη διάκριση της Κεντρικής Ευρώπης από τη Δυτική, την Ανατολική και τη Νοτιοανατολική:

  • Ενα κριτήριο για τον ορισμό της Κεντρικής Ευρώπης είναι τα σύνορα μεσαιωνικών αυτοκρατοριών και βασιλείων, που αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στα θρησκευτικά σύνορα μεταξύ Καθολικής Δύσης και Ορθόδοξης Ανατολής. Οι παγανιστές της Κεντρικής Ευρώπης προσηλυτίσθηκαν στον Καθολικισμό, ενώ στην Ανατολική και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη προσχώρησαν στην Ανατολική Ορθοδοξία Εκκλησία.
  • Χσρακτηριστικό της Κεντρικής Ευρώπης ήταν οι πολυεθνικές αυτοκρατορίες. Η Ουγγαρία και η Πολωνία, μικρού και μεσαίου μεγέθους κράτη σήμερα, ήταν αυτοκρατορίες κατά την πρώιμη ιστορία τους. Το ιστορικό Βασίλειο της Ουγγαρίας ήταν μέχρι το 1918 τριπλάσιο από τη σημερινή Ουγγαρία, ενώ η Πολωνία ήταν το μεγαλύτερο κράτος τον 16ο αιώνα. Και τα δύο αυτά βασίλεια περιλάμβαναν ποικιλία διαφορετικών λαών.

Πιστεύει επίσης ότι η Κεντρική Ευρώπη δεν είναι μια στατική χωρική αλλά μια δυναμική ιστορική έννοια. Για παράδειγμα η Λιθουανία, μεγάλο μέρος της Λευκορωσίας και η δυτική Ουκρανία ανήκουν στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ πριν από 230 χρόνια ανήκαν στην Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία.

Η μελέτη του Τζόνσον για την Κεντρική Ευρώπη έτυχε αναγνώρισης και θετικών κριτικών[42][43] στην επιστημονική κοινότητα. Ωστόσο, σύμφωνα με τη Ρουμάνα ερευνήτρια Μαρία Μπακούρ, αυτό το πολύ φιλόδοξο έργο πάσχει από τις αδυναμίες που συνεπάγεται το πεδίο εφαρμογής του (σχεδόν 1600 χρόνια ιστορίας)..[44]

Εγκυκλοπαίδειες και λεξικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Εγκυκλοπαίδεια του Κολούμπια ορίζει την Κεντρική Ευρώπη ως: Γερμανία, Ελβετία, Λίχτενσταϊν, Αυστρία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία και Ουγγαρία.[45] Το The World Factbook χρησιμοποιεί ένα παρόμοιο ορισμό, προσθέτοντας επίσης και τη Σλοβενία. Η Encarta Encyclopedia και η Encyclopædia Britannica δεν ορίζουν σαφώς την περιοχή αλλά η Encarta τοποθετεί τις ίδιες χώρες στην Κεντρική Ευρώπη στα ιδιαίτερα λήμματά της για τις χώρες, προσθέτοντας τη Σλοβενία στη "νότια κεντρική Ευρώπη".

Η Γερμανική Εγκυκλοπαίδεια Meyers Grosses Tachenlexikon (Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια Τσέπης Μάγερ) του 1999 ορίζει την Κεντρική Ευρώπη ως το κεντρικό τμήμα της Ευρώπης, χωρίς ακριβή σύνορα με την Ανατολή και τη Δύση. Ο όρος χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον για την ονομασία των εδαφών ανάμεσα στον Σκάλδη και τον Βιστούλα και από τον Δούναβη ως τις Πύλες της Μοραβίας. Συνήθως οι χώρες που θεωρούνται Κεντροευρωπαϊκές είναι η Αυστρία, η Κροατία, η Τσεχία, η Γερμανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβακία, η Σλοβενία, η Ελβετία, υπό την ευρύτερη έννοια επίσης η Ρουμανία και η Σερβία και μερικές φορές το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο.

Σύμφωνα με το Meyers Enzyklopädisches Lexikon (1980) [72] "Η Κεντρική Ευρώπη είναι ένα τμήμα της Ευρώπης που αποτελείται από την Αυστρία, το Βέλγιο, την Τσεχοσλοβακία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία, την Πολωνία, τη Ρουμανία και την Ελβετία, και τις βόρειες περιφέρειες της Ιταλίας και της Γιουγκοσλαβίας (βόρεια κράτη - Κροατία, Σερβία και Σλοβενία), καθώς και τη βορειοανατολική Γαλλία".

Γεωγραφικοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δεν υπάρχει γενική συμφωνία ούτε για το ποια γεωγραφική περιοχή αποτελεί την Κεντρική Ευρώπη, ούτε για το πώς υποδιαιρείται περαιτέρω γεωγραφικά.

Η γερμανική Ständige Ausschuss für geogrisische Namen (Μόνιμη Επιτροπή Γεωγραφικών Ονομάτων), που εισάγει και προτείνει κανόνες για την ομοιόμορφη χρήση των γεωγραφικών ονομάτων, προτείνει δύο είδη συνόρων. Το πρώτο ακολουθεί τα διεθνή σύνορα των σημερινών χωρών. Το δεύτερο υποδιαιρεί και περιλαμβάνει ορισμένες χώρες με βάση πολιτιστικά κριτήρια. Σε σύγκριση με ορισμένους άλλους ορισμούς, είναι ευρύτερος, συμπεριλαμβάνοντας το Λουξεμβούργο, την Κροατία, τις Βαλτικές χώρες και, με τη δεύτερη έννοια, τμήματα της Ρωσίας, της Λευκορωσίας, της Ουκρανίας, της Ρουμανίας, της Σερβίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας.

Μερικές φορές ο όρος «Κεντρική Ευρώπη» υποδηλώνει ένα γεωγραφικό ορισμό ως την περιοχή του Δούναβη στην καρδιά της ηπείρου, περιλαμβάνοντας τις γλωσσικές και πολιτιστικές περιοχές που σήμερα περιλαμβάνουν τα κράτη της Κροατίας, της Τσεχίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Σερβίας, της Σλοβακίας, της Σλοβενίας και συνήθως επίσης την Αυστρία και τη Γερμανία, αλλά ποτέ τη Ρωσία και άλλες χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης προς τα Ουράλια Όρη. [74]

Ο όρος χώρες ΕU11 αναφέρεται στα κράτη της Κεντρικής, Ανατολικής και Βαλτικής Ευρώπης, που έγιναν μέλη της ΕΕ το 2004 και αργότερα: το 2004 η Τσεχία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβενία και η Σλοβακία, το 2007 η Βουλγαρία και η Ρουμανία και το 2013 η Κροατία.

Xάρτες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Η Κεντρική Ευρώπη σύμφωνα με τον Πέτερ Κάτζενσταϊν (1997)   Οι χώρες της Ομάδας Βίσεγκραντ αναφέρονται ως Κεντρική Ευρώπη στο βιβλίο   χώρες για τις οποίες δεν υπάρχει ακριβής, αδιαμφισβήτητος τρόπος να αποφασιστεί αν ανήκουν στην Κεντρική Ευρώπη ή όχι
    Η Κεντρική Ευρώπη σύμφωνα με τον Πέτερ Κάτζενσταϊν (1997)
      Οι χώρες της Ομάδας Βίσεγκραντ αναφέρονται ως Κεντρική Ευρώπη στο βιβλίο
      χώρες για τις οποίες δεν υπάρχει ακριβής, αδιαμφισβήτητος τρόπος να αποφασιστεί αν ανήκουν στην Κεντρική Ευρώπη ή όχι
  • Σύμφωνα με τον Economist και τον Ρόναλντ Τάιρσκι ένας αυστηρός ορισμός της Κεντρικής Ευρώπης σημαίνει την Ομάδα Βίσεγκραντ
    Σύμφωνα με τον Economist και τον Ρόναλντ Τάιρσκι ένας αυστηρός ορισμός της Κεντρικής Ευρώπης σημαίνει την Ομάδα Βίσεγκραντ
  • Χάρτης της Κεντρικής Ευρώπης, σύμφωνα με τον Λόνι Ρ. Τζόνσον (2011)   Οι χώρες που θεωρούνται συνήθως Κεντροευρωπαϊκές (κατά την Παγκόσμια Τράπεζα και τον ΟΟΣΑ)   Χώρες που θεωρούνται Κεντροευρωπαϊκές μόνο με την ευρύτερη έννοια του όρου.
    Χάρτης της Κεντρικής Ευρώπης, σύμφωνα με τον Λόνι Ρ. Τζόνσον (2011)
      Οι χώρες που θεωρούνται συνήθως Κεντροευρωπαϊκές (κατά την Παγκόσμια Τράπεζα και τον ΟΟΣΑ)
      Χώρες που θεωρούνται Κεντροευρωπαϊκές μόνο με την ευρύτερη έννοια του όρου.
  • Οι Κεντροευρωπαϊκές χώρες σύμφωνα με το Meyers Grosses Taschenlexikon (1999):   Χώρες συνήθως θεωρούμενες Κεντροευρωπαϊκές   Κεντροευρωπαϊκές χώρες με την ευρύτερη έννοια του όρου   Χώρες κατά καιρούς θεωρούμενες Κεντροευρωπαϊκές
    Οι Κεντροευρωπαϊκές χώρες σύμφωνα με το Meyers Grosses Taschenlexikon (1999):
      Χώρες συνήθως θεωρούμενες Κεντροευρωπαϊκές
      Κεντροευρωπαϊκές χώρες με την ευρύτερη έννοια του όρου
      Χώρες κατά καιρούς θεωρούμενες Κεντροευρωπαϊκές
  • Mέση Ευρώπη (Brockhaus Enzyklopädie, 1998)
    Mέση Ευρώπη (Brockhaus Enzyklopädie, 1998)
  • Κεντρική Ευρώπη σύμφωνα με τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Σουόνσι Ρομπέρ Μπιντλέ και Ιαν Τζέφρις (1998))[46]
    Κεντρική Ευρώπη σύμφωνα με τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Σουόνσι Ρομπέρ Μπιντλέ και Ιαν Τζέφρις (1998))[46]
  • Η Κεντρική Ευρώπη, όπως ορίζεται από τον E. Σένκ (1950)[47]
    Η Κεντρική Ευρώπη, όπως ορίζεται από τον E. Σένκ (1950)[47]
  • Η Κεντρική Ευρώπη, σύμφωνα με την Αλις Φ. A. Μούτον στο Κεντρική Ευρώπη. Περιφερειακή και Ανθρώπινη Γεωγραφία (1961)
    Η Κεντρική Ευρώπη, σύμφωνα με την Αλις Φ. A. Μούτον στο Κεντρική Ευρώπη. Περιφερειακή και Ανθρώπινη Γεωγραφία (1961)
  • Η Κεντρική Ευρώπη σύμφωνα με το Meyers Enzyklopaedisches Lexikon (1980)
    Η Κεντρική Ευρώπη σύμφωνα με το Meyers Enzyklopaedisches Lexikon (1980)

Κράτη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αντίληψη της έννοιας της Κεντρικής Ευρώπης είναι μια συνεχής πηγή διαμάχης,[48] αν και τα μέλη της Ομάδας Βίσεγκραντ σχεδόν πάντα περιλαμβάνονται ως de facto χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Παρόλο που οι απόψεις για τις χώρες που ανήκουν στην Κεντρική Ευρώπη ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό, σύμφωνα με πολλές πηγές (βλ. Ενότητα Ορισμοί) η περιοχή περιλαμβάνει τα κράτη που αναφέρονται παρακάτω.

Ανάλογα με το πλαίσιο οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης ομαδοποιούνται μερικές φορές ως χώρες της Ανατολικής ή της Δυτικής Ευρώπης, συλλογικά ή μεμονωμένα,[49][50][51][52] αλλά κάποια κράτη ανήκουν στην Ανατολική Ευρώπη:[49][50][51] Για παράδειγμα η Αυστρία μπορεί να αναφέρεται ως Κεντροευρωπαϊκή, Ανατολικοευρωπαϊκή [53] ή Δυτικοευρωπαϊκή.[54]

Άλλες χώρες και περιοχές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ορισμένες πηγές προσθέτουν επίσης γειτονικές χώρες για ιστορικούς λόγους (πρώην Αυστροουγγρική και Γερμανική Αυτοκρατορία και σύγχρονα Βαλτικά κράτη) ή βάσει γεωγραφικών ή / και πολιτιστικών λόγων:

Τα κράτη της Βαλτικής, γεωγραφικά στη Βόρεια Ευρώπη, έχουν θεωρηθεί μέρος της Κεντρικής Ευρώπης στη γερμανική παράδοση του όρου Mitteleuropa. Οι χώρες της Μπενελούξ θεωρούνται γενικά μέρος της Δυτικής και όχι της Κεντρικής Ευρώπης. Ωστόσο αναφέρονται περιστασιακά στο πλαίσιο της Κεντρικής Ευρώπης λόγω πολιτιστικών, ιστορικών και γλωσσικών δεσμών.

Ορισμένες από τις περιφέρειες της Ιταλίας μπορεί μερικές φορές να περιληφθούν στην Κεντρική Ευρώπη (Νότιο Τιρόλο, Τρεντίνο, Τεργέστη και Γκορίτσια, Φριούλι, Λομβαρδία, περιστασιακά Βένετο ή όλη η Βόρεια Ιταλία).

Γεωγραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Δούναβης με τη λεκάνη απορροής του στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη

Η γεωγραφία ορίζει τα φυσικά σύνορα της Κεντρικής Ευρώπης με τις γειτονικές περιοχές προς τα βόρεια τη Βαλτική Θάλασσα, δηλαδή τη Βόρεια Ευρώπη (ή τη Σκανδιναβία), και προς τα νότια τις Άλπεις, την Ιταλική και τη Βαλκανική χερσόνησο, κατά μήκος της γραμμής Σότσα-Κόρκα-Σάβου-Δούναβη. Τα σύνορα με τη Δυτική και την Ανατολική Ευρώπη είναι λιγότερο καθορισμένα από γεωγραφική άποψη και για αυτό το λόγο τα πολιτιστικά και ιστορικά όρια μετακινούνται ευκολότερα δυτικά-ανατολικά από ότι νότια-βόρεια. Ο ποταμός Ρήνος, που ρέει από νότιο προς βορά μέσω της Δυτικής Γερμανίας, αποτελεί εξαίρεση.

Νότια η Πεδιάδα της Παννονίας οριοθετείται από τους ποταμούς Σάβο και Δούναβη - και τις αντίστοιχες περιοχές πλημμύρας [76] και εκτείνεται στις ακόλουθες χώρες: Αυστρία, Κροατία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Σερβία, Σλοβακία και Σλοβενία, και αγγίζει τα σύνορα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και της Ουκρανίας ("περιπανονιακά κράτη").

Ως νοτιοανατολικό τμήμα των Ανατολικών Άλπεων [77] οι Δειναρικές Άλπεις εκτείνονται επί 650 χιλιόμετρα κατά μήκος των ακτών της Αδριατικής Θάλασσας (από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά), από τις Ιουλιανές Άλπεις στα βορειοδυτικά μέχρι τον ορεινό όγκο Σαρ-Κόραμπ, από βορά προς νότο. Σύμφωνα με το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου αυτή η ορεινή αλυσίδα χαρακτηρίζεται ως Νότια Κεντρική Ευρωπαϊκή.[78] Η πόλη της Τεργέστης σε αυτή την περιοχή, για παράδειγμα, θεωρεί εαυτήν ρητά ως città mitteleuropea (μεσευρωπαϊκή πόλη). Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα επειδή βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ του Λατινικού, του Σλαβικού, του Γερμανικού, του Ελληνικού και του Εβραϊκού πολιτισμού από τη μία και της γεωγραφικής περιοχής της Μεσογείου και των Άλπεων από την άλλη, αποτελώντας μια γεωγραφική και πολιτιστική σύνθεση.

Η περιοχή της χλωρίδας της Κεντρικής Ευρώπης εκτείνεται από την Κεντρική Γαλλία (το Μασίφ Σαντράλ) ως την Κεντρική Ρουμανία (Καρπάθια) και τη Νότια Σκανδιναβία.[79]

Δημογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πυκνότητα πληθυσμού στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης
Πυκνότητα πληθυσμού (κάτοικοι ανά km2) κατά χώρα, 2018

Η Κεντρική Ευρώπη είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της ηπείρου. Περιλαμβάνει χώρες ποικίλων μεγεθών, που κυμαίνονται από το πολύ μικρό Λίχτενσταϊν έως τη Γερμανία, τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή χώρα σε πληθυσμό (που ανήκει εξ ολοκλήρου στην Ευρώπη). Οι χώρες που ανήκουν πλήρως στην έννοια της Κεντρικής Ευρώπης ("οι χώρες του πυρήνα της") αριθμούν περίπου 165 εκατομμύρια άτομα, εκ των οποίων περίπου 82 εκατομμύρια είναι κάτοικοι της Γερμανίας.[80] Άλλοι πληθυσμοί είναι της Πολωνίας με περίπου 38,5 εκατομμύρια κατοίκους,[81] η Τσεχία με 10,5 εκατομμύρια,[82] η Ουγγαρία με 10 εκατομμύρια,[83] η Αυστρία με 8,8 εκατομμύρια, η Ελβετία με 8,5 εκατομμύρια,[84] η Σλοβακία με 5,4 εκατομμύρια,[85] και το Λίχτενσταϊν με λιγότερο από 40.000.[86]

Αν οι χώρες που περιστασιακά περιλαμβάνονται στην Κεντρική Ευρώπη μετρηθούν, εν μέρει ή στο σύνολό τους - Κροατία (4,3 εκατομμύρια),[87] Σλοβενία (2 εκατομμύρια, εκτίμηση 2014),[88] Ρουμανία (20 εκατομμύρια), Λιθουανία (2,9 εκατομμύρια ), Λετονία (2 εκατομμύρια), Εσθονία (1,3 εκατομμύρια), Σερβία (7,1 εκατομμύρια) [89] - θα προέκυπτε αύξηση μεταξύ 25 και 35 εκατομμυρίων, ανάλογα με το εάν προσμετρηθούν περιφερειακή ή συνολικά.[90] Αν μικρότερα, δυτικά και ανατολικά, ιστορικά τμήματα της Κεντρικής Ευρώπης συμπεριληφθούν στο δημογραφικό σώμα, επιπλέον 20 εκατομμύρια άτομα διαφορετικών εθνικοτήτων θα προστεθούν επίσης στον συνολικό αριθμό, θα ξεπεράσει τα 200 εκατομμύρια άτομα.

Οικονομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επί του παρόντος μέλη της Ευρωζώνης είναι στην Κεντρική Ευρώπη η Αυστρία, η Γερμανία, το Λουξεμβούργο, η Σλοβακία και η Σλοβενία. Η Κροατία, η Τσεχία, η Ουγγαρία και η Πολωνία χρησιμοποιούν τα δικά τους νομίσματά (κούνα Κροατίας, κορόνα Τσεχίας, φιορίνι Ουγγαρίας, ζλότι Πολωνίας), όπως και η Ελβετία (ελβετικό φράγκο), η Σερβία (δηνάριο Σερβίας) και η Ρουμανία (λέου Ρουμανίας).

Παγκόσμιος χάρτης Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης το 2013.
  Πολύ Υψηλός
  Χαμηλός
  Υψηλός
  Δεν υπάρχουν στοιχεία
  Μεσαίος

Το 2018 η Ελβετία ήταν στην κορυφή της λίστας ΔΑΑ μεταξύ των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης, με επίσης τη δεύτερη θέση παγκοσμίως. Η Σερβία ήταν τελευταία (11η) στη λίστα (67η παγκοσμίως).

Χάρτης που δείχνει τη θέση στον Δείκτη παγκοσμιοποίησης KOF.

Η Ελβετία ήταν επίσης στην κορυφή της λίστας δείκτη παγκοσμιοποίησης στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης (στοιχεία 2016) [91] και 1η και παγκοσμίως.

Ο δείκτης ευημερίας Legatum καταδεικνύει ένα μέσο και υψηλό επίπεδο ευημερίας στην Κεντρική Ευρώπη (στοιχεία 2018).[92] Η Ελβετία ήταν στην κορυφή (4η παγκοσμίως).

Επισκόπηση του δείκτη αντίληψης για τη διαφθορά, 2015.
     90–100      60–69      30–39      0–9
     80–89      50–59      20–29      Δεν υπάρχουν πληροφορίες
     70–79      40–49      10–19

Οι περισσότερες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης τείνουν να βαθμολογούνται πάνω από το μέσο όρο στον Δείκτη Αντίληψης για τη Διαφθορά (στοιχεία 2018),[93] με επικεφαλής την Ελβετία, τη Γερμανία και την Αυστρία.

Η εκβιομηχάνιση έγινε νωρίς στην Κεντρική Ευρώπη. Αυτό προκάλεσε την κατασκευή σιδηροδρομικών και άλλων τύπων υποδομών.

Πυκνότητα σιδηροδρομικού δικτύου.

Η Κεντρική Ευρώπη περιλαμβάνει τα παλαιότερα σιδηροδρομικά συστήματα της ηπείρου, των οποίων η μεγαλύτερη επέκταση καταγράφηκε στις περιοχές της Αυστροουγγαρίας και της Γερμανίας στις δεκαετίες του 1860 και του 1870. Από τα μέσα του 19ου αιώνα το Βερολίνο, η Βιέννη και η Βούδα/Πέστη ήταν κεντρικά σημεία εστίασης για τις γραμμές του δικτύου που συνέδεε τις βιομηχανικές περιοχές της Σαξονίας, της Σιλεσίας, της Βοημίας, της Μοραβίας και της Κάτω Αυστρίας με τη Βαλτική (Κίελο, Στσέτσιν) και την Αδριατική (Ριέκα, Τεργέστη). Οι σιδηροδρομικές υποδομές στην Κεντρική Ευρώπη παραμένουν οι πυκνότερες στον κόσμο. Η πυκνότητα των σιδηροδρόμων, με συνολικό μήκος γραμμών (χλμ.) ανά 1.000 τ.χλμ. είναι μεγαλύτερη κατά σειρά στην Τσεχία (198,6), την Πολωνία (121,0), τη Σλοβενία (108,0), τη Γερμανία (105,5), την Ουγγαρία (98,7), τη Σερβία (87,3), τη Σλοβακία (73,9) και την Κροατία (72,5).[94][95][96][97]

Πριν εμφανιστούν οι πρώτοι σιδηρόδρομοι τη δεκαετία του 1840 οι ποτάμιες μεταφορές αποτελούσαν το κύριο μέσο επικοινωνίας και εμπορίου. Από τις πρώτες διώρυγες ήταν εκείνες του Πλάουεν (1745), του Φίνοβ και του Μπέγκα (1710) που συνέδεαν την Τιμισοάρα με το Νόβι Σαντ και το Βελιγράδι μέσω του Δούναβη. Το πιο σημαντικό επίτευγμα από την άποψη αυτή ήταν η διευκόλυνση της ναυσιπλοΐας στον Δούναβη από τη Μαύρη Θάλασσα έως το Ουλμ τον 19ο αιώνα.

Σε σύγκριση με το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης οι οικονομίες της Αυστρίας, της Κροατίας, της Τσεχίας, της Γερμανίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Σλοβακίας, της Σλοβενίας και της Ελβετίας τείνουν να παρουσιάζουν υψηλή πολυπλοκότητα. Η εκβιομηχάνιση έφτασε στην Κεντρική Ευρώπη σχετικά νωρίς: στο Λουξεμβούργο και τη Γερμανία έως το 1860, στην Τσεχία, Πολωνία, Σλοβακία και Ελβετία έως το 1870, στην Αυστρία, Κροατία, Ουγγαρία, Λίχτενσταϊν, Ρουμανία, Σερβία και Σλοβενία έως το 1880.[98]

Οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης είναι από τους σημαντικότερους παραγωγούς τροφίμων στον κόσμο. Η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός λυκίσκου στον κόσμο με μερίδιο 34,27% το 2010,[99] τρίτος παραγωγός σίκαλης και κριθαριού, 5ος παραγωγός ελαιοκράμβης, 6ος παραγωγός γάλακτος και πέμπτος μεγαλύτερος παραγωγός πατάτας. Η Πολωνία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός σμέουρων και φραγκοστάφυλων, ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός σίκαλης, ο πέμπτος παραγωγός μήλων και φαγόπυρου και ο έβδομος μεγαλύτερος παραγωγός πατάτας. Η Τσεχία είναι ο τέταρτος και η Ουγγαρία ο πέμπτος παραγωγός λυκίσκου στον κόσμο. Η Σερβία είναι ο δεύτερος στον κόσμο παραγωγός δαμάσκηνων και δεύτερος σε βατόμουρα.[100][101] Η Σλοβενία είναι έκτη στην παραγωγή λυκίσκου.

Οι επιχειρήσεις της Κεντρικής Ευρώπης έχουν ένα περιφερειακό οργανισμό, την Κεντροευρωπαϊκή Επιχειρηματική Ενωση (CEBA), που ιδρύθηκε στη Νέα Υόρκη το 1996 ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός για την προώθηση επιχειρηματικών ευκαιριών στην Κεντρική Ευρώπη και την υποστήριξη στην Αμερική επαγγελματιών προερχόμενων από την Κεντρική Ευρώπη.[102]

Οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, ιδιαίτερα η Αυστρία, η Κροατία, η Γερμανία και η Ελβετία, είναι μερικοί από τους πιο ανταγωνιστικούς τουριστικούς προορισμούς.[103]

Η Κρακοβία, η Βαρσοβία και το Βρότσουαφ (Πολωνία), η Πράγα και το Μπρνο (Τσεχία), η Βουδαπέστη (Ουγγαρία), το Βουκουρέστι (Ρουμανία), η Μπρατισλάβα (Σλοβακία), η Λουμπλιάνα (Σλοβενία), το Βελιγράδι (Σερβία) και το Ζάγκρεμπ (Κροατία) είναι μεταξύ των 100 κορυφαίων προορισμών εξωτερικής ανάθεσης (outsourcing) στον κόσμο.[104]

Εκπαίδευση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πρώτο πανεπιστήμιο ανατολικά της Γαλλίας και βόρεια των Άλπεων ήταν το Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα το 1348 ή 1349 από τον Κάρολο Δ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στα πρότυπα του Πανεπιστημίου των Παρισίων με το σύνολο των σχολών (νομική, ιατρική, φιλοσοφία και θεολογία).

Το Πανεπιστήμιο Κεντρικής Ευρώπης (CEU) είναι ένα αγγλόφωνο πανεπιστήμιο μεταπτυχιακού επιπέδου που προωθεί μια διακριτά κεντροευρωπαϊκή οπτική. Ιδρύθηκε το 1991 από τον Ούγγρο Τζωρτζ Σόρος, που πρόσφερε δωρεά 880 εκατομμυρίων δολαρίων, καθιστώντας το ένα από τα πλουσιότερα της Ευρώπης. Κατά το ακαδημαϊκό έτος 2013/14 το CEU είχε 1381 φοιτητές από 93 χώρες και 388 διδάσκοντες από 58 χώρες.

Πολιτισμός και κοινωνία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Θρησκεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Διάδοση του Καθολικισμού στην Ευρώπη
Διάδοση του Προτεσταντισμού στην Ευρώπη
Το κύριο χριστιανικό δόγμα στην Κεντρική Ευρώπη είναι ο Καθολικισμός με μεγάλους πληθυσμούς Προτεσταντών. Κάντε κλικ στον χάρτη για να δείτε το υπόμνημα.

Οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης είναι κυρίως Καθολικές (Αυστρία, Κροατία, Ουγγαρία, Λίχτενσταϊν, Λουξεμβούργο, Πολωνία, Σλοβακία και Σλοβενία) ή μεικτά Καθολικές και Προτεσταντικές (Γερμανία και Ελβετία). Οι μεγάλες ομάδες Προτεσταντών περιλαμβάνουν Λουθηρανούς και Καλβινιστές. Σημαντικοί πληθυσμοί Ανατολικών Καθολικών και Παλαιοκαθολικών υπάρχουν επίσης σε όλη την Κεντρική Ευρώπη. Η Κεντρική Ευρώπη υπήρξε στο παρελθόν κέντρο του Προτεσταντισμού, που όμως έχει σχεδόν εξαλειφθεί από την Αντιμεταρρύθμιση.[105][106] Η Τσεχία (Βοημία) ήταν ιστορικά η πρώτη προτεσταντική χώρα, στη συνέχεια έγινε με τη βία πάλι καθολική και σήμερα είναι με μεγάλη πλειοψηφία άθρησκη, ωστόσο ο μεγαλύτερος αριθμός θρησκευόμενων είναι οι Καθολικοί (10,3%). Η Ρουμανία και η Σερβία είναι κυρίως Ορθόδοξες με σημαντικές Προτεσταντικές και Καθολικές μειονότητες.

Πριν από το Ολοκαύτωμα (1941-45) υπήρχε επίσης στην περιοχή μια μεγάλη εβραϊκή κοινότητα Ασκεναζί, που αριθμούσε περίπου 16,7 εκατομμύρια ανθρώπους.[107]

Σε ορισμένες από αυτές τις χώρες υπάρχει αριθμός άθεων, μη δηλωσάντων θρησκεία και άθρησκων ανθρώπων: Τσεχία (άθρησκοι 34,2% και μη δηλώσαντες 45,2%), Γερμανία (άθρησκοι 38%), Σλοβενία (άθεοι 14,7% [108]), Λουξεμβούργο (23,4% άθρησκοι [149]), Ελβετία (20,1%), Ουγγαρία (27,2% μη δηλώσαντες, 16,7% άθρησκοι και 1,5% άθεοι), Σλοβακία (άθεοι και άθρησκοι 13,4%, μη δηλώσαντες 10,6%) Αυστρία (19,7% του "άλλη ή καθόλου"), Λίχτενσταϊν (10,6% χωρίς θρησκεία), Κροατία (4%) και Πολωνία (3% μη πιστοί / αγνωστικιστές και 1% μη δηλώσαντες).

Κουζίνα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κουζίνα της Κεντρικής Ευρώπης έχει εξελιχθεί ανά τους αιώνες λόγω κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών. Οι περισσότερες χώρες μοιράζονται πολλά πιάτα. Τα πιο δημοφιλέστερα, χαρακτηριστικά της Κεντρικής Ευρώπης είναι τα λουκάνικα και τα τυριά, με τα αρχαιότερα τεκμήρια τυροκομίας σε αρχαιολογικούς χώρους να χρονολογούνται από το 5.500 π.Χ. (Κούγιαβι, Πολωνία).[109] Άλλα τρόφιμα και ποτά που συνδέονται ευρέως με την Κεντρική Ευρώπη είναι το γκούλας και η μπίρα. Στην κατά κεφαλή κατανάλωση μπύρας παγκοσμίως προηγείται η Τσεχία, ακολουθούμενη από τη Γερμανία και την Αυστρία. Η Πολωνία έρχεται 5η, η Κροατία 7η και η Σλοβενία 13η.

Ανθρώπινα δικαιώματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γενικά οι χώρες της περιοχής είναι υψηλά στο ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: η θανατική ποινή έχει καταργηθεί σε όλες, η σωματική τιμωρία απαγορεύεται στα περισσότερα από αυτά και οι άνθρωποι και των δύο φύλων μπορούν να ψηφίσουν στις εκλογές. Ωστόσο οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης αγωνίζονται να υιοθετήσουν τη νέα γενιά ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως ο γάμος των ομοφυλοφίλων. Η Αυστρία, η Τσεχία, η Γερμανία και η Πολωνία έχουν ιστορικό συμμετοχής στο πρόγραμμα έκδοσης και κράτησης της CIA, σύμφωνα με το Open Society Foundation.[110][111]

Λογοτεχνία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η συγγραφική παράδοση της περιοχής περιστρέφεται γύρω από την ταραχώδη ιστορία της, καθώς και την πολιτιστική της ποικιλομορφία.[112][113] Its existence is sometimes challenged.[114] Ειδικά μαθήματα για τη λογοτεχνία της Κεντρικής Ευρώπης διδάσκονται στα Πανεπιστήμιο Στάνφορντ,[115] Χάρβαρντ [116] και Γιαγκιελόνιο[117] The as well as cultural magazines dedicated to regional literature.[118]. Το Angelus Award είναι ένα πολωνικό βραβείο αξίας 150.000,00 PLN (περίπου 50.000 $ ή 30.000 £) για συγγραφείς που προέρχονται από την περιοχή.[119] Ομοίως το Διεθνές Λογοτεχνικό Βραβείο Vilenica της Σλοβενίας απονέμεται σε ένα συγγραφέα της Κεντρικής Ευρώπης για "εξαιρετικά επιτεύγματα στον τομέα της λογοτεχνίας και του δοκιμίου."[120]

Αθλητισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μεταξύ των αθλητικών διοργανώσεων της Κεντρικής Ευρώπης είναι :

Το ποδόσφαιρο είναι ένα από τα δημοφιλέστερα αθλήματα. Οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης είχαν ανέκαθεν πολλές μεγάλες εθνικές ομάδες και φιλοξένησαν αρκετές σημαντικές διοργανώσεις. Η Γιουγκοσλαβία φιλοξένησε το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 1976 και η Γερμανία (τότε ως Δυτική Γερμανία) εκείνο του 1988. Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου του 2008 και εκείνο του 2012, διοργανώθηκαν στην Αυστρία και την Ελβετία και την Πολωνία και την Ουκρανία αντίστοιχα. Η Γερμανία φιλοξένησε 2 Παγκόσμια Κύπελλα της FIFA (του1974 και του 2006) και κέρδισε εκείνο του 2014.[121][122][123]

Πολιτική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οργανισμοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Κεντρική Ευρώπη είναι η γενέτειρα των περιφερειακών πολιτικών οργανισμών:

  • Πρωτοβουλία Κεντρικής Ευρώπης
    Πρωτοβουλία Κεντρικής Ευρώπης
  • Αμυντική Συνεργασία Κεντρικής Ευρώπης
    Αμυντική Συνεργασία Κεντρικής Ευρώπης
  • Ομάδα Βίσεγκραντ
    Ομάδα Βίσεγκραντ
  • Ιδρυτικά μέλη της CEFTA
    Ιδρυτικά μέλη της CEFTA
  • Μέλη της CEFTA το 2003, πριν την ένταξη στην EΕ
    Μέλη της CEFTA το 2003, πριν την ένταξη στην EΕ
  • Σημερινά μέλη της CEFTA
    Σημερινά μέλη της CEFTA

Δείκτης Δημοκρατικότητας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο χάρτης του Δείκτη Δημοκρατικότητας του Economist Intelligence Unit για το 2020, με τα πιο πράσινα χρώματα που αντιπροσωπεύουν τις πιο δημοκρατικές χώρες

Στην Κεντρική Ευρώπη βρίσκονται ορισμένες από τις παλαιότερες δημοκρατίες στον κόσμο. Ωστόσο οι περισσότερες από αυτές έχουν επηρεαστεί από τον ολοκληρωτισμό, ιδιαίτερα τον Φασισμό και τον Ναζισμό. Η Γερμανία και η Ιταλία κατέλαβαν όλες τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, εκτός από την Ελβετία. Σε όλες τις κατεχόμενες χώρες οι Δυνάμεις του Άξονα ανέστειλαν τη δημοκρατία και εγκατέστησαν καθεστώτα-μαριονέτες, πιστά στις δυνάμεις κατοχής. Επίσης εξανάγκασαν τις κατακτημένες χώρες να εφαρμόσουν φυλετικούς νόμους και να σχηματίσουν στρατιωτικές δυνάμεις για να βοηθήσουν τον αγώνα της Γερμανίας και της Ιταλίας εναντίον των Κομμουνιστών. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σχεδόν ολόκληρη η Κεντρική Ευρώπη (το ανατολικό και το κεντρικό τμήμα της) καταλήφθηκε από τους Κομμουνιστές. Ο κομμουνισμός κατάργησε επίσης τη δημοκρατία και τις ελεύθερες εκλογές και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής Ευρώπης είχε καταληφθεί και αργότερα συμμάχησε με τη Σοβιετική Ένωση, συχνά ενάντια στη θέλησή της με χαλκευμένο δημοψήφισμα (π.χ. Πολωνία 1946) ή με τη βία (βορειοανατολική Γερμανία, Πολωνία, Ουγγαρία κ.ά.) Οι περισσότερες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης σημειώνουν πολύ υψηλή βαθμολογία στον Δείκτη Δημοκρατικότητας.[124]

Παγκόσμιος Δείκτης Ειρήνης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παγκόσμιος Δείκτης Ειρήνης.

Παρά την ταραχώδη ιστορία της,η Κεντρική Ευρώπη είναι σήμερα μια από τις ασφαλέστερες περιοχές του κόσμου. Οι περισσότερες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης βρίσκονται στο ανώτερο 20%.[125]

Ώρα Κεντρικής Ευρώπης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ζώνη Ώρας Κεντρικής Ευρώπης (σκούρο κόκκινο)

Η ζώνη ώρας που χρησιμοποιείται στα περισσότερα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 1 ώρα πριν από τη Συντονισμένη Παγκόσμια Ώρα. Ονομάζεται συνήθως Ώρα Κεντρικής Ευρώπης επειδή υιοθετήθηκε για πρώτη φορά εκεί.

  • Ουγγαρία
  • Σλοβακία
  • Τσεχία
  • Γερμανία
  • Αυστρία
  • Πολωνία
  • Σερβία
  • Σλοβενία
  • Ελβετία
  • Λίχτενσταϊν

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Regions, Regionalism, Eastern Europe by Steven Cassedy». New Dictionary of the History of Ideas, Charles Scribner's Sons. 2005. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010. 
  2. ↑ Lecture 14: The Origins of the Cold War. Historyguide.org. Retrieved 29 October 2011.
  3. ↑ «Central Europe –The future of the Visegrad group». The Economist. 14 April 2005. http://www.economist.com/node/3871275. Ανακτήθηκε στις 7 March 2009. 
  4. ↑ «The Mice that Roared: Central Europe Is Reshaping Global Politics». Der Spiegel. 26 Φεβρουαρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010. 
  5. ↑ «Which regions are covered?». European Regional Development Fund. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Απριλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010. 
  6. ↑ 2010 Human Development Index. (PDF). Retrieved 29 October 2011.
  7. ↑ Kasper von Greyerz (2007). Religion and Culture in Early Modern Europe. Oxford University Press. σελίδες 38–. ISBN 978-0-19-804384-3. 
  8. ↑ Jean W Sedlar (1994). East Central Europe in the Middle Ages, 1000–1500. University of Washington Press. σελίδες 161–. ISBN 0-295-97291-2. 
  9. ↑ László Zsinka. «Similarities and Differences in Polish and Hungarian History» (PDF). Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2015. 
  10. ↑ Halman, Loek· Wilhelmus Antonius Arts (2004). European values at the turn of the millenniumΔωρεάν πρόσβαση υπoκείμενη σε περιορισμένη δοκιμή, συνήθως απαιτείται συνδρομή. Brill Publishers. σελ. 120. ISBN 978-90-04-13981-7. 
  11. ↑ Source: Geographisches Handbuch zu Andrees Handatlas, vierte Auflage, Bielefeld und Leipzig, Velhagen und Klasing, 1902.
  12. ↑ Jackson J. Spielvogel: Western Civilization: Alternate Volume: Since 1300. p. 618.
  13. ↑ «"Mitteleuropa" is a multi-facetted concept and difficult to handle» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 17 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010. 
  14. ↑ A. Podraza, Europa Środkowa jako region historyczny, 17th Congress of Polish Historians, Jagiellonian University 2004
  15. ↑ Joseph Franz Maria Partsch, Clementina Black, Halford John Mackinder, Central Europe, New York 1903
  16. ↑ F. Naumann, Mitteleuropa, Berlin: Reimer, 1915
  17. ↑ «Regions and Eastern Europe Regionalism – Central Versus Eastern Europe». Science.jrank.org. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010. 
  18. ↑ 18,0 18,1 «Between Worlds». The MIT Press. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Σεπτεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010. 
  19. ↑ [1], [2] and [3]; Géographie universelle (1927), edited by Paul Vidal de la Blache and Lucien Gallois
  20. ↑ 20,0 20,1 Deak, I. (2006). «The Versailles System and Central Europe». The English Historical Review CXXI (490): 338. doi:10.1093/ehr/cej100. 
  21. ↑ SPIEGEL, Klaus Wiegrefe, DER. «Churchill und die Deutschen - DER SPIEGEL - Geschichte». Der Spiegel. 
  22. ↑ Peter Broucek "Die österreichische Identität im Widerstand 1938–1945" (2008), p 163.
  23. ↑ Pirker, Peter (2012). Suberversion deutscher Herrschaft. Der britische Geheimdienst SOE und Österreich. Zeitgeschichte im Kontext. 6. Göttingen: V & R Unipress. σελ. 252. ISBN 9783862349906. 
  24. ↑ Olga S. Opfell "Royalty Who Wait: The 21 Heads of Formerly Regnant Houses of Europe" (2001), p 133.
  25. ↑ Kellerhoff, Sven Felix (19 Μαρτίου 2019). «"Unternehmen Margarethe": Wehrmacht besetzt 1944 Ungarn». Die Welt. 
  26. ↑ Heidegger, Gerald· ORF.at (26 Απριλίου 2020). «1945/2020: Die Sowjets und die Österreich-Idee». news.ORF.at (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020. 
  27. ↑ Gerald Stourzh "Geschichte des Staatsvertrages 1945-1955" (1980), p 4.
  28. ↑ Wolfgang Mueller "Die sowjetische Besatzung in Österreich 1945-1955 und ihre politische Mission" (German - "The Soviet occupation in Austria 1945-1955 and its political mission"), 2005, p 24.
  29. ↑ Sinnhuber, Karl A. (1 January 1954). «Central Europe: Mitteleuropa: Europe Centrale: An Analysis of a Geographical Term». Transactions and Papers (Institute of British Geographers) (20): 15–39. doi:10.2307/621131. 
  30. ↑ «ISES» (PDF). ises.hu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 9 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2021. 
  31. ↑ «Regions and Eastern Europe Regionalism - Central Versus Eastern Europe». science.jrank.org. 
  32. ↑ One of the main representatives was Oscar Halecki and his book The limits and divisions of European history, London and New York 1950
  33. ↑ A. Podraza, Europa Środkowa jako region historyczny, 17th Congress of Polish Historians, Jagiellonian University 2004
  34. ↑ Hilde Szabo: Die Berliner Mauer begann im Burgenland zu bröckeln (The Berlin Wall began to crumble in Burgenland - German), in Wiener Zeitung 16 August 1999; Otmar Lahodynsky: Paneuropäisches Picknick: Die Generalprobe für den Mauerfall (Pan-European picnic: the dress rehearsal for the fall of the Berlin Wall - German), in: Profil 9 August 2014.
  35. ↑ Ludwig Greven "Und dann ging das Tor auf", in Die Zeit, 19 August 2014.
  36. ↑ Miklós Németh in Interview, Austrian TV - ORF "Report", 25 June 2019.
  37. ↑ Otmar Lahodynsky "Eiserner Vorhang: Picknick an der Grenze" (Iron curtain: picnic at the border - German), in Profil 13 June 2019.
  38. ↑ Thomas Roser: DDR-Massenflucht: Ein Picknick hebt die Welt aus den Angeln (German - Mass exodus of the GDR: A picnic clears the world) in: Die Presse 16 August 2018.
  39. ↑ Andreas Rödder, Deutschland einig Vaterland – Die Geschichte der Wiedervereinigung (2009).
  40. ↑ Jerzy Kłoczowski, Actualité des grandes traditions de la cohabitation et du dialogue des cultures en Europe du Centre-Est, in: L'héritage historique de la Res Publica de Plusieurs Nations, Lublin 2004, pp. 29–30 (ISBN 83-85854-82-7)
  41. ↑ Oskar Halecki, The Limits and Divisions of European History, Sheed & Ward: London and New York 1950, chapter VII
  42. ↑ Legvold, Robert (Μαΐου–Ιουνίου 1997). «Central Europe: Enemies, Neighbors, Friends». Foreign Affairs. Council on Foreign Relations. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2009. 
  43. ↑ «Selected as "Editor's Choice" of the History Book Club». Oxford University Press. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2009. [νεκρός σύνδεσμος]
  44. ↑ Bucur, Maria (Ιουνίου 1997). «The Myths and Memories We Teach By». Indiana University. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2011. 
  45. ↑ «Europe». Columbia Encyclopedia. Columbia University Press. 2009. 
  46. ↑ Robert Bideleux· Ian Jeffries (10 Απριλίου 2006). A History of Eastern Europe: Crisis and Change. Routledge. σελ. 12. ISBN 978-1-134-71984-6. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2015. 
  47. ↑ Erich Schenk, Mitteleuropa. Düsseldorf, 1950
  48. ↑ «For the Record». The Washington Post. 3 May 1990. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 June 2011. https://web.archive.org/web/20110624033956/http://www.highbeam.com/doc/1P2-1124570.html. Ανακτήθηκε στις 31 January 2010. 
  49. ↑ 49,0 49,1 «United Nations Statistics Division – Standard Country and Area Codes Classifications (M49)». United Nations. 31 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2014. 
  50. ↑ 50,0 50,1 «World Population Ageing: 1950–2050» (PDF). United Nations. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2015. 
  51. ↑ 51,0 51,1 «Browse MT 7206». Europa (web portal). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2014. 
  52. ↑ Webra International Kft. (18 Μαρτίου 1999). «The Puzzle of Central Europe». Visegradgroup.eu. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2014. 
  53. ↑ «Highlights of Eastern Europe (Vienna through Slovenia, Croatia, Hungary, Slovakia, Poland, Germany and the Czech Republic)». a-ztours.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2015. 
  54. ↑ «Mastication Monologues: Western Europe». masticationmonologues.com. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2015. 
  55. ↑ Johnson 1996, σελ. ?.
  56. ↑ «In the Heavy Shadow of the Ukraine/Russia Crisis, page 10» (PDF). European Bank for Reconstruction and Development. Σεπτεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2015. 
  57. ↑ «UNHCR in Central Europe». UNCHR. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Αυγούστου 2013. 
  58. ↑ «Central European Green Corridors – Fast charging cross-border infrastructure for electric vehicles, connecting Austria, Slovakia, Slovenia, Germany and Croatia» (PDF). Central European Green Corridors. Οκτωβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 2 Απριλίου 2015. 
  59. ↑ «Interreg Central Europe Homepage». central2020.eu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2021. 
  60. ↑ Andrew Geddes, Charles Lees, Andrew Taylor : "The European Union and South East Europe: The Dynamics of Europeanization and multilevel governance", 2013, Routledge
  61. ↑ Klaus Liebscher, Josef Christl, Peter Mooslechner, Doris Ritzberger-Grünwald : "European Economic Integration and South-East Europe: Challenges and Prospects", 2005, Edward Elgar Publishing Limited
  62. ↑ Sven Tägil, Regions in Central Europe: The Legacy of History, C. Hurst & Co. Publishers, 1999, p. 191
  63. ↑ 63,0 63,1 Klaus Peter Berger, The Creeping Codification of the New Lex Mercatoria, Kluwer Law International, 2010, p. 132
  64. ↑ Alan Rogers Central Europe 2007 – Quality Camping & Caravanning Sites. Alan Rogers Guides, Ltd. 2007. σελ. 78. ISBN 9780955048685. 
  65. ↑ United States. Foreign Broadcast Information Service Daily report: East Europe
  66. ↑ Council of Europe. Parliamentary Assembly. Official Report of Debates. Council of Europe. 1994. σελ. 1579. ISBN 978-92-871-2516-3. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2015. 
  67. ↑ «About Serbia». UNDP in Serbia. United Nations Development Programme. 2018. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2021. 
  68. ↑ Irena Kogan: Delayed Transition: Education and Labor Market in Serbia [4], Making the Transition: Education and Labor Market Entry in Central and Eastern Europe, 2011, chapter 6
  69. ↑ Shadbolt, Peter (11 Δεκεμβρίου 2014). «Serbia: the country at the crossroads of Europe». CNN. 
  70. ↑ WMO, UNCCD, FAO, UNW-DPC [5], Country Report: Drought conditions and management strategies in Serbia, 2013, p. 1
  71. ↑ Zepetnek 2011, σελ. ?.
  72. ↑ Government of Hungary, Prime Minister Viktor Orbán’s speech at the Energy Forum following a joint meeting of the Serbian and Hungarian cabinets [6] Αρχειοθετήθηκε 2018-12-23 στο Wayback Machine., Government of Hungary on Serbia, 2018
  73. ↑ «Slovenia | History, Geography, & People». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2021. 
  74. ↑ «Map of Europe». TheFreeDictionary.com. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2015. 
  75. ↑ Transcarpathia: Perephiral Region at the "Centre of Europe" (Google eBook). Region State and Identity in Central and Eastern Europe. Routledge. 2013. σελ. 155. ISBN 978-1-136-34323-0. 
  76. ↑ Danube Facts and Figures. Bosnia and Herzegovina (April 2007) (PDF file)
  77. ↑ «Dinaric Alps (mountains, Europe)». Encyclopædia Britannica. http://www.britannica.com/place/Dinaric-Alps. Ανακτήθηκε στις 31 January 2010. 
  78. ↑ Juliane Dittrich. «Die Alpen – Höhenstufen und Vegetation – Hauptseminararbeit». GRIN. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010. 
  79. ↑ Wolfgang Frey and Rainer Lösch; Lehrbuch der Geobotanik. Pflanze und Vegetation in Raum und Zeit. Elsevier, Spektrum Akademischer Verlag, München 2004 (ISBN 3-8274-1193-9)
  80. ↑ «Demography report 2010» (PDF). Eurostat. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2012. 
  81. ↑ «Główny Urząd Statystyczny / Spisy Powszechne / NSP 2011 / Wyniki spisu NSP 2011». 14 Ιουλίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2014. 
  82. ↑ «Czech Republic: The Final Census Results to be Released in the Third Quarter of 2012» (PDF). Czech Statistical Office. 7 Μαΐου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 3 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2015. 
  83. ↑ (28 March 2013). Sajtótájékoztató 2013. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 15 October 2015.
  84. ↑ «Swiss Statistics – Overview». Bfs.admin.ch. 27 Αυγούστου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  85. ↑ «Development in the number of inhabitants – 2011, 2001, 1991, 1980, 1970». Statistical Office of the Slovak Republic. 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 November 2012. https://web.archive.org/web/20121114211217/http://portal.statistics.sk/files/table-1.pdf. 
  86. ↑ «Landesverwaltung Liechtenstein». Llv.li. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  87. ↑ «Central Bureau of Statistics». Dzs.hr. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2015. 
  88. ↑ «Statistical Office of the Republic of Slovenia - Population, Slovenia, 1 January 2014 – final data». 2 Μαΐου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαΐου 2014. CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link)
  89. ↑ «ПОЧЕТНА | Републички завод за статистику Србије». www.stat.gov.rs. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2019. 
  90. ↑ «Total population, Candidate countries and potential candidates». Eurostat. 
  91. ↑ «2018 KOF Globalization Index» (PDF). KOF Index of Globalization. 2018. https://ethz.ch/content/dam/ethz/special-interest/dual/kof-dam/documents/Globalization/2018/Ranking_2018_2.xlsx. Ανακτήθηκε στις 5 August 2019. 
  92. ↑ «Rankings». Legatum Prosperity Index 2018 (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2019. 
  93. ↑ e.V, Transparency International. «Corruption Perceptions Index 2018». transparency.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2019. 
  94. ↑ «Launch of railway projects puts Serbia among EU member states». Railway Pro. 27 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2014. 
  95. ↑ «Response to questionnaire for: Assessment of strategic plans and policy measures on Investment and Maintenance in Transport Infrastructure Country: Serbia» (PDF). internationaltransportforum.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2015. 
  96. ↑ «Inland transport infrastructure at regional level – Statistics Explained». European Commission. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2014. 
  97. ↑ «Statistical Database – United Nations Economic Commission for Europe». W3.unece.org. 29 Δεκεμβρίου 1980. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2014. 
  98. ↑ «Spread of the Industrial Revolution». Srufaculty.sru.edu. 16 Αυγούστου 2001. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιανουαρίου 2005. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2014. 
  99. ↑ Gnel Gabrielyan, Domestic and Export Price Formation of U.S. Hops Αρχειοθετήθηκε 26 April 2014 στο Wayback Machine. School of Economic Sciences at Washington State University. PDF file, direct download 220 KB. Retrieved 25 April 2014.
  100. ↑ http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G2012/pdf/G20122007.pdf
  101. ↑ «Serbia Overview». Food and Agriculture Organization of the United Nations. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2013. 
  102. ↑ «Welcome centraleurope.org – Hostmonster.com». centraleurope.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2016. 
  103. ↑ «The Travel & Tourism Competitiveness Report 2011: Beyond the Downturn» (PDF). World Economic Forum. 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2015. 
  104. ↑ «2013 Top 100 Outsourcing Destinations: Rankings and Report Overview» (PDF). Tholons. Ιανουαρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2015. 
  105. ↑ «Map: The Religious Divisions of Europe ca. 1555». Pearson. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2015. 
  106. ↑ «Map of Europe in 1560: Religion». Emersonkent.com. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  107. ↑ American Jewish Year Book. American Jewish Committee. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαΐου 2019. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2021. 
  108. ↑ Eurobarometer 90.4 (December 2018): Attitudes of Europeans towards Biodiversity, Awareness and Perceptions of EU customs, and Perceptions of Antisemitism, European Union: European Commission, 2019, http://zacat.gesis.org/webview/index.jsp?headers=http://193.175.238.79:80/obj/fVariable/ZA7556_V204&v=2&stubs=http://193.175.238.79:80/obj/fVariable/ZA7556_V11&weights=http://193.175.238.79:80/obj/fVariable/ZA7556_V440&V204slice=1&study=http://193.175.238.79:80/obj/fStudy/ZA7556&charttype=null&tabcontenttype=row&V11slice=1&V204subset=1 - 10,11,12 - 13,14&mode=table&top=yes, ανακτήθηκε στις 9 August 2019 
  109. ↑ «Art of cheese-making is 7,500 years old». Nature News & Comment. 
  110. ↑ «CIA Secret Detention and Torture». Open Society Foundations. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  111. ↑ «TRANSCEND MEDIA SERVICE». Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  112. ↑ «In praise of writers' bloc: How the tedium of life under Communism gave rise to a literature alive with surrealism and comedy». The Independent. https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/features/in-praise-of-writers-bloc-how-the-tedium-of-life-under-communism-gave-rise-to-a-literature-alive-1964099.html. Ανακτήθηκε στις 24 September 2015. 
  113. ↑ «Comparative Central European Culture». Thepress.purdue.edu. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  114. ↑ «Czech mates». New Statesman. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  115. ↑ [7] Αρχειοθετήθηκε 23 February 2015 στο Wayback Machine.
  116. ↑ «Secondary Fields». Slavic.fas.harvard.edu. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  117. ↑ «Literatura Środkowoeuropejska w poszukiwaniu tożsamości». Usosweb.uj.edu.pl. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  118. ↑ «literalab». Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  119. ↑ «Regulations». Angelus.com.pl. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  120. ↑ «About Vilenica». Vilenica Literary Festival. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2018. 
  121. ↑ «2018 FIFA World Cup Russia - Qualifiers». FIFA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  122. ↑ «Germany are FIFA World Cup Champions!». NDTVSports.com. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  123. ↑ James Richardson. «World Cup Football Daily: Germany crowned champions of the world». The Guardian. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  124. ↑ «Democracy index 2012: Democracy at a standstill: A report from The Economist Intelligence Unit». The Economist. 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 3 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2015. 
  125. ↑ «Vision of Humanity | Destination for Peace». Vision of Humanity. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κεντρική_Ευρώπη&oldid=10659025"