Μετάβαση στο περιεχόμενο

Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ
Το 1975 με τους Λέικερς
Προσωπικά στοιχεία
Πλ. ΌνομαΚαρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ
Φέρντιναντ Λιούις Άλσιντορ Τζούνιορ
ΕθνικότηταΑμερικανική
Γέννηση16 Απριλίου 1947 (1947-04-16) (77 ετών)
Νέα Υόρκη, ΗΠΑ
Ύψος2,18 μ.
Νεανικοί σύλλογοι
ΚολέγιοUCLA Bruins men's basketball
Στοιχεία καριέρας
Ντραφτ1969 / Γύρος: 1ος / Επιλογή: 1η
Ομάδα ντραφτΜιλγουόκι Μπακς
Αθλ. καριέρα1969 - 1989
ΘέσηΣέντερ
Καριέρα σε συλλόγους
1969 - 1975 0 Μιλγουόκι Μπακς
1975 - 1989 0 Λος Άντζελες Λέικερς

Ο Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ (αγγλικά: Kareem Abdul-Jabbar‎‎, γενν. 16 Απριλίου 1947), γεννημένος ως Φέρντιναντ Λιούις Άλσιντορ Τζούνιορ (Ferdinand Lewis Alcindor, Jr.) είναι Αμερικανός πρώην καλαθοσφαιριστής. Θεωρούμενος από πολλούς ως ο κορυφαίος σέντερ όλων των εποχών[1] και από τους καλύτερους στην ιστορία του αθλήματος, το Σεπτέμβριο του 2021 αναγνωρίστηκε από το NBA ως ένας από τους τέσσερις σπουδαιότερους στην ιστορία του.[2][3][4][5] Είναι ο παίκτης με τους περισσότερους τίτλους πολυτιμότερου παίκτη του πρωταθλήματος και πρώτος σκόρερ στην ιστορία του NBA το διάστημα 1984–2023.[6][7]

Η καριέρα του ξεκίνησε εντυπωσιακά με το Κολέγιο του UCLA με την κατάκτηση τριών ατομικών και ομαδικών τίτλων σε ισάριθμα χρόνια παρουσίας. Ακολούθησε εικοσαετής επαγγελματική σταδιοδρομία (1969–1989) με τους Μιλγουόκι Μπακς και τους Λος Άντζελες Λέικερς αποτελώντας βασικό στέλεχος της πιο επιτυχημένης ομάδας της δεκαετίας του 1980, όπου ο Τζαμπάρ έκλεισε τη σταδιοδρομία του με 38.387 πόντους επιτυγχάνοντας να φτάσει στην κορυφή του πίνακα των σκόρερ του πρωταθλήματος, ενώ είναι τρίτος ριμπάουντερ στην ιστορία με 17.440, κατέκτησε 6 πρωταθλήματα, 6 βραβεία MVP και συμμετείχε 19 φορές στο All-Star Game του ΝΒΑ, περισσότερες από οποιοδήποτε άλλο παίκτη.

Καθιερώνοντας το δικό του ιδιαίτερο επιθετικό τρόπο παιχνιδιού, με την ομάδα του Λος Άντζελες κατέκτησε πέντε πρωταθλήματα συμβάλλοντας στην ανάδειξή της σε μεγάλη δύναμη του επαγγελματικού πρωταθλήματος.[8] Ο Τζαμπάρ βαφτίστηκε με το όνομα Φέρντιναντ Λιούις Άλσιντορ Τζούνιορ, αλλά αργότερα ασπάστηκε το Ισλάμ και επέλεξε το όνομα με το οποίο είναι σήμερα γνωστός. Πολύπλευρη προσωπικότητα, υπήρξε επίσης περιστασιακά ηθοποιός, προπονητής μπάσκετ, συγγραφέας βιβλίων υψηλών πωλήσεων αναπτύσσοντας παράλληλα και αξιοσημείωτη κοινωνική δραστηριότητα.[9]

Πρώτα χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε στις 16 Απριλίου 1947 στο Μανχάταν στη Νέα Υόρκη από οικογένεια μεταναστών από το Τρινιντάντ της Καραϊβικής. Τα σωματικά του στοιχεία της γέννησης εντυπωσιακά: ζύγιζε 5,73 κιλά και είχε ύψος 57,2 εκατοστά. Τα πρώτα του χρόνια ήταν στο Χάρλεμ («το μόνο μέρος στην Αμερική όπου μπορούν να πάνε οι μαύροι και να δείξουν τι αξίζουν»). Η μητέρα του Κόρα δούλευε ως ελεγκτής τιμών σε μεγάλο κατάστημα και ο πατέρας του Φέρντιναντ αρχικά σε εργοστάσιο επίπλων και στη συνέχεια ως τροχονόμος. Μετακόμισαν όταν το μοναχοπαίδι τους ήταν τριών ετών από το Χάρλεμ σε δημόσια στέγαση στο Ίνγουντ του Μανχάταν.[10][11][12] Σε ηλικία εννέα ετών, ο Λιου Τζούνιορ είχε την πρώτη επαφή με το άθλημα, ήδη με ύψος 1,73 μέτρα, πάντα ψηλότερος από το μέσο όρο της ηλικίας του. Στην όγδοη τάξη ήταν 2,03 μέτρα και μπορούσε να καρφώνει.[13] Πρωτόπαιξε μπάσκετ σε ομάδα στο γυμνάσιο, όπου φοιτούσε με υποτροφία για τέσσερα χρόνια (1962–66, Power Memorial Academy) και ήταν ο μεγάλος αστέρας της ομάδας του και με το οποίο έκανε μια εντυπωσιακή σεζόν με 79 νίκες και δύο ήττες έχοντας και μία ακολουθία 71 νικών. Με την ομάδα της Ακαδημίας κατέκτησε τρία πρωταθλήματα Καθολικών Νέας Υόρκης, ενώ σημείωσε ρεκόρ πόντων και ριμπάουντ για τα γυμνάσια της πόλης. Την τρίτη χρονιά στον τελικό απέναντι στο Rice High School (αποτέλεσμα 73–41) πέτυχε 33 πόντους. Στο γυμνάσιο σημείωσε συνολικά 2.067 πόντους.[14][15][16] Το 2000 οι Εθνικοί Αθλητικοί Συντάκτες ονόμασαν την ομάδα του «Η Νο 1 Ομάδα Γυμνασίου του Αιώνα».[17]

Η επιτυχημένη πορεία του τον έκανε ευρύτερα γνωστό και σε μια τυχαία στιγμή συναντήθηκε με τον Ουίλτ Τσάμπερλεϊν που τότε μεσουρανούσε στο NBA. Ο Τσάμπερλεϊν του έδειξε τον τρόπο ζωής που θα μπορούσε να έχει ένας άνθρωπος της δικής του φήμης,[18] και έγινε το είδωλό του.[19][20] Το 1967 ο Τσάμπερλεϊν μετά και την αρχή της επιτυχημένης καριέρας του ελπιδοφόρου παίκτη σε συνέντευξή του προέβλεψε ότι ο Τζαμπάρ θα μπορούσε να γίνει ο καλύτερος όλων των εποχών.[21] Επίσης, κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων παρακολούθησε αγώνες των Μπόστον Σέλτικς εστιάζοντας την προσοχή του στον τρόπο παιχνιδιού του Μπιλ Ράσελ.[22] Ο Ράσελ υπήρξε πρότυπο για το Τζαμπάρ, τόσο εντός των αγωνιστικών χωρών, όσο και για την εξωαθλητική του δραστηριότητα σε ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης και δικαιωμάτων των μειονοτήτων, που εκείνη την εποχή βρίσκονταν σε έξαρση.[23] Ο Τζαμπάρ ήρθε ακόμα σε επαφή με τα διεκδικητικά κινήματα των μαύρων που άκμαζαν εκείνη την περίοδο.[24] Έγραψε για την εφημερίδα Harlem Youth Action Project. Η εξέγερση του Χάρλεμ του 1964, η οποία προκλήθηκε από τον θανατηφόρο πυροβολισμό του 15χρονου μαύρου αγοριού από έναν αστυνομικό της Νέας Υόρκης, πυροδότησε το ενδιαφέρον του για τη φυλετική πολιτική.[25] Ως 17χρονος πέρασε το καλοκαίρι του 1964 με το Harlem Youth Action Project (HARYOU-ACT), ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από την πόλη και στόχος του ήταν να εντοπίσει πολλά υποσχόμενους νέους Αφροαμερικανούς και να τους αναπτύξει ως ηγέτες. Εκείνη την εποχή συνάντησε για πρώτη φορά το Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δρώντας ως ρεπόρτερ.[26][27] Η μητέρα του ήταν επίμονη στην απόκτηση μόρφωσης και ο ίδιος δεν παραμέλησε τις μελλοντικές του σπουδές.[28]

Κολέγιο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο κολέγιο αγωνίστηκε στην ομάδα μπάσκετ του UCLA του Λος Άντζελες από το 1966 έως το 1969 και συνέβαλε σε ένα ακραία εντυπωσιακό ρεκόρ της ομάδας, που σε αυτά τα τρία χρόνια μέτρησε 88 νίκες σε 90 αγώνες κατακτώντας και τους τρεις τίτλους. Την πρώτη χρονιά η ομάδα τελείωσε αήττητη σε 30 αγώνες, ενώ τις επόμενες δύο έκανε από μία ήττα. Έχοντας ύψος τότε 2,16 μέτρα, έκανε το ντεμπούτο του ως φοιτητής το 1966 και στο πρώτο του παιχνίδι, απέναντι στους USC Trojans, σημείωσε 56 πόντους στη νίκη 105–90, θέτοντας το νέο ρεκόρ του κολεγίου. Αυτή δεν είναι η καλύτερη επίδοσή του για τη χρονιά καθώς σημείωσε 61 πόντους εναντίον των Ουάσιγκτον Κούγκαρς και γρήγορα έγινε γνωστός σε εθνικό επίπεδο: Το περιοδικό Sports Illustrated τον περιέγραψε ως «το νέο σούπερ σταρ» καθώς το ρεκόρ των 56 πόντων παραμένει ακατάρριπτο. Με τα πιο υψηλά ποσοστά ευστοχίας (75 %) πέτυχε 78 νταμπλ-νταμπλ, από τα οποία τα 28 συνεχόμενα.[21][29][30] Την πρώτη χρονιά είχε μέσο όρο πόντων 33 ανά αγώνα.[31] Ως δευτεροετής φοιτητής του προσφέρθηκε συμβόλαιο από τους Χάρλεμ Γκλόουμπτροτερς που ήταν επαγγελματική ομάδα αλλά το απέρριψε.[16] Στην καριέρα του στο Κολεγιακό Πρωτάθλημα (NCAA) ο Τζαμπάρ βραβεύτηκε τρεις φορές ως παίκτης της χρονιάς από το 1967 ως το 1969, ο μόνος στην ιστορία, και τιμήθηκε με τη συμμετοχή στην καλύτερη ομάδα του πρωταθλήματος και τις τρεις χρονιές. Το 1967 ήταν πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος με μέσο όρο 26,5 πόντους, ενώ το 1969 ήταν ο κορυφαίος ριμπάουντερ. Το 1969 ήταν ο πρώτος που τιμήθηκε με το Naismith College Player of the Year Award.[32][33][34] Σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τον ασταμάτητο Τζαμπάρ αποφασίστηκε η απαγόρευση του καρφώματος στο κολεγιακό πρωτάθλημα μετά το 1968 με την αιτιολόγηση του μη επιδέξιου τρόπου επίτευξης πόντων, το οποίο επετράπη ξανά το 1976. Το 1967 και 1968 κέρδισε επίσης το USBWA College Player of the Year (καλύτερου παίκτη του κολεγιακού πρωταθλήματος), το οποίο στη συνέχεια μετονομάστηκε σε Oscar Robertson Trophy.[29][35][36]

Έκλεισε την καριέρα του στο UCLA με 2.325 πόντους (26,4 μέσο όρο ανά αγώνα) και 367 ριμπάουντ (15,5 μέσο όρο), δεύτερος ριμπάουντερ στην ιστορία του NCAA.[13] Τα επιτεύγματα αυτά τον καθιστούν τον κορυφαίο ίσως παίκτη στην ιστορία του κολεγιακού μπάσκετ.[29][37][38] Ως παράφραση του ονόματος το Πανεπιστήμιο το αποκαλούσαν Lew CLA.[39] Την πρώτη του χρονιά υπέστη τραυματισμό στον κερατοειδή για πρώτη φορά σε μία μονομαχία του. Υπήρξε φίλος και μαθητής του δασκάλου πολεμικών τεχνών Μπρους Λι και συμπρωταγωνίστησαν στην ταινία Game of death το 1978 όπου ενσάρκωσε τον ρόλο του Χακίμ.[40] Σε συνέντευξη του τόνισε ότι η προπόνηση που έκανε μαζί με τον Μπρους Λι, ήταν και η αιτία που τον βοήθησε να έχει μια καριέρα 20 ετών χωρίς σοβαρό τραυματισμό.[41][42]

Ο Τζαμπάρ (τότε ακόμη Άλσιντορ) καρφώνει ανάποδα με το κολέγιο του UCLA

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1968, ο Φέρντιναντ Λιούις Άλσιντορ ασπάστηκε το σουνιτικό Ισλάμ από τον Καθολικισμό μέσω του ισλαμικού δόγματος (αίρεση) Το Έθνος του Ισλάμ και άλλαξε όνομα σε Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ που σημαίνει «ευγενικός, γενναιόδωρος, ισχυρός υπηρέτης του Αλλάχ». Το νέο όνομα άρχισε να το χρησιμοποιεί δημόσια από το 1971.[29][43][44] Μποϊκόταρε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968 αποφασίζοντας να μην αγωνιστεί στην ομάδα των Ολυμπιακών Αγώνων των Ηνωμένων Πολιτειών. Η απόφασή του ήταν σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την άνιση μεταχείριση Αφροαμερικανών στη χώρα.[45][46][47] Δήλωσε τότε ότι «προσπαθούσε να επισημάνει στον κόσμο τη ματαιότητα της κατάκτησης του χρυσού μετάλλιο για αυτή τη χώρα και μετά να επιστρέψω για να ζήσω κάτω από την καταπίεση».[9] Όπως ο ίδιος έγραψε σε άρθρο του μεταγενέστερα οι Αμερικανοί πολίτες άρχισαν να τον αποκαλούν «μη-Αμερικανό».[48]

Η ραβέρσα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έχοντας ολοκληρώσει την κολεγιακή του σταδιοδρομία είχε υιοθετήσει την κίνηση με την οποία έγινε διάσημος: skyhook. Το σκάιχουκ (ραβέρσα) του Τζαμπάρ ήταν ασταμάτητο, ακόμη και όταν ήξερε ο αντίπαλος ότι θα ερχόταν. Το αριστερό πόδι σάρωνε σε μήκος έτοιμο να σταθεροποιηθεί στο έδαφος. Το δεξί πόδι έκαμπτε 90 μοίρες στο γόνατο και αιωρούνταν στον αέρα. Ο δεξιός βραχίονας κινούνταν πίσω από το κεφάλι προτού να απλωθεί αργά ευθεία στον αέρα. Ο αριστερός βραχίονας προστατεύει την εσωτερική πλευρά της μπάλας και στη συνέχεια γινόταν το σουτ. Η αλληλουχία αφορά τη δεξιά προσπάθεια (ως δεξιόχειρας) αλλά θα επιχειρηθεί πάμπολλες φορές και με το αριστερό με μεγάλη επιτυχία. Παρέμεινε το σημαντικότερο επιθετικό του όπλο σε όλη την μελλοντική πορεία του.[49][50][51] Η κίνηση αυτή δημιουργήθηκε καθώς η απαγόρευση των καρφωμάτων επέβαλε αναζήτηση τρόπων επιτυχίας καλάθιών, και έτσι στο κολέγιο εξακολούθησε να είναι όσο κυρίαρχος ήταν και πριν την αλλαγή του κανονισμού, ενώ στα γήπεδα του NBA σήμερα θεωρείται ως η πιο «ασταμάτητη» στην ιστορία του πρωταθλήματος. Και έκτοτε δεν έχει ξεπεραστεί από οποιοδήποτε στοιχείο του παιχνιδιού του μπάσκετ που ακολούθως παρουσιάστηκε, εξασφαλιζοντας στον ίδιο κορυφαίες επιτυχίες στο σύνολο της καριέρας του.[52][53][54][55] Μη διαθέτοντας τη δυνατή σωματοδομή άλλων σέντερ του NBA όπως οι Ουίλτ Τσάμπερλεϊν και Ουίλις Ριντ, κατάφερε άμεσα να ανταπεξέλθει στις συναντήσεις απέναντί τους επιλέγοντας σταθερά τη σωστή κίνηση την κατάλληλη στιγμή.[14][56] Η κίνηση αυτή δεν αντιγράφηκε στη συνέχεια (τουλάχιστον σε βαθμό επιτυχίας που να απαντάται ως μέρος του παιχνιδιού σε μεταγενέστερους σέντερ του πρωταθλήματος) που σταδιακά προτίμησαν άλλες επιθετικές επιλογές.[53] Ολοκλήρωσε το κολέγιο και απέκτησε πτυχίο τέχνης με σπουδές στην ιστορία το 1969.[42]

ΝΒΑ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μιλγουόκι Μπακς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Χάρλεμ Γκλομπτρότερς επανήλθαν με το τέλος των σπουδών του και του προσέφεραν ένα εκατομμύριο δολάρια για να παίξει σε αυτούς (ποσό υπέρογκο για την εποχή), όμως εκείνος αρνήθηκε και πήγε στους Μιλγουόκι Μπακς, οι οποίοι ήταν στη δεύτερη χρονιά της ύπαρξή τους και τον επέλεξαν και πρώτο στα ντραφτ. Οι Μιλγουόκι Μπακς και οι Φοίνιξ Σανς (οι δύο τελευταίες ομάδες των περιφερειών) έστριψαν ένα κέρμα, αναφορικά με το ποια από αυτές θα έκανε την πρώτη επιλογή στα ντραφτ. Τα «ελάφια» του Μιλγουόκι βγήκαν νικητές στο στρίψιμο και επέλεξαν τον Τζαμπάρ. Η πολύ υψηλότερη προσφορά που έκαναν οι Νιου Τζέρσεϊ Νετς (3,25 εκατομμύρια δολάρια σε σύγκριση με τη χαμηλότερη προσφορά των Μπακς των 1,4 εκατομμυρίων δολαρίων) απορρίφθηκε από τον ίδιο.[57][58][59]

Έκανε το ντεμπούτο του στις 18 Οκτωβρίου 1969 με αντίπαλο τους Ντιτρόιτ Πίστονς με νίκη 119–110 πετυχαίνοντας 29 πόντους και έχοντας 12 ριμπάουντ, 6 ασίστ και 3 κοψίματα.[60][61] Συνέχισε εξίσου καλά σημειώνοντας νταμπλ-νταμπλ στους δύο επόμενους αγώνες και στον τέταρτο του πρωταθλήματος βρίσκεται αντίπαλος για πρώτη φορά με τον Τσάμπερλεϊν και τους Λέικερς. Η νίκη πηγαίνει στην ομάδα του Λος Άντζελες με τον σέντερ τους να σημειώνει 25 πόντους και να έχει ισάριθμα ριμπάουντ, ενώ ο Τζαμπάρ είχε 23 πόντους και 20 ριμπάουντ.[62] Στις 21 Φεβρουαρίου 1970, σημείωσε 51 πόντους στη νίκη 140–127 επί των Σιάτλ Σούπερσονικς, ενώ ήταν δεύτερος σκόρερ στο πρωτάθλημα με 28,2 πόντους κατά μέσο όρο ανά αγώνα, τρίτος ριμπάουντερ με 14,5 μ.ό. και πήρε το βραβείο του ρούκι (καλύτερου νέου παίκτη) της χρονιάς. Επίσης ψηφίστηκε στη δεύτερη καλύτερη ομάδα και στη δεύτερη αμυντική πεντάδα του πρωταθλήματος, ενώ ήταν τρίτος στην ψηφοφορία για τον τίτλο του πολυτιμότερου παίκτη της κανονικής περιόδου.[56][63][64] Στο παιχνίδι των πλέι οφ με τους Φιλαδέλφεια 76ερς, σημείωσε 46 πόντους και μάζεψε 25 ριμπάουντ, σε μια σειρά όπου οι Μπακς επιβλήθηκαν με 4–1 νίκες. Με αυτά, μαζί με τον Ουίλτ Τσάμπερλεϊν είναι οι μοναδικοί που σημείωσαν τουλάχιστον 40 πόντους και 25 ριμπάουντ σε ένα παιχνίδι των πλέι οφ. Με ρεκόρ νικών 56–26 έναντι μόλις 27–55 το προηγούμενο έτος, η ομάδα σημείωσε τη μεγαλύτερη βελτίωση στην ιστορία του πρωταθλήματος. Εκείνη τη χρονιά το Μιλγουόκι αποκλείστηκε στον τελικό της Ανατολικής Περιφέρειας από τους Νιου Γιορκ Νικς παρά την εξαιρετική παρουσία του Τζαμπάρ που είχε 35,2 πόντους και 16,8 ριμπάουντ μέσους όρους ανά παιχνίδι.[65]

Σε μία από τις ραβέρσες του με αντίπαλο τον Ουές Άνσελντ το 1971

Με την προσθήκη του Όσκαρ Ρόμπερτσον το 1970, οι Μπακς έκαναν την τρίτη καλύτερη επίδοση στην ιστορία εκείνη την εποχή με 66 νίκες, με συνεχόμενους 20 νικηφόρους αγώνες, επίδοση ρεκόρ τότε στο ΝΒΑ.[66][67] Το Μιλγουόκι είχε την καλύτερη ομάδα στην ιστορία του και μια από τις καλύτερες όλων των εποχών και κατέκτησε το πρωτάθλημα (το μοναδικό στο NBA μέχρι το 2021).[66][68] Ο Τζαμπάρ με 31,7 πόντους ανά παιχνίδι (2.596 πόντους) ήταν πρώτος σκόρερ[69][70] και πήρε το βραβείο του πολυτιμότερου παίκτη της κανονικής περιόδου (MVP) αλλά και των τελικών. Ήταν επίσης τέταρτος στα ριμπάουντ, δίνοντας το εντυπωσιακό αποτέλεσμα 12–2 στα πλέι οφ για τους Μπακς: στον πρώτο γύρο νίκησαν τους Σαν Φρανσίσκο Ουόριορς με 4–1, με το ίδιο σκορ τους Λος Άντζελες Λέικερς στον τελικό της Δυτικής Περιφέρειας και εύκολα στους τελικούς με 4–0 τους Μπάλτιμορ Μπούλετς. Ο Τζαμπάρ ξεχώρισε για την ταχύτητά του, ασυνήθιστη για παίκτη του ύψους του, ειδικά τα χρόνια εκείνα που οι ψηλοί παίκτες είχαν διαφορετικά χαρακτηριστικά προκειμένου να πετύχουν.[43][59][71] Την 1η Μαΐου 1971, μία ημέρα μετά την κατάκτηση του πρωταθλήματος του NBA, υιοθέτησε επίσημα το μουσουλμανικό του όνομα. Για αυτή την αλλαγή δήλωσε αργότερα: «Ήταν μέρος της κληρονομιάς μου. Πολλοί από τους σκλάβους που ήλθαν στις ΗΠΑ ήταν μουσουλμάνοι. Την οικογένεια μου την έφερε ένας Γάλλος κηπουρός, που λεγόταν Άλσιντορ, ο οποίος είχε έλθει από το Τρινιδάδ. Η φυλή μου ήταν η Γιορούμπα και είχαν επιβιώσει της σκλαβιάς. Όλα αυτά μου τα είπε ο πατέρας μου, όταν ήμουν παιδί. Κατάλαβα πως ήμουν κάποιος, ακόμα και αν δεν το ήξερε κάποιος άλλος. Όταν ήμουν παιδί κανείς δεν θα πίστευε ό,τι θετικό μπορούσες να πεις για τους μαύρους ανθρώπους. Και αυτό ήταν βαρύ φορτίο για όλους τους μαύρους, γιατί δεν έχουν ακριβή ιδέα της ιστορίας τους που αφορά καταπίεση ή διαστρέβλωση».[10] Έγινε το πιο εξέχον πρόσωπο του κλασικού Ισλάμ στις Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Κάποιοι στο Μιλγουόκι θεώρησαν ότι δεν συμπαθούσε τους λευκούς. Ήταν ένα υπεραπλουστευμένο συμπέρασμα, αλλά παρέμεινε προσκολλημένο στο Τζαμπάρ για χρόνια.[57]

Συνέχισε να είναι ο βασικός πρωταγωνιστής στους Μπακς και την επόμενη χρονιά (1971–72) με μέσο όρο 34,8 πόντους (σύνολο 2.822, το καλύτερο της καριέρας του με ποσοστό ευστοχίας εντός πεδιάς 57,4 % [72]) ήταν και πάλι πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος παίρνοντας ξανά το βραβείο του MVP της κανονικής περιόδου. Επίσης ήταν δεύτερος ριμπάουντερ με μέσο όρο 16,6 πίσω από τον Τσάμπερλεϊν.[12][73] Παραμένει ο μόνος που κατάφερε να κατακτήσει δεύτερο τίτλο πολυτιμότερου παίκτη στα τρία μόλις πρώτα χρόνια.[74][75] Στις 12 Δεκεμβρίου 1971 πέτυχε ρεκόρ καριέρας σημειώνοντας 55 πόντους με 23 στις 36 προσπάθειες στη νίκη του Μιλγουόκι απέναντι στους Μπόστον Σέλτικς με 120–104.[76] Οι Μπακς ήταν αυτοί που σταμάτησαν το ρεκόρ των 33 συνεχόμενων νικών των Λέικερς του Λος Άντζελες στις 9 Ιανουαρίου 1972, σε αγώνα όπου ο Τζαμπάρ κυριάρχησε στη ρακέτα σημειώνοντας 39 πόντους, μαζεύοντας 20 ριμπάουντ και έχοντας και πέντε ασίστ. Ο Τσάμπερλεϊν σημείωσε μόνο 15 πόντους, μάζεψε 12 ριμπάουντ και έκοψε έξι προσπάθειες των αντιπάλων, και μαζί με την αστοχία της ομάδας οδήγησαν στην ήττα με 120–104, σε ένα από τα πιο ιστορικά παιχνίδια του NBA.[77][78][79] Οι Μπακς συνάντησαν τους Λέικερς και στους τελικούς της Ανατολικής Περιφέρειας, χάνοντας σε σειρά έξι παιχνιδιών. Ο Τζαμπάρ είχε μέσο όρο 33,7 πόντους στη σειρά, ήταν όμως πολύ μόνος έχοντας επιφορτιστεί μεγάλο κομμάτι της επιθετικής δραστηριότητας της ομάδας και δέχθηκε 17 κοψίματα από τον Τσάμπερλεϊν.[80] Τη σεζόν 1972–73 ο Τζαμπάρ ήταν δεύτερος στην ψηφοφορία για τον πολυτιμότερο παίκτη του πρωταθλήματος, τέταρτος ριμπάουντερ και συμπεριλήφθηκε στην καλύτερη πεντάδα. Η ατομική του απόδοση ήταν τέτοια θα μπορούσε να κατακτήσει και πάλι τον τίτλο του MVP αλλά τερμάτισε δεύτερος πίσω από τον Ντέιβ Κάουενς. Πολύ καλή ήταν και η κανονική περίοδος για την ομάδα με 60–22 νίκες έχοντας την πρώτη θέση στη κανονική περίοδο, αποκλείστηκε όμως μάλλον απρόσμενα στον πρώτο γύρο των πλέι οφ από τους Γκόλντεν Στέιτ Ουόριορς που ήταν τέταρτοι με μέτριες εμφανίσεις του Τζαμπάρ, που υστέρησε κυρίως επιθετικά.[56][81][82] Το 1974 κέρδισε το τρίτο βραβείο MVP σε πέντε χρόνια[6] και ήταν μεταξύ των πέντε κορυφαίων παικτών του NBA στο σκοράρισμα (27,0 μ.ο., τρίτος), ριμπάουντ (14,5 μ.ο., τέταρτος), κοψίματα (2,83 μ.ο. δεύτερος) και ποσοστό ευστοχίας σε προσπάθειες δύο πόντων (53,9 % δεύτερος).[83][84] Η ομάδα έφτασε στους τελικούς του πρωταθλήματος αλλά έχασε από τους Μπόστον Σέλτικς με το Τζαμπάρ πρώτο σκόρερ και ριμπάουντερ των πλέι οφ και με τους υψηλότερους μέσους όρους της καριέρας του σε τέτοια σειρά (33,2 πόντοι, 15,8 ριμπάουντ, 4,9 ασίστ).[85][86] Αν και οι Σέλτικς θριάμβευσαν και σήκωσαν το τρόπαιο του πρωταθλητή, επικρατώντας στη σειρά των τελικών με αποτέλεσμα 4–3, το νικητήριο σουτ του Τζαμπάρ στο έκτο παιχνίδι (μια ραβέρσα από ασυνήθιστα μακρινή θέση και υπό ασφυκτική πίεση), τρία δέκατα του δευτερολέπτου πριν από τη λήξη της δεύτερης παράτασης μέσα στο Μπόστον Γκάρντεν, παραμένει αλησμόνητο. Το έβδομο παιχνίδι βρήκε τον σέντερ των Μπακς επιτηρούμενο συχνά από δύο (ή και τρεις) αντιπάλους.[57][58][87]

Το 1974 με τους Μιλγουόκι Μπακς

Τα χρόνια στους Μπακς ήταν από τους ψηλότερους παίκτες του NBA και το μίγμα μεγέθους και κινητικότητας, η ταχύτητα, ο χειρισμός της μπάλας και η ικανότητα των προσπαθειών τον έκαναν ένα πολύπλευρο όπλο, που παρέμεινε απαράμιλλο σε όλη την ιστορία του πρωταθλήματος με την κυριαρχία του μέσα στα καλάθια να είναι εντυπωσιακή.[15][56][88] Είχε κατά μέσο όρο 30 ραβέρσες ανά παιχνίδι ή περισσότερο σε τέσσερις από τις πρώτες έξι σεζόν του, κάνοντάς το κατά τη διάρκεια της χρυσής εποχής των ψηλών παικτών με τον ίδιο να παραμένει στους ψηλότερους του πρωταθλήματος.[53] Κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού προετοιμασίας πριν από τη σεζόν 1974–75, γρατζούνισε το πάνω μέρος του ματιού του, γεγονός που τον εκνεύρισε δίνοντας μια μπουνιά στο στύλο της μπασκέτας σπάζοντας το χέρι του. Αυτό του στοίχισε την απουσία από 16 αγώνες του πρωταθλήματος. Στα μάτια του ανέπτυξε σύνδρομο διάβρωσης του κερατοειδούς, όπου τα μάτια αρχίζουν να στεγνώνουν εύκολα και παύουν να παράγουν υγρασία. Έκτοτε φορούσε προστατευτικά γυαλιά.[61][89]

Μετά από έξι σεζόν στο Μιλγουόκι, ο Τζαμπάρ ήταν (και εξακολουθεί να είναι) ο κορυφαίος ριμπάουντερ (7.161) στην ιστορία της ομάδας και σκόρερ (14.211 πόντοι, επίδοση που κατέρριψε ο Γιάννης Αντετοκούνμπο στις 1 Απριλίου 2022[90]) και επίσης βρίσκεται στην κορυφή της λίστας όλων των εποχών με μέσο όρο πόντων (30,4 πόντοι μέσο όρο), επιτυχημένα σουτ που έγιναν (5.902), συνολικές προσπάθειες (10.787) και ποσοστό ευστοχίας (54,7 %). Τα 495 κοψίματά του κατατάσσονται τέταρτα στη λίστα όλων των εποχών, παρόλο που το στατιστικό στοιχείο διατηρήθηκε μόνο στις δύο τελευταίες του αγωνιστικές περιόδους με την ομάδα. Το 1975 πήρε μεταγραφή στους Λος Άντζελες Λέικερς (ανακοινώθηκε στις 16 Ιουνίου μετά από συνολικά οκτώ μήνες διαπραγματεύσεων), με την ομάδα του Μιλγουόκι να παίρνει ως αντάλλαγμα τέσσερις παίκτες που δεν πρόσφεραν τα αναμενόμενα στα πλαίσια μιας μεταγραφής από τις πιο επιτυχημένες στην ιστορία του NBA.[91][92] Η αποχώρηση του Ρόμπερτσον το 1974 του στέρησε τον ικανότερο τροφοδότη του παιχνιδιού του. Το συμβόλαιό του έληγε ένα χρόνο μετά αλλά το Μιλγουόκι δεν ήταν η πόλη στην οποία μπορούσε να επιδιώξει την ενασχόληση με τα ενδιαφέροντά του στη μαύρη κουλτούρα, την ορθόδοξη μουσουλμανική πίστη, την τζαζ και τη σοβαρή ανάγνωση. Οι Νικς της Νέας Υόρκης έδειξαν έντονο ενδιαφέρον λαμβάνοντας υπόψη και την επιθυμία του ίδιου να μετακομίσει εκεί αλλά τελικά η ομάδα της δυτικής μεγαλούπολης επικράτησε.[93][94][95]

Λος Άντζελες Λέικερς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τη δεκαετία του 1970

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Λέικερς μετά την αποχώρηση του Τσάμπερλεϊν είχαν κατρακυλήσει στην τελευταία θέση στο πρωτάθλημα 1974–75. Ο Τζαμπάρ βοήθησε να πραγματοποιηθεί ανατροπή 10 παιχνιδιών στην πρώτη του χρονιά στο Λος Άντζελες. Κέρδισε δίκαια τον τέταρτο τίτλο MVP της καριέρας του με την πρώτη χρονιά (1975–76)[91][96] σημειώνοντας 27,7 πόντους ανά παιχνίδι (δεύτερος σκόρερ του πρωταθλήματος), ενώ ταυτόχρονα ήταν πρώτος σε ριμπάουντ με μέσο όρο 16,9 και κοψίματα (4,12) και στην καλύτερη ομάδα και την καλύτερη αμυντική πεντάδα της χρονιάς. Το σύνολο των 1.111 αμυντικών ριμπάουντ που μάζεψε εκείνη την περίοδο αποτελεί ακόμα και σήμερα ρεκόρ για τα περισσότερα αμυντικά ριμπάουντ που πήρε ποτέ ένας παίκτης σε μία μόνο σεζόν κανονικής περιόδου.[9][44][97] Στις 12 Δεκεμβρίου 1975, έκανε ατομικό ρεκόρ στα ριμπάουντ με 34 στη νίκη 111–100 των Λέικερς στο Ντιτρόιτ επί των Πίστονς. Στον ίδιο αγώνα είχε ακόμα 27 πόντους και 8 κοψίματα.[76] Η ομάδα σημείωσε μόνο 40 νίκες στην κανονική περίοδο και δεν συμμετείχε στα πλέι οφ.[98]

Την επόμενη χρονιά ο Τζαμπάρ και πάλι ήταν εξαιρετικός και έφτασε στον πέμπτο τίτλο MVP της κανονικής περιόδου σε μόλις οκτώ χρόνια.[74] Αναδείχθηκε τρίτος σε πόντους ανά παιχνίδι (μ.ο. 26,2), δεύτερος σε ριμπάουντ και κοψίματα (μ.ο. 13,3 και 3,2 αντίστοιχα), ενώ ήταν επίσης δεύτερος σε ποσοστό ευστοχίας στις προσπάθειες δύο πόντων (57,9 %).[56][99] Εκείνη τη σεζόν οδήγησε την ομάδα στην καλύτερη επίδοση της κανονικής περιόδου με 53 νίκες. Η ομάδα έφτασε μέχρι τους τελικούς, όπου έχασε τον τίτλο από τους Πόρτλαντ Τρέιλ Μπλέιζερς παρά τη στατιστική επικράτηση του Τζαμπάρ.[31][100] Ακολούθησαν άλλες δύο καλές για τον ίδιο χρονιές, το 1978 και το 1979, όπου οι Λέικερς έφτασαν ξανά στα πλέι οφ, αποκλείστηκαν όμως και τις δύο φορές από τους Σιάτλ Σούπερσονικς. Ήταν και τις δύο χρονιές στη δεύτερη καλύτερη ομάδα.[101][102] Ο τραυματισμός του στο χέρι μετά από αψιμαχία με αντίπαλο στο εναρκτήριο παιχνίδι της σεζόν 1977–78 απέναντι στους του στέρησε τη συμμετοχή στο All-Star Game του 1978 καθώς απουσίασε από 20 αγώνες. Ήταν η μόνη χρονιά που έχασε το All Star Game.[103] Από το 1978 ήταν και αρχηγός της ομάδας.[31] Στις 11 Νοεμβρίου 1979, σημείωσε ατομικό ρεκόρ κοψιμάτων με 11 απέναντι στους Σακραμέντο Κινγκς (111–110). Είχε επίσης 25 πόντους και 15 ριμπάουντ σε εκείνο το παιχνίδι. Ένα μήνα αργότερα πέτυχε το ρεκόρ αποτελεσματικότητας με 58 απέναντι στους Σικάγο Μπουλς.[76] Ο ίδιος ήταν μία φορά στην καλύτερη αμυντική ομάδα και μία στη δεύτερη, ενώ ήταν και στη δεύτερη καλύτερη ομάδα της χρονιάς και τις δύο περιόδους.[104] Σε αυτά τα χρόνια η έλλειψη ικανών συμπαικτών του Τζαμπάρ έκαναν το παιχνίδι της ομάδας μονοδιάστατο και οι δυνατότητες κατάκτησης τίτλων περιορίστηκαν σημαντικά.[105]

Τη δεκαετία του 1980

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1978 οι Λέικερς μετά από μεταγραφικές διαπραγματεύσεις με τους Γιούτα Τζαζ απέκτησαν τα δικαιώματα της πρώτης επιλογής των Τζαζ στα ντραφτ του 1979. Οι Τζαζ στην κλήρωση για την πρώτη επιλογή του ντραφτ με τους Σικάγο Μπουλς, ευτύχησαν να κληρωθούν πρώτοι και έτσι οι Λέικερς που είχαν τα δικαιώματα επέλεξαν τον Μάτζικ Τζόνσον. Ο ύψους 2,05 μέτρων πόιντ γκαρντ θα εξελισσόταν σε έναν από τους καλύτερους παίκτες στην ιστορία του αθλήματος και μαζί με τους Τζαμπάρ, Τζέιμς Ουόρθι και Κερτ Ράμπις, θα έκαναν τους Λέικερς την ομάδα που θα κυριαρχούσε στο NBA τη δεκαετία του 1980 εμφανιζόμενη σε τελικούς οκτώ φορές. Ο Τζαμπάρ ήταν αρκετά γρήγορος για να συμμετάσχει στο παιχνίδι των Λέικερς που ονομάστηκε Show-time Lakers [43][105][106] με επικεφαλής τον Τζόνσον και με καλή φυσική κατάσταση, ο Τζαμπάρ αγωνίστηκε κατά μέσο όρο 36,8 λεπτά ανά αγώνα. Η περαιτέρω ενίσχυση της ομάδας διευκόλυνε το έργο του με τον πλουραρισμό που σταδιακά αναπτύχθηκε και συνέχισε να υπογράφει βραχυπρόθεσμα συμβόλαια (συνήθως διετή) για να παρατείνει τη σταδιοδρομία του στο μπάσκετ.[107] Η συνεργασία των δύο κορυφαίων παικτών βασίστηκε στην προσαρμοστικότητα του μέχρι τότε αυστηρού επαγγελματία Τζαμπάρ.[108] Ο Τζόνσον αποτέλεσε το βασικό σχεδιαστή του νέου τρόπου παιχνιδιού, με το Τζαμπάρ να έχει τη σημαντικότερη παρουσία κάθε φορά που κάποιος αντίπαλος καθυστερούσε την ανάπτυξη της επιθετικής δραστηριότητας της ομάδας από τον πρώτο. Ο ρόλος αυτός ταίριαζε και με την ιδιοσυγκρασία του σέντερ των Λέικερς. Η τύχη της ομάδας άλλαξε: με ένα μόνο τίτλο στις δύο πρώτες δεκαετίες του NBA, κατέκτησαν πέντε σε μια δεκαετία.[109] Ατομικά, ενώ ο ίδιος δεν ήταν πια ο κυρίαρχος παίκτης στο σύνολο όπως ήταν στη δεκαετία του 1970, βίωσε μεγάλες στιγμές και σε ατομικό επίπεδο που σχετίζονταν και με τη θεαματικότητα και δημοφιλία της ομάδας, ενώ είχε την τύχη να είναι ο αποδέκτης πολυάριθμων τελικών πασών (ασίστ) χωρίς αυτό να μειώνει την ατομική αξιολόγησή του.[110][111][112]

Ανάμεσα στις ατομικές διακρίσεις του ήταν το έκτο βραβείο του MVP το 1980 (επίδοση ρεκόρ που παραμένει ακατάρριπτη).[10][74] Εκείνη τη χρονιά βοήθησε την ομάδα του Λος Άντζελες σε επίδοση 60–22 νίκες, τη δεύτερη καλύτερη του πρωταθλήματος, ήταν πρώτος στα κοψίματα του πρωταθλήματος (3,41 ανά παιχνίδι), δεύτερος στο ποσοστό ευστοχίας (60,4 %), έκτος σκόρερ (24,8 πόντοι μ.ο.) και όγδοος στα ριμπάουντ (10,8 μ.ο.).[56][113] Σε αντίθεση με τις δύο προηγούμενες συναντήσεις τους, η σειρά με το Σιάτλ βρήκε νικητές την ομάδα του Λος Άντζελες με 4–1. Ο Τζαμπάρ σημείωσε το αποφασιστικό καλάθι στο τελευταίο δευτερόλεπτο του πρώτου γύρου των τελικών με μία ραβέρσα. Απέναντι στους Φιλαδέλφεια 76ερς στον τελικό του NBA είχε τρία παιχνίδια με περισσότερους από τριάντα πόντους ανά αγώνα, 33, 38 και 33, και 14 ριμπάουντ σε κάθε ένα από αυτά. Τα στατιστικά στη σειρά ήταν τότε 33,4 πόντοι, 13,6 ριμπάουντ και 4,6 κοψίματα. Οι Λέικερς τελικά κέρδισαν 108–103 στο έκτο παιχνίδι με πρωταγωνιστή τον Μάτζικ Τζόνσον, γεγονός που έδωσε τον πρώτο τίτλο της νέας εποχής στην ομάδα του Λος Άντζελες.[114][115]

Ο Τζαμπάρ με τους Λος Άντζελες Λέικερς στη δεκαετία του 1980 σε μία από τις ραβέρσες του

Συνέχισε να έχει κατά μέσο όρο τουλάχιστον 20 πόντους για τις επόμενες έξι σεζόν. Το 1981 ήταν τρίτος στην ψηφοφορία για τον τίτλο του MVP της χρονιάς.[56][116] Στις 25 Νοεμβρίου 1981 ξεπέρασε τον πρώην συμπαίκτη του Όσκαρ Ρόμπερτσον στη δεύτερη θέση των σκόρερ όλων των εποχών φτάνοντας τους 26.711 πόντους σε συνάντηση με τους Σαν Αντόνιο Σπερς.[117][118] Οι Λέικερς κέρδισαν άλλο ένα πρωτάθλημα το 1981–82, αλλά υπέστη ημικρανία στους τελικούς, έχοντας κατά μέσο όρο μόλις 18 πόντους ανά παιχνίδι απέναντι στους Σίξερς. Σε 14 αγώνες πλέι οφ, είχε μέσο όρο 20,4 πόντων, τον χαμηλότερο της καριέρας του εκείνη την εποχή.[119] Ήταν ακόμα στη συνέχεια τέσσερις φορές στην καλύτερη πεντάδα της χρονιάς, δύο ακόμη στην καλύτερη αμυντική πεντάδα και τον τίτλο του MVP των τελικών για δεύτερη φορά στην καριέρα του το 1985 σε ηλικία 38 ετών. Στις τέσσερις νίκες του Λος Άντζελες απέναντι στους Σέλτικς εκείνη τη χρονιά είχε κατά μέσο όρο 30,2 πόντους, 11,3 ριμπάουντ, 6,5 ασίστ και 2,0 κοψίματα. Ίσως την καλύτερη εμφάνισή του την έκανε στο έκτο παιχνίδι σημειώνοντας 32 πόντους με 13 στα 18 δίποντα σε μόνο 29 λεπτά συμμετοχής.[17][43][120] Εκτός αυτών, στις 5 Απριλίου του 1984 σε ηλικία 37 ετών πλέον, ο Τζαμπάρ θα αναδειχθεί πρώτος σκόρερ όλων των εποχών στο NBA καταρρίπτοντας το ρεκόρ των 31.419 πόντων του Ουίλτ Τσάμπερλεϊν με μία από τις συνηθισμένες ραβέρσες του σε εκτός έδρας αγώνα με τους Γιούτα Τζαζ.[121][122][123] Είχε σημειώσει 16 πόντους στο πρώτο ημίχρονο, αλλά μόλις δύο στην τρίτη περίοδο. Αυτό σήμαινε πως ήθελε τρεις ακόμη πόντους για να ισοφαρίσει το ρεκόρ του αλλά το κατάφερε στην τέταρτη περίοδο τελειώνοντας τον αγώνα με 22 πόντους.[124][125] Σε εκείνο το παιχνίδι είχε 10 στις 14 προσπάθειες, δύο στις δύο βολές, μάζεψε πέντε ριμπάουντ και είχε τρεις ασίστ. Οι Λέικερς νίκησαν 129–115 μπροστά σε 18.389 θεατές. Το πλήθος ήταν το μεγαλύτερο για την Τζαζ αφότου η ομάδα μετακόμισε δυτικά από τη Νέα Ορλεάνη για τη σεζόν 1979–80. Ο Τζαμπάρ πέτυχε το ρεκόρ σε 15 σεζόν αντί για τις 14 στις οποίες χρειάστηκε ο Τσάμπερλεϊν και σε 1.166 παιχνίδια, 121 περισσότερα από όσα αγωνίστηκε ο προκάτοχός του.[107][126][127] «Ο καρπός της ιδιοφυΐας και της εμπειρίας» του που ουδείς μετά από αυτόν μπόρεσε έστω να προσεγγίσει λειτουργικά του έδωσε την μακροχρόνια πρωτιά.[128] Μεγάλη ήταν η συμβολή του και στην κατάκτηση του τίτλου το 1985 με αντίπαλο τους Σέλτικς που είχαν πλεονέκτημα έδρας: οι εξαιρετικές εμφανίσεις ξεκίνησαν στο δεύτερο παιχνίδι με 30 πόντους και 17 ριμπάουντ στη νίκη 109–102 και στην επόμενη νίκη (136–111) 26 πόντους και 14 ριμπάουντ.[129] Στον έκτο αγώνα (αποτέλεσμα 111–100) σημείωσε 29 πόντους,[130] και με τελικό σκορ 4–3 νίκες οι Λέικερς έγιναν η μόνη ομάδα που κατέκτησε το πρωτάθλημα μέσα στη Βοστώνη.[131] Εκείνη τη χρονιά ψηφίστηκε τέταρτος καλύτερος παίκτης της κανονικής περιόδου, ενώ έχοντας μέσο όρο 26,6 πόντους κέρδισε το δεύτερο τίτλο του πολυτιμότερου παίκτη των τελικών.[114][131] Το περιοδικό Sports Illustrated τον ονόμασε αθλητή της χρονιάς, ο δεύτερος παίκτης του NBA που κέρδισε το βραβείο αυτό από την καθιέρωσή του το 1954.[132] Στις 23 Φεβρουαρίου του 1986 έγινε ο πρώτος παίκτης σε συμμετοχές στην ιστορία του πρωταθλήματος, όταν εμφανίζεται στον αγώνα νούμερο 1.304 της συνάντησης Λος Άντζελες – Φιλαδέλφεια (117–111) ξεπερνώντας τον Έλβιν Χέις.[133] Παρέμεινε και πάλι πρώτος σκόρερ της ομάδας με μέσο όρο 23,4 πόντους αλλά η πορεία προς την κατάκτηση του τίτλου ανακοπηκε στους τελικούς της Δύσης.[134] Την ίδια χρονιά σε ηλικία 39 ετών ψηφίστηκε στην καλύτερη ομάδα της χρονιάς για 10η και τελευταία φορά στην σταδιοδρομία του.[135]

Με την πάροδο του χρόνου το βάρος του αυξήθηκε μέχρι περίπου τα 120 κιλά (από 102–107 που ήταν ως τις αρχές της δεκαετίας του 1980), για να αντέξει την πίεση και το παιχνίδι της εποχής, που γίνονταν όλο και πιο δυναμικό.[136] Τη σεζόν 1986–87 έπεσε σε μέσο όρο ανά αγώνα για πρώτη φορά κάτω από τους 20 πόντους (μετά από 17 συνεχείς χρονιές) αλλά παρά τα 40 του χρόνια η πολύ καλή φυσική του κατάσταση του επέτρεψε να συνεχίσει στη βασική πεντάδα της ομάδας, η οποία εκείνη τη χρονιά έκανε 65 νίκες στην κανονική περίοδο, τη δεύτερη καλύτερη επίδοση στην ιστορία της.[137][138] Στους τελικούς του 1987 με αντιπάλους τους Σέλτικς τρίτη φορά σε τέσσερα χρόνια, μετά από δύο νίκες στην «Πόλη των Αγγέλων», οι Σέλτικς νικούν με 109–103 παρά τους 27 πόντους του Τζαμπάρ, που σημείωσε 16 και 18 πόντους στα δύο επόμενα παιχνίδια.[139][140] Στις 4 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς σταμάτησε και η συνεχής σειρά αγώνων με διψήφιο αριθμό πόντων (συνολικά 787 παιχνίδια) στην έδρα της πρώτης του ομάδας.[141][142] Κατέκτησε το τελευταίο του τελευταίο πρωτάθλημα το 1988 με αντιπάλους τους Ντιτρόιτ Πίστονς.[56] Η σειρά των τελικών ήταν έντονα ανταγωνιστική με τους Πίστονς να φαντάζουν ως φαβορί έχοντας πάρει το προβάδισμα με 3–2 νίκες και στο έκτο (και δυνητικά τελευταίο παιχνίδι) να προηγούνται με ένα πόντο διαφορά. Τα 14 εναπομείνοντα δευτερόλεπτα ήταν αρκετά για να δώσουν την καλή ευκαιρία στο Τζαμπάρ για μια ακόμη ραβέρσα και ένα έντονα αμφισβητούμενο φάουλ. Οι εύστοχες βολές του 41χρονου σέντερ των Λέικερς έδωσαν τη νίκη και μία ακόμα επικράτηση στον έβδομο αγώνα τον τίτλο στον αρχηγό με την καρδιά του πρωταθλητή.[143][144] Οι Λέικερς έγιναν η πρώτη ομάδα του ΝΒΑ που κατέκτησε δύο συνεχόμενα πρωταθλήματα από τον επαναλαμβανόμενο τίτλο των Σέλτικς στη δεκαετία του 1960, ενώ το 1989 η ομάδα του Λος Άντζελες θα φτάσει ξανά στον τελικό του NBA, όπου θα αντιμετωπίσει και πάλι τους Πίστονς από τους οποίους όμως αυτή τη φορά θα χάσουν τη σειρά με 4–0.[145] Το 1988 All-Star Game του Σικάγου ο Τζαμπάρ σημείωσε 10 πόντους σε 14 λεπτά συμμετοχής και ανέβηκε στην πρώτη θέση των σκόρερ των συναντήσεων All-Star.[146] Κατά τη διάρκεια της τελευταίας του χρονιάς δέχθηκε τιμές σε αναγνώριση της προσφοράς του σε όλα τα γήπεδα που επισκέφτηκε για τελευταία φορά. Ο τελευταίος αγώνας της καριέρας του ήταν στις 23 Απριλίου 1989 στη νίκη των Λέικερς επί των Σιάτλ Σούπερσονικς.[147][148][149]

Μετά τους τελικούς του 1989 στις 28 Ιουνίου ο Τζαμπάρ, σε ηλικία 42 ετών, ανακοινώνει πως αποχωρεί από την ενεργό δράση ύστερα από 20 χρόνια επαγγελματικής σταδιοδρομίας στο NBA.[61][150] Τη στιγμή της αποχώρησής του, κατείχε το ρεκόρ για τα περισσότερα παιχνίδια από έναν παίκτη στο NBA με 1.560 (θα καταρριφθεί αργότερα από τον Ρόμπερτ Πάρις).[151] Ήταν κάτοχος 15 ρεκόρ στο NBA,[96] μεταξύ των οποίων του ρεκόρ όλων των εποχών για τους περισσότερους πόντους (38.387), τα περισσότερα εύστοχα σουτ που έγιναν (15.837), τα περισσότερα λεπτά συμμετοχής (57.446), τις συνολικές προσπάθειες (28.307), τα κοψίματα (3.189), τα αμυντικά ριμπάουντ (9.394), τις νίκες σταδιοδρομίας (1.074) και τα προσωπικά φάουλ (4.657).[34][58][152] Έχοντας συλλέξει 15 ομαδικούς και ατομικούς τίτλους είναι τρίτος στην κατάταξη όλων των εποχών πίσω από το Μάικλ Τζόρνταν και το Μπιλ Ράσελ.[153] Παραμένει ο πρώτος όλων των εποχών στις επιτυχημένες προσπάθειες και νίκες σταδιοδρομίας με 1.228.[154] Το ρεκόρ του με 19 συμμετοχές σε All Star Game καταρριφθηκε 35 χρόνια αργότερα, ενώ παραμένει ο μεγαλύτερος σε ηλικία παίκτης που αγωνίστηκε σε αυτό το 1989.[8][155][156] Κατατάσσεται τρίτος όλων των εποχών στην κανονική περίοδο, τόσο στα ριμπάουντ, όσο και στα κοψίματα.[154] Ο συνολικός αριθμός των ασίστ της καριέρας του (5.660) είναι το υψηλότερο σύνολο για παίκτη της θέσης του και στους 50 πρώτους στην ιστορία του ΝΒΑ.[157][158] Οι μέσοι όροι καριέρας είναι 24,6 πόντοι ανά παιχνίδι, 11,6 ριμπάουντ και 55,9 % ποσοστό ευστοχίας.[96] Κατά τη διάρκεια της καριέρας του οι ομάδες του κατάφεραν να φτάσουν στα πλέι οφ 18 φορές και πέρασαν τον πρώτο γύρο 14 φορές, ενώ έφτασαν στους τελικούς του ΝΒΑ σε 10 περιπτώσεις.[52][159] Οι πόντοι της σταδιοδρομίας του στο NBA (κανονική περίοδος και πλέι οφ, 44.149) παρέμειναν ως ρεκόρ (ανεπίσημο) μέχρι τις 12 Φεβρουαρίου 2022, όταν ξεπεράστηκαν από τον ΛεΜπρόν Τζέιμς.[160][161] Παρέμεινε ο πρώτος όλων των εποχών σε πόντους που έχουν σημειωθεί στην κανονική περίοδο μέχρι τις 7 Φεβρουαρίου του 2023.[7][162][163] Το διάστημα αυτό είναι το μεγαλύτερο για κάτοχο του αντίστοιχου ρεκόρ, με τη μακροχρόνια καριέρα του, το ασταμάτητο επιθετικό του προφίλ και την συνεπή παρουσία του σε κορυφαίο αγωνιστικό επίπεδο να αντιρροπούν το μέσο όρο πόντων του ανά αγώνα, που δεν είναι στους δέκα υψηλότερους στη ιστορία του πρωταθλήματος.[54][164][165] Το σύνολο των πόντων της καριέρας του (46.725) συμπεριλαμβανομένων αυτών του κολεγίου, της κανονικής περιόδου του NBA και των πλέι οφ καθώς και των All-Star Games ήταν ρεκόρ κόσμου έως 2001, όταν ξεπεράστηκε από το Βραζιλιάνο Οσκάρ Σμιτ.[166]

Παρά την εντυπωσιακή επιτυχία του στο γήπεδο, μόλις τα τελευταία χρόνια της καριέρας του ο Τζαμπάρ κέρδισε τελικά την αγάπη των οπαδών του μπάσκετ παγκόσμια. Απέφευγε τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης συχνά και μερικές φορές φαινόταν απομακρυσμένος. «Είμαι ο κακός ανάμεσα στους κακούς», είπε κάποτε στο The Sporting News.[96] Το χαμηλό προφίλ του, η έλλειψη ανταπόκρισης σε κοινωνικές καταστάσεις με ευχάριστο τρόπο (και ίσως όχι μόνο) τον διατηρεί συχνά υποτιμημένο στις αξιολόγησεις που γίνονται για τους κορυφαίους στην ιστορία του αθλήματος, παρά τους πολλαπλούς τίτλους και τις ατομικές διακρίσεις στην σταδιοδρομία του.[4][167][168] Είναι χαρακτηριστικό ότι το εξειδικευμένο περιοδικό Slam τον κατέταξε μόλις στην έβδομη θέση των καλύτερων όλων των εποχών το 2011,[169] ενώ οι απόψεις που τον χαρακτηρίζουν ως τον κορυφαίο όλων δεν είναι λίγες.[6][51][170][171]

Η ζωή μετά το μπάσκετ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την αποχώρησή του από την ενεργό δράση υπήρξε επιφυλακτικός απέναντι στην προπονητική. Εργάστηκε ως βοηθός για τους Λος Άντζελες Κλίπερς και τους Σιάτλ Σούπερσονικς. Ήταν ο επικεφαλής προπονητής της Οκλαχόμα Στορμ του US Basketball League το 2002, οδηγώντας την ομάδα στο πρωτάθλημα εκείνη τη σεζόν, αλλά απέτυχε να κατακτήσει τη θέση προπονητή στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια ένα χρόνο αργότερα.[172] Στη συνέχεια εργάστηκε ως ανιχνευτής για τους Νιου Γιορκ Νικς. Επέστρεψε στους Λέικερς ως ειδικός βοηθός προπονητή για έξι χρονιές (2005–2011).[173]

Σε φωτογραφία του 2014

Το Δεκέμβριο του 1991 μετά την αποχώρηση του Μάτζικ Τζόνσον σε ηλικία 32 ετών, καθώς είχε προσβληθεί από AIDS, ο Τζαμπάρ προσφέρθηκε να επιστρέψει στην ενεργό δράση για να αγωνιστεί στους Λος Άντζελες Λέικερς για να τους βοηθήσει τώρα που έχαναν τον μεγάλο ηγέτη τους, όμως η απάντηση ήταν αρνητική.[174] Άλλωστε την τελευταία του σεζόν με την ομάδα, στην ηλικία των 42, φάνηκε επηρεασμένος από τα χρόνια του μη μπορώντας να ανταγωνιστεί τους νεότερους παίκτες και κάνοντας τη χειρότερη σεζόν στην καριέρα του με μόλις 10,4 πόντους και 4,6 ριμπάουντ.[175] Εκλέχθηκε στο Naismith Memorial Basketball Hall of Fame το 1995 και αναδείχθηκε ένας από τους 50 καλύτερους παίκτες στην ιστορία του NBA το 1996[14][150][176] όπως και στην επετειακή ομάδα των 75 χρόνων το 2021.[177][178] Είχε επίσης επιλεγεί και στην ομάδα των 35 χρόνων του NBA ενώ ήταν ακόμα στην ενεργό δράση.[179] Από το 2015 καθιερώθηκε επίσης βραβείο στο όνομά του για τον καλύτερο σέντερ της χρονιάς.[180] Έχει ασχοληθεί επίσης με τον κινηματογράφο συμμετέχοντας σε ταινία τους Μπρους Λι, καθώς επίσης και σε άλλες δουλειές σε τηλεόραση και κινηματογράφο παίζοντας σε ταινίες συχνά υποδυόμενος τον εαυτό του.[11][144][181] Έχει έντονη κοινωνική και πολιτική δράση, παίρνοντας κατά καιρούς θέση σε καίρια ζητήματα της επικαιρότητας με έμφαση στα ζητήματα κοινωνικών ανισοτήτων υποστηρίζοντας τις αδύναμες ομάδες μειονοτήτων και ιδιαίτερα τους μαύρους Αμερικανούς. Επίσης, έχει αρθρογραφήσει για θρησκευτικά ζητήματα, κυρίως όσον αφορά το Ισλάμ και την ουσία του τοποθετούμενος ενάντια στη θρησκευτική μισαλοδοξία.[23][182][183] Η συνήθης αδράνεια των αθλητών σε κοινωνικά ζητήματα τον έβρισκε πάντα αντίθετο.[184] Αρθρογραφεί επίσης σε σημαντικά έντυπα όπως τα Time, Sports Illustrated, Washington Post κ.α.[11][185][186]

Είναι ταλαντούχος και καλλιεργημένος σε πολλές πτυχές των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Με βαθιές γνώσεις στην τέχνη, την ιστορία, τον πόλεμο, την πολιτική, τη φιλοσοφία και τη μουσική που τα έχει αποδώσει στην καλλιέργεια από τον πατέρα του. Ήταν καλός μαθητής στο σχολείο και φιλομαθής, γεγονός που μαζί με το ύψος του δεν λειτουργούσαν θετικά επάνω του με την πάροδο του χρόνου. Από την εφηβική του ηλικία είχε καλές επιδόσεις στην ιστορία και στα μαθήματα γλώσσας.[15][183][187] Του άρεσε να γράφει και έτσι από την ημέρα που αποσύρθηκε από τα γήπεδα ως παίκτης, εργάζεται ως συγγραφέας και έχει εκδώσει αξιοσημείωτο αριθμό βιβλίων, τα περισσότερα με θέμα το μπάσκετ και τον αθλητισμό, αλλά και για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα.[32][156] Η αυτοβιογραφία του, Giant Steps δημοσιεύθηκε το 1983.[188] Τα γραπτά του σχετικά με την αφροαμερικανική εμπειρία περιελάμβαναν επίσης: Black Profiles in Courage: A Legacy of African-American Achievement (1996 - έγινε μπεστ-σέλερ των The New York Times), Brothers in Arms: The Epic Story of the 761st Tank Battalion, Forgotten Heroes of the WWII’s World War (2004), On the Shoulders of Giants: My Personal Journey Through the Harlem Renaissance (2007, το οποίο γυρίστηκε και ταινία), What Color Is My World?: The Lost History of African-American Inventors (2012). Επιπλέον, έγραψε το Coach Wooden and Me: Our 50-Year Friendship on and off the Court (2017) καθώς και μία σειρά μυστηρίου για τον μεγαλύτερο αδερφό του Sherlock Holmes , Mycroft: Mycroft Holmes (2015), Mycroft and Sherlock (2018) και Mycroft and Sherlock: The Empty Birdcage (2019).[14]

Το Νοέμβριο του 2012 παρουσιάστηκε μπρούτζινο άγαλμά του ύψους συνολικά περίπου 5 μέτρων στο γήπεδο των Λέικερς.[189][190] Το 2012 διορίστηκε ως ο μοναδικός Πολιτιστικός Πρέσβης των ΗΠΑ από την τότε υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ και στις 22 Νοεμβρίου 2016 του απονεμήθηκε το Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας, την υψηλότερη πολιτική διάκριση που έχει δοθεί συνολικά σε 21 Αμερικανούς πολίτες πρωτοπόρους στον τομέα δραστηριότητάς τους.[187][191][192] Ίδρυσε και λειτουργεί ως πρόεδρος του Ιδρύματος Skyhook, του οποίου η αποστολή είναι να «δώσει στα παιδιά ένα πλάνο που να μην μπορεί να τα αποκλείσει» φέρνοντας εκπαιδευτικές ευκαιρίες σε υποεξυπηρετούμενες κοινότητες μέσω καινοτόμων εξωτερικών περιβαλλοντικών μαθημάτων.[187]

Ζει στη Νέα Υόρκη με τη δεύτερη σύζυγό του, με την οποία έχει και ένα παιδί, ενώ από τον προηγούμενο γάμο του έχει αποκτήσει άλλα τέσσερα. Το 2009, ο Τζαμπάρ διαγνώστηκε με λευχαιμία, η οποία όμως είχε καλή πρόγνωση.[17][189] Το 2019 δημοπράτησε πολλά από τα έπαθλα και βραβεία του τονίζοντας: «Όταν πρέπει να αποφασίσετε αν ένα δαχτυλίδι ή ένα τρόπαιο θα πρέπει να στοιβάζεται σε ένα δωμάτιο ή να δίνετε στα παιδιά την ευκαιρία να αλλάξουν τη ζωή τους, είναι πολύ απλό: πωλήστε τα πάντα». Το τελικό ποσό από την πώλησή τους σε συλλέκτες έφτασε στα 2.947.872 δολάρια.[193][194] Στα τέλη του 2020 αποκάλυψε ότι έχει διαγνωσθεί με καρκίνο του προστάτη και σε δηλώσεις του ανέφερε τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι Αφροαμερικανοί, όπου τα ποσοστά είναι υψηλά όσον αφορά τα καρδιακά προβλήματα και τον καρκίνο.[195]

Στατιστικά καριέρας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στατιστικά καριέρας NCAA
Περίοδος Αγώνες Πόντοι μ.ο. Ρημπάουντ μ.ο. Κοψίματα μ.ο. % ευστοχία
1966–1967 30 29,0 15,5 – 66,7
1967–1968 28 26,2 16,5 – 61,3
1968–1969 30 24,0 14,7 – 63,5
Σύνολα 88 26,4 15,5 63,9

Πηγή: Basketball-Reference


Στατιστικά καριέρας κανονικής περιόδου στο NBA
Περίοδος Αγώνες Πόντοι μ.ο. Ρημπάουντ μ.ο. Κοψίματα μ.ο. % ευστοχία
1969–1970 82 28,8 14,5 – 51,8
1970–1971 82 31,7 16,0 – 57,7
1971–1972 81 34,8 16,6 – 57,4
1972–1973 76 30,2 16,1 – 55,4
1973–1974 81 27,0 14,5 3,5 53,9
1974–1975 65 30,0 14,0 3,3 51,3
1975–1976 82 27,7 16,9 4,1 52,9
1976–1977 82 26,2 13,3 3,2 57,9
1977–1978 62 25,8 12,9 3,0 55,0
1978–1979 80 23,8 12,8 4,2 57,9
1979–1980 82 24,8 10,8 3,4 60,4
1980–1981 80 26,2 10,3 2,9 57,4
1981–1982 76 23,9 8,7 2,7 57,9
1982–1983 79 21,8 7,5 2,2 58,8
1983–1984 80 21,5 7,3 1,8 57,8
1984–1985 79 22,0 7,9 2,1 59,9
1985–1986 79 23,4 6,1 1,6 56,4
1986–1987 78 17,5 6,7 1,2 56,4
1987–1988 80 14,6 6,0 1,1 53,2
1988–1989 74 10,1 4,5 1,1 47,5
Σύνολα 1.560 24,6 11,2 2,6 55,9

Πηγή: Basketball-Reference


Στατιστικά καριέρας πλέι οφ στο NBA
Περίοδος Αγώνες Πόντοι μ.ο. Ρημπάουντ μ.ο. Κοψίματα μ.ο. % ευστοχία
1969–1970 10 35,2 16,8 – 56,7
1970–1971 14 26,6 17,0 – 53,5
1971–1972 11 28,7 18,2 – 43,7
1972–1973 6 22,8 16,2 – 42,8
1973–1974 16 32,2 15,8 2,5 55,7
1976–1977 11 34,6 17,7 3,4 60,7
1977–1978 3 27,0 13,7 4,0 52,1
1978–1979 8 28,5 12,6 4,1 57,9
1979–1980 15 31,9 12,1 3,9 57,2
1980–1981 3 26,7 16,7 2,7 46,2
1981–1982 14 20,4 8,5 3,2 52,0
1982–1983 15 27,1 7,7 3,7 56,8
1983–1984 21 23,9 8,2 2,1 55,5
1984–1985 19 21,9 8,1 1,9 56,0
1985–1986 14 25,9 5,9 1,7 55,7
1986–1987 8 19,2 6,8 1,9 53,0
1987–1988 24 14,1 5,5 1,5 46,4
1988–1989 15 11,1 3,9 0,7 46,3
Σύνολα 237 24,3 10,5 2,4 53,3

Πηγή: Basketball-Reference


Σύνολα καριέρας
Αγώνες Πόντοι Ρημπάουντ Κοψίματα
NCAA 88 2.325 1.367 –
NBA κανονική περίοδος 1.560 38.387 17.440 3.189
NBA πλέι-οφ 237 5.762 2.481 476
NBA All-Star Game 18 251 149 31

Πηγή: Basketball-Reference

Τίτλοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κολέγιο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • 3 φορές Πρωταθλητής NCAA: 1967, 1968, 1969

NBA

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μιλγουόκι Μπακς

Λος Άντζελες Λέικερς

Ατομικές διακρίσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • 6 φορές MVP του ΝΒΑ : 1971, 1972, 1974, 1976, 1977, 1980
  • 2 φορές MVP των τελικών του ΝΒΑ : 1971, 1985
  • 19 φορές συμμετοχή σε All-Star Game : 1970–1977, 1979– μ1989
  • 15 φορές στην καλύτερη ομάδα NBA :
    • Πρώτη Ομάδα: 1971, 1972, 1973, 1974, 1976, 1977, 1980, 1981, 1984, 1986
    • Δεύτερη Ομάδα : 1970, 1978, 1979, 1983, 1985
  • 11 φορές στην καλύτερη αμυντική ομάδα NBA:
    • Πρώτη ομάδα : 1974, 1975, 1979, 1980, 1981
    • Δεύτερη Ομάδα : 1970, 1971, 1976, 1977, 1978, 1984
  • Ρούκι της χρονιάς στο ΝΒΑ : 1970
  • 2 φορές πρώτος σκόρερ ΝΒΑ : 1971, 1972
  • Πρώτος στα ριμπάουντ στο ΝΒΑ : 1976
  • 4 φορές πρώτος στα κοψίματα στο ΝΒΑ : 1975, 1976, 1979, 1980
  • 3 φορές πρωταθλητής NCAA  : 1967–1969
  • 3 φορές καλύτερος παίκτης του φάιναλ φορ του NCAA : 1967–1969
  • 3 φορές καλύτερος παίκτης του κολεγιακού πρωταθλήματος (1967–1969)
  • 3 φορές στην πρώτη ομάδα All-American : 1967–1969
  • 2 φορές Mr. Basketball USA : 1964, 1965

Τιμές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Στις 15 Μαΐου 1995, εισήλθε στο Naismith Memorial Basketball Hall of Fame
  • Το 1980 συμπεριλήφθηκε στην επετειακή ομάδα των 35 χρόνων του NBA
  • Το 1996 επιλέχθηκε στους 50 κορυφαίους παίκτες των 50 χρόνων της ιστορίας του ΝΒΑ.
  • Το 2021 επιλέχθηκε στους 75 κορυφαίους παίκτες των 75 χρόνων της ιστορίας του ΝΒΑ.
  • Το 2012 επιλέχθηκε παγκόσμιος πρεσβευτής των ΗΠΑ.
  • Στις 16 Νοεμβρίου 2012, αποκαλύφθηκε άγαλμα με τη μορφή του Τζαμπάρ, έξω από το γήπεδο των Λος Άντζελες Λέικερς.
  • Τον Νοέμβριο του 2016, τιμήθηκε με το Μετάλλιο Ελευθερίας, από τον τότε πρόεδρο των Η.Π.Α, Μπαράκ Ομπάμα.

Βιβλία του Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Giant Steps: The Autobiography of Kareem Abdul-Jabbar (1983). New York: Bantam Books. ISBN 0553050443.
  • Kareem, με Mignon McCarthy (1990) ISBN 0-394-55927-4.
  • Selected from Giant Steps (Writers' Voices) (1999) ISBN 0-7857-9912-5.
  • Black Profiles in Courage: A Legacy of African-American Achievement, με Alan Steinberg (1996) ISBN 0-688-13097-6.
  • A Season on the Reservation: My Sojourn with the White Mountain Apaches, με Stephen Singular (2000) ISBN 0-688-17077-3.
  • Brothers in Arms: The Epic Story of the 761st Tank Battalion, World War II's Forgotten Heroes με Anthony Walton (2004) ISBN 978-0-7679-0913-6.
  • On the Shoulders of Giants: My Journey Through the Harlem Renaissance με Raymond Obstfeld (2007) ISBN 978-1-4165-3488-4.
  • On The Shoulders Of Giants An Audio & Musical Journey Through The Harlem Renaissance Vol 2 : Master Intellects & Creative Giants (audiobook, 2009) ISBN 978-0-615-18301-5
  • On the Shoulders of Giants, Vol 1: How Harlem Became the Center of the Universe (2011) ISBN 978-1664497689
  • On the Shoulders of Giants, Vol 3: Basketball Comes to Harlem (2011) ISBN 978-1664497764
  • On the Shoulders of Giants, Vol 4: Jazz Lights Up Harlem (2011) ISBN 978-1436195008
  • What Color Is My World? The Lost History of African American Inventors με Raymond Obstfeld (2012) ISBN 978-0-7636-4564-9.
  • Streetball Crew Book One Sasquatch in the Paint με Raymond Obstfeld (2013) ISBN 978-1-4231-7870-5.
  • Streetball Crew Book Two Stealing the Game με Raymond Obstfeld (2015) ISBN 978-1423178712.
  • Mycroft Holmes (Mycroft Holmes and Sherlock, #1) με Anna Waterhouse (2015) ISBN 978-1-7832-9153-3.
  • Mycroft Holmes and the Apocalypse Handbook #4 (2016) ISBN 978-1785853005
  • Writings on the Wall: Searching for a New Equality Beyond Black and White με Raymond Obstfeld (2016) ISBN 978-1-6189-3171-9.
  • The Magnificent Severn (Streetball Crew, #3) (2017) ISBN 978-1423178705
  • Mycroft Holmes and the Apocalypse Handbook Issue #5 (2017) ISBN 978-1785853005
  • Coach Wooden and Me: Our 50-Year Friendship On and Off the Court (2017) ISBN 978-1538760468.
  • Becoming Kareem: Growing Up On and Off the Court (2017) ISBN 978-0316555388.
  • Mycroft Holmes and The Apocalypse Handbook. Illustrated by Josh Cassara. Titan Comics. 2017. ISBN 978-1785853005.
  • Mycroft and Sherlock (Mycroft Holmes and Sherlock, #2) (2018) ISBN 978-1785659256
  • Mycroft and Sherlock με Anna Waterhouse (2018) ISBN 978-1785659256.
  • Mycroft and Sherlock: The Empty Birdcage με Anna Waterhouse (2019) ISBN 978-1785659300.
  • Black Cop's Kid: An Essay (2021)

Πηγές : Books by Kareem Abdul-Jabbar, Kareem Abdul-Jabbar

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «20 greatest centers ever: The HoopsHype list» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Δεκεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2023. 
  2. ↑ «NBA Legends: Profiling the league's greatest players» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2022. 
  3. ↑ «SI's 50 greatest players in NBA history». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2020. 
  4. ↑ 4,0 4,1 «Day 52 without sports 🏀: Don't forget Kareem Abdul-Jabbar in greatest NBA player of all-time debates» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2022. 
  5. ↑ «¿Y si Kareem Abdul-Jabbar fue mejor que Michael Jordan?» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 «The NBA Players Who Have Won The Most MVP Awards: Kareem Abdul-Jabbar Is The Ultimate Leader With 6 Trophies» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2022. 
  7. ↑ 7,0 7,1 «LeBron James surpasses Kareem Abdul-Jabbar for NBA career scoring record» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2023. 
  8. ↑ 8,0 8,1 «All-Star Game Selections by Player» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 «Who was Kareem Abdul-Jabbar, the Lakers legend whose scoring record LeBron James beat?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2023. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 «Ο Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ δεν συγκρίνεται με ΛεΜπρον ή Τζόρνταν». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 1 Ιανουαρίου 2021. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 «Kareem Abdul-Jabbar as comfortable as ever as a public intellectual» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 
  12. ↑ 12,0 12,1 «Έσπασε το φράγμα των 34.000 πόντων. Ο μύθος Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ». Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  13. ↑ 13,0 13,1 «Kareem just kept on winning» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2022. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 «Encyclopædia Britannica : Kareem Abdul Jabbar». Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2020. 
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 «Ο μπασκετμπολίστας που έσπασε τα κοντέρ στο ΝΒΑ, αλλά έκανε 18 χρόνια να σημειώσει τρίποντο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021. 
  16. ↑ 16,0 16,1 «Kareem Abdul-Jabbar : Childhood Of A Big Man» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2021. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 «Kareem Abdul-Jabbar» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  18. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar will never forget his first encounter with Wilt Chamberlain - "I felt tiny next to him, and that was not a feeling I was used to"» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023. 
  19. ↑ «How do I feel seeing my NBA records get broken? Elated and inspired» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2023. 
  20. ↑ «"I'm too strong for Kareem" - Wilt Chamberlain's thoughts on playing one-on-one with Kareem Abdul-Jabbar» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2023. 
  21. ↑ 21,0 21,1 «Wilt Chamberlain on Lew Alcindor in 1967: "He has the potential to be the greatest"» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2023. 
  22. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar interview» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιανουαρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2006. 
  23. ↑ 23,0 23,1 «Kareem Abdul-Jabbar's lifetime as a social justice champion is a record no athlete will break» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2023. 
  24. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar, a social conscience since the '60s, remains an important voice today» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2020. 
  25. ↑ «NBA creates Kareem Abdul-Jabbar Social Justice Champion award» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2023. 
  26. ↑ «KAREEM ABDUL-JABBAR» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021. 
  27. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar timeline» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2022. 
  28. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar on the GOAT debate, his upcoming speaking tour and LeBron joining the Lakers» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Οκτωβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2023. 
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 «Kareem Abdul-Jabbar: College stats, best moments, quotes» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2020. 
  30. ↑ «Top 10 Greatest NBA Centers of All Time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2021. 
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 «Kareem Abdul-Jabbar : Spiritual Journeys» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2021. 
  32. ↑ 32,0 32,1 «Kareem's calling: Building a better world» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2021. 
  33. ↑ «21 memorable Most Outstanding Players in the men's Final Four» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2023. 
  34. ↑ 34,0 34,1 «ΤΖΑΜΠΑΡ ΚΑΡΙΜ ΑΜΠΝΤΟΥΛ ( JABBAR KAREEM ABDUL)». Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  35. ↑ «List of Oscar Robertson Trophy winners» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2020. 
  36. ↑ «Jordan, Shaq, Harden... The players who led to NBA rule changes» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαΐου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2023. 
  37. ↑ «Ranking the 20 Most Dominant College Basketball Players in History» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2021. 
  38. ↑ «ESPN analyst Jay Bilas says Michael Jordan isn't the GOAT — in college, that is. It's Kareem Abdul-Jabbar» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2022. 
  39. ↑ «NBA: Centers of Attention» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2021. 
  40. ↑ «Game of Death (1978)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  41. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar recalls the first meeting with Bruce Lee: "The impact rocked me backward a few feet, readjusted my spine"» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2022. 
  42. ↑ 42,0 42,1 «How Kareem Abdul-Jabbar Used What He Learned Under Bruce Lee On and Off the Basketball Court» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 «SLAM'S TOP 100 PLAYERS OF ALL-TIME: KAREEM ABDUL-JABBAR, NO. 4» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2021. 
  44. ↑ 44,0 44,1 «Kareem Abdul-Jabbar: Ένας Γεννημένος Πρωταθλητής!». Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2022. 
  45. ↑ «The reign of Lew Alcindor in the age of revolt» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  46. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar details passing on 1968 Olympics in new book» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  47. ↑ «A YEAR OF TURMOIL AND DECISION» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2022. 
  48. ↑ «TIME magazine : Kareem Abdul-Jabbar: The Importance of Athlete Activists» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2021. 
  49. ↑ «The Skyhook» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2020. 
  50. ↑ «Los 10 mejores movimientos de la historia de la NBA» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021. 
  51. ↑ 51,0 51,1 «The Greatest Player in NBA History: Why Kareem Abdul-Jabbar Deserves the Title» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2022. 
  52. ↑ 52,0 52,1 «Kareem Abdul-Jabbar: The case for GOAT status» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2021. 
  53. ↑ 53,0 53,1 53,2 «Kareem Abdul-Jabbar's signature sky hook notably absent in NBA's copycat world» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2023. 
  54. ↑ 54,0 54,1 «LeBron's 38,390-point scoring record a triumph in longevity of mind, body» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2023. 
  55. ↑ «The Most Unstoppable Signature Moves in NBA History» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2023. 
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 56,4 56,5 56,6 56,7 «Kareem Abdul-Jabbar's MVP Points Per Season: The Legendary Big Man Won 6 MVP Awards Which Is The Most Of All-Time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2022. 
  57. ↑ 57,0 57,1 57,2 «Commentary: Kareem Abdul-Jabbar will always be No. 1 for his post-NBA career work» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2023. 
  58. ↑ 58,0 58,1 58,2 «Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ: Ο βασιλιάς της ραβέρσας». Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  59. ↑ 59,0 59,1 «The Only No. 1 Overall NBA Draft Picks Who Won The MVP Award: Kareem Abdul-Jabbar Is First With 6, LeBron James Is Second On The List With 4» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2022. 
  60. ↑ «This Week in NBA History: Week of Oct. 15» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Οκτωβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2023. 
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 «Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ. Έγινε μουσουλμάνος απορρίπτοντας τον καθολικισμό. Αρνήθηκε να αγωνιστεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του΄68. Έγραψε οχτώ βιβλία και πολεμά γενναία τον καρκίνο...». Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  62. ↑ «NBA – Les 7 plus grands premiers duels entre rookies stars et icônes de la ligue» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2020. 
  63. ↑ «Top 10 Rookie Seasons In NBA History» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2022. 
  64. ↑ «1970-71 NBA Leaders» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2020. 
  65. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar 1969-70 Game Log» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2021. 
  66. ↑ 66,0 66,1 «SLAM's TOP 75 NBA Teams of All Time: No. 5» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2023. 
  67. ↑ «Πριν τον Γιάννη: Το πρώτο πρωτάθλημα των Μπακς με Καρίμ και Όσκαρ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2022. 
  68. ↑ «Where the Warriors rank among the NBA's 50 greatest teams of all time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2023. 
  69. ↑ «The Fastest NBA Players To Reach 30,000 Career Points» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2022. 
  70. ↑ «NBA Players Who Won The Most Scoring Titles: Michael Jordan Is The GOAT With 10» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2023. 
  71. ↑ «Ranking The 10 Greatest Finals MVPs In NBA History» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2023. 
  72. ↑ «The Most Points Per Game In A Single Season Tiers: Wilt Chamberlain's 50.4 PPG Are Untouchable» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Δεκεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2022. 
  73. ↑ «1971-72 NBA Regular Season: Total Rebounds Leaders» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2021. 
  74. ↑ 74,0 74,1 74,2 «Ranking The MVP Award Winners By Tiers» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2023. 
  75. ↑ «Abdul-Jabbar is Most Valuable» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2023. 
  76. ↑ 76,0 76,1 76,2 «Kareem Abdul-Jabbar / C» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2021. 
  77. ↑ «How the Bucks ended the Lakers' historic winning streak with a vengeance» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2023. 
  78. ↑ «The day Kareem Abdul-Jabbar and the Bucks ended the longest streak in American professional sports history» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  79. ↑ «Legendary Moments in NBA history: Bucks end Lakers' 33-game win streak» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2022. 
  80. ↑ «36-Year-Old Wilt Chamberlain Blocked Kareem Abdul-Jabbar 17 Times In One Playoff Series» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2023. 
  81. ↑ «Milwaukee Bucks: 49 years in 49 days – 1972-73 season» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2021. 
  82. ↑ «NBA – 5 des plus gros chokes de l'histoire par des stars en playoffs» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 13 Αυγούστου 2020. 
  83. ↑ «NBA – Pour chaque décennie, quel joueur a gagné le plus de MVP ?» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2021. 
  84. ↑ «1973-74 NBA Leaders» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2020. 
  85. ↑ «Wilt Chamberlain Holds The 56-Year Record For The Most Combined Points, Rebounds, And Assists Per Game In A Single Playoff Run» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2023. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2023. 
  86. ↑ «1974 NBA Finals : Celtics vs. Bucks» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  87. ↑ «NBA 75: Our Favorite Moments of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2022. 
  88. ↑ «Milwaukee Bucks: Breaking down the Kareem Abdul-Jabbar rules» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2021. 
  89. ↑ «JUNE 16, 1975: A BANNER DAY FOR LAKERS : KAREEM TAKES HIS POST : 4 Players Bucks Got in Trade Gone, but He's Still on Job» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2023. 
  90. ↑ «NBA: Ο Γιάννης Αντετοκούνμπο πρώτος σκόρερ στην ιστορία των Μιλγουόκι Μπακς». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2022. 
  91. ↑ 91,0 91,1 «This Day In Lakers History: Kareem Abdul-Jabbar Acquired In Trade With Bucks» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2022. 
  92. ↑ «20 Trades That Changed NBA History Forever» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2022. 
  93. ↑ «The '75 Knicks passed up on Kareem: "I wanted to go to New York"» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2021. 
  94. ↑ « The New York Times : Abdul-Jabbar Traded by Bucks for Four Lakers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2021. 
  95. ↑ «"Cultural differences" — The real reason why Kareem Abdul-Jabbar wanted out of Milwaukee» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2022. 
  96. ↑ 96,0 96,1 96,2 96,3 «NBA Legends profile: Kareem Abdul-Jabbar» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  97. ↑ «NBA & ABA Single Season Leaders and Records for Defensive Rebounds» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021. 
  98. ↑ «1975-76 Los Angeles Lakers Roster and Stats» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  99. ↑ «1976-77 NBA Leaders» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  100. ↑ «1976-77 Los Angeles Lakers Roster, Stats, Schedule And Results» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2021. 
  101. ↑ «1977-78 Los Angeles Lakers Schedule and Results» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  102. ↑ «1978-79 Los Angeles Lakers Schedule and Results» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  103. ↑ «The New York Times : Abdul‐jabbar Fined $5,000 for One Punch» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2023. 
  104. ↑ «Career highlights of Kareem Abdul-Jabbar» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2020. 
  105. ↑ 105,0 105,1 «El lado turbio del 'showtime' de Magic Johnson y los Lakers» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2022. 
  106. ↑ «Magic made Showtime a show» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  107. ↑ 107,0 107,1 «NOW, MORE THAN EVER, A WINNER» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021. 
  108. ↑ «Magic Johnson shares how he gained Kareem Abdul-Jabbar's trust -"Young fella nobody ever asked me that"» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2022. 
  109. ↑ «The Ineffable Cool—and Playing Style—That Made the Showtime Lakers "Showtime"» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2023. 
  110. ↑ «HISTORY OF BASKETBALL : Showtime Lakers» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  111. ↑ «Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ: Ο τέλειος σέντερ». Ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2021. 
  112. ↑ «Anchorman director Adam McKay is working on a new series about the 'Showtime' Lakers» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  113. ↑ «Kareem wins a record 6th NBA MVP award» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Αυγούστου 2018. Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2021. 
  114. ↑ 114,0 114,1 «Kareem Abdul-Jabbar» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2023. 
  115. ↑ «1980 Playoffs» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2021. 
  116. ↑ «1980-81 NBA Awards Voting» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2022. 
  117. ↑ «Legendary Moments In NBA History: Abdul-Jabbar passes Robertson on all-time scoring list» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021. 
  118. ↑ «This Day In Lakers History: Kareem Abdul-Jabbar Passes Oscar Robertson On All-Time Scoring List» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Δεκεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2023. 
  119. ↑ «The New York Times : FOR ABDUL-JABBAR, IT'S A MATTER OF PRIDE» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2023. 
  120. ↑ «The NBA's 50 Greatest Single-Game Performances Ever» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  121. ↑ «Legendary Moments In NBA History: Abdul-Jabbar becomes all-time leading scorer» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2022. 
  122. ↑ «The New York Times : ABDUL-JABBAR SETS N.B.A. RECORD OF 31,421 POINTS» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2023. 
  123. ↑ «Όταν ο Τζαμπάρ έγινε πρώτος σκόρερ στην ιστορία του ΝΒΑ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2017. 
  124. ↑ «Utah Jazz legends relive night of Kareem Abdul-Jabbar becoming the NBA's all-time leading scorer 35 years later» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  125. ↑ «Σαν σήμερα: Ο Τζαμπάρ έγινε ο πρώτος σκόρερ στην ιστορία του NBA». Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2021. 
  126. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar Was Anti-Milestone and Relieved When He Passed Wilt Chamberlain on the All-Time Scoring list» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 
  127. ↑ «AP WAS THERE: Kareem passes Wilt for scoring record» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2023. 
  128. ↑ «Die Frucht von Genie und Erfahrung» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2021. 
  129. ↑ «SLAM's TOP 75 NBA Teams of All Time: No. 21-11» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2022. 
  130. ↑ «The New York Times : LAKERS WIN TITLE, ENDING CELTIC DOMINANCE; ABDUL-JABBAR LEADS WAY» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2021. 
  131. ↑ 131,0 131,1 «"They gotta live with that forever" - Kareem Abdul-Jabbar was satisfied for life after winning the Championship in '85» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιανουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2024. 
  132. ↑ «Kareem Is Second NBA Player Named Sports Illustrated Spo» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2023. 
  133. ↑ «Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ: Όταν ο θρύλος ανέβηκε στην κορυφή». Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2021. 
  134. ↑ «Los Angeles Lakers Regular Season Record And Playoff Success In The Last 40 Seasons» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Οκτωβρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2024. 
  135. ↑ «100 Most Decorated NBA Players of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2021. 
  136. ↑ «The NBA : Abdul-Jabbar Adds Weight and Strength to Battle the Other 7-Footers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2023. 
  137. ↑ «1986-87 Season The Lakers won an NBA title this season» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2021. 
  138. ↑ «20 NBA Players With The Most 20-Point Games In NBA History» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2022. 
  139. ↑ «Hardwood Classics: 1987 NBA Finals» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2021. 
  140. ↑ «SLAM's TOP 75 NBA Teams of All Time: No. 6» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2023. 
  141. ↑ «This date in the NBA: December» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2022. 
  142. ↑ «This Week in NBA History: Week of Dec. 3» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Δεκεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2023. 
  143. ↑ «Pat Riley Admits '88 Lakers Benefited from Phantom Foul vs. Detroit Pistons» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2023. 
  144. ↑ 144,0 144,1 «Γενναιόδωρος (Kareem) Υπηρέτης (Abdul) του Θεού (Jabbar)». Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2023. 
  145. ↑ «1989 NBA Finals Lakers vs. Pistons» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  146. ↑ «1988 NBA All-Star recap» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2023. 
  147. ↑ «A Fitting Farewell to Kareem: Lakers Beat Seattle in Center's Goodby» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2023. 
  148. ↑ «This Day In Lakers History: Kareem Abdul-Jabbar Plays Final Game Of Career» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2022. 
  149. ↑ «El adiós de Jabbar» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2021. 
  150. ↑ 150,0 150,1 «Il y a 26 ans, les Lakers retiraient le maillot n°33 de Kareem Abdul-Jabbar» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2021. 
  151. ↑ «NBA: The 15 Most Unbreakable Records in League History» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2021. 
  152. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar Stats: NBA Career Totals by Year» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  153. ↑ «Top 5 players with most NBA trophies» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Δεκεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2021. 
  154. ↑ 154,0 154,1 «The NBA's All-Time Leaders In Major Stat Categories (Regular Season And Playoffs Combined)» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2023. 
  155. ↑ «LeBron James makes history with 20th All-Star selection». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2024. 
  156. ↑ 156,0 156,1 «Τα απίστευτα νούμερα του Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2021. 
  157. ↑ «The Most Career Points, Rebounds, Assists, Steals And Blocks Per Position» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2021. 
  158. ↑ «Top 10 NBA Players Who Scored The Most Points Of All Time And Where They Rank In Assists All Time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2022. 
  159. ↑ «NBA Players With The Most Finals Appearances: Bill Russell Is The Lord Of The Rings» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2021. 
  160. ↑ «IOC : LeBron James passes Kareem Abdul-Jabbar to become NBA's all-time scoring leader» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2023. 
  161. ↑ «LeBron James breaks NBA combined points record, but Lakers lose to Warriors» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2022. 
  162. ↑ «How the NBA scoring record evolved from Wilt to Kareem to LeBron» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2023. 
  163. ↑ «Le Monde : Lebron James breaks the NBA career scoring record» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2023. 
  164. ↑ «LeBron chasing Kareem: Which NBA players have led the league in all-time points scored?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2023. 
  165. ↑ «LeBron James Is Not The Greatest Scorer Of All Time: Facts And Stats Show The Real Truth» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2023. 
  166. ↑ «Schmidt breaks Kareem's record» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2022. 
  167. ↑ «The New York Times : What the World Got Wrong About Kareem Abdul-Jabbar» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Δεκεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2023. 
  168. ↑ «Is Kareem Abdul-Jabbar The Greatest Basketball Player Ever?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2020. 
  169. ↑ «SLAM 500 Greatest NBA Players of All Time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2019. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2020. 
  170. ↑ «5 Videos to help convince you that Kareem Abdul-Jabbar was the GOAT» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021. 
  171. ↑ «Locker Room Talk: Abdul-Jabbar is the best basketball player ever — period» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2020. 
  172. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar is interested in UCLA coaching job» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021. 
  173. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar unhappy» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2020. 
  174. ↑ «Kareem Says He Is Considering Ending Retirement to Help Magic» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021. 
  175. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar 1988-89 Game Log» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  176. ↑ «NBA at 50: Top 50 Players» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2021. 
  177. ↑ «Everything you need to know about the NBA's 75th Anniversary Season» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2023. 
  178. ↑ «ΝΒΑ: Ο Αντετοκούνμπο και οι υπόλοιποι 75 κορυφαίοι παίκτες ever». Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2021. 
  179. ↑ «NBA 35th Anniversary All-Time Team» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2021. 
  180. ↑ «THE KAREEM ABDUL-JABBAR AWARD» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2021. 
  181. ↑ «Kareem Abdul-Jabbal» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2021. 
  182. ↑ «TIME magazine : Kareem Abdul-Jabbar: Black Americans Are Overlooked Victims of Gun Violence» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2016. 
  183. ↑ 183,0 183,1 «What is Kareem Abdul-Jabbar doing now?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2021. 
  184. ↑ «TIME magazine : Kareem Abdul-Jabbar: The Importance of Athlete Activists» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2021. 
  185. ↑ «TIME magazine : Why Athletes Use Their Platform to Effect Change Off the Field» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2023. 
  186. ↑ «Kareem Abdul-Jabbar: Colin Kaepernick Is A Hero Muhammad Ali Would Be Proud Of» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2020. 
  187. ↑ 187,0 187,1 187,2 «KAREEM ABDUL-JABBAR» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2021. 
  188. ↑ «KAREEM ABDUL-JABBAR'S GIANT STEPS' IS A BIG STEP INTO THE OPEN FOR HIM» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021. 
  189. ↑ 189,0 189,1 «Recognizing a truly statuesque figure» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2021. 
  190. ↑ «Έκαναν άγαλμα τον Τζαμπάρ!». Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2020. 
  191. ↑ «Jordan, Kareem and true American excellence» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2021. 
  192. ↑ «Παρέλαβαν τα μετάλλια με... Mannequin Challenge οι Τζόρνταν, Τζαμπάρ». Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2020. 
  193. ↑ «Teure Trophäen» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2021. 
  194. ↑ «Ο Καρίμ Αμπντούλ – Τζαμπάρ πούλησε την κληρονομιά του για καλό σκοπό». Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2021. 
  195. ↑ «Ο Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ αποκάλυψε πως διαγνώστηκε με καρκίνο του προστάτη». Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020. 
  196. ↑ «Η μέρα που ο Τζαμπάρ πέρασε στην αιωνιότητα των Λέικερς». Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2020. 
  197. ↑ «Μπακς: Όταν απέσυραν την φανέλα του θρυλικού Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ!». Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2020. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Καρίμ_Αμπντούλ_Τζαμπάρ&oldid=10778592"