Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ζαν-Πιέρ Μελβίλ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ζαν-Πιέρ Μελβίλ
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Jean-Pierre Melville (Γαλλικά)
Γέννηση17 Οκτωβρίου 1917 (1917-10-17)
9ο δημοτικό διαμέρισμα του Παρισιού[1]
Θάνατος2 Αυγούστου 1973 (55 ετών)
13ο δημοτικό διαμέρισμα του Παρισιού[1]
Αιτία θανάτουέμφραγμα του μυοκαρδίου
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςνεκροταφείο του Παντέν
Εθνικότητα Γαλλία
Χώρα πολιτογράφησηςΓαλλία
Σπουδέςlycée Michelet
Ιδιότηταηθοποιός, σκηνοθέτης κινηματογράφου[2], σεναριογράφος, παραγωγός ταινιών και σκηνοθέτης[3]
ΑδέλφιαJacques Grumbach
ΒραβεύσειςΙππότης της Λεγεώνας της Τιμής[4]
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ζαν-Πιέρ Μελβίλ (γαλλικά: Jean-Pierre Melville‎‎) ήταν το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Ζαν-Πιέρ Γκρούμπαχ (20 Οκτωβρίου 19172 Αυγούστου 1973), Γάλλου σκηνοθέτη και σεναριογράφου. Θεωρείται ο πνευματικός πατέρας του Γαλλικού Νέου Κύματος και ήταν ένας από τους πρώτους πλήρως ανεξάρτητους Γάλλους σκηνοθέτες που σημείωσαν εμπορική και κριτική επιτυχία. Τα έργα του περιλαμβάνουν τα αστυνομικά δράματα Μπομπ ο χαρτοπαίχτης (Bob le flambeur, 1956), Ο Χαφιές (Le Doulos, 1962), Ο δολοφόνος με το αγγελικό πρόσωπο (Le Samouraï, 1967) και Ο Κόκκινος Κύκλος (Le Cercle Rouge,1970) καθώς και τις πολεμικές ταινίες Le Silence de la mer (1949) και Η Μεγάλη Στρατιά των Αφανών Ηρώων (Army of Shadows, 1969).

Το θέμα και η προσέγγιση του Μελβίλ στη δημιουργία ταινιών επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από την θητεία του στη Γαλλική Αντίσταση κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου και υιοθέτησε το ψευδώνυμο «Μέλβιλ» ως φόρο τιμής στον αγαπημένο του Αμερικανό συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ.[5] Το κράτησε ως καλλιτεχνικό του όνομα όταν τελείωσε ο πόλεμος.

Η αραιή, υπαρξιστική αλλά κομψή προσέγγισή του στο φιλμ νουάρ και αργότερα στις ταινίες νεο-νουάρ, πολλές από αυτές στα αστυνομικά δράματα, έχουν μεγάλη επιρροή στις μελλοντικές γενιές κινηματογραφιστών.[6] Ο Αμερικανός κριτικός κινηματογράφου Ρότζερ Ίμπερτ τον χαρακτήρισε ως «έναν από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες».[7]

Ο Ζαν-Πιέρ Γκρούμπαχ γεννήθηκε το 1917 στο Παρίσι, γιος των Αλσατών Εβραίων γονέων Μπέρθας και Τζουλ Γκρούμπαχ.[8] Ο πατέρας του ήταν έμπορος κουρελιών και η οικογένεια ζούσε στο ένατο διαμέρισμα του Παρισιού. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Ζακ έγραφε για την εβδομαδιαία εφημερίδα του Σοσιαλιστικού Κόμματος "Le Populaire".[9] Ο Γκρούμπαχ άφησε το σχολείο στα 17 του, δουλεύοντας ως διανομέας και στη συνέχεια ως φωτογράφος γάμων. Το 1937 εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά αποχώρησε το 1939 λόγω του Συμφώνου Μολότοφ -Ρίμπεντροπ.[9]

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και αντιστασιακή δράση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την πτώση της Γαλλίας το 1940 κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, κατά τον οποίο αποχώρησε από τη Δουνκέρκη ως στρατιώτης στον Γαλλικό Στρατό, ο Γκρούμπαχ μπήκε στη Γαλλική Αντίσταση για να αντιταχθεί στους Γερμανούς Ναζί που κατέλαβαν τη χώρα.[10] Υιοθέτησε το όνομα Μελβίλ από τον αγαπημένο του Αμερικανό συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ.[10]Ο αδελφός του Ζακ και η αδερφή του Ζανίν εντάχθηκαν επίσης στην Αντίσταση.[9]

Το 1942, τόσο ο Ζαν-Πιέρ Μελβίλ όσο και ο αδερφός του Ζακ διέσχισαν τα Πυρηναία όρη και κατευθύνθηκαν προς την ουδέτερη Ισπανία, όπου στη συνέχεια θα προσπαθούσαν να φτάσουν στη Μεγάλη Βρετανία και τον Ελεύθερο Γαλλικό Στρατό. Κατά την διάρκεια της διαδρομής τα δύο αδέρφια χώρισαν. Ο Ζακ κουβαλούσε χρήματα που προορίζονταν για τον Στρατηγό Σαρλ Ντε Γκωλ, ωστόσο τον πυροβόλησε και τον έκλεψε ο οδηγός του. Ο Ζαν-Πιέρ Μελβίλ δεν ήξερε ότι ο αδερφός του είχε σκοτωθεί μέχρι που τελειώσε ο πόλεμος.[9] Ο Μελβίλ υπηρέτησε στον Ελεύθερο Γαλλικό Στρατό για δύο χρόνια, κυρίως στο πυροβολικό. Αυτός και η μονάδα του στάλθηκαν στην Ιταλία και ο Μελβίλ πολέμησε στη μάχη του Μόντε Καζίνο.[9]

Κινηματογραφική καριέρα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όταν επέστρεψε από τον πόλεμο, ζήτησε άδεια για να γίνει βοηθός σκηνοθέτη, αλλά απορρίφθηκε. Χωρίς αυτή την υποστήριξη, αποφάσισε να παράγει τις ταινίες του με τα δικά του μέσα και συνέχισε να χρησιμοποιεί το Μελβίλ ως το καλλιτεχνικό του όνομα. Έγινε ανεξάρτητος κινηματογραφιστής και κατείχε το δικό του στούντιο, στο Παρίσι.

Έγινε γνωστός για τα μινιμαλιστικά φιλμ νουάρ του, όπως τον "Χαφιέ" (1962), τον Δολοφόνο με το Αγγελικό Πρόσωπο (1967) και τον Κόκκινο Κύκλο (1970), με πρωταγωνιστές σημαντικούς ηθοποιούς όπως ο Αλέν Ντελόν, ο Ζαν Πολ Μπελμοντό και ο Λίνο Βεντούρα. Επηρεασμένος από τον αμερικανικό κινηματογράφο, ειδικά τις γκανγκστερικές ταινίες της δεκαετίας του 1930 και του 1940,[6] χρησιμοποίησε αξεσουάρ όπως όπλα, ρούχα (καπαρντίνες) και καπέλα Φεντόρα, για να διαμορφώσει ένα χαρακτηριστικό ύφος στις ταινίες του. Ο ίδιος περιέγραψε το στυλ του στον Αντρέ Λαμπάρθ ως «νοσταλγικό», ενώ πολλοί σχολιαστές έχουν σημειώσει τις υπαρξιστικές του αποχρώσεις.[6]

Ο Μελβίλ τελικά ταυτίστηκε τόσο πολύ με το στυλ που ο Άντονι Λέιν του περιοδικού "New Yorker" έγραψε σχετικά με μια αναδρομική έκθεση των ταινιών του το 2017:[10]

«Έτσι πρέπει να παρακολουθήσετε την επικείμενη αναδρομική έκθεση των ταινιών του Ζαν-Πιέρ Μελβίλ στο Φόρουμ Κινηματογράφου: Μη λέτε σε κανέναν τι κάνετε. Ακόμη και στα αγαπημένα σας πρόσωπα —ειδικά τα αγαπημένα σας πρόσωπα— πρέπει να μένουν στο σκοτάδι. Αν πρόκειται για επιλογή μεταξύ του καπνίσματος και της ομιλίας, καπνίστε. Ντυθείτε καλά αλλά χωρίς επιδείξεις. Φορέστε αδιάβροχο, κουμπωμένο και δεμένο, ανεξάρτητα από το αν βρέχει. Οποιοδήποτε περίστροφο πρέπει να φυλάσσεται, μέχρι να το χρειαστείτε, στην τσέπη ενός παλτού. Τέλος, πριν φύγετε από το σπίτι, βάλτε το καπέλο σας. Αν δεν έχεις καπέλο, δεν μπορείς να βγεις».

Ο Μελβίλ ήταν παντρεμένος με τη σύζυγό του, Φλοράνς, από το 1952 μέχρι το θάνατό του, η οποία είχε εργαστεί ως παραγωγός στο Δύο Άνδρες στο Μανχάταν.

Αν και φίλος αριστερών ειδώλων όπως ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ και ο Υβ Μοντάν και θεωρούσε τον εαυτό του κομμουνιστή τη δεκαετία του '30, ο Μέλβιλ αναφέρθηκε ως ακραίος ατομικιστής και δεξιός αναρχικός όσον αφορά την πολιτική [11] και δεν συμμετείχε ενεργά στην πολιτική εκτός του κινηματογράφου.

Ο Μελβίλ πέθανε στις 2 Αυγούστου 1973 σε ηλικία 55 ετών από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ γευμάτιζε με τον συγγραφέα Φίλιπ Λαμπρό στο εστιατόριο PLM Saint-Jacques de Hôtel στο Παρίσι.

Ο Μελβίλ έγραφε εκείνη την περιόδο το σενάριο για την επόμενη ταινία του, "Contre enquo te", ένα θρίλερ κατασκοπείας για τον παραγωγό Ζακ-Ρικ Στράους και με πρωταγωνιστή τον Υβ Μοντάν. Ωστόσο είχε προλάβει να γράψει ένα σημαντικό μέρος, όπου μετά ο Λαμπρό ελπίζε να τελειώσει το σενάριο και να το σκηνοθέτησει ο ίδιος, αλλά τελικά το έβαλε στην ταινία Le hasard et la violence (1974), με πρωταγωνιστή τον Υβ Μοντάν.

Η ανεξαρτησία του Μελβίλ και το στυλ δημιουργίας ταινιών (ήταν ένας από τους πρώτους Γάλλους σκηνοθέτες που χρησιμοποιούσαν τακτικά πραγματικές τοποθεσίες) ήταν μια σημαντική επιρροή στο γαλλικό κινηματογραφικό κίνημα του Νέου Κύματος. Ο Ζαν-Λυκ Γκοντάρ τον χρησιμοποίησε ως υποστηρικτικό ρόλο στην ταινία του, Με κομμένη την ανάσα. Όταν ο Γκοντάρ δυσκολευόταν στο μοντάζ της ταινίας, ο Μελβίλ του πρότεινε να κόψει απευθείας τα καλύτερα μέρη ενός πλάνου. Ο Γκοντάρ εμπνεύστηκε και η πρωτοποριακή χρήση αυτής της μεθόδου έχει γίνει μέρος της φήμης του.[11] Σε μια συνέντευξη, ο Μελβίλ ισχυρίστηκε ότι το μοντάζ ήταν το αγαπημένο του μέρος της διαδικασίας παραγωγής ταινιών μαζί με το γράψιμο σεναρίου.

Η προσέγγιση του Μελβίλ στο φιλμ νουάρ και στο είδος των ταινιών εγκλήματος, με έμφαση στη διαδικασία και την τεχνική, στη σημασία και τις οντολογικούς υπαινιγμούς της συνήθειας, των κανόνων και των κωδικών και των συνεπειών της παραβίασής τους [12] επηρέασε το έργο των άλλων σκηνοθετών όπως του Μάικλ Μαν [12][13] και του Τζον Γου. [6][14][15] Ο Γου αποκάλεσε τον Κόκκινο Κύκλο μια από τις αγαπημένες του ταινίες,[16] και αποκάλεσε τον Μελβίλ "έναν θεό".[6]

Άλλοι σκηνοθέτες επηρεασμένοι από τον Μελβίλ περιλαμβάνουν τους Μάρτιν Σκορτσέζε,[17][18]Κουέντιν Ταραντίνο,[19] Γουόλτερ Χιλ, [20] Τακέσι Κιτάνο[21], Τζον Φρανκενχάιμερ[22], Τζον Μίλιους[23], Τζιμ Τζάρμους, [24][25] και Άκι Κουαρισμάκι.[26][27] Η σειρά ταινιών John Wick περιέχει πολλές αναφορές στον Κόκκινο Κύκλο του Μελβίλ.[28]

Κινηματογραφικές ταινίες
Έτος Τίτλος Πιστώνεται ως Σημειώσεις Παρ.
Σκηνοθέτης Σεναριογράφος Παραγωγός Άλλο
1946 24 heures de la vie d'un clown Ναι Ναι Ναι Ναι Μικρού μήκους
Αφηγητής
[29]
1948 Οι Κυρίες του Δάσους της Βουλώνης Ναι Ηθοποιός [30]
1949 Le Silence de la mer Ναι Ναι Ναι Μοντάζ [31]
1950 Les Enfants terribles Ναι Ναι Ναι Ναι Διεθυντής παραγωγής, ηθοποιός [32]
1950 Orpheus Ναι Ηθοποιός [30][33]
1951 Quatre sans millions! Ναι Μικρού μηκούς, ηθοποιός [30]
1953 When You Read This Letter Ναι Ναι Ναι Προσαρμογή [34][35]
1956 Μπομπ ο χαρτοπαίχτης Ναι Ναι Ναι Ναι Προσαρμογή σεναρίου,
ηθοποιός φωνής
[36][37]
1957 Amour de poche Ναι Ηθοποιός [30]
1958 Mimi Pinson Ναι Ηθοποιός [30][38]
1959 Two Men in Manhattan Ναι Ναι Ναι Ναι Προσαρμογή, διάλογοι,
κινηματογραφιστής, ηθοποιός
[39]
1960 Με κομμένη την ανάσα Ναι Ηθοποιός [30][40]
1961 Léon Morin, Priest Ναι Ναι Ναι Διάλογοι [41][42]
1963 Landru Ναι Ηθοποιός [30][43]
1963 Ο Χαφιές Ναι Ναι Ναι Προσαρμογή σεναρίου,
διαλόγοι
[44][45]
1963 Ο μεγάλος τυχοδιώκτης Ναι Ναι Ναι Προσαρμογή σεναρίου,
διαλόγοι
[46][47]
1966 Η δεύτερη πνοή Ναι Ναι Ναι Διάλογοι [48][49]
1967 Ο δολοφόνος με το αγγελικό πρόσωπο Ναι Ναι Ναι Διάλογοι [50][51]
1969 Ο Στρατός των σκιών Ναι Ναι Ναι Διάλογοι [52][53]
1970 Ο Κόκκινος Κύκλος Ναι Ναι Ναι Διάλογοι [54][55]
1972 Ο Μπάτσος Ναι Ναι Ναι Διάλογοι [56][57]
  1. 1,0 1,1 Fichier des personnes décédées mirror. M4wjuostXAHL. Ανακτήθηκε στις 17  Απριλίου 2024.
  2. mymovies.it. 1439. Ανακτήθηκε στις 4  Απριλίου 2022.
  3. (Αγγλικά) www.acmi.net.au. creators/28889.
  4. (Γαλλικά) Βάση δεδομένων Léonore. Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας.
  5. Breitbart, 180.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Jean-Pierre Melville: Life and Work of a Groundbreaking Filmmaking Poet • Cinephilia & Beyond» (στα αγγλικά). Cinephilia & Beyond. 11 April 2017. https://cinephiliabeyond.org/jean-pierre-melville-life-and-work-of-a-groundbreaking-filmmaking-poet/. Ανακτήθηκε στις 18 June 2018. 
  7. Ebert, Roger. «Army of Shadows movie review & film summary (1969) | Roger Ebert». https://www.rogerebert.com/ (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023.  Εξωτερικός σύνδεσμος στο |website= (βοήθεια)
  8. «Arbre». Lisa90.org. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2014. 
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Shatz, Adam (20 June 2019). «Who does that for anyone?». London Review of Books 41 (12). ISSN 0260-9592. https://www.lrb.co.uk/the-paper/v41/n12/adam-shatz/who-does-that-for-anyone. Ανακτήθηκε στις 18 May 2023. 
  10. 10,0 10,1 10,2 Lane, Anthony (1 May 2017). «Jean-Pierre Melville's Cinema of Resistance». The New Yorker. https://www.newyorker.com/magazine/2017/05/01/jean-pierre-melvilles-cinema-of-resistance. Ανακτήθηκε στις 3 August 2022. 
  11. 11,0 11,1 «Army of Shadows» (PDF). The Buffalo Film Seminars. 2 Οκτωβρίου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 13 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2011. 
  12. 12,0 12,1 «All Men Are Guilty: Three Films by Jean-Pierre Melville». MUBI (στα Αγγλικά). 4 Φεβρουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023. 
  13. Peter, Bastian (10 Σεπτεμβρίου 2022). «Cinema Influences ~ Jean-Pierre Melville». swissstreetcollective (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023. 
  14. «From the Melville Archives». The Criterion Collection (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023. 
  15. Hall, Kenneth E. (2009). John Woo’s The Killer (The New Hong Kong Cinema) (στα Αγγλικά). Hong Kong: Hong Kong University Press. ISBN 978-9622099562. 
  16. Woo, John. «Honor, Loyalty, and Friendship: John Woo on Le cercle rouge». The Criterion Collection (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023. 
  17. «The films that inspired Martin Scorsese's 'The Irishman'». faroutmagazine.co.uk (στα Αγγλικά). 4 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023. 
  18. Friel, Patrick (31 Ιουλίου 2018). «Jean-Pierre Melville's brooding cinema surveyed on FilmStruck». Chicago Reader (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023. 
  19. «Tarantino on His Influences: If You Love Cinema You Can't Help but Make a Good Movie». nofilmschool.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023. 
  20. Patterson, John (2014-07-17). «Walter Hill: a life in the fast lane» (στα αγγλικά). The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/film/2014/jul/17/walter-hill-action-movie-interview. Ανακτήθηκε στις 2023-08-07. 
  21. CORLISS, RICHARD (2001-11-26). «Breaking News, Analysis, Politics, Blogs, News Photos, Video, Tech Reviews» (στα αγγλικά). Time. ISSN 0040-781X. https://content.time.com/time/world/article/0,8599,2047726,00.html. Ανακτήθηκε στις 2023-08-07. 
  22. [1]
  23. Zilberman, Alan (18 Νοεμβρίου 2012). «'Red Dawn' Wasn't About the Cold War; It Was About Shooting People». The Atlantic (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023. 
  24. Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα :3.
  25. Ooi, Jason (8 Οκτωβρίου 2016). «Jim Jarmusch Talks Cinephilia, Dilettantes, Love For Sam Fuller, Jean-Pierre Melville & More [NYFF]». The Playlist. 
  26. «Melville retrospective». Alliance Française Bangkok (στα Αγγλικά). 4 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023. 
  27. Quandt, James. «James Quandt on Aki Kaurismäki's Le Havre». www.artforum.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023. 
  28. [email protected], Michael Calleri | (30 Μαρτίου 2023). «ON SCREEN: In John Wick's world of action, nothing succeeds like excess». Lockport Union-Sun & Journal (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023. 
  29. Vincendeau 2003, σελ. 222.
  30. 30,0 30,1 30,2 30,3 30,4 30,5 30,6 Vincendeau 2003, σελ. 261.
  31. Vincendeau 2003, σελ. 223.
  32. Vincendeau 2003, σελ. 225.
  33. «Orphée (1949) Jean Cocteau» (στα French). Bifi.fr. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2016. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  34. Vincendeau 2003, σελ. 226.
  35. Vincendeau 2003, σελ. 227.
  36. Vincendeau 2003, σελ. 228.
  37. Vincendeau 2003, σελ. 229.
  38. «Mimi Pinson (1957) Robert Darène» (στα French). Bifi.fr. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2016. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  39. Vincendeau 2003, σελ. 230.
  40. «Breathless (1959) Jean-Luc Godard» (στα French). Bifi.fr. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2016. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  41. Vincendeau 2003, σελ. 231.
  42. Vincendeau 2003, σελ. 232.
  43. «Landru (1962) Claude Chabrol» (στα French). Bifi.fr. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2016. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  44. Vincendeau 2003, σελ. 233.
  45. Vincendeau 2003, σελ. 234.
  46. Vincendeau 2003, σελ. 236.
  47. Vincendeau 2003, σελ. 237.
  48. Vincendeau 2003, σελ. 238.
  49. Vincendeau 2003, σελ. 239.
  50. Vincendeau 2003, σελ. 242.
  51. Vincendeau 2003, σελ. 243.
  52. Vincendeau 2003, σελ. 244.
  53. Vincendeau 2003, σελ. 245.
  54. Vincendeau 2003, σελ. 246.
  55. Vincendeau 2003, σελ. 247.
  56. Vincendeau 2003, σελ. 248.
  57. Vincendeau 2003, σελ. 249.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]