Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ζανζιβαρινή Επανάσταση

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Επανάσταση της Ζανζιβάρης)
Ζανζιβαρινή Επανάσταση
Ουνγκούτζα και Πέμπα, τα δύο κύρια νησιά της Ζανζιβάρης
Χρονολογία12 Ιανουαρίου 1964
ΤόποςΖανζιβάρη
ΈκβασηΝίκη των επαναστατών
Αντιμαχόμενοι
Αφρικανοί επαναστάτες
Κυβέρνηση της Ζανζιβάρης
Ηγετικά πρόσωπα
Δυνάμεις
600–800 άνδρες[1][2]
Αστυνομικές δυνάμεις της Ζανζιβάρης
Απώλειες
Τουλάχιστον 80 σκοτώθηκαν και 200 τραυματίστηκαν κατά τη διάρκεια της επανάστασης (η πλειοψηφία ήταν Άραβες)[3]
Μετά την επανάσταση σκοτώθηκαν μέχρι και 20.000 πολίτες[4]

Η Ζανζιβαρινή Επανάσταση πραγματοποιήθηκε το 1964 και οδήγησε στην ανατροπή του Σουλτάνου της Ζανζιβάρης και της, ως επι το πλείστον, αποτελούμενης από Άραβες, κυβέρνησής του από ντόπιους Αφρικανούς επαναστάτες. Η Ζανζιβάρη, ένα εθνικώς ανάμικτο κράτος αποτελούμενο από διάφορα νησιά στην ανατολική ακτή της Τανγκανίκα, είχε αποκτήσει την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία το 1963. Ωστόσο, μία σειρά από βουλευτικές εκλογές που προηγήθηκαν της ανεξαρτησίας, είχαν ως αποτέλεσμα η αραβική μειονότητα να παραμείνει στην εξουσία την οποία είχε κληρονομήσει από την πρότερη ύπαρξη της Ζανζιβάρης ως υπερπόντιας κτήσης του Ομάν. Αναστατωμένο από την υποεκπροσώπηση στο κοινοβούλιο παρά το ότι έλαβε το 54% των ψήφων στις εκλογές του Ιουλίου του 1962, το Κόμμα Αφρο-Σιράζι (ASP) συμμάχησε με το αριστερό Κόμμα Ούμα (Umma), και νωρίς το πρωί της 12ης Ιανουαρίου 1964, ο Τζον Οκέλο, μέλος του ASP, κινητοποίησε 600–800 επαναστάτες στο κύριο νησί Ουνγκούτζα. Έχοντας υπερνικήσει τις αστυνομικές δυνάμεις της χώρας και αρπάξει τον οπλισμό τους, οι επαναστάτες προχώρησαν προς την Πόλη της Ζανζιβάρης όπου ανέτρεψαν τον Σουλτάνο και την κυβέρνησή του. Ακολούθησαν αντίποινα εναντίον Αράβων και Νοτιοασιατών πολιτών στο νησί, με τον αριθμό των νεκρών να αμφισβητείται, κυμαινόμενος σύμφωνα με εκτιμήσεις από μερικές εκατοντάδες έως 20.000 άτομα. Ο μετριοπαθής ηγέτης του ASP Αμπέιντ Αμάνι Καρούμε έγινε ο νέος πρόεδρος της χώρας, ενώ δόθηκαν κυβερνητικές θέσεις και σε μέλη του κόμματος Ούμα.

Οι εμφανείς κομμουνιστικοί δεσμοί της νέας κυβέρνησης ανησύχησαν τη Δύση και καθώς η Ζανζιβάρη βρισκόταν στη βρετανική σφαίρα επιρροής, η βρετανική κυβέρνηση κατάρτισε μια σειρά από σχέδια παρέμβασης. Ωστόσο, η φοβούμενη κομμουνιστική κατάληψη δεν υλοποιήθηκε ποτέ και εφόσον οι Βρετανοί και Αμερικανοί υπήκοοι μεταφέρθηκαν επιτυχώς, τα σχέδια παρέμβασης δεν εφαρμόστηκαν. Εν τω μεταξύ οι δυνάμεις του ανατολικού μπλοκ, Κίνα, Ανατολική Γερμανία και Σοβιετική Ένωση σύναψαν φιλικές σχέσεις με τη νέα κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας τη χώρα και στέλνοντας συμβούλους. Ο Καρούμε διαπραγματεύτηκε επιτυχώς τη συνένωση της Ζανζιβάρης με την Τανγκανίκα, προς σχηματισμό του νέου κράτους της Τανζανίας, κίνηση που σχολιάστηκε από τα μέσα της εποχής ως προσπάθεια να αποτραπεί ο κομμουνιστικός έλεγχος της Ζανζιβάρης. Η επανάσταση έβαλε τέλος στα 200 χρόνια αραβικής κυριαρχίας της Ζανζιβάρης και μνημονεύεται κάθε χρόνο στο νησί με επετειακούς εορτασμούς και δημόσια αργία.

Υπόβαθρο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Αρχιπέλαγος της Ζανζιβάρης, σήμερα τμήμα της ανατολικοαφρικανικής δημοκρατίας της Τανζανία, είναι μία ομάδα νησιών στον Ινδικό Ωκεανό κοντά στις ακτές της Τανγκανίκας. Αποτελείται από το κύριο νησί Ουνγκούτζα (γνωστό και ως Ζανζιβάρη) στα νότια, το μικρότερο νησί Πέμπα στα βόρεια και αρκετές μικρότερες νησίδες. Με μεγάλη ιστορία αραβικής κυριαρχίας που χρονολογείται από το 1698, η Ζανζιβάρη ήταν υπερπόντια περιοχή του Ομάν μέχρι που απέκτησε ανεξαρτησία υπό τον δικό της Σουλτάνο.[5] Το 1890 κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αλί ιμπν Σαίντ, η Ζανζιβάρη έγινε βρετανικό προτεκτοράτο,[6] και αν και ποτέ δεν βρίσκονταν υπό άμεση βρετανική κυριαρχία θεωρούνταν τμήμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.[7]

Το 1964 η χώρα ήταν συνταγματική μοναρχία κυβερνώμενη από τον Σουλτάνο Τζαμσίντ μπιν Αμπντουλά.[8] Η Ζανζιβάρη είχε πληθυσμό περίπου 230.000 Αφρικανούς, μερικοί από τους οποίους ισχυρίζονταν ότι ήταν περσικής καταγωγής, γνωστοί τοπικά ως Σιράζι,[9] ενώ υπήρχαν ακόμα σημαντικές μειονότητες 50.000 Αράβων και 20.000 Νοτιοασιατών που κυριαρχούσαν στις επιχειρήσεις και το εμπόριο.[9] Οι διάφορες εθνικές ομάδες είχαν αρχίσει να αναμιγνύονται και οι διαφορές μεταξύ τους αμβλύνονταν.[8] Σύμφωνα με ένα ιστορικό, ένας σημαντικός ρόλος για τη γενικότερη υποστήριξη του Σουλτάνου Τζαμσίντ ήταν η εθνική ποικιλομορφία της οικογένειάς του.[8] Ωστόσο, οι αραβικής καταγωγής κάτοικοι του νησιού ήταν οι κύριοι γαιοκτήμονες, και ήταν εν γένει πλουσιότεροι από τους Αφρικανούς.[10] Τα κύρια πολιτικά κόμματα ήταν κατά μεγάλο μέρος οργανωμένα σε εθνική βάση, με τους Άραβες να κυριαρχούν στο Εθνικιστικό Κόμμα της Ζανζιβάρης (ZNP) και τους Αφρικανούς στο Κόμμα Αφρο-Σιράζι (ASP).[8]

Τον Ιανουάριο του 1961, ως μέρος της διαδικασίας αποαποικιοποίησης, οι βρετανικές αρχές θέσπισαν εκλογικές περιφέρειες και διεξήγαγαν δημοκρατικές εκλογές.[10] Αμφότερα τα ASP και ZNP κέρδισαν 11 από τις 22 συνολικές έδρες του Κοινοβουλίου της Ζανζιβάρης,[8] έτσι έγιναν νέες εκλογές τον Ιούνιο όπου πλέον ο αριθμός των εδρών είχε αυξηθεί σε 23. Το ZNP συνασπίστηκε με το Λαϊκό Κόμμα της Ζανζιβάρης και της Πέμπα (ZPPP) και αυτή τη φορά κατέλαβε 13 έδρες, ενώ το ASP παρόλο που έλαβε περισσότερες ψήφους, κέρδισε μόλις 10 έδρες.[8] Ο ASP κατάγγειλε εκλογική απάτη και ξέσπασαν ταραχές, με αποτέλεσμα 68 θανάτους.[8] Για τη διατήρηση του ελέγχου, η κυβέρνηση συνασπισμού έθεσε εκτός νόμου τα πιο ριζοσπαστικά κόμματα της αντιπολίτευσης, γεμίζοντας τις δημόσιες υπηρεσίες με δικούς της ανθρώπους και πολιτικοποίησε την αστυνομία.[10]

Το 1963, με τον αριθμό των κοινοβουλευτικών εδρών αυξημένο σε 31, μια νέα εκλογική αναμέτρηση είχε τα ίδια αποτελέσματα με αυτά του 1961. Λόγω της κατανομής των εκλογικών περιφερειών, το ASP, υπό την ηγεσία του Αμπέιντ Αμάνι Καρούμε, κέρδισε το 54 τοις εκατό των ψήφων αλλά μόλις 13 έδρες,[11] ενώ το ZNP/ZPPP κέρδισε τις υπόλοιπες ενδυναμώνοντας τη θέση του στην εξουσία.[10] Το Κόμμα Ούμα, που ιδρύθηκε την ίδια χρονιά από δυσαρεστημένους Άραβες ριζοσπάστες σοσιαλιστές υποστηρικτές του ZNP,[12] τέθηκε εκτός νόμου, και όλοι οι αστυνομικοί με καταγωγή από την Αφρικανική ενδοχώρα παύθηκαν.[11][13] Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια μεγάλους μέρους της μοναδικής δύναμης ασφαλείας του νησιού, ενώ δημιούργησε και μία οργισμένη ομάδα στρατιωτικώς εκπαιδευμένων ανδρών, με γνώση των αστυνομικών κτηρίων, εξοπλισμού και τακτικών.[14]

Η πλήρης ανεξαρτησία από τη Βρετανία παραχωρήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 1963, με τον συνασπισμό ZNP/ZPPP στην κυβέρνηση. Η κυβέρνηση ζήτησε αμυντική συμφωνία από το Ηνωμένο Βασίλειο, ζητώντας τη στάθμευση ενός τάγματος Βρετανικών στρατευμάτων στο νησί, με καθήκοντα εσωτερικής ασφάλειας,[2] αλλά αυτό δεν έγινε δεκτό καθώς θεωρήθηκε ανάρμοστο για τα βρετανικά στρατεύματα να αναμιγνύονται με την τήρηση της τάξης τόσο σύντομα μετά την ανεξαρτησία.[2] Αναφορές της βρετανικής κατασκοπείας προέβλεψαν ότι είναι πολύ πιθανό στο άμεσο μέλλον να ξεσπάσουν πολιτικές αναταραχές, συνοδευόμενες από αυξανόμενη κομμουνιστική δραστηριότητα και ότι η άφιξη βρετανικών στρατευμάτων θα επιδείνωνε την όλη κατάσταση.[2] Εντούτοις, πολλοί ξένοι υπήκοοι παρέμειναν στο νησί, συμπεριλαμβανομένων και 130 Βρετανών, υπαλλήλων της Ζανζιβαρινής κυβέρνησης.[15]

Επανάσταση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γύρω στις 3:00 π.μ. (τοπική ώρα) στις 12 Ιανουαρίου 1964, 600–800 ελαφρά οπλισμένοι, κυρίως Αφρικανοί επαναστάτες, βοηθούμενοι από μερικούς προσφάτως απολυμένους αστυνομικούς, επιτέθηκαν στα αστυνομικά τμήματα της Ουνγκούτζα, σε αμφότερα τα δύο αστυνομικά οπλοστάσια και στον ραδιοφωνικό σταθμό.[1][2] Οι Άραβες που αντικατέστησαν τους απολυμένους στην αστυνομία δεν είχαν εκπαιδευτεί σχεδόν καθόλου και παρά το ότι αντέδρασαν με μηχανοκίνητη δύναμη, σύντομα υπερνικήθηκαν.[1][16] Οι επαναστάτες οπλίστηκαν με εκατοντάδες αυτόματα τυφέκια, υποπολυβόλα και όπλα μπρεν και κατέλαβαν στρατηγικά κτήρια στην πρωτεύουσα, Πόλη της Ζανζιβάρης.[17][18] Μέσα σε έξι ώρες από το ξέσπασμα των εχθροπραξιών, ο τηλεγραφικός σταθμός και τα κύρια κυβερνητικά κτήρια ήταν υπό επαναστατικό έλεγχο, και ο μοναδικός αεροδιάδρομος του νησιού καταλήφθηκε στις 2:18 μμ.[17][18] Ο Σουλτάνος μαζί με τον πρωθυπουργό Μουχάμαντ Σάμπτε Χαμάντι και μέλη του υπουργικού συμβουλίου διέφυγαν από το νησί με το βασιλικό κότερο Seyyid Khalifa,[18][19] ενώ το παλάτι του Σουλτάνου και άλλα περιουσιακά του στοιχεία κατασχέθηκαν από την επαναστατική κυβέρνηση.[3] Τουλάχιστον 80 άνθρωποι σκοτώθηκαν και περίπου 200 τραυματίστηκαν, η πλειονότητα των οποίων ήταν Άραβες, κατά τη διάρκεια των 12ωρων οδομαχιών που ακολούθησαν.[3] 61 Αμερικανοί πολίτες, συμπεριλαμβανομένων 16 ανδρών που επάνδρωναν σταθμό παρακολούθησης δορυφόρων της ΝΑΣΑ, αναζήτησαν άσυλο στην Αγγλική Λέσχη της Πόλης της Ζανζιβάρης, και τέσσερις Αμερικανοί δημοσιογράφοι τέθηκαν υπό περιορισμό από τη νέα κυβέρνηση του νησιού.[18][20]

Σύμφωνα με την επίσημη Ζανζιβαρινή ιστορία, η επανάσταση είχε σχεδιαστεί και καθοδηγηθεί από τον ηγέτη του ASP, Αμπέιντ Αμάνι Καρούμε.[2] Ωστόσο, εκείνη την εποχή ο Καρούμε βρίσκονταν στην Αφρικανική ενδοχώρα καθώς και ο ηγέτης του απαγορευμένου κόμματος Umma, Αμπντουλραμάν Μουχάμαντ Μπάμπου (Abdulrahman Muhammad Babu).[19] Ο γεννημένος στην Ουγκάντα, γραμματέας του σκέλους του ASP στην Πέμπα, Τζον Οκέλο, έστειλε τον Καρούμε στην ενδοχώρα για τη διασφάλιση της ασφάλειάς του.[1][19] Ο Οκέλο έφτασε στη Ζανζιβάρη από την Κένυα το 1959,[8] ισχυριζόμενος ότι ήταν αρχιστράτηγος των Κενυατών ανταρτών κατά την εξέγερση των Μάου Μάου, παρόλο που πρακτικά δεν είχε στρατιωτική εμπειρία.[1] Ισχυρίζονταν ότι είχε ακούσει μια φωνή που του έδωσε διαταγή, ως Χριστιανός, να ελευθερώσει τους Ζανζιβαρινούς από τους Άραβες,[8] και ήταν ο ίδιος που οδήγησε τους επαναστάτες—κυρίως άνεργα μέλη της Ένωσης Νεολαίας Αφρο-Σιράζι—στις 12 Ιανουαρίου.[2][13] Ένας σχολιαστής έκανε περαιτέρω υποθέσεις ότι πιθανώς ο Οκέλο, και η Ένωση Νεολαίας, είχαν σχεδιάσει την επανάσταση.[2]

Συνέπειες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σχηματίστηκε Επαναστατικό Συμβούλιο από τα κόμματα ASP και Umma με ρόλο προσωρινής κυβέρνησης, με τον Καρούμε επικεφαλής του συμβουλίου ως Πρόεδρο και τον Μπαμπού ως Υπουργό Εξωτερικών.[19] Η χώρα μετονομάστηκε σε Λαϊκή Δημοκρατία της Ζανζιβάρης και της Πέμπα,[1] ενώ οι πρώτες πράξεις της νέας κυβέρνησης ήταν να εξορίσει μονίμως τον Σουλτάνο και να θέσει εκτός νόμου τα κόμματα ZNP και ZPPP.[3] Προσπαθώντας να κρατήσει αποστάσεις από τον ασταθή Οκέλο, ο Καρούμε τον απομάκρυνε σιωπηλά από την πολιτική σκηνή, ωστόσο του επιτράπηκε να κρατήσει τον τίτλο του αρχιστράτηγου που ο ίδιος είχε απονείμει στον εαυτό του.[1][19] Εντούτοις οι επαναστάτες του Οκέλο επιδόθηκαν σύντομα σε αντίποινα ενάντια στους Άραβες και του Ασιάτες της Ουνγκούτζα, διαπράττοντας ξυλοδαρμούς, βιασμούς, δολοφονίες, και επιθέσεις σε περιουσίες.[1][19] Ο Οκέλο ισχυρίστηκε σε ραδιοφωνικές ομιλίες του ότι φυλακίστηκαν ή σκοτώθηκαν δεκάδες χιλιάδες «εχθροί και ανδρείκελα»,[1] αλλά οι πραγματικές εκτιμήσεις του αριθμού των νεκρών ποικίλουν πολύ, από μερικές εκατοντάδες έως 20.000. Μερικές δυτικές εφημερίδες έδωσαν αριθμούς τις τάξης των 2.000–4.000,[20][21] ενώ τα μεγαλύτερα νούμερα ενδεχομένως φουσκώθηκαν από τις εκπομπές του Οκέλο και από υπερβολικές αναφορές Δυτικών και Αραβικών μέσων ενημέρωσης.[1][4][22] Η θανάτωση των αιχμάλωτων Αράβων και η ταφή τους σε μαζικούς τάφους κινηματογραφήθηκε από Ιταλικό συνεργείο σε ελικόπτερο, για το Africa Addio και αποτελεί το μοναδικό γνωστό οπτικό τεκμήριο των φόνων.[23] Πολλοί Άραβες διέφυγαν στο Ομάν,[4] ενώ με εντολή του Οκέλο δεν πειράχτηκαν Ευρωπαίοι.[19] Η μετεπαναστατική βία δεν διαδόθηκε στη νήσο Πέμπα.[22]

Στις 3 Φεβρουαρίου αποκαταστάθηκε τελικά η ομαλότητα στη Ζανζιβάρη, και ο Καρούμε είχε γίνει ευρέως αποδεκτός ως πρόεδρος.[24] Η αστυνομία επανήλθε στους δρόμους, τα λεηλατημένα καταστήματα ξανάνοιγαν, ενώ οι πολίτες άρχισαν να παραδίδουν τα αδήλωτα όπλα.[24] Η επαναστατική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι οι πολιτικοί κρατούμενοι, που αριθμούσαν τους 500, θα δικάζονταν σε ειδικά δικαστήρια. Ο Οκέλο οργάνωσε τη Στρατιωτική Δύναμη Ελευθερίας (Freedom Military Force, FMF), μια παραστρατιωτική μονάδα αποτελούμενη από υποστηρικτές του η οποία περιπολούσε τους δρόμους και λεηλατούσε περιουσίες Αράβων.[25][26] Η συμπεριφορά των υποστηρικτών του Οκέλο, η βίαιη ρητορική του, η Ουγκαντανή προφορά του και η χριστιανική του πίστη, τον αποξένωσαν από πολλούς μετριοπαθείς Ζανζιβαρινούς και Μουσουλμάνους του ASP,[27] και μέχρι τον Μάρτιο πολλά μέλη του FMF είχαν αφοπλιστεί από υποστηρικτές του Καρούμε και την πολιτοφυλακή του Κόμματος Umma. Στις 11 Μαρτίου αφαιρέθηκε ο βαθμός του αρχιστράτηγου από τον Οκέλο,[26][27][28] ενώ του αρνήθηκε η είσοδος στη χώρα μετά από ένα ταξίδι του στην ενδοχώρα. Εξορίστηκε στην Τανγκανίκα και αργότερα στην Κένυα, πριν επιστρέψει εξαντλημένος στη γενέτειρά του, Ουγκάντα.[27]

Τον Απρίλιο η κυβέρνηση ίδρυσε τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (People's Liberation Army, PLA) και ολοκλήρωσε τον αφοπλισμό των υπολοίπων ανδρών του FMF του Οκέλο.[27] Στις 26 Απριλίου ο Καρούμε ανακοίνωσε ότι διαπραγματεύεται ένωση με την Τανγκανίκα για τον σχηματισμό του νέου κράτους της Τανζανίας.[29] Η ένωση θεωρήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης της εποχής ως μέσο αποτροπής της κομμουνιστικής κατάληψης της Ζανζιβάρης. Τουλάχιστον ένας ιστορικός υποστηρίζει ότι ενδεχομένως ήταν μια προσπάθεια του Καρούμε, ενός μετριοπαθούς σοσιαλιστή να περιορίσει το ριζοσπαστικά αριστερό κόμμα Umma.[25][29][30] Ωστόσο πολλές από τις σοσιαλιστικές πολιτικές του κόμματος Umma στην υγεία, την εκπαίδευση και την κοινωνική πρόνοια υιοθετήθηκαν από την κυβέρνηση.[22]

Ξένη αντίδραση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις στην Κένυα ενημερώθηκαν για την επανάσταση στις 4:45 πμ στις 12 Ιανουαρίου και κατόπιν αίτησης του Σουλτάνου τέθηκαν σε ετοιμότητα 15 λεπτών ώστε να επιχειρήσουν επίθεση στο αεροδρόμιο της Ζανζιβάρης.[1][31] Ωστόσο ο Βρετανός Ύπατος Αρμοστής στη Ζανζιβάρη Timothy Crosthwait, ανέφερε ότι δεν υπήρξε περίπτωση επιθέσεων εναντίον Βρετανών υπηκόων και συμβούλεψε ενάντια στη βρετανική εμπλοκή. Ως αποτέλεσμα αυτού, τα βρετανικά στρατεύματα στην Κένυα τέθηκαν πλέον σε τετράωρη ετοιμότητα αργότερα το ίδιο απόγευμα. Ο Crosthwait αποφάσισε να μην εγκρίνει άμεση απομάκρυνση των Βρετανών πολιτών, καθώς πολλοί κατείχαν σημαντικές κυβερνητικές θέσεις και η ξαφνική απομάκρυνσή τους θα είχε αποτέλεσμα περαιτέρω αποδιοργάνωση της οικονομίας και της κυβέρνησης της χώρας.[31] Για να αποφύγουν ενδεχόμενη αιματοχυσία, οι Βρετανοί συμφώνησαν σε ένα χρονοδιάγραμμα με τον Καρούμε για οργανωμένη απομάκρυνση των Βρετανών πολιτών.

Μέσε σε λίγες ώρες από το ξέσπασμα της επανάστασης, ο Αμερικανός πρέσβης έδωσε την έγκριση για την απομάκρυνση των Αμερικανών πολιτών από το νησί, ενώ ένα αντιτορπιλικό του αμερικανικού ναυτικού, το USS Manley, έφτασε στις 13 Ιανουαρίου.[32] Το Manley έδεσε στο λιμάνι της Πόλης της Ζανζιβάρης, αλλά καθώς οι ΗΠΑ δεν είχαν εξασφαλίσει την άδεια του Επαναστατικού Συμβουλίου για την εκκένωση, το πλοίο αντιμετώπισε ομάδα ένοπλων ανδρών.[32] Η άδεια τελικά δόθηκε στις 15 Ιανουαρίου, αλλά οι Βρετανοί θεώρησαν αυτή την αντιπαράθεση ως την αιτία της επακόλουθης κακής προαίρεσης εναντίον των Δυτικών δυνάμεων στη Ζανζιβάρη.[33]

Οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών πίστευαν ότι η επανάσταση είχε οργανωθεί από κομμουνιστές οι οποίοι είχαν προμηθευτεί όπλα από χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Η υποψία αυτή ενδυναμώθηκε από τον διορισμό του Μπαμπού ως υπουργού εξωτερικών και του Αμπτουλά Κασίμ Χάνγκα ως πρωθυπουργού, αμφότεροι γνωστοί αριστεροί με πιθανές κομμουνιστικές διασυνδέσεις.[1] Η Βρετανία πίστευε ότι αυτοί οι δύο ήταν στενοί εταίροι του Υπουργού Εξωτερικών της Τανγκανίκα, και ότι πρώην μέλη του συντάγματος Tanganyika Rifles ήταν στη διάθεση της επανάστασης.[1] Μερικά μέλη του κόμματος Umma φορούσαν κουβανέζικες στρατιωτικές στολές και είχαν γένια στο στυλ του Φιντέλ Κάστρο, το οποίο θεωρήθηκε ως ένδειξη για ενδεχόμενη κουβανική υποστήριξη της επανάστασης.[34] Ωστόσο αυτή η πρακτική ξεκίνησε από μέλη που επάνδρωναν τα γραφεία του ZNP στην Κούβα και έγινε κοινή συνήθεια ανάμεσα στα αντιπολιτευόμενα μέλη του κόμματος τους μήνες πριν την επανάσταση.[34] Η αναγνώριση της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας (η πρώτη Αφρικανική κυβέρνηση που το έπραξε) και της Βόρειας Κορέας ήταν επιπλέον στοιχεία για τις δυτικές δυνάμεις ότι η Ζανζιβάρη βρίσκονταν κοντά στο ανατολικό μπλοκ.[26] Μόλις έξι μέρες μετά την επανάσταση οι New York Times έγραψαν ότι η Ζανζιβάρη «ήταν στο όριο ώστε να γίνει η Κούβα της Αφρικής», αλλά στις 26 Ιανουαρίου αρνήθηκε ότι υπήρχε ενεργή κομμουνιστική εμπλοκή.[20][35] Η Ζανζιβάρη συνέχισε να λαμβάνει βοήθεια από κομμουνιστικές χώρες και τον Φεβρουάριο έγινε γνωστό ότι λάμβανε σύμβουλους από την ΕΣΣΔ, την Ανατολική Γερμανία και την Κίνα.[36] Την ίδια στιγμή, η δυτική επιρροή ελαττώνονταν και τον Ιούλιο του 1964 μόνο ένας Βρετανός, ένας οδοντίατρος, παρέμενε στην υπηρεσία της Ζανζιβαρινής κυβέρνησης.[15] Λέγεται ότι ο ισραηλινός αρχικατάσκοπος David Kimche ήταν υποστηρικτής της επανάστασης[37] ενώ βρίσκονταν στη Ζανζιβάρη την ημέρα της επανάστασης.[38]

Ο εκτοπισμένος Σουλτάνος έκανε ανεπιτυχή έκκληση στην Κένυα και την Τανγκανίκα για στρατιωτική βοήθεια,[31] παρόλο που η Τανγκανίκα έστειλε 100 παραστρατιωτικούς στη Ζανζιβάρη για την αντιμετώπιση της εξέγερσης.[1] Εκτός από το σύνταγμα Tanganyika Rifles (πρώην αποικιακό King's African Rifles), η αστυνομία ήταν η μόνη ένοπλη δύναμη στην Τανγκανίκα, και στις 20 Ιανουαρίου η απουσία της αστυνομίας οδήγησε στην ανταρσία του συντάγματος.[1] Δυσαρεστημένοι από τους χαμηλούς μισθούς τους και από την αργή διαδικασία αντικατάστασης των Βρετανών αξιωματικών με Αφρικανούς,[39] με την ανταρσία τους έδωσαν το έναυσμα για παρόμοιες ανταρσίες στην Ουγκάντα και την Κένυα. Ωστόσο, η τάξη αποκαταστάθηκε γρήγορα στην Αφρικανική ενδοχώρα χωρίς σοβαρά συμβάντα από τον Βρετανικό Στρατό και τους Βασιλικούς Πεζοναύτες.[40]

Η πιθανή εμφάνιση ενός αφρικανικού κομμουνιστικού κράτους παρέμεινε πηγή ανησυχίας στη Δύση. Τον Φεβρουάριο, η Βρετανική Επιτροπή Άμυνας και Υπερπόντιας Πολιτικής δήλωσε ότι, ενώ τα Βρετανικά εμπορικά συμφέροντα στη Ζανζιβάρη ήταν «ελάχιστα» και η επανάσταση ήταν «μη σημαντική», η πιθανότητα παρέμβασης έπρεπε να διατηρηθεί.[41] Η επιτροπή ήταν ανήσυχη με το ενδεχόμενο να μετατραπεί η Ζανζιβάρη σε κέντρο προαγωγής του κομμουνισμού στην Αφρική, κατά τον τρόπο της Κούβας στην Αμερική.[41] Η Βρετανία, το μεγαλύτερο μέρος της Κοινοπολιτείας, και οι ΗΠΑ δεν αναγνώριζαν το νέο καθεστώς μέχρι τις 23 Φεβρουαρίου, οπότε και είχε ήδη αναγνωριστεί από το κομμουνιστικό μπλοκ.[42] Σύμφωνα με τη γνώμη του Crosthwait, αυτό συνέβαλε στο να ευθυγραμμιστεί η Ζανζιβάρη με τη Σοβιετική Ένωση. Ο Crosthwait και το προσωπικό του απελάθηκαν από τη χώρα στις 20 Φεβρουαρίου και του επιτράπηκε να επιστρέψουν μετά την αναγνώριση της χώρας.[42]

Βρετανική στρατιωτική αντίδραση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
RFA Hebe

Μετά την απομάκρυνση των πολιτών της στις 13 Ιανουαρίου, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δήλωσε ότι αναγνωρίζει ότι η Ζανζιβάρη βρίσκεται εντός της Βρετανικής σφαίρας επιρροής, και ότι δεν θα παρενέβαινε.[43] Ωστόσο οι ΗΠΑ παρότρυναν τη Βρετανία να συνεργαστεί με τις άλλες χώρες της Ανατολικής Αφρικής για την αποκατάσταση της τάξης.[43] Το πρώτο βρετανικό στρατιωτικό σκάφος που έφτασε στην περιοχή ήταν το αναγνωριστικό πλοίο HMS Owen, το οποίο αναχώρησε από τις ακτές της Κένυα και έφτασε το απόγευμα στις 12 Ιανουαρίου.[33] Το Owen συναντήθηκε στις 15 Ιανουαρίου με τη φρεγάτα Rhyl και το βοηθητικό πλοίο Hebe. Ενώ το ελαφρώς οπλισμένο Owen παρείχε στους επαναστάτες μια διακριτική υπόμνηση της Βρετανικής στρατιωτικής δύναμης το Hebe και το Rhyl στάλθηκαν για άλλους λόγους.[33] Λόγω ανακριβών αναφορών ότι η κατάσταση στη Ζανζιβάρη επιδεινώνονταν, Rhyl μετέφερε ένα λόχο από το πρώτο τάγμα του Συντάγματος Staffordshire από την Κένυα, η αναχώρηση του οποίου καλύφθηκε ευρέως από κενυατικά μέσα, γεγονός που δυσχέρανε τις διαπραγματεύσεις με τη Ζανζιβάρη.[33] Το Hebe είχε μόλις τελειώσει με το άδειασμα εφοδίων από τη ναυτική αποθήκη στη Μομπάσα και ήταν φορτωμένο με όπλα και εκρηκτικά. Παρά το γεγονός ότι το Επαναστατικό Συμβούλιο δεν είχε γνώση για τη φύση του φορτίου του Hebe, η άρνηση του Βασιλικού Ναυτικού να επιτρέψει έρευνα του πλοίου δημιούργησε υποψίες και κυκλοφόρησαν φήμες ότι ήταν αποβατικό πλοίο.[33]

HMS Centaur

Μια μερική απομάκρυνση Βρετανών πολιτών ολοκληρώθηκε στις 17 Ιανουαρίου,[44] όταν οι στρατιωτικές ταραχές στην Ανατολική Αφρική οδήγησαν το Rhyl στην Τανγκανίκα έτσι ώστε τα στρατεύματα που μετέφερε να βοηθήσουν στην καταστολή της ανταρσίας. Ως αντικατάσταση, φορτώθηκε ένας λόχος από τους Gordon Highlanders στο Owen ώστε να είναι δυνατή μία στρατιωτική παρέμβαση αν κρίνονταν αναγκαίο.[45] Τα αεροπλανοφόρα Centaur και Victorious μεταφέρθηκαν στην περιοχή ως μέρος της Επιχείρησης Παρθενών.[42] Παρόλο που ποτέ δεν τέθηκε σε εφαρμογή, το σχέδιο Παρθενών σχεδιάστηκε ως προληπτική δράση σε περίπτωση που ο Οκέλο ή το κόμμα Ούμα αποπειρώνταν να καταλάβουν την εξουσία από τους πιο μετριοπαθείς του ASP.[27] Εκτός από τα δύο αεροπλανοφόρα το σχέδιο περιλάμβανε και τρία αντιτορπιλικά, το Owen, 13 ελικόπτερα, 21 μεταγωγικά και αναγνωριστικά αεροσκάφη, το δεύτερο τάγμα των Σκωτσέζων Φρουρών, την 45 Commando των Βασιλικών Πεζοναυτών και ένα λόχο του δεύτερου τάγματος του Συντάγματος Αλεξιπτωτιστών. Το νησί Ουνγκούτζα και το αεροδρόμιό του θα καταλαμβάνονταν με επίθεση αλεξιπτωτιστών και ελικοπτέρων, και θα ακολουθούσε κατάληψη της νήσου Πέμπα. Το Σχέδιο Παρθενών ήταν η μεγαλύτερη βρετανική από αέρος και αμφίβια επιχείρηση από την Κρίση του Σουέζ.[27]

Μετά την αποκάλυψη ότι οι επαναστάτες ενδεχομένως να είχαν λάβει εκπαίδευση στο κομμουνιστικό μπλοκ η Επιχείρηση Παρθενών αντικαταστάθηκε από την Επιχείρηση Μπόρις. Αυτή προέβλεπε επιδρομή αλεξιπτωτιστών στην Ουνγκούτζα από την Κένυα, αλλά αργότερα εγκαταλείφθηκε λόγω ανεπαρκούς ασφάλειας στην Κένυα καθώς και την αντίθεση της κυβέρνησης της Κένυα στη χρήση των αεροδρομίων της.[46] Στη θέση της σχεδιάστηκε η Επιχείρηση Φίνερι, η οποία περιλάμβανε επιδρομή ελικοπτέρων των Βασιλικών Πεζοναυτών από το HMS Bulwark που στάθμευε στη Μέση Ανατολή.[30] Καθώς το Bulwark βρίσκονταν εκτός της περιοχής, η εκκίνηση της Επιχείρησης Φίνερι θα απαιτούσε 14 ημέρες, έτσι για το ενδεχόμενο να απαιτείται πιο άμεση επέμβαση, είχαν τοποθετηθεί κατάλληλες δυνάμεις ικανές να δράσουν εντός 24 ωρών ώστε με μικρότερης έκτασης επιχείρηση να προστατεύσουν τους Βρετανούς πολίτες.[30]

Με την ένωση της Τανγκανίκα και της Ζανζιβάρης στις 23 Απριλίου υπήρξαν ανησυχίες ότι το κόμμα Ούμα θα επιχειρούσε πραξικόπημα. Η Επιχείρηση Σεντ σχεδιάστηκε για παρέμβαση αν κάτι τέτοιο συνέβαινε.[30] Το Σεντ περιλάμβανε ένα τάγμα με αναγνωριστικά οχήματα τα οποία θα αερομεταφέρονταν στο νησί ώστε να καταλάβουν το αεροδρόμιο και να προστατέψουν την κυβέρνηση του Καρούμε.[47] Ωστόσο ο κίνδυνος για εξέγερση λόγω της συνένωσης πέρασε σύντομα και έτσι στις 29 Απριλίου τα στρατεύματα που προορίζονταν για την Επιχείρηση Σεντ μείωσαν την ετοιμότητά τους στις 24 ώρες. Την ίδια μέρα ακυρώθηκε η Επιχείρηση Φίνερι.[47] Η ανησυχία ωστόσο για πιθανό πραξικόπημα παρέμεινε, και έτσι γύρω στις 23 Σεπτεμβρίου η Επιχείρηση Σεντ αντικαταστάθηκε με το Σχέδιο Τζιράλντα, το οποίο προέβλεπε τη χρήση βρετανικών στρατευμάτων από το Άντεν και την Άπω Ανατολή αν το κόμμα Ούμα επιχειρούσε να ανατρέψει τον πρόεδρο της Τανζανίας Τζούλιους Νιερέρε.[48] Ένα τάγμα πεζικού, τακτική μονάδα διοίκησης και στοιχεία των Βασιλικών Πεζοναυτών θα στέλνονταν στη Ζανζιβάρη διεξάγοντας αμφίβια επίθεση, υποστηριζόμενοι από στρατεύματα που θα έφταναν από βάσεις στην Κένυα ή το Άντεν, ώστε να διατηρούσαν τον νόμο και την τάξη.[49] Το σχέδιο Τζιράλντα αποσύρθηκε τον Δεκέμβριο θέτοντας τέλος στα σχέδια των Βρετανών για στρατιωτική παρέμβαση στη χώρα.[50]

Κληρονομιά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Πρόεδρος Αμάνι Αμπέιντ Καρούμε, γιος του Αμπέιντ Καρούμε, συμμετέχοντας σε στρατιωτική παρέλαση για τον εορτασμό της 40ης επετείου της επανάστασης

Μία από τις κύριες επιπτώσεις της επανάστασης στη Ζανζιβάρη ήταν η αφαίρεση της εξουσίας από την Αραβική και Ασιατική άρχουσα τάξη η οποία την κατείχε για περίπου 200 χρόνια.[51][52] Παρά την ένωση με την Τανγκανίκα η Ζανζιβάρη διατήρησε το Επαναστατικό Συμβούλιο και τη Βουλή των Αντιπροσώπων η οποία μέχρι το 1992 ήταν μονοκομματική και έχει εξουσία σε εσωτερικά ζητήματα.[53] Στην τοπική κυβέρνηση ηγείται ο Πρόεδρος της Ζανζιβάρης, με τον Καρούμε να είναι ο πρώτος που ανέλαβε το αξίωμα. Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε την επιτυχία της επανάστασης για να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις στο νησί. Πολλές από αυτές είχαν να κάνουν με την αφαίρεση της δύναμης από τους Άραβες, για παράδειγμα οι δημόσιες υπηρεσίες της Ζανζιβάρης έγιναν σχεδόν αποκλειστικά αφρικανικός οργανισμός ενώ η γη αναδιανεμήθηκε από τους Άραβες στους Αφρικανούς.[51] Ωστόσο η επαναστατική κυβέρνηση εισήγαγε κοινωνικές μεταρρυθμίσεις όπως τη δωρεάν υγειονομική περίθαλψη και το άνοιγμα του εκπαιδευτικού συστήματος στους Αφρικανούς μαθητές, οι οποίοι αποτελούσαν μόλις το 12% πριν την επανάσταση.[51]

Η κυβέρνηση αναζήτησε βοήθεια από τη Σοβιετική Ένωση, την Ανατολική Γερμανία και την Κίνα για τη χρηματοδότηση διαφόρων πρότζεκτ και στρατιωτική καθοδήγηση.[51] Η αποτυχία διαφόρων πρότζεκτ υποστηριζόμενων από την Ανατολική Γερμανία, όπως το New Zanzibar Project, ένα σχέδιο αστικής αναμόρφωσης του 1968 για την παροχή διαμερισμάτων σε όλους τους Ζανζιβαρινούς, οδήγησε τη Ζανζιβάρη στο να επικεντρωθεί στην Κινεζική βοήθεια.[54][55] Η μετεπαναστατική κυβέρνηση της Ζανζιβάρης κατηγορήθηκε για δρακόντειο έλεγχο στις ατομικές ελευθερίες και τα ταξίδια καθώς και την εξάσκηση νεποτισμού στην ανάθεση πολιτικών και βιομηχανικών αξιωμάτων, ενώ η νέα Τανζανιανή κυβέρνηση δεν ήταν ικανή να παρέμβει.[56][57] Η δυσαρέσκεια με την κυβέρνηση κορυφώθηκε με τη δολοφονία του Καρούμε στις 7 Απριλίου 1972, η οποία ακολουθήθηκε από εβδομάδες μαχών μεταξύ κυβερνητικών και αντικυβερνητικών δυνάμεων.[58] Πολυκομματικό σύστημα εγκαθιδρύθηκε το 1992, αλλά στη Ζανζιβάρη επιμένουν οι κατηγορίες για διαφθορά και εκλογική νοθεία.[53][59]

Η ίδια η επανάσταση παραμένει γεγονός ενδιαφέροντος για τους Ζανζιβαρινούς και τους ακαδημαϊκούς. Οι Ιστορικοί έχουν αναλύσει την επανάσταση ως έχουσα φυλετική και κοινωνική βάση ενώ κάποιοι υποστήριξαν ότι οι Αφρικανοί επαναστάτες αναπαριστούν το προλεταριάτο που επαναστατεί ενάντια στην άρχουσα και εμπορική τάξη που εκπροσωπούν οι Άραβες και οι Ασιάτες.[60] Άλλοι απορρίπτουν αυτή τη θεωρία και την παρουσιάζουν ως φυλετική επανάσταση που επιτάθηκε από την οικονομική ανισότητα μεταξύ των φυλών.[61] Εντός της Ζανζιβάρης η επανάσταση αποτελεί κυρίαρχο πολιτισμικό γεγονός ενώ χαρακτηρίστηκε από την απελευθέρωση 545 κρατούμενων στην 10η επέτειό της και από μία στρατιωτική παρέλαση στην 40η επέτειό της.[62] Η Ημέρα της Ζανζιβαρινής Επανάστασης εορτάζεται κάθε χρόνο και έχει οριστεί ως δημόσια αργία από την κυβέρνηση της Τανζανίας.[63]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 Parsons 2003, σελ. 107
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Speller 2007, σελ. 6
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Conley, Robert (14 January 1964), «Regime Banishes Sultan», New York Times: σ. 4, http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F60D1FF9385C147A93C6A8178AD85F408685F9, ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2008 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Plekhanov 2004, σελ. 91
  5. ↑ Hernon 2003, σελ. 397
  6. ↑ Ingrams 1967, σελίδες 172–173
  7. ↑ Shillington 2005, σελ. 1710
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8 Shillington 2005, σελ. 1716
  9. ↑ 9,0 9,1 Speller 2007, σελ. 4
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Parsons 2003, σελ. 106
  11. ↑ 11,0 11,1 Speller 2007, σελ. 5
  12. ↑ Bakari 2001, σελ. 204
  13. ↑ 13,0 13,1 Sheriff & Ferguson 1991, σελ. 239
  14. ↑ Speller 2007, σελίδες 5–6
  15. ↑ 15,0 15,1 Speller 2007, σελίδες 27–28
  16. ↑ Clayton 1999, σελ. 109
  17. ↑ 17,0 17,1 Speller 2007, σελίδες 6–7
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Conley, Robert (13 January 1964), «African Revolt Overturns Arab Regime in Zanzibar», New York Times: σ. 1, http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F20B15F9385C147A93C1A8178AD85F408685F9, ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2008 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 19,6 Speller 2007, σελ. 7
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Conley, Robert (19 January 1964), «Nationalism Is Viewed as Camouflage for Reds», New York Times: σ. 1, http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F3061FF7395B1B728DDDA00994D9405B848AF1D3, ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2008 
  21. ↑ Los Angeles Times (20 January 1964), «Slaughter in Zanzibar of Asians, Arabs Told», Los Angeles Times: σ. 4, http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/465909962.html?dids=465909962:465909962&FMT=ABS&FMTS=ABS:AI&type=historic&date=Jan 20, 1964&author=&pub=Los Angeles Times (1886-Current File)&edition=&startpage=4&desc=Slaughter in Zanzibar of Asians, Arabs Told, ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2009 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Sheriff & Ferguson 1991, σελ. 241
  23. ↑ Jacopetti, Gualtiero (Director). (1970). Africa Addio Αρχειοθετήθηκε 2011-06-22 στο Wayback Machine. [Βίντεο στα αγγλικά]. Ανακτήθηκε 16 Νοεμβρίου 2008.
  24. ↑ 24,0 24,1 Dispatch of The Times London (4 Φεβρουαρίου 1964), «Zanzibar Quiet, With New Regime Firmly Seated», New York Times: σ. 9, http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0811FB3E5415738DDDAD0894DA405B848AF1D3, ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2008 
  25. ↑ 25,0 25,1 Speller 2007, σελ. 15
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Sheriff & Ferguson 1991, σελ. 242
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 27,5 Speller 2007, σελ. 17
  28. ↑ Conley, Robert (12 Μαρτίου 1964), «Zanzibar Regime Expels Okello», New York Times: σ. 11, http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10B14FC3A5C147A93C0A81788D85F408685F9, ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2008 
  29. ↑ 29,0 29,1 Conley, Robert (27 Απριλίου 1964), «Tanganyika gets new rule today», New York Times: σ.11, http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50910F9385B1B728DDDAE0A94DC405B848AF1D3, ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2008 
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 Speller 2007, σελ. 19
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Speller 2007, σελ. 8
  32. ↑ 32,0 32,1 Speller 2007, σελίδες 8–9
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 33,4 Speller 2007, σελ. 9
  34. ↑ 34,0 34,1 Lofchie 1967, σελ. 37
  35. ↑ Franck, Thomas M. (26 Ιανουαρίου 1964), «Zanzibar Reassessed», New York Times: σ. E10, http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FA061FFA3B5C147A93C4AB178AD85F408685F9, ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2008 
  36. ↑ Speller 2007, σελ. 18
  37. ↑ «Israeli spymaster found himself embroiled in Iran-Contra». Sydney Morning Herald. 16 Μαρτίου 2010. http://www.smh.com.au/national/obituaries/israeli-spymaster-found-himself-embroiled-in-irancontra-20100315-q9i4.html. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2010. 
  38. ↑ σ.161 Pateman, Roy Residual Uncertainty: Trying to Avoid Intelligence and Policy Mistakes in the Modern World 2003 University Press of Kentucky
  39. ↑ Speller 2007, σελ. 10
  40. ↑ Parsons 2003, σελίδες 109–110
  41. ↑ 41,0 41,1 Speller 2007, σελ. 12
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 Speller 2007, σελ. 13
  43. ↑ 43,0 43,1 Speller 2007, σελίδες 13–14
  44. ↑ Speller 2007, σελίδες 9–10
  45. ↑ Speller 2007, σελ. 11
  46. ↑ Speller 2007, σελίδες 18–19
  47. ↑ 47,0 47,1 Speller 2007, σελ. 20
  48. ↑ Speller 2007, σελ. 24
  49. ↑ Speller 2007, σελ. 25
  50. ↑ Speller 2007, σελ. 26
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 51,3 Triplett 1971, σελ. 612
  52. ↑ Speller 2007, σελ. 1
  53. ↑ 53,0 53,1 Sadallah, Mwinyi (23 Ιανουαρίου 2006), «Revert to single party system, CUF Reps say», The Guardian, http://kurayangu.com/ipp/guardian/2006/01/23/58381.html, ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2009 
  54. ↑ Myers 1994, σελ. 453
  55. ↑ Triplett 1971, σελ. 613
  56. ↑ Triplett 1971, σελ. 614
  57. ↑ Triplett 1971, σελ. 616
  58. ↑ Said, Salma (8 Απριλίου 2009), «Thousand attend Karume memorial events in Zanzibar», The Citizen, Tanzania, http://www.thecitizen.co.tz/newe.php?id=11853, ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2009 
  59. ↑ Freedom House (2008), Freedom in the World - Tanzania, http://www.freedomhouse.org/inc/content/pubs/fiw/inc_country_detail.cfm?year=2008&country=7502&pf, ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2009 
  60. ↑ Kuper 1974, σελίδες 87–88
  61. ↑ Kuper 1974, σελ. 104
  62. ↑ Kalley, Schoeman & Andor 1999, σελ. 611
  63. ↑ Commonwealth Secretariat, Tanzania, http://www.thecommonwealth.org/YearbookInternal/140064/society/, ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2009 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ζανζιβαρινή_Επανάσταση&oldid=10218265"