Άγιοι Νικόληδες

Άγιοι Νικόληδες

Άγιοι Νικόληδες, γνωστοί και ως φωτιές του Αγίου Έλμου, είναι το καιρικό φαινόμενο το οποίο οφείλεται σε αποφόρτιση κορώνας που δημιουργεί φωτεινό πλάσμα από ένα αιχμηρό αντικείμενο κατά τη διάρκεια έντονου ηλεκτρικού πεδίου στην ατμόσφαιρα, όπως κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας ή μιας ηφαιστειακής έκρηξης.

Χαρακτηριστικά

Η φωτιά του Αγίου Έλμου είναι μια φωτεινή μπλε ή μοβ λάμψη, που εμφανίζεται σαν φωτιά σε ορισμένες περιπτώσεις, από ψηλές, αιχμηρές δομές όπως τα αλεξικέραυνα, τα κατάρτια, τα καμπαναριά και οι καμινάδες, και στα φτερά των αεροσκαφών. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε φύλλα, γρασίδι, ακόμα και στις άκρες των κεράτων των βοοειδών. Συχνά τη λάμψη συνοδεύει ένα χαρακτηριστικό σφύριγμα ή βουητό. Μερικές φορές συγχέεται με τις σφαιρικές αστραπές.

Αιτιολογία

Η φωτιά του Αγίου Έλμου είναι μια μορφή της ύλης που ονομάζεται πλάσμα, το οποίο επίσης παράγεται στα αστέρια, σε υψηλής θερμοκρασίας φλόγα και από κεραυνό. Το ηλεκτρικό πεδίο γύρω από το εν λόγω αντικείμενο προκαλεί ιονισμό των μορίων του αέρα, παράγουν μια αμυδρή λάμψη, εύκολα ορατή σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού. Περίπου 1.000 βολτ ανά εκατοστό επάγουν το φαινόμενο· ο αριθμός εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την γεωμετρία του αντικειμένου. Αιχμηρά σημεία μειώνουν την απαιτούμενη τάση, επειδή τα ηλεκτρικά πεδία είναι πιο συγκεντρωμένα σε περιοχές υψηλής καμπυλότητας, έτσι ώστε οι εκκενώσεις είναι πιο έντονες στα άκρα αιχμηρών αντικειμένων.

Συνθήκες που μπορεί να δημιουργήσουν του άγιους Νικόληδες είναι παρόντες κατά τη διάρκεια της καταιγίδας, όταν η διαφορά τάσης μεταξύ των νεφών και το έδαφος κάτω είναι υψηλή. Τα μόρια του αέρα πυρακτώνονται λόγω των επιπτώσεων της εν λόγω τάσης, που παράγουν τις φωτιές του Αγίου Έλμου. Το άζωτο και το οξυγόνο στην ατμόσφαιρα της Γης προκαλούν τις λάμψεις να φθορίζουν με μπλε ή ιώδες φως, με μηχανισμό παρόμοιο με αυτό που προκαλεί τα φώτα νέον να λάμπουν.

Στη λαογραφία

Το όνομα Άγιοι Νικολήδες προέρχεται από το γεγονός ότι τον ίδιο χρόνο που εμφανίζονται αυτοί οι δαίμονες οι ναυτικοί προσεύχονται στον Άγιο Νικόλαο. Η δε δοξασία αυτή προήλθε από τη λαϊκή αντίληψη του φυσικού φαινομένου ότι πρόκειται για τελώνια, δηλαδή δαιμονικά όντα προικισμένα με μεγάλη μεταμορφωτική δύναμη που όπως πιστεύουν οι ναυτικοί μας κάθονται πάνω στους ιστούς των πλοίων όταν συναντούν σφοδρές καταιγίδες και τρικυμίες. Οι Βυζαντινοί τα ονόμαζαν «Ουρανίας». Συχνά ονομάζονται και Φωτιά του Αγίου Ηλία.

Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν αυτή τη λάμψη Φωτιά της Ελένης ενώ αν ήταν διπλή την ονόμαζαν «Διοσκούρους» ή «τα φώτα των Διοσκούρων» από το φωσφορώδες φως που εμφανίζεται διπλό, ως ενάντια και ετερόχρονα. Διόσκουροι σημαίνει γιοί του Διός (παρόλο που η παράδοση θέλει μόνο τον ένα εκ των δύο διδύμων γιων της Λήδας να είναι γιος του Δία) και στην αρχαιότητα λατρεύονταν ως θεοί προστάτες της ναυσιπλοΐας. Κατά την διάρκεια της Αργοναυτικής εκστρατείας, η Αργώ βρέθηκε μέσα σε μια μεγάλη τρικυμία από την οποία κινδύνευσαν θανάσιμα οι αποκαμωμένοι Αργοναύτες. Ο Ορφέας προσευχήθηκε στους Θεούς και δεν άργησε να γίνει το θαύμα, δύο φλόγες εμφανίστηκαν πάνω από τους Τυνδαρίδες (γιούς του βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω) και τότε η θάλασσα ηρέμησε. Οι δίδυμες αυτές φλόγες ονομάστηκαν Κάστωρ και Πολυδεύκης και έκτοτε οι ναυτικοί θεωρούσαν της παρουσία τους καλό οιωνό που προμήνυε το τέλος της καταιγίδας.

Σήμερα οι Γάλλοι τα ονομάζουν: «Feux de St Elme» και οι Άγγλοι: «Elmsfire». Το όνομα φωτιές του Αγίου Έλμου (ή Σαν Έλμο) προέρχεται από το όνομα του Εράσμου της Φόρμια, ο οποίος στα ιταλικά είναι γνωστός και ως Σαν Έλμο και είναι προστάτης των ναυτικών. Το φαινόμενο αντιμετωπιζόταν λόγω της φωτεινής φύσης του με θρησκευτική ευλάβεια, και για αυτό το λόγο έλαβε αυτό το όνομα.