Συμφωνία Σένγκεν
Συμφωνία του Σένγκεν, γνωστή και ως Συνθήκη του Σένγκεν, καλείται η συμφωνία που υπεγράφη στις 14 Ιουνίου 1985 στην κωμόπολη Σένγκεν του Λουξεμβούργου ανάμεσα σε πέντε κράτη μέλη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΚ) (Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία) και είχε ως στόχο την προοδευτική κατάργηση των ελέγχων στα κοινά σύνορα, την καθιέρωση της ελεύθερης κυκλοφορίας για όλα τα πρόσωπα, υπηκόους των κρατών που υπέγραψαν τη Συμφωνία, καθώς και την αστυνομική και δικαστική συνεργασία. Περαιτέρω, στις 19 Ιουνίου 1990 υπεγράφη εκ νέου στο Σένγκεν η Σύμβαση Εφαρμογής της Συμφωνίας του Σένγκεν, που συμπλήρωνε και εξειδίκευε την αρχική Συμφωνία. Η εν λόγω συνεργασία κινούνταν σε καθαρά διακυβερνητικό επίπεδο και εκτός του θεσμικού πλαισίου των ΕΚ, μέχρι τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης του Άμστερνταμ.
| Συμφωνία μεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών της Οικονομικής Ένωσης Μπενελούξ, της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και της Γαλλικής Δημοκρατίας σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση των ελέγχων στα κοινά τους σύνορα | |
|---|---|
_signatures.jpg) Υπογραφές της συμφωνίας του Σένγκεν στις 14 Ιουνίου 1985 | |
| Υπογραφή | 14 Ιουνίου 1985 |
| Τοποθεσία | Σένγκεν |
| Σε ισχύ | 26 Μαρτίου 1995 |
| Αρχικοί υπογράφοντες |  Βέλγιο Γαλλία Γερμανία Λουξεμβούργο  Ολλανδία |
| Θεματοφύλακας | Κυβέρνηση του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Άλλα κράτη μέλη των ΕΚ και της ΕΕ που μεταγενέστερα υπέγραψαν Πρωτόκολλα και Συμφωνίες προσχώρησης στα δύο ανωτέρω διεθνή κείμενα ήταν η Ιταλία το 1990, η Ισπανία και η Πορτογαλία το 1991, η Ελλάδα το 1992, η Αυστρία το 1995 και η Δανία, η Φινλανδία και η Σουηδία το 1996. Ταυτόχρονα με τις τελευταίες, η Ισλανδία και η Νορβηγία —δύο κράτη τα οποία, αν και δεν ήταν μέλη των ΕΚ, εντούτοις συμμετείχαν προ πολλού (1957) στη Βόρεια Ένωση Διαβατηρίων (γνωστή και ως Σκανδιναβική Ένωση Διαβατηρίων) με τους λοιπούς σκανδιναβούς γείτονές τους— υπέγραψαν ειδική Συμφωνία με τα υπόλοιπα δεκατρία κράτη μέλη της ΕΕ που συμμετείχαν στο κεκτημένο του Σένγκεν προκειμένου να συνδεθούν και αυτά με τη Ζώνη Σένγκεν.
Στην Ελλάδα η Συνθήκη του Σένγκεν, η Σύμβαση Εφαρμογής της Συνθήκης του Σένγκεν και τα Πρωτόκολλα και οι Συμφωνίες προσχώρησης των νέων κρατών (μεταξύ 1990 και 1996) κυρώθηκαν από τη Βουλή των Ελλήνων με τον Νόμο 2514/1997[1].
Η Συμφωνία του Σένγκεν τέθηκε σε ισχύ στις 26 Μαρτίου 1995, δημιουργώντας έτσι τη Ζώνη Σένγκεν, που ενσωματώθηκε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης του Άμστερνταμ την 1η Μαΐου 1999, με εξαίρεση την Ιρλανδία. Έκτοτε το κεκτημένο του Σένγκεν (Schengen acquis) εφαρμόζεται και αναπτύσσεται περαιτέρω εντός του θεσμικού και νομικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.[2]. Η Ισλανδία και η Νορβηγία υπέγραψαν το 1999 ειδική Συμφωνία με το Συμβούλιο της ΕΕ για τη σύνδεσή τους με το κεκτημένο του Σένγκεν.
Κατά την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησής τους στην ΕΕ το 2003, η Τσεχία, η Εσθονία, η Κύπρος, η Λετονία, η Λιθουανία, η Ουγγαρία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Σλοβενία και η Σλοβακία προσχώρησαν παράλληλα και στο κεκτημένο του Σένγκεν. Το ίδιο συνέβη και κατά την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας το 2005. Το 2004 υπεγράφη Συμφωνία με την Ελβετία και το 2008 Πρωτόκολλο με το Λίχτενσταϊν για τη σύνδεση και αυτών των κρατών με το κεκτημένο του Σένγκεν, χωρίς τα ίδια να αποτελούν μέλη της ΕΕ. Τέλος, με τη Συνθήκη Προσχώρησής της στην ΕΕ το 2011 η Κροατία ανέλαβε την υποχρέωση να εφαρμόσει και αυτή πλήρως το κεκτημένο του Σένγκεν.
Στις 30 Δεκεμβρίου 2023 η ΕΕ συμφώνησε να συμπεριλάβει τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία στον Χώρο Σένγκεν, με την Αυστρία να μην ασκεί πλέον βέτο στη διεύρυνση της περιοχής. Τα αεροπορικά και θαλάσσια λιμάνια δε διενεργούν συνοριακούς ελέγχους από τις 31 Μαρτίου 2024, εξαιρούταν, ωστόσο, η ελεύθερη μετακίνηση στα χερσαία σύνορα. Ο λόγος για αυτό, ήταν το βέτο της Αυστρίας και η αδιάλλακτη στάση που κράτησε στην ΕΕ, λόγω του φόβου εισροής αιτούντων άσυλο από αυτές τις δύο αυτές χώρες, τις φτωχότερες στην ΕΕ. Από την 1η Ιανουαρίου 2025 θα ισχύσει ελεύθερη μετακίνηση και στα χερσαία σύνορα.
Κράτη μέλη της Ζώνης Σένγκεν
ΕπεξεργασίαΜέλη της Ζώνης Σένγκεν είναι οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες:
|
Τα 25 Κράτη μέλη της Ζώνης Σένγκεν που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Επεξεργασία| Κράτη μέλη | Ημερομηνία υπογραφής |
Ημερομηνία πρώτης εφαρμογής |
|---|---|---|
 Αυστρία |
28 Απριλίου 1995 | 1 Δεκεμβρίου 1997 |
 Βέλγιο |
14 Ιουνίου 1985 | 26 Μαρτίου 1995 |
 Βουλγαρία |
25 Απριλίου 2005 | 31 Μαρτίου 2024 |
 Γαλλία |
14 Ιουνίου 1985 | 26 Μαρτίου 1995 |
 Γερμανία |
14 Ιουνίου 1985 | 26 Μαρτίου 1995 |
 Δανία |
19 Δεκεμβρίου 1996 | 25 Μαρτίου 2001 |
 Ελλάδα |
6 Νοεμβρίου 1992 | 26 Μαρτίου 2000 |
 Εσθονία |
16 Απριλίου 2003 | 21 Δεκεμβρίου 2007α |
 Ισπανία |
25 Ιουνίου 1991 | 26 Μαρτίου 1995 |
 Ιταλία |
27 Νοεμβρίου 1990 | 26 Οκτωβρίου 1997 |
 Κροατία |
9 Δεκεμβρίου 2011 | 1 Ιανουαρίου 2023 |
 Λετονία |
16 Απριλίου 2003 | 21 Δεκεμβρίου 2007α |
 Λιθουανία |
16 Απριλίου 2003 | 21 Δεκεμβρίου 2007α |
 Λουξεμβούργο |
14 Ιουνίου 1985 | 26 Μαρτίου 1995 |
 Μάλτα |
16 Απριλίου 2003 | 21 Δεκεμβρίου 2007α |
 Ολλανδία |
14 Ιουνίου 1985 | 26 Μαρτίου 1995 |
 Ουγγαρία |
16 Απριλίου 2003 | 21 Δεκεμβρίου 2007α |
 Πολωνία |
16 Απριλίου 2003 | 21 Δεκεμβρίου 2007α |
 Πορτογαλία |
25 Ιουνίου 1991 | 26 Μαρτίου 1995 |
 Ρουμανία |
25 Απριλίου 2005 | 31 Μαρτίου 2024 |
 Σλοβενία |
16 Απριλίου 2003 | 21 Δεκεμβρίου 2007α |
 Σλοβακία |
16 Απριλίου 2003 | 21 Δεκεμβρίου 2007α |
 Σουηδία |
19 Δεκεμβρίου 1996 | 25 Μαρτίου 2001 |
 Τσεχία |
16 Απριλίου 2003 | 21 Δεκεμβρίου 2007α |
 Φινλανδία |
19 Δεκεμβρίου 1996 | 25 Μαρτίου 2001 |
4 Κράτη μέλη της Ζώνης Σένγκεν που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ)
Επεξεργασία| Κράτη μέλη | Ημερομηνία υπογραφής |
Ημερομηνία πρώτης εφαρμογής |
|---|---|---|
 Ελβετία |
26 Οκτωβρίου 2004 | 12 Δεκεμβρίου 2008 |
 Ισλανδία |
19 Δεκεμβρίου 1996 | 25 Μαρτίου 2001 |
 Λίχτενσταϊν |
28 Φεβρουαρίου 2008 | 19 Δεκεμβρίου 2011 |
 Νορβηγία |
19 Δεκεμβρίου 1996 | 25 Μαρτίου 2001 |
2 Εκτός Ζώνης Σένγκεν που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Επεξεργασία| Κράτη μέλη | Ημερομηνία υπογραφής |
Ημερομηνία πρώτης εφαρμογής |
|---|---|---|
 Δημοκρατία της Ιρλανδίας |
Εξαίρεση | Εξαίρεση |
 Κύπρος |
16 Απριλίου 2003 | Σε αναστολή εφαρμογής, λόγω της μη επίλυσης του Κυπριακού |
α. ^ Για τα χερσαία σύνορα και τα λιμάνια· από 30 Μαρτίου 2008 εφαρμόστηκε και για τα αεροδρόμια.
Η Κροατία την 1η Ιανουαρίου του 2023 έγινε επίσημα το 28ο μέλος της ζώνης Σένγκεν. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία εντάχθηκαν στη Ζώνη Σένγκεν, στις 31 Μαρτίου 2024, μετά από πολλά χρόνια διαπραγματέυσεων, ενώ ήδη βρίσκονταν από την 1η Ιανουαρίου 2024, σε μεταβατικό επίπεδο στην προοδευτική κατάργηση των ελέγχων στα κοινά σύνορα, στην καθιέρωση της ελεύθερης κυκλοφορίας για όλα τα πρόσωπα, υπηκόους των κρατών που υπέγραψαν τη Συμφωνία, καθώς και την αστυνομική και δικαστική συνεργασία.
Η Κύπρος, λόγω της ιδιαίτερης εσωτερικής κατάστασης που επικρατεί εξαιτίας του κατεχόμενου βόρειου τμήματός της από την Τουρκία, δε συμμετέχει ακόμα στη Ζώνη Σένγκεν.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ τα οποία δεν υποχρεούνται να συμμετέχουν στη Ζώνη Σένγκεν είναι η Ιρλανδία που επέλεξε να διατηρήσει κατά τη σύναψη της Συνθήκης του Άμστερνταμ τους συνοριακούς ελέγχους με τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, έχοντας ωστόσο τη δυνατότητα να εφαρμόζει μερικές από τις διατάξεις του κεκτημένου του Σένγκεν.
Στις 21 Δεκεμβρίου 2007, μετά την ένταξη των εννέα χωρών της ανατολικής Ευρώπης στη Ζώνη Σένγκεν, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο δήλωσε:
Από σήμερα οι πολίτες θα μπορούν να ταξιδεύουν ανεμπόδιστα στις 24 χώρες του χώρου Σένγκεν —από την Πορτογαλία μέχρι την Πολωνία και από την Ελλάδα μέχρι τη Φινλανδία— χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα. Επιθυμώ να συγχαρώ τα εννέα νέα μέλη του Σένγκεν, την πορτογαλική προεδρία και όλα τα κράτη μέλη της Ένωσης για τις προσπάθειες που κατέβαλαν. Μαζί καταργήσαμε τους ελέγχους στα σύνορα —αυτά τα εμπόδια για την ειρήνη, την ελευθερία και την ενότητα στην Ευρώπη— δημιουργώντας παράλληλα τις προϋποθέσεις για μεγαλύτερη ασφάλεια.
Λειτουργία της Ζώνης Σένγκεν
ΕπεξεργασίαΤο κύριο χαρακτηριστικό είναι η κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα και η ενίσχυση των ελέγχων στα κοινά εξωτερικά σύνορα. Άλλα χαρακτηριστικά της Συμφωνίας Σένγκεν είναι:
- Κοινοί κανόνες περί ασύλου
- Το δικαίωμα της αστυνομίας να καταδιώξει άτομα και έξω από τα σύνορα της χώρας
- Διαχωρισμός στα αεροδρόμια σε «πτήσεις εντός Σένγκεν» και «πτήσεις εκτός Σένγκεν»
- Κοινή λίστα χωρών των οποίων οι πολίτες χρειάζονται βίζα
- Δημιουργία του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν, το οποίο επιτρέπει σε αστυνομικά τμήματα να μοιράζονται κοινό τμήμα αρχείων καταζητούμενων και ανεπιθύμητων ανθρώπων καθώς και κλεμμένων αντικειμένων
- Κοινές προσπάθειες καταπολέμησης της διακίνησης ναρκωτικών[3]
Πολίτες χωρών Ζώνης Σένγκεν
ΕπεξεργασίαΟι πολίτες χωρών της Ζώνης Σένγκεν έχουν το δικαίωμα να ταξιδεύουν σε οποιαδήποτε χώρα της Ζώνης χωρίς την επίδειξη ταυτότητας ή διαβατηρίου, αν και συμβουλεύονται να έχουν ένα από τα δύο μαζί τους, αφού μπορεί να τους ζητηθεί να αποδείξουν την ταυτότητά τους, π.χ. κατά την επιβίβαση σε αεροσκάφος ή σε έλεγχο της αστυνομίας. Ωστόσο θα χρειαστεί να επιδείξουν την ταυτότητά τους κατά την είσοδό τους στις χώρες της ΕΕ που δεν ανήκουν στη Ζώνη Σένγκεν.[4]
Πολίτες τρίτων χωρών
ΕπεξεργασίαΈνας πολίτης μιας χώρας εκτός Ζώνης Σένγκεν μπορεί να ταξιδέψει σε ένα κράτος μέλος για μια διάρκεια τριών μηνών (90 ημερών), με την προϋπόθεση ότι πληροί τους όρους Σένγκεν, δηλαδή να έχει στην κατοχή του έγκυρο διαβατήριο, θεώρηση εισόδου σύντομης διαμονής, να μπορεί να αποδείξει τον σκοπό του ταξιδιού του, να έχει επαρκείς πόρους συντήρησης για την περίοδο παραμονής και για την επιστροφή και να μην είναι καταχωρημένος στο σύστημα πληροφοριών Σένγκεν για την άρνηση εισόδου (δεν πρέπει να θεωρείται επικίνδυνος για τη δημόσια τάξη ή εθνική ασφάλεια όλων των κρατών Σένγκεν).[5]
Δημόσια ασφάλεια και κεκτημένο του Σένγκεν
ΕπεξεργασίαΤο κεκτημένο του Σένγκεν περιλαμβάνει μέτρα με τα οποία καταργείται ο έλεγχος στα εσωτερικά σύνορα των χωρών και ενισχύεται η ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σημαντικότερο από τα μέτρα αυτά είναι η απαίτηση τα κράτη μέλη που έχουν εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να είναι υπεύθυνα για να εξασφαλίζουν την πραγματοποίηση σωστών ελέγχων και την αποτελεσματική επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεπώς, οι επιθεωρήσεις και οι έλεγχοι στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει είναι αρκετά αυστηροί για την παρεμπόδιση της λαθρομετανάστευσης, του λαθρεμπορίου ναρκωτικών και άλλων παράνομων δραστηριοτήτων.
Σε περίπτωση σοβαρού κινδύνου για τη δημόσια πολιτική ή τη δημόσια ασφάλεια εξουσιοδοτείται κάθε κράτος μέλος να αποκαταστήσει προσωρινά τους ελέγχους στα σύνορά του εντός της Ζώνης Σένγκεν.[6]