Βικιπαίδεια

Πίτσα

Ιταλικό φαγητό

Η πίτσα (ιταλικά: pizza) είναι πιάτο ιταλικής προέλευσης, το οποίο αποτελείται από μια συνήθως στρογγυλή, επίπεδη βάση ζύμης με βάση το σιτάρι με προζύμι, με τομάτες, τυρί και συχνά διάφορα άλλα υλικά (όπως διάφορα είδη λουκάνικου, γαύρο, μανιτάρια, κρεμμύδια, ελιές, λαχανικά, κρέας, ζαμπόν, κ.ά.), η οποία στη συνέχεια ψήνεται σε υψηλή θερμοκρασία, παραδοσιακά σε ξυλόφουρνο.

Πίτσα
Προέλευση
ΠεριοχήΚαμπανία (Νάπολη)
Πληροφορίες
ΠιάτοΜεσημεριανό ή δείπνο
ΕίδοςΠλατόψωμο
Θερμοκρασία σερβιρίσματοςΖεστή
Κύρια συστατικάΖύμη, σάλτσα (συνήθως σάλτσα τομάτας), τυρί
ΠαραλλαγέςΚαλτσόνε, παντσερότι, στρόμπολι
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π)
Πίτσα χωρισμένη σε κομμάτια

Στην Ιταλία, η πίτσα που σερβίρεται σε ένα εστιατόριο παρουσιάζεται χωρίς να έχει κοπεί σε φέτες και τρώγεται με τη χρήση μαχαιριού και πιρουνιού.[1][2] Σε πιο χαλαρά περιβάλλοντα, ωστόσο, κόβεται σε φέτες για να τρώγεται κρατώντας το κομμάτι στο χέρι.

Ο όρος pizza καταγράφηκε για πρώτη φορά τον 10ο αιώνα σε ένα λατινικό χειρόγραφο από τη νότια ιταλική πόλη Γκαέτα στο Λάτιο, στα σύνορα με την Καμπανία.[3][4] Η σύγχρονη πίτσα εφευρέθηκε στη Νάπολη και το πιάτο και οι παραλλαγές του έγιναν από τότε δημοφιλείς σε πολλές χώρες.[5] Έχει γίνει ένα από τα πιο δημοφιλή τρόφιμα στον κόσμο και ένα κοινό είδος φαστ φουντ στην Ευρώπη, στη Βόρεια Αμερική και στην Αυστραλία. Διατίθεται σε πιτσαρίες, εστιατόρια που προσφέρουν μεσογειακή κουζίνα, μέσω παράδοσης πίτσας και ως φαγητό του δρόμου.[5] Διάφορες εταιρείες τροφίμων πωλούν έτοιμες πίτσες, οι οποίες μπορεί να είναι κατεψυγμένες, για να ξαναζεσταθούν σε φούρνο.

Το 2017, η παγκόσμια αγορά πίτσας ήταν 128 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.[6]

Ο «Σύλλογος Αληθινής Ναπολιτάνικης Πίτσας» (Associazione Verace Pizza Napoletana) είναι μη κερδοσκοπική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1984 με έδρα τη Νάπολη και στοχεύει στην προώθηση της παραδοσιακής ναπολιτάνικης πίτσας.[7] Το 2009, κατόπιν αιτήματος της Ιταλίας, η ναπολιτάνικη πίτσα καταχωρήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως εγγυημένο παραδοσιακό ιδιότυπο προϊόν[8][9] και το 2017 η τέχνη της παρασκευής της συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.[10]

Ο Ραφαέλε Εσπόζιτο θεωρείται συχνά ο πατέρας της σύγχρονης πίτσας.[11][12][13][14]

Ιστορία

Επεξεργασία
 
Ένας pizzaiolo (παρασκευαστής πίτσας) το 1830

Τρόφιμα παρόμοια με την πίτσα έχουν παρασκευαστεί από τη Νεολιθική Εποχή.[15] Καταγραφές ανθρώπων που προσθέτουν άλλα συστατικά στο ψωμί για να το κάνουν πιο γευστικό μπορούν να βρεθούν σε όλη την αρχαία ιστορία. Τον 6ο αιώνα π.Χ., οι Πέρσες στρατιώτες της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Δαρείου του Μέγα έψηναν ψωμιά με τυρί και χουρμάδες πάνω από τις ασπίδες μάχης τους.[16][17] Η σύλληψη όμως της ιδέας της πίτσας (στρογγυλή βάση από ζύμη ψωμιού και επάνω στρώση από τυρί, ελαιόλαδο, λαχανικά και μυρωδικά)[18][19] πιθανώς έχει ρίζες στην Αρχαία Ελλάδα,[20][21][22][23] όπου το φαγητό αυτό ονομάζονταν πλακούντας και στα Βυζαντινά χρόνια πίττα.[24] Μια πρώιμη αναφορά σε ένα φαγητό που μοιάζει με πίτσα εμφανίζεται στην Αινειάδα, όταν η Κελαινώ, βασίλισσα των Άρπυιων, προλέγει ότι οι Τρώες δεν θα έβρισκαν ηρεμία μέχρι να αναγκαστούν από την πείνα να φάνε τα τραπέζια τους (Βιβλίο III). Στο Βιβλίο VII, ο Αινείας και οι άνδρες του σερβίρουν ένα γεύμα που περιλαμβάνει στρογγυλά κέικ (όπως πίτα) με μαγειρεμένα λαχανικά. Όταν τρώνε το ψωμί, συνειδητοποιούν ότι αυτά είναι τα «τραπέζια» που προφήτευσε η Κελαινώ.[25] Η πρώτη αναφορά της λέξης «πίτσα» προέρχεται από ένα συμβολαιογραφικό έγγραφο γραμμένο στα λατινικά και χρονολογείται τον Μάιο του 997 μ.Χ. από την Γκαέτα, το οποίο απαιτεί την πληρωμή «δώδεκα πίτσες, μια χοιρινή σπάλα και ένα χοιρινό νεφρό την ημέρα των Χριστουγέννων, και 12 πίτσες και ένα ζευγάρι κοτόπουλα την ημέρα του Πάσχα».[26]

Η σύγχρονη πίτσα αναπτύχθηκε από παρόμοια πιάτα με πλατόψωμα στη Νάπολη, τον 18ο ή τις αρχές του 19ου αιώνα.[27] Πριν από εκείνη την περίοδο, το πλατόψωμο συχνά ολοκληρώνονταν με συστατικά όπως σκόρδο, αλάτι, λαρδί και τυρί. Είναι αβέβαιο πότε προστέθηκαν για πρώτη φορά οι τομάτες και υπάρχουν πολλοί αντικρουόμενοι ισχυρισμοί.[27] Μέχρι το 1830 περίπου, η πίτσα πωλούνταν από υπαίθρια περίπτερα και έξω από αρτοποιεία πίτσας.

Ένας δημοφιλής σύγχρονος μύθος υποστηρίζει ότι η αρχετυπική πίτσα, η πίτσα Μαργαρίτα, επινοήθηκε το 1889, όταν το Βασιλικό Ανάκτορο του Καποντιμόντε ανέθεσε στον Ναπολιτάνο pizzaiolo (παρασκευαστή πίτσας) Ραφαέλε Εσπόζιτο να δημιουργήσει μια πίτσα προς τιμήν της επισκέπτριας βασίλισσας Μαργαρίτας. Από τις τρεις διαφορετικές πίτσες που δημιούργησε, η βασίλισσα προτίμησε έντονα μια πίτσα με τα χρώματα της ιταλικής σημαίας —κόκκινο (τομάτα), πράσινο (βασιλικός) και λευκό (μοτσαρέλα). Υποτίθεται ότι αυτό το είδος πίτσας ονομάστηκε τότε από τη βασίλισσα,[28] αν και μεταγενέστερες έρευνες έθεσαν υπό αμφισβήτηση αυτόν τον μύθο.[29] Μια επίσημη επιστολή αναγνώρισης από τον «προϊστάμενο υπηρεσίας» της βασίλισσας παραμένει εκτεθειμένη στο κατάστημα του Εσπόζιτο, που τώρα ονομάζεται Pizzeria Brandi.[30]

Ρεκόρ

Επεξεργασία

Μέχρι το 2021, σύμφωνα με το Βιβλίο Γκίνες:

Πίτσα και υγεία

Επεξεργασία

Ορισμένες πίτσες που παράγονται μαζικά από αλυσίδες πίτσας έχουν επικριθεί ότι έχουν μια ανθυγιεινή ισορροπία συστατικών. Η πίτσα μπορεί να είναι πλούσια σε αλάτι και λίπος και είναι υψηλή σε θερμίδες. Το Υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών αναφέρει μέση περιεκτικότητα σε νάτριο 5.101 mg ανά 36 εκατοστά πίτσας σε αλυσίδες γρήγορου φαγητού.[34] Υπάρχουν ανησυχίες για ανεπιθύμητες επιπτώσεις στην υγεία.[35][36]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Naylor, Tony (6 September 2019). «How to eat: Neapolitan-style pizza». The Guardian (Λονδίνο). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 September 2019. https://web.archive.org/web/20190914233416/https://www.theguardian.com/food/2019/sep/06/how-to-eat-neapolitan-style-pizza. Ανακτήθηκε στις 20 September 2019. 
  2. ↑ Godoy, Maria (13 Ιανουαρίου 2014). «Italians To New Yorkers: 'Forkgate' Scandal? Fuhggedaboutit». The Salt (blog). NPR. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019. 
  3. ↑ Maiden, Martin. «Linguistic Wonders Series: Pizza is a German(ic) Word». yourDictionary.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιανουαρίου 2003. 
  4. ↑ Salvatore Riciniello (1987) Codice Diplomatico Gaetano, Vol. I, La Poligrafica
  5. ↑ 5,0 5,1 Miller, Hanna (Απριλίου–Μαΐου 2006). «American Pie». American Heritage. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2012. 
  6. ↑ Hynum, Rick. «Pizza Power 2017 – A State of the Industry Report». PMQ Pizza Magazine. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2017. 
  7. ↑ «Associazione Verace Pizza Napoletana (AVPN)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2017. 
  8. ↑ Official Journal of the European Union, Commission regulation (EU) No 97/2010, 5 February 2010
  9. ↑ International Trademark Association, European Union: Pizza napoletana obtains "Traditional Speciality Guaranteed" status Αρχειοθετήθηκε 2014-08-19 στο Wayback Machine., 1 April 2010
  10. ↑ «Naples' pizza twirling wins Unesco 'intangible' status» (στα αγγλικά). The Guardian. Agence France-Presse (Λονδίνο). 2017-12-07. ISSN 0261-3077. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-12-07. https://web.archive.org/web/20171207084312/https://www.theguardian.com/world/2017/dec/07/naples-pizza-twirling-wins-unesco-intangible-status. Ανακτήθηκε στις 2017-12-07. 
  11. ↑ Arthur Schwartz, Naples at Table: Cooking in Campania (1998), p. 68. (ISBN 9780060182618).
  12. ↑ John Dickie, Delizia!: The Epic History of the Italians and Their Food (2008), p. 186.
  13. ↑ Father Giuseppe Orsini, Joseph E. Orsini, Italian Baking Secrets (2007), p. 99.
  14. ↑ «Pizza Margherita: History and Recipe». ITALY Magazine. 14 March 2011. http://www.italymag.co.uk/italy-featured/recipes/pizza-margherita-history-and-recipe. Ανακτήθηκε στις 2022-02-21. 
  15. ↑ Perry, Charles (1991-06-20). «A Stone-Age Snack : History: Pizza topped with tomatoes, pepperoni and cheese is only 100 years old, if that. But the basic idea of pizza actually goes back thousands of years.» (στα αγγλικά). Los Angeles Times. ISSN 0458-3035. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-11-04. https://web.archive.org/web/20181104232914/http://articles.latimes.com/1991-06-20/food/fo-1104_1_italian-pizza. Ανακτήθηκε στις 2018-07-22. 
  16. ↑ "Pizza, A Slice of American History" Liz Barrett (2014), p.13
  17. ↑ "The Science of Bakery Products" W. P. Edwards (2007), p.199
  18. ↑ Talati-Padiyar, Dhwani (8 Μαρτίου 2014). Travelled, Tasted, Tried & Tailored: Food Chronicles. ISBN 978-1304961358. Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2014. [νεκρός σύνδεσμος]
  19. ↑ Buonassisi, Rosario (2000). Pizza: From its Italian Origins to the Modern Table. Firefly. σελ. 78. 
  20. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2012. 
  21. ↑ http://wiki.answers.com/Q/When_was_pizza_first_introduced
  22. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2012. 
  23. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2012. 
  24. ↑ Η λέξη πίτα ή πίττα είναι Ελληνικής Βυζαντινής προέλευσης και αναφέρονταν τόσο στο στρογγυλό ψωμί (την σημερινή πίτα όπως την γνωρίζουμε στην Ελλάδα π.χ. για σουβλάκια), όσο και για τον πρόγονο της πίτσα).
  25. ↑ «Aeneas and Trojans fulfill Anchises' prophecy». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2017. 
  26. ↑ «Sorpresa: la parola "pizza" è nata a Gaeta» ["Surprise: the word "pizza" was born in Gaeta]. La Reppublica (στα Italian). 9 Φεβρουαρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2021. 
  27. ↑ 27,0 27,1 Helstosky, Carol (2008). Pizza: A Global History. Λονδίνο: Reaktion. σελίδες 21–22. ISBN 978-1-86189-391-8. 
  28. ↑ «Pizza Margherita: History and Recipe». Italy Magazine. 14 Μαρτίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2012. 
  29. ↑ «Was margherita pizza really named after Italy's queen?». BBC Food. 28 Δεκεμβρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2012. 
  30. ↑ Hales, Dianne (12 Μαΐου 2009). Sök på Google (στα Σουηδικά). ISBN 978-0767932110. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2018. 
  31. ↑ «Largest pizza». Guinness World Records. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-02-07. https://web.archive.org/web/20170207081450/http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-pizza. Ανακτήθηκε στις 2016-11-17. 
  32. ↑ «Longest pizza». Guinness World Records. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2018. 
  33. ↑ «Most expensive pizza commercially available». Guinness World Records. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2021. 
  34. ↑ «Basic Report 21299». National Nutrient Database for Standard Reference. 28 Σεπτεμβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2014. 
  35. ↑ «Survey of pizzas». Food Standards Agency. 8 Ιουλίου 2004. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Δεκεμβρίου 2005. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2009. 
  36. ↑ «Health | Fast food salt levels "shocking"». BBC News. 2007-10-18. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-01-15. https://web.archive.org/web/20090115140402/http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/7050585.stm. Ανακτήθηκε στις 2009-04-02. 

Περαιτέρω ανάγνωση

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πίτσα&oldid=10161859"