Πάσχα
Το Πάσχα είναι μεγάλη γιορτή του Χριστιανισμού σε ανάμνηση της Ανάστασης του Ιησού Χριστού. Αρχικά αποτελούσε εβραϊκή γιορτή σε ανάμνηση της Εξόδου των Ισραηλιτών από την αιγυπτιακή δουλεία.[1][2] Η ημερομηνία εορτασμού της Ανάστασης αποτέλεσε αντικείμενο διαμάχης μεταξύ πρωτοχριστιανικών εκκλησιών, ώσπου το 325 η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος καθόρισε τον κοινό παγχριστιανικό εορτασμό του Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία. Η χρήση διαφορετικών ημερολογιακών και υπολογιστικών συστημάτων για τον εντοπισμό των ημερομηνιών αυτών εντός του έτους είχε ως αποτέλεσμα τον εορτασμό του Πάσχα σε διαφορετικές ημερομηνίες από την ανατολική και τη δυτική Χριστιανοσύνη. Στην Ελλάδα ο εορτασμός του Πάσχα συνοδεύεται από πολλά λαϊκά έθιμα.
| Πάσχα | |
|---|---|
 H εις Άδου κάθοδος. Νωπογραφία της Αναστάσεως στο παρεκκλήσιο της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη (περ. 1315). | |
| Εορτάζεται από | Χριστιανοί |
| Είδος | Θρησκευτική εορτή |
| Ημερομηνία | Κινητή εορτή (1η Κυριακή μετά την 1η πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία) |
| Συχνότητα | Ετήσια |
Προέλευση
Επεξεργασία
Ο όρος Πάσχα προέρχεται από το αραμαϊκό πασ'ά και το εβραϊκό πέσαχ. Κάποιοι μελετητές έχουν προτείνει ως προέλευση του εβραϊκού όρου ξένη ετυμολογία, όπως η ασσυριακή πασαχού (πραΰνω) ή η αιγυπτιακή πασ' (ανάμνηση) ή πεσάχ (πλήγμα). Ορισμένοι ερευνητές ανιχνεύουν τις αρχές των εορταστικών εκδηλώσεων του Πάσχα σε χαναανιτικές γιορτές που σχετίζονται με τη συγκομιδή κριθαριού την άνοιξη. Άλλοι μελετητές θεωρούν ότι η ρίζα του Πάσχα βρίσκεται σε γιορτές και ιεροτελεστίες της άνοιξης της προ-ισραηλιτικής εποχής με την έννοια των ποιμένων που υποβάλλουν αίτημα στον θεό για την προστασία του κοπαδιού τους.[3] Εντούτοις, αυτές οι υποθέσεις δε θεωρούνται επαρκώς τεκμηριωμένες.
Πάντως, η Βίβλος συσχετίζει το πέσαχ με το ρήμα πασάχ πού σημαίνει είτε χωλαίνω, είτε εκτελώ τελετουργικό χορό γύρω από τη θυσία (Γ' Βασ. 18:21,26), είτε, μεταφορικά, "ξεφεύγω", "προσπερνώ", "απαλλάσσω". Το Πάσχα, είναι η προσπέραση του αγγέλου του Θεού πάνω από τα σπίτια των Ισραηλιτών, ενώ έπληττε με θάνατο τα πρωτότοκα αγόρια των σπιτιών των Αιγυπτίων.[4]
Σύμφωνα με τις Εβραϊκές Γραφές, το Πάσχα αποτελούσε ανάμνηση της εξόδου από τη δουλεία της Αιγύπτου υπό την ηγεσία του Μωυσή μέσω θεϊκής παρέμβασης. Το γεγονός της απελευθέρωσης αυτής συνέβη με μια σειρά θεϊκών προνοιακών παρεμβάσεων, από τις οποίες η σημαντικότερη εκδηλώνεται τη νύχτα κατά την οποία θα εξολοθρεύονταν τα πρωτότοκα των ανθρώπων και των ζώων των Αιγυπτίων, ενώ τα σπίτια των Εβραίων θα προστατεύονταν αφού οι πόρτες τους είχαν σημαδευτεί με το αίμα του αρνιού που είχαν θυσιάσει.[5] Το Πάσχα αποτελούσε οικογενειακή εορτή. Εορταζόταν νύχτα, στην πανσέληνο της εαρινής ισημερίας, την 14η του μήνα Αβίβ (που ονομάστηκε Νισάν μετά τη Βαβυλωνιακή εξορία) με προσφορά ενός νεαρού ζώου, χρονιάρικου, για να ευλογηθεί από τον Θεό όλο το κοπάδι. Το σφάγιο ήταν αρνί ή κατσίκι, αρσενικό και αρτιμελές (Εξ. 12:3-6), δεν έπρεπε να σπάσει κανένα κόκαλο του (Έξ. 12:46, Αρ. 9:12) ενώ το αίμα του ως ένδειξη προστασίας, το έβαζαν στην είσοδο κάθε σπιτιού (Εξ. 12:7,22). Οι μετέχοντες στο δείπνο ήταν ντυμένοι, έτοιμοι για ταξίδι (Έξ. 12:8-11).
Αυτά τα στοιχεία νομαδικής, οικογενειακής ζωής μας δείχνουν μια πολύ παλαιότερη προέλευση του Πάσχα, που θα μπορούσε να είναι η θυσία που ζήτησαν οι Ισραηλίτες από τον Φαραώ να πάνε να γιορτάσουν στην έρημο (Έξ. 3:18, 5:1 εξ). Παρ' όλα αυτά όμως, η έξοδος από την Αίγυπτο έδωσε στο Πάσχα την οριστική του σημασία.
Το αναμνηστικό γεύμα του ιουδαϊκού Πάσχα, το οποίο περιλαμβάνει άζυμο ψωμί και κρασί, ονομάζεται Σεντέρ.
Σημασία και θέση στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο
Επεξεργασία
ο Χριστός αναστήθηκε
Το Χριστιανικό Πάσχα, ή κοινώς Πασχαλιά ή Λαμπρή, και ειδικότερα η Ανάσταση του Χριστού ή απλώς Ανάσταση, είναι η σπουδαιότερη γιορτή του Χριστιανισμού.[6] Εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία.
Η εορτή της Ανάστασης του Ιησού Χριστού, λόγω της σπουδαιότητάς της, επηρεάζει το εορτολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, τόσο το Πασχάλιο, που ξεκινά 70 ημέρες πριν το Πάσχα Τριώδιο (συμπεριλαμβάνοντας τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και την Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα) και λήγει 50 ημέρες μετά (περίοδος Πεντηκοσταρίου), όσο και τους λειτουργικούς κύκλους του Κυριακοδρομίου, που καθορίζονται οι ψαλλόμενοι ήχοι της Παρακλητικής και οι αναγιγνωσκόμενες αποστολικές και ευαγγελικές περικοπές κάθε εβδομάδας, καθώς και τα εωθινά αναγνώσματα όλων των Κυριακών του έτους. Οι ακολουθίες, που τελούνται τότε, έχουν αρχαιοπρέπεια (ανάγονται στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού, όπως η αφή του Αγίου Φωτός, οι Προηγιασμένες Θείες Λειτουργίες), κατάνυξη (προκαλούν συγκίνηση στους πιστούς, όπως οι κατανυκτικοί εσπερινοί, τα μεγάλα απόδειπνα και οι ακολουθίες των Παθών) και λαμπρότητα (χαρακτηρίζονται από αισιοδοξία και μεγαλοπρέπεια, όπως τα Φωταγωγικά τροπάρια και οι πανηγυρικές, αναστάσιμες θείες λειτουργίες), και περιγράφονται λεπτομερώς στο τυπικό της Εκκλησίας.
Ημερομηνία εορτασμού
ΕπεξεργασίαΠρωτοχριστιανικός εορτασμός της Ανάστασης
ΕπεξεργασίαΣτην Καινή Διαθήκη, δεν καταγράφονται πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο που γιόρταζαν την Ανάσταση τα μέλη της πρώτης χριστιανικής εκκλησίας.[7] Έτσι, μεταγενέστεροι Χριστιανοί άρχισαν να επιχειρηματολογούν όσον αφορά τις πρακτικές των πρώτων Χριστιανών. Η πρώτη «πασχάλια έριδα» σχετικά με τον ετήσιο εορτασμό του χριστιανικού Πάσχα, δηλαδή της Ανάστασης, εμφανίστηκε κατά το 2ο αιώνα. Οι εκκλησίες της Μικράς Ασίας ακολουθούσαν την αρχαία ιωάννεια «τεσσαρεσκαιδεκατική» πρακτική, εορτάζοντας σε ετήσια βάση τον "Μυστικό Δείπνο" την ίδια ημερομηνία με το Πάσχα των Εβραίων. Αυτό σήμαινε ότι εορταζόταν το Πάσχα την ημέρα που αντιστοιχούσε στις 14 του ιουδαϊκού μήνα Νισάν, ανεξαρτήτως από το αν αυτή η ημέρα τύχαινε να είναι Κυριακή (η οποία ονομαζόταν τότε «Ημέρα του Ήλιου»).[8] Οι αντίπαλοί τους επιχειρηματολογούσαν υπέρ της άποψης ότι η Ανάσταση θα έπρεπε να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά το ιουδαϊκό Πάσχα. Η διαμάχη συνέχισε να εντείνεται ως το δεύτερο μέρος του 2ου αιώνα, με την πλειονότητα των εκκλησιών να προσκολλώνται στην άποψη του εορτασμού της Ανάστασης την Κυριακή. Εντούτοις, οι εκκλησιαστικές διαμάχες που αφορούσαν την ημερομηνία του εορτασμού του Πάσχα δεν έπαψαν κατά τους επόμενους αιώνες.[9]
Ήδη κατά τον 2ο αιώνα η κύρια ημέρα λατρείας, μελέτης των Γραφών και εορτασμού της Θείας Ευχαριστίας ήταν η Κυριακή, ως ανάμνηση της ανάστασης του Χριστού.[10][11][12] Η Θεία Κοινωνία, που επιτελούσαν πλέον οι Χριστιανοί ακολουθώντας την εντολή του Ιησού,[13] αποτελούσε εξέχον στοιχείο της κοινοτικής ζωής της εκκλησίας ήδη από τις ημέρες των αποστόλων.[14] Ταυτόχρονα δε, με την εορτή άρχισε να τηρείται και η λεγόμενη Πασχάλεια νηστεία, που σε κάθε τοπική εκκλησία είχε ορισμένο διάστημα τήρησης.
Α΄ Οικουμενική Σύνοδος
ΕπεξεργασίαΗ διευθέτηση της διαμάχης για τον καθορισμό του Πάσχα, την οποία προξένησε η πρακτική των Τεσσαρεσκαιδεκατιτών στις εκκλησίες της Ασίας, αναφέρεται στη σημαντικότερη πηγή για τις εργασίες της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια, στην Εκκλησιαστική Ιστορία του Σωκράτη Σχολαστικού, ως ένας από τους δύο λόγους για τους οποίους ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος συγκάλεσε τη σύνοδο το 325.[15] Οι κανόνες της συνόδου που διασώζει ο Διονύσιος ο Μικρός και οι συνεχιστές του δεν περιλαμβάνουν κάποια σχετική πρόνοια, αλλά επιστολές ατόμων που ήταν παρόντα στη Σύνοδο αναφέρουν μία απόφαση που απαγόρευε τον Τεσσαρεσκαιδεκατισμό και απαιτούσε όλοι οι Χριστιανοί να υιοθετήσουν μία κοινή μέθοδο ανεξάρτητου καθορισμού της ημερομηνίας εορτασμού του Πάσχα ακολοθούντας τις εκκλησίες της Ρώμης και της Αλεξάνδρειας, την τελευταία «καθώς υπήρχε ανάμεσα στους Αιγύπτιους μια αρχαία γνώση υπολογισμού.»[16] Ήδη στο τέλος του 4ου μ.Χ. αιώνα και αργότερα ο Διονύσιος ο Μικρός και άλλοι που τον ακολουθούσαν υποστήριζαν αφενός μεν ότι οι επίσκοποι που συνήλθαν στη Νίκαια είχαν διακηρύξει τον εορτασμό του Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο που σημειώνεται στην ή μετά την εαρινή ισημερία, αφετέρου δε ότι είχαν υιοθετήσει το δεκαενναετή σεληνιακό κύκλο, περισσότερο γνωστό ως κύκλο του Μέτωνος, για τον καθορισμό της ημερομηνίας· μεταγενέστεροι μελετητές διέψευσαν αυτήν την παράδοση, αλλά, όσον αφορά τον κανόνα σχετικά με την ισημερία, μαρτυρίες για την εφαρμογή του από την εκκλησία της Αλεξάνδρειας πριν το 325 δείχνουν ότι η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας τον υιοθέτησε έμμεσα.[17]
Αστρονομικός και ημερολογιακός υπολογισμός
ΕπεξεργασίαΚατά τον καιρό της Α' Οικουμενικής Συνόδου, η εαρινή Ισημερία συνέπιπτε την 21η Μαρτίου, σύμφωνα με το Ιουλιανό Ημερολόγιο, που επικρατούσε σε Ανατολή και Δύση. Για τη διευκόλυνση των απανταχού Χριστιανών, ώστε να συνεορτάζουν το Πάσχα, συντάχθηκαν Πασχάλιοι πίνακες, λαμβάνοντας υπ' όψιν αφενός το Ιουλιανό ημερολόγιο για τον υπολογισμό των ετήσιων τροπών, αφετέρου το Μετώνειο κύκλο για τον υπολογισμό των φάσεων της Σελήνης. Με βάση τον κανόνα και τον ημερολογιακό ορισμό της εαρινής Ισημερίας σταθερά στις 21 Μαρτίου, το Ορθόδοξο Πάσχα συμπίπτει πάντα μεταξύ 22 Μαρτίου και 25 Απριλίου. Έκτοτε, οι Πασχαλιές υπολογίζονταν ημερολογιακά και όχι πλέον αστρονομικά.
Παρατήρηση και διόρθωση των ηλιοσεληνιακών σφαλμάτων
ΕπεξεργασίαΩστόσο, με την πάροδο των ετών και λόγω των ατελειών του ηλιοσεληνιακού σχήματος, που εφαρμόστηκε, παρατηρήθηκαν αποκλίσεις μεταξύ των ημερολογιακών και των πραγματικών, αστρονομικών γεγονότων, που καθορίζουν το Πάσχα. Τα σφάλματα αυτά διορθώθηκαν σημαντικά μετά την εισαγωγή του Γρηγοριανού ημερολογίου το 1582 στη Δύση, το οποίο σταδιακά επεκτάθηκε και υιοθετήθηκε σε παγκόσμια κλίμακα. Σήμερα, το Γρηγοριανό ημερολόγιο προηγείται 13 ημέρες σε σχέση με το Ιουλιανό ημερολόγιο. Η συντριπτική πλειοψηφία των ορθοδόξων Εκκλησιών διατήρησαν το Ιουλιανό ημερολόγιο, προκειμένου να συνεορτάζουν το Πάσχα και γι' αυτό στις ημέρες μας, το Πάσχα εξακολουθεί να συμπίπτει μεταξύ 22 Μαρτίου και 25 Απριλίου με το παλαιό ημερολόγιο, οι οποίες ημερομηνίες αντιστοιχούν από τις 4 Απριλίου ως τις 8 Μαΐου με το νέο ημερολόγιο. Συνεπώς, το Πάσχα και οι υπόλοιπες κινητές εορτές, που εξαρτώνται απ' αυτό (π.χ. Κυριακή της Τυρινής, Κυριακή των Βαΐων, Ανάληψη, Πεντηκοστή), εορτάζονται πάντα ταυτόχρονα και από τα δύο ημερολόγια, σε αντίθεση με τις ακίνητες εορτές του έτους (π.χ. Θεοφάνια, Υπαπαντή του Χριστού, Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, Μεταμόρφωση του Σωτήρος, Κοίμηση της Θεοτόκου, Χριστούγεννα), που εορτάζονται με 13 ημέρες διαφορά.
H Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει ετήσια το Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη Μετώνεια πανσέληνο (η οποία στις μέρες μας συμβαίνει 4 ή 5 ημέρες αργότερα από την πραγματική αστρονομική πανσέληνο) που ακολουθεί την Ιουλιανή εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου του παλαιού ημερολογίου ή της 3ης Απριλίου του νέου ημερολογίου (η οποία στις μέρες μας υστερεί 12 ή 13 ημέρες από την πραγματική αστρονομική ισημερία). Αντίθετα, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία εορτάζει το Πάσχα των Λατίνων την πρώτη Κυριακή μετά την πραγματική αστρονομική πανσέληνο, λαμβάνοντας υπόψιν της μόνο την πραγματική εαρινή ισημερία και καθόλου υπόψιν την ημερομηνία του Εβραϊκού Πάσχα, το οποίο δεν εορτάζεται ποτέ πριν τις 26 Μαρτίου του νέου ημερολογίου και, έτσι, είναι δυνατόν κάποιες χρονιές (όταν η πραγματική αστρονομική πανσέληνος συμβεί στο διάστημα 21-25 Μαρτίου), να εορταστεί το Ρωμαιοκαθολικό Πάσχα πριν το εβραϊκό, γεγονός το οποίο η Ορθόδοξη Ανατολή αποδοκιμάζει[εκκρεμεί παραπομπή].
Νομικό Φάσκα και Εβραϊκό Πάσχα
Επεξεργασία| Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 9/09/2024) |
Το Νομικό Φάσκα είναι μια μέρα της Μεγάλης Εβδομάδος, η οποία πληρεί το δεύτερο όρο του Πασχάλιου κανόνα (Μετώνεια, πασχαλινή πανσέληνος και συμπίπτει με την αρχαία, νομική εορτή του Ιουδαϊκού Πάσχα. Ωστόσο, μετά από αρκετό χρόνο, οι Εβραίοι, σε αντίθεση με τους Ορθόδοξους Χριστιανούς, αναγνωρίσαν το σφάλμα της Μετώνειας πανσελήνου και εορτάζουν πλέον το Πάσχα τους κατά την ημέρα της πραγματικής αστρονομικής πανσελήνου, εξακολουθούν όμως να υπολογίζουν την πασχαλινή τους πανσέληνο τουλάχιστον 5 ημέρες μετά την ισημερία, λόγω κάποιων ελλείψεων και ανακολουθιών στο ηλιοσεληνιακό τους ημερολόγιο, που σημαίνει πως το Εβραϊκό Πάσχα σήμερα εορτάζεται στο διάστημα μεταξύ 26 Μαρτίου-23 Απριλίου. Να σημειωθεί, πως κάποιες φορές, όταν η πρώτη εαρινή πανσέληνος συμβεί μεταξύ 21-25 Μαρτίου, το Εβραϊκό Πάσχα συμπίπτει με τη δεύτερη εαρινή πανσέληνο. Προς τούτο, η Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολουθεί να λαμβάνει υπόψιν της το Νομικό Φάσκα, ώστε να μην παραβιάζεται ο όρος της Συνόδου της Νίκαιας και συμβεί να υπάρξει συνεορτασμός Εβραϊκού Πάσχα και χριστιανικού, που απαγορεύεται αυστηρά (αν και πλέον, εξαιτίας των λανθασμένων υπολογισμών της πανσελήνου και της εαρινής ισημερίας, παραβιάζονται αστρονομικά (και όχι ημερολογιακά) οι άλλοι όροι του κανόνα της συνόδου).
Πάσχα των Ορθοδόξων και των Καθολικών
ΕπεξεργασίαΤο Πάσχα παντού (εκτός από την Φινλανδική Ορθόδοξη Εκκλησία) εορτάζεται τουλάχιστον 14 ημέρες αργότερα από την πραγματική εαρινή ισημερία (πάντοτε από τις 4 Απριλίου του νέου ημερολογίου και αργότερα, λόγω του Ιουλιανού σφάλματος), καθώς επίσης και τουλάχιστον 5 με 6 ημέρες αργότερα από την πραγματική αστρονομική πανσέληνο, που συμβαίνει μετά την Ιουλιανή εαρινή ισημερία, λόγω του Μετώνειου σφάλματος.
Επίσης, επειδή οι δύο πανσέληνοι (αστρονομική και μετώνεια) δεν πέφτουν πάντα μέσα στην ίδια εβδομάδα, πολλές φορές το Ορθόδοξο Πάσχα δεν εορτάζεται κανονικά την πρώτη Κυριακή μετά την πραγματική αστρονομική πανσέληνο, που συμβαίνει μετά την πραγματική εαρινή ισημερία, αλλά τη δεύτερη Κυριακή. Γι' αυτό, όταν συμβαίνει αυτό, το Ορθόδοξο Πάσχα εορτάζεται μια εβδομάδα αργότερα από το ρωμαιοκαθολικό, ενώ όταν οι πανσέληνοι συμπίπτουν την ίδια εβδομάδα, τότε συμπίπτουν και οι Κυριακές εορτασμού του Πάσχα.
Ακόμα, κάποιες φορές το Ορθόδοξο Πάσχα δεν εορτάζεται κανονικά μετά από την πρώτη πραγματική, εαρινή αστρονομική πανσέληνο, αλλά μετά τη δεύτερη αστρονομική πανσέληνο, που θεωρείται ως πασχαλινή. Γι' αυτό, στην περίπτωση, που η πραγματική αστρονομική πανσέληνος συμβεί στο διάστημα από 21 έως 29 Μαρτίου του νέου ημερολογίου, τότε το Πάσχα εορτάζεται ένα μήνα αργότερα από το ρωμαιοκαθολικό Πάσχα, ενώ όταν η πραγματική αστρονομική πανσέληνος συμβεί μετά τις 30 Μαρτίου, Ορθόδοξοι και Λατίνοι κάνουν Πάσχα αμφότεροι μετά την πρώτη εαρινή πανσέληνο. Να σημειωθεί πως, όταν η πραγματική αστρονομική πανσέληνος συμβεί στο διάστημα από 30 Μαρτίου έως 3 Απριλίου κατά το νέο ημερολόγιο, καίτοι δεν έχει παρέλθει η Ιουλιανή ισημερία, η Μετώνεια πανσέληνος υπολογίζεται, ότι συμβαίνει αντίστοιχα μεταξύ 4 και 8 Απριλίου κατά το νέο ημερολόγιο, δηλαδή μετά την Ιουλιανή εαρινή ισημερία, οπότε πληρούνται και αστρονομικά οι δύο πρώτοι όροι του Πασχάλιου κανόνα.
Λόγω των συνδυασμών αυτών των δύο γεγονότων (εορτασμός την πρώτη ή τη δεύτερη Κυριακή, μετά την πρώτη ή τη δεύτερη εαρινή πανσέληνο), κάποιες χρονιές τα δύο Πάσχα (ορθόδοξο και ρωμαιοκαθολικό) εορτάζονται έως και με 35 ημέρες διαφορά, όταν οι Ρωμαιοκαθολικοί εορτάζουν από 22 Μαρτίου έως 3 Απριλίου, ενώ οι Ορθόδοξοι από 26 Απριλίου έως 8 Μαΐου του ιδίου έτους. Σύμπτωση Ρωμαιοκαθολικού και Ορθόδοξου Πάσχα συμβαίνει μόνο στην περίπτωση όπου ικανοποιούνται δύο όροι ταυτόχρονα: α) η πραγματική αστρονομική πανσέληνος συμβεί από τις 3 έως και 18 Απριλίου του νέου ημερολογίου και β) η πραγματική αστρονομική πανσέληνος να συμβεί από Κυριακή έως Τρίτη, οπότε η μετώνεια πανσέληνος να συμβεί από Πέμπτη έως Σάββατο της ίδιας εβδομάδας, ώστε η ερχόμενη Κυριακή να είναι κοινή ημέρα εορτασμού του Πάσχα Ορθόδοξων και Ρωμαιοκαθολικών. Συνεπώς, η περίοδος, που τα δύο Πάσχα μπορούν να συμπέσουν, κυμαίνεται με το νέο ημερολόγιο από τις 4 Απριλίου (η νωρίτερη σύμπτωση) έως τις 25 Απριλίου (η αργότερη σύμπτωση).
Λαογραφία
ΕπεξεργασίαΜε βάση τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας
στα ελληνικά σπίτια πλάθουν κουλουράκια ή/και τσουρέκια (τη Μεγάλη Τρίτη ή τη Μεγάλη Πέμπτη), ενώ τη Μεγάλη Πέμπτη βάφουν κόκκινα αυγά[18]. Ζυμώνουν το Λαμπρόψωμο προς τιμήν του Αναστημένου Χριστού σχηματίζοντας με ζυμάρι στην επιφάνειά του τα αρχικά γράμματα του πασχαλινού χαιρετισμού Χριστός Ανέστη βάζοντας στο κέντρο ένα κόκκινο αυγό.
Τα λαϊκά έθιμα κατά τον σύγχρονο εορτασμό της Ανάστασης στην Ελλάδα, περιλαμβάνουν το άναμμα λαμπάδων και τη μεταφορά του Αγίου Φωτός στα σπίτια από την τελετουργία της Ανάστασης στις εκκλησίες, δείπνο με κύριο φαγητό τη μαγειρίτσα, το βράδυ της Ανάστασης, το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών στο σπίτι ή έξω από την Εκκλησία, το «φιλί της αγάπης» την ώρα της Ανάστασης, το σούβλισμα του αρνιού κατά την Κυριακή του Πάσχα και άλλες εκδηλώσεις.
-
Βαμμένα αυγά, λαμπάδες και τσουρέκι -
Μαγειρίτσα, το βράδυ μετά την Ανάσταση -
Σούβλισμα αρνιού την ημέρα του Πάσχα
Εορτολόγιο
ΕπεξεργασίαΤην ημέρα του Πάσχα, σύμφωνα με το ελληνικό/ορθόδοξο εορτολόγιο, γιορτάζουν αρκετά ελληνικά ονόματα: ο Αναστάσιος, η Αναστασία, ο Λάμπρος, η Λαμπρινή, ο Ανέστης, ο Πασχάλης, ο Στασινός κ.α.[19]
Ανάσταση Προσευχή
ΕπεξεργασίαΚυριακή Άγιο Πάσχα (Ημέρα Ανάστασης.)
Χριστός Ανέστη εκ νεκρών,
θανάτω θάνατον πατήσας
και τοις εν τοις μνήμασιν,
ζωήν χαρισάμενος
Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι,
προσκυνήσομεν Άγιον, Κύριον,
Ιησούν
τον μόνον αναμάρτητον.
Τον Σταυρόν Σου Χριστέ προσκυνούμεν
και την Αγίαν σου Ανάστασιν
υμνούμεν και δοξάζωμεν
Συ γαρ ει ο Θεός ημών,
εκτός Σου άλλον ουκ οίδαμεν,
το όνομά Σου ονομάζομεν.
Δεύτε, πάντες οι πιστοί, προσκυνήσωμεν
την του Χριστού Αγίαν Ανάστασιν.
Ιδού γαρ ήλθε δια του Σταυρού
χαρά εν όλω τω κόσμω.
Δια παντός ευλογούντες τον Κύριον,
υμνούμεν την Ανάστασιν Αυτού.
Σταυρόν γαρ υπομείνας δι' ημάς,
θανάτω, θάνατον ώλεσεν.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ «Eίπεν δε Μωυσής προς τον λαόν μνημονεύετε την ημέραν ταύτην εν η εξήλθατε εκ γης αιγύπτου εξ οίκου δουλειάς εν γαρ χειρί κραταιά εξήγαγεν υμάς κύριος». (Έξ. 13:3)
- ↑ Στα αγγλικά, χρησιμοποιείται ο όρος "Easter" για το χριστιανικό Πάσχα και "Passover" για το ιουδαϊκό Πάσχα
- ↑ Έξ. 5:1· 10:9
- ↑ Έξ. 12:13, 23, 27· παράβαλε Ησ. 31:5.
- ↑ Έξ. 11:5· 12:12.
- ↑ Καθολική Εγκυκλοπαίδεια, λήμμα "Easter" (Αγγλικά).
- ↑ John Bowden, Encyclopedia of Christianity, 2005, Oxford University Press, "Calendar" και "Worship".
- ↑ Τους υπέρμαχους αυτής της άποψης τους αποκαλούσαν Τεσσαρεσκαιδεκατίτες και θεωρήθηκαν αργότερα αιρετικοί. Μολονότι συσπειρώθηκαν για να προασπίσουν τις απόψεις τους, έως τον 5ο με 6ο αιώνα είχαν τελικά εξαφανιστεί.
- ↑ F. L. Cross, The Oxford Dictionary of the Christian Church, 2005, Oxford University Press, "Paschal Controversies"· Καθολική Εγκυκλοπαίδεια, λήμμα "Easter Controversy" (Αγγλικά).
- ↑ Στο Α' Κορ. 16,2 («Κατὰ μίαν σαββάτων ἕκαστος ὑμῶν παρ’ ἑαυτῷ τιθέτω θησαυρίζων ὅ,τι ἂν εὐοδῶται»), πιστεύεται πως "είχε ήδη καθιερωθεί για τους χριστιανούς η Κυριακή ως ημέρα λατρείας" (Σάββας Αγουρίδης, Αποστόλου Παύλου Πρώτη προς Κορινθίους Επιστολή, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1982, σελ. 281) και "σηματοδοτεί τη χρονική στιγμή αποσπάσεως της χριστιανικής Εκκλησίας από την εβραϊκή λατρευτική παράδοση της Συναγωγής κατά την ημέρα του Σαββάτου. Η Κυριακή υποκαθιστά, πλέον, το Σάββατο ως βασική ήμερα λατρείας και ως ημέρα Αναστάσεως του Κυρίου αποτελεί ενα νέο τρόπο ζωής σε αντίθεση με το «σαββατισμό»". (Φίλιας Ν. Γεώργιος, Λειτουργική, τόμ. Α', Γρηγόρης, Αθήνα 2006, σελ. 44)
- ↑ Φίλιας, ό.π., σελ. 44 (υποσημ. #97 όπου βιβλιογραφία), σελ. 45 και υποσημ. #98 (βιβλιογραφία), #100, #101 (μαρτυρίες Ιγνατίου). Επίσης, ο Ψευδο-Ιουστίνος (μετά τον 4ο αιώνα), Αποκρίσεις προς Ορθοδόξους, PG 6, 1364B: "[Το δε εν κυριακή μη κλίνειν γόνυ, σύμβολον εστι της αναστάσεως, δι' ης τη του Χριστού χάριτι, των τε αμαρτημάτων και του επ' αυτών τεθανατωμένου θανάτου ηλευθερώθημεν]. Εκ των αποστολικών δε χρόνων η τοιαύτη συνήθεια έλαβε την αρχήν καθώς φησιν ο μακάριος Ειρηναίος ο μάρτυς και επίσκοπος εν τω Περί του Πάσχα λόγω". (το τμήμα στις αγκύλες αποδίδεται στον Ειρηναίο, βλ. λήμμα "Κυριακή", ΘΗΕ, τόμ. 7, στ. 1143).
- ↑ Kenneth Scott Latourete, A History of Christianity, Vol. 1: to A.D. 1500, HarperCollins Publishers, 1975, Κεφ. 7ο "Admission, Worship, and Discipline in the Christian Community".
- ↑ «Ο Κύριος Ιησούς, τη νύχτα που ήταν να παραδωθεί στους σταυρωτές του, πήρε ψωμί, και, αφού έκανε ευχαριστήρια προσευχή, το τεμάχισε και είπε: "Λάβετε και φάγετε· αυτό είναι το σώμα μου, που τεμαχίζεται για χάρη σας. Αυτό να κάνετε στην ανάμνησή μου. Παρόμοια, όταν τέλειωσε το δείπνο, πήρε το ποτήριο και είπε: "Αυτό το ποτήριο είναι η νέα διαθήκη που επικυρώνεται με το αίμα μου. Όποτε πίνετε απ' αυτό το ποτήριο, να το κάνετε στην ανάμνησή μου"». (1 Κορινθίους 11:23-25, ΜΠΚ))
- ↑ 1 Κορινθίους 10:14-17· 11:23-34.
- ↑ Mosshammer, Alden A. (2008). The Easter Computus and the Origins of the Christian Era. Oxford: Oxford University Press. σελ. 50. ISBN 978-0-19-954312-0.
- ↑ Mosshammer, Alden A. (2008). The Easter Computus and the Origins of the Christian Era. Oxford: Oxford University Press. σελίδες 51, 65. ISBN 978-0-19-954312-0.
- ↑ Mosshammer, Alden A. (2008). The Easter Computus and the Origins of the Christian Era. Oxford: Oxford University Press. σελίδες 50–52, 53, 62–65. ISBN 978-0-19-954312-0.
- ↑ «Μεγάλη Εβδομάδα: Έθιμα ανά ημέρα μέχρι το Πάσχα». Dogma. 26 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2020.
- ↑ Εορτολόγιο ανήμερα την ημέρα του Πάσχα
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Βλάσιου Φειδά, Εκκλησιαστική Ιστορία, Εκδόσεις Διήγηση, Αθήνα 2002
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Τυπικό από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Αρχειοθετήθηκε 2007-01-29 στο Wayback Machine.
- Τυπικό της Εκκλησίας
Της Λαμπρής (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)