Μενέλαος

Αυτό το λήμμα αφορά το μυθολογικό πρόσωπο. Για ιστορικά πρόσωπα με το ίδιο όνομα, δείτε: Μενέλαος (αποσαφήνιση).

Στην ελληνική μυθολογία ο Μενέλαος (< μένος (σφρίγος, οργή, δύναμη) λαός, "η οργή του λαού") ήταν αδελφός του Αγαμέμνονα και σύζυγος της Ωραίας Ελένης. Κατά την κυρίαρχη εκδοχή (Ιλιάδα) ήταν γιος του Ατρέως και της Αερόπης, εγγονός του Πέλοπα και της Ιπποδάμειας. Σύμφωνα με άλλη, μεταγενέστερη εκδοχή, ο Μενέλαος και ο Αγαμέμνονας ήταν γιοι του Πλεισθένους και εγγονοί του Ατρέα, τους ανάθρεψε όμως ο παππούς τους. Σε κάποια περίσταση διώχθηκαν από τις Μυκήνες και κατέφυγαν στην Σπάρτη, όπου βασιλιάς ήταν ο Τυνδάρεως. Διαγωνιζόμενος εκεί με άλλους μνηστήρες, ο Μενέλαος πήρε ως σύζυγο την Ωραία Ελένη, κόρη του Τυνδάρεω ή του Δία. Ο Τυνδάρεως έδωσε το βασίλειό του στον Μενέλαο και την Ελένη.

Μενέλαος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Μενέλαος (Αρχαία Ελληνικά)
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Ελένη
Σύντροφος	Κνωσσία
Τέκνα	Ερμιόνη Ξενόδαμος Νικόστρατος Μεγαπένθης Πλεισθένης Μορράφιος Αιθιόλας Corythus Θρόνιος
Γονείς	Ατρέας και Αερόπη
Αδέλφια	Αγαμέμνονας Αναξίβια
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχες	Τρωικός πόλεμος
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Μυθικός βασιλιάς της Σπάρτης
Σχετικά πολυμέσα

Από τον γάμο του Μενελάου και της Ελένης γεννήθηκαν η Ερμιόνη και ο Νικόστρατος. Μεταγενέστεροι συγγραφείς αναφέρουν ότι παιδιά τους ήταν και οι: Αιθιόλας, Θρόνιος, Μορράφιος, Πλεισθένης ο Νεότερος και Μελίτη. Η γαλήνη του ζευγαριού ταράχθηκε από τότε που έφθασε στη Σπάρτη ο Πάρις και ιδίως όταν ο Μενέλαος έφυγε στην Κρήτη για να παραστεί στην κηδεία του παππού του Κατρέως. Σύμφωνα με κάποια παράδοση, ο Μενέλαος είχε επισκεφθεί κάποτε την Τροία, μετά από δελφικό χρησμό, για να θυσιάσει στους τάφους του Λύκου και του Χιμαιρέως (γιων του Προμηθέως) για τον λοιμό και την ξηρασία που έπλητταν τη Σπάρτη. Εκεί είχε φιλοξενηθεί από τον Πάρη, οπότε, όταν αργότερα ο Πάρης έφυγε από την Τροία μετά από ένα φόνο, κατέφυγε στη Σπάρτη, όπου φιλοξενήθηκε και εξαγνίστηκε από τον Μενέλαο.

Στον Τρωικό Πόλεμο

Ενώ βρισκόταν στην Κρήτη, ο Μενέλαος πληροφορήθηκε από την Ίριδα ότι ο Πάρις είχε αρπάξει την Ωραία Ελένη και είχε φύγει. Τότε επέστρεψε αμέσως στη Σπάρτη και ζήτησε τη βοήθεια άλλων βασιλιάδων της Ελλάδας, με πρώτο τον Νέστορα. Μετά πήγε στους Δελφούς για οδηγίες. Εκεί διατάχθηκε να προσφέρει στην «Αθηνά Πρόνοια» το περιδέραιο που είχε κάποτε προσφέρει η Αφροδίτη στην Ελένη. Ακολούθησε η εκστρατεία των Ελλήνων στην Τροία για την Ωραία Ελένη, που οδήγησε στον Τρωικό Πόλεμο.

Ο ίδιος ο Μενέλαος πήρε μέρος στην εκστρατεία με εξήντα πλοία, αλλά δεν έγινε ο γενικός αρχηγός της εξαιτίας του ήπιου χαρακτήρα του, οπότε η αρχηγία πέρασε στον βίαιο αδελφό του, τον Αγαμέμνονα.

Μόλις οι Έλληνες αποβιβάσθηκαν στην Τροία, ο Μενέλαος και ο Οδυσσέας πήγαν πρώτα στην πόλη για να ζητήσουν πίσω την Ελένη, αλλά και τους θησαυρούς που είχε αρπάξει ο Πάρις από το ανάκτορο του Μενελάου, ώστε η διαφορά να διακανονιστεί ειρηνικά. Τους υποδέχθηκε ο Αντήνορας και τους παρουσίασε στην τρωική συνέλευση. Ο Πάρις όμως με την παράταξή του αρνήθηκε τις προτάσεις τους. Ο Μενέλαος μονομάχησε με τον Πάρι και τον τραυμάτισε σοβαρά, αλλά τραυματίσθηκε και ο ίδιος ελαφρά από τον Πάνδαρο.

Στις πολλές και σκληρές μάχες του Τρωικού Πολέμου βρήκαν τον θάνατο από τα χέρια του Μενέλαου οι Σκαμάνδριος, Πείσανδρος, Υπερήνορας, Δόλοπας και Θόαντας, ενώ τραυματίσθηκε ο Έλενος. Ο Μενέλαος επίσης βγήκε πρώτος στη μάχη για το σώμα του Πάτροκλου και σκότωσε τον Εύφορβο. Ο Μενέλαος έλαβε μέρος στους ταφικούς αγώνες στη μνήμη του Πάτροκλου.

Ο Μενέλαος ήταν ένας από εκείνους που κρύφτηκαν μέσα στον Δούρειο Ίππο. Στην άλωση της Τροίας έτρεξε στο σπίτι του Δηιφόβου, όπου βρισκόταν η Ελένη, σκότωσε τον Δηίφοβο και έσυρε την Ελένη από τα μαλλιά μέχρι τα ελληνικά πλοία. Σύμφωνα όμως με άλλη παράδοση, η Ελένη κατέφυγε στον οικιακό βωμό και, ενώ ο Μενέλαος ήθελε αρχικά να τη σκοτώσει, συμφιλιώθηκε τελικά μαζί της με τη βοήθεια των θεών.

Η επιστροφή από την Τροία

Δείτε επίσης: Λαοί της Θάλασσας

Επιστρέφοντας από την Τροία μετά το τέλος του πολέμου, ο Μενέλαος έφθασε στο Σούνιο και μετά στο ακρωτήριο Μαλέας. Μια τρικυμία όμως εκεί τον παρέσυρε στην Κρήτη, σε βραχώδη ακτή της οποίας καταστράφηκαν τα περισσότερα πλοία του. Μετά την Κρήτη βρέθηκε στην Αίγυπτο, όπου κατά την Οδύσσεια, παρέμεινε 5 χρόνια και έκανε περιουσία. Επιθυμούσε πάντα να επιστρέψει στη Σπάρτη, αλλά εμποδιζόταν συνεχώς από κακοκαιρίες, που έπαψαν μόνο όταν θυσίασε στους θεούς με συμβουλή του Πρωτέως. Μετά, ο Μενέλαος και η Ελένη έφθασαν καλά στη Σπάρτη, 18 χρόνια μετά την αρπαγή της Ελένης από τον Πάρη.

Μετά το τέλος της ζωής του ο Μενέλαος μεταφέρθηκε στα Ηλύσια Πεδία. Κατά μεταγενέστερη εκδοχή, Μενέλαος και Ελένη πήγαν στην Ταυρική να ψάξουν για τον Ορέστη και εκεί θυσιάστηκαν από την Ιφιγένεια στον βωμό της Αρτέμιδας.

Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην εποχή του σωζόταν ακόμα στη Σπάρτη ο οίκος του Μενελάου. Υπήρχε ναός προς τιμή του Μενέλαου στη Θεράπνη, όπου σύμφωνα με τοπική παράδοση ήταν ενταφιασμένος με τη σύζυγό του.

Δείτε επίσης

• Ο αστεροειδής 1647 Μενέλαος (1647 Menelaus) της Τρωικής Ομάδας ονομάσθηκε έτσι από τον μυθικό Έλληνα βασιλιά.

Πηγές

• Lorenzo Rocci (1956). Vocabolario Greco-Italiano. Società Ed. Dante Alighieri srl. σελ. 1207.  (Ιταλικά)