Καρτ ποστάλ (ταχυδρομικός όρος)

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Καρτ Ποστάλ (αποσαφήνιση).

Παράδειγμα πρώιμου Ελληνικού καρτ ποστάλ, ταχυδρομημένο το 1898

Το παλαιότερο γνωστό Ελληνικό καρτ ποστάλ, ταχυδρομημένο στις 14.12.1893.

Η καρτ ποστάλ ή το καρτ ποστάλ είναι εικονογραφημένη κάρτα από χοντρό χαρτί ή λεπτό χαρτόνι, κυρίως ορθογώνιου παραλληλόγραμμου σχήματος, η οποία στην μπροστινή της όψη έχει φωτογραφία ή ζωγραφική απεικόνιση, συνήθως κάποιου από τα αξιοθέατα ενός τόπου. Στην πίσω όψη υπάρχει χώρος για να γράψει ο αποστολέας σύντομο κείμενο και τα στοιχεία και διεύθυνση του παραλήπτη. Αποστέλλεται ταχυδρομικά χωρίς να απαιτείται φάκελος.

Η επίσημη ονομασία του ήταν παλαιότερα Επιστολικόν Δελτάριον, από την οποία προέκυψε και ο διεθνής όρος για τη μελέτη και συλλογή τους: Δελτιολογία (στα αγγλικά: deltiology). Ο όρος στα Ελληνικά είναι: Καρτοφιλία. Η καρτ ποστάλ δεν πρέπει να συγχέεται με τα μη εικονογραφημένα ταχυδρομικά δελτάρια, στα οποία γίνεται αναφορά στην ενότητα Ταχυδρομικά Δελτάρια.

Τα καρτ ποστάλ μπορεί να είναι κατασκευασμένα και από άλλα υλικά, όπως λεπτή φλούδα ξύλου (καπλαμά), λεπτή φλούδα χαλκού, πάπυρο, φοινικόφυλλα κ.ά. Σε αρκετές χώρες τα καρτ ποστάλ ταχυδρομούνται με μικρότερο τέλος απ' ό,τι οι επιστολές, γι' αυτό και παλαιότερα η χρήση τους ήταν αρκετά διαδεδομένη.

Το παλαιότερο καρτ ποστάλ παγκοσμίως ταχυδρομήθηκε το 1840 από το Φούλαμ (Fulham) του Λονδίνου προς τον συγγραφέα Θήοντορ Χουκ (Theodore Hook). Το παλαιότερο ελληνικό καρτ ποστάλ έχει θέμα την Ακρόπολη των Αθηνών και ταχυδρομήθηκε το 1893 προς τον Γερμανό Friedrich Linden από την Αθήνα.

Μη Εικονογραφημένα Ταχυδρομικά Δελτάρια

Η ιστορία της καρτ ποστάλ είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα μη εικονογραφημένα Ταχυδρομικά δελτάρια (στα αγγλικά: postal card). Χωρίς αυτά δεν θα υπήρχε η καρτ ποστάλ. To 1865, ο Χάινριχ φον Στέφαν (Γερμανικά: Heinrich von Stephan), ανώτερος ταχυδρομικός σύμβουλος των Πρωσικών Ταχυδρομείων και μετέπειτα γενικός διευθυντής των Γερμανικών Ταχυδρομείων και ιδρυτής του Παγκόσμιου Ταχυδρομικού Συνδέσμου, είχε πρώτος την ιδέα της δημιουργίας μη εικονογραφημένων Ταχυδρομικών Δελταρίων. Το 1867 επανέλαβε την πρότασή του στην Ταχυδρομική Διάσκεψη της Καρλσρούης, χωρίς αποτέλεσμα. Δύο χρόνια αργότερα, την 26 Ιανουαρίου 1869, ο καθηγητής Εμάνουελ Χέρμαν (Γερμανικά: Dr. Emanuel Herrmann), καθηγητής της Στρατιωτικής Ακαδημίας, υπέδειξε τη δημιουργία των Ταχυδρομικών Δελταρίων στο μέγεθος των φακέλων αλληλογραφίας, με έντυπο γραμματόσημο στην όψη τους.

Από τα πρώτα μη εικονογραφημένα Ταχυδρομικά Δελτάρια, ταχυδρομημένο από την Ουκρανία προς την Ουγγαρία το 1875

Το Αυστριακό Ταχυδρομείο υιοθέτησε την ιδέα του και έτσι το πρώτο επίσημο μη εικονογραφημένο Ταχυδρομικό Δελτάριο στον κόσμο κυκλοφόρησε την 1 Οκτωβρίου 1869 με το λογότυπο Correspondenz - Karte. Η επιτυχία ήταν τεράστια, αφού μέσα σε ένα μήνα πουλήθηκαν ενάμισι εκατομμύριο δελτάρια. Την επόμενη χρονιά ακολούθησε η Γερμανία (1η Ιουλίου), η Αγγλία (1η Οκτωβρίου) και διαδοχικά όλα τα κράτη τού τότε γνωστού κόσμου.

Η διεθνής ταχυδρόμηση (από το ένα κράτος στο άλλο) των ταχυδρομικών δελταρίων ξεκίνησε το 1875, μετά τη δημιουργία του Παγκόσμιου Ταχυδρομικού Συνδέσμου, που ήταν αποκύημα του διεθνούς συνεδρίου της Βέρνης, τον Οκτώβριο του 1874, με θέμα τα ταχυδρομικά δελτάρια και τη διακρατική διακίνησή τους.

Η Ελλάδα πήρε μέρος στο συνέδριο αυτό και στις 25 Σεπτεμβρίου 1875 ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ υπέγραψε το Διάταγμα Νο. 56/13.10.1875 για το πρώτο επίσημο ελληνικό μη εικονογραφημένο Ταχυδρομικό Δελτάριο. Το λογότυπό του ήταν Επιστολικόν Δελτάριον - Carte Correspondance. Ημερομηνία κυκλοφορίας της πρώτης έκδοσης ήταν η 10/22 Μαΐου 1876.

Τα πρώτα καρτ ποστάλ

Κάρτες με μηνύματα γραμμένες σε αυτές είχαν δημιουργηθεί σποραδικά και ταχυδρομηθεί από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της ταχυδρομικής υπηρεσίας στην Αγγλία. Το πρώτο, όμως, γνωστό εικονογραφημένο καρτ ποστάλ φέρει στην όψη του ένα χειρόγραφο σχέδιο και είναι ταχυδρομημένο το 1840 από το Φούλαμ του Λονδίνου, με αποδέκτη τον συγγραφέα Θήοντορ Χουκ. Πιστεύεται ότι ο ίδιος σχεδίασε την κάρτα για να αστειευτεί με την ταχυδρομική υπηρεσία της Αγγλίας, αφού το σχέδιο είναι καρικατούρα των εργαζομένων στα Αγγλικά Ταχυδρομεία.

Το πρώτο έντυπο καρτ ποστάλ

Η πρώτη γνωστή έντυπη καρτ ποστάλ με εικονογράφηση στην μπροστινή της όψη δημιουργήθηκε το 1870 στο Στρατόπεδο Conlie της Γαλλίας από τον Léon Besnardeau (1829–1914). Το Conlie ήταν ένα στρατόπεδο εκπαίδευσης στρατιωτών στη διάρκεια του Γαλλοπρωσικού πολέμου. Η καρτ ποστάλ είχε στην όψη της ένα λιθόγραφο σχέδιο που απεικόνιζε δύο στήλες οπλισμού, μία σε κάθε άκρη, οι οποίες ενώνονταν με ταινία που έφερε την επιγραφή: Ενθύμιον της Εθνικής Αμύνης, στεφανωμένη με τον θυρεό του Δουκάτου της Βρετάνης. Η καρτ ποστάλ είχε τον τίτλο: Πόλεμος του 1870 - Στρατόπεδο του Conlie - Στρατός της Βρετάνης. Τον επόμενο χρόνο, 1871, η πρώτη γνωστή καρτ ποστάλ με απεικόνιση στην όψη της ταχυδρομήθηκε από τη Βιέννη της Αυστρίας. Η πρώτη διαφημιστική καρτ ποστάλ κυκλοφόρησε το 1872 στην Αγγλία και η πρώτη Γερμανική καρτ ποστάλ εμφανίστηκε το 1874.

Από τα ταχυδρομεία όλου του κόσμου διακινήθηκαν το 1905 πάνω από 7 δισεκατομμύρια καρτ ποστάλ, αριθμός που αυξήθηκε ακόμη περισσότερο τα επόμενα 2 χρόνια για να παρατηρηθούν σταθεροποιητικές τάσεις λίγο αργότερα και να αρχίσει η αναμενόμενη κάμψη.

Τα πρώτα Ελληνικά καρτ ποστάλ

Η πίσω όψη του παλαιότερου Ελληνικού καρτ ποστάλ.

Η συστηματική έκδοση εικονογραφημένων καρτ ποστάλ στην Ελλάδα ξεκίνησε γύρω στο 1896, με την ευκαιρία των Α΄ Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων που διεξήχθησαν στην Αθήνα. Είναι σίγουρο, όμως, ότι αρκετές καρτ ποστάλ τυπώθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν μερικά χρόνια πριν. Μέχρι σήμερα η παλαιότερη εξακριβωμένη χρονολογία σε Ελληνικό καρτ ποστάλ είναι η 14η Δεκεμβρίου 1893. Η συγκεκριμένη καρτ ποστάλ εκδόθηκε, πιθανότατα, από ιδιώτη και φέρει στην πίσω όψη της το λογότυπο του Παγκόσμιου Ταχυδρομικού Συνδέσμου, όπως ήταν υποχρεωτικό από τα συμφωνηθέντα στο διεθνές συνέδριο της Βέρνης του 1874. Στο πάνω αριστερά τμήμα τής όψης της υπάρχει φωτογραφική απεικόνιση της Ακρόπολης των Αθηνών και μένει αρκετός κενός χώρος για να γράψει ο ενδιαφερόμενος το κείμενό του. Αποστολέας ήταν ο Γερμανός Walter Wessel και παραλήπτης ο Friedrich Linden, κάτοικος της πόλης Ρέμσαϊντ στη Ρηνανία της Γερμανίας. Στην πίσω όψη η καρτ ποστάλ έφερε το λεκτικό: ΕΛΛΑΣ - GRECE. Επιστολικόν Δελτάριον. Παγκόσμιος Ταχυδρομικός Σύνδεσμος. Αυτή θεωρείται η παλαιότερη Ελληνική καρτ ποστάλ και συγκαταλέγεται στη συλλογή του Νίκου Δ. Καράμπελα.

Τον Ιούλιο 1901 κυκλοφόρησαν τα πρώτα 64 εικονογραφημένα δελτάρια της Ελληνικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας, που εκδόθηκαν από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία.

Αναφορές

Βιβλιογραφία

• Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος Γ. (Επιμ.) (2014). Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. ISBN 978-960-404-278-4. 
• Μαθάς, Γιώργος (1985). Εικονογραφημένα Ταχυδρομικά Δελτάρια Ελληνικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας και πρόδρομοι αυτών. Αθήνα: περιοδικό συλλογές. 
• Παπαδάκη, Βέρα (2007), «Η ιστορία της καρτποστάλ. Η μικρή ιστορία της μεγαλύτερης συλλεκτικής μανίας όλων των εποχών», περιοδικό συλλογές (Αθήνα) τ. 267 (Ιούνιος 2007): σελ. 701–706, ISSN 1107-8596 
• Καράμπελας, Νίκος Δ. (2023), «Το πρώτο Ελληνικό καρποστάλ», περιοδικό συλλογές (Αθήνα) τ. 455 (Ιούνιος 2023): σελ. 499, ISSN 1107-8596, https://www.academia.edu/104471604 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Λεξιλογικός ορισμός του καρτ ποστάλ στο Βικιλεξικό
• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Postcards στο Wikimedia Commons