Ιωάννα της Κωνσταντινούπολης

Η Ιωάννα της Κωνσταντινούπολης (Johanna van Constantinopel, περ. 1199 - 5 Δεκεμβρίου 1244), Κόμισσα της Φλάνδρας και Κόμισσα του Αινώ (1205 - 1244) ήταν η μεγαλύτερη κόρη του Βαλδουίνου Α' της Κωνσταντινούπολης πρώτου Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης και της Μαρίας της Καμπανίας. Ο πατέρας της αναχώρησε για την Δ' Σταυροφορία (1202), μετά από δύο χρόνια τον ακολούθησε και η μητέρα της αφήνοντας την Ιωάννα και τη νεογέννητη αδελφή της Μαργαρίτα υπό τις φροντίδες του Φιλίππου του Ναμύρ. Η μητέρα τους (1204) στη συνέχεια και ο πατέρας τους το (1205), τότε ο Φίλιππος Α΄ του Ναμύρ αρραβωνιάστηκε την κόρη του Φιλίππου Β΄ Αυγούστου δίνοντας τις δυο μικρές αδελφές στη φροντίδα του Γάλλου βασιλιά.

Ιωάννα της Κωνσταντινούπολης
Κόμισσα της Φλάνδρας Κόμισσα της Ζηλανδίας Κόμισσα του Αινώ
Περίοδος	1205 - 1244
Προκάτοχος	Βαλδουίνος Α΄ της Κωνσταντινούπολης
Διάδοχος	Μαργαρίτα Β΄ της Φλάνδρας
Γέννηση	1199
Θάνατος	5 Δεκεμβρίου 1244 Μαρκέτ-λε-Λιλ, Γαλλία
Σύζυγος	Φερδινάνδος της Φλάνδρας Θωμάς Β' Σαβοΐας,
Οίκος	Οίκος της Φλάνδρας
Πατέρας	Βαλδουίνος Α΄ της Κωνσταντινούπολης
Μητέρα	Μαρία της Καμπανίας
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Σφραγίδα της Ιωάννας της Κωνσταντινούπολης.

Ο Φίλιππος Β' σχεδίαζε όσο το δυνατό συντομότερα να παντρέψει την Ιωάννα με τον Ενγκεράνδο του Κουσί, αλλά τελικά αυτή παντρεύτηκε τον Πορτογάλο πρίγκιπα Φερδινάνδο (1212) τέταρτο γιο του βασιλιά της Πορτογαλίας Σάντσο Α΄. Ο σύζυγος της Φερδινάνδος ξεκίνησε πόλεμο εναντίον του Φιλίππου Αυγούστου ο οποίος έληξε με τη νίκη του Γάλλου βασιλιά στη μάχη του Μπουβίν (1214), συνελήφθη αιχμάλωτος και φυλακίστηκε 12 χρόνια, ελευθερώθηκε (1226) μετά τον θάνατο του Φιλίππου Αυγούστου και του γιου του Λουδοβίκου Η΄ με την παρέμβαση της βασιλομήτωρος Λευκής της Καστίλης. Η Ιωάννα στο διάστημα αυτό πέρα από την αιχμαλωσία του συζύγου της είχε να αντιμετωπίσει και την εξέγερση της μικρότερης αδελφής της Μαργαρίτας και την εξέγερση μιας ομάδας ευγενών με επικεφαλής κάποιον άντρα ο οποίος ισχυριζόταν ότι είναι ο πατέρας της. Ο Φερδινάνδος πέθανε (1233) και στη συνέχεια η Ιωάννα πραγματοποίησε δεύτερο γάμο με τον Θωμά της Σαβοΐας, πέθανε το 1244 σε ηλικία περίπου 50 ετών και τάφηκε στο αβαείο της Μαρκέτ κοντά στη Λιλ αφήνοντας μόνο μια κόρη από τον πρώτο σύζυγο της Φερδινάνδο. Η πολιτική της Ιωάννας έφερε μεγάλη ανάπτυξη στην κομητεία της ευνοώντας έντονα τις Φλαμανδικές πόλεις, ευνόησε ιδιαίτερα το εμπόριο και έδωσε περισσότερες προτεραιότητες στις γυναίκες τόσο στην εκκλησία όσο και στην κοινωνία.

Παιδικά χρόνια μετά τον θάνατο των γονέων της

Η ακριβής ημερομηνία γέννησης της Ιωάννας της Κωνσταντινούπολης είναι ακόμα άγνωστη· το μόνο βέβαιο είναι ότι, όπως και η μικρότερη αδελφή της Μαργαρίτα, βαπτίσθηκε στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στη Βαλανσιέν. Ο πατέρας της Βαλδουίνος αναχώρησε από τη Φλάνδρα (1202) προκειμένου να συμμετάσχει στην Δ΄ Σταυροφορία, η οποία έληξε με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Ο Βαλδουίνος ανακηρύχθηκε από τους Σταυροφόρους ως Λατίνος Αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης (9 Μαΐου 1204). Η σύζυγός του Μαρία είχε αποφασίσει να τον ακολουθήσει, αφήνοντας τα δυο μικρά κορίτσια υπό τη φροντίδα του θείου τους Φιλίππου Α΄ μαργράβου του Ναμύρ. Η μητέρα τους αποφάσισε να πραγματοποιήσει προσκύνημα στους Αγίους Τόπους, αλλά απεβίωσε λίγο μετά την άφιξή της στην Άκρα τον Αύγουστο του 1204. Ένα χρόνο αργότερα συνελήφθη και ο ίδιος ο πατέρας τους αιχμάλωτος του τσάρου των Βουλγάρων Καλογιάννη (1205) και η τύχη του από τότε παραμένει άγνωστη· πιθανότατα δολοφονήθηκε από αυτόν. Μόλις έφτασαν τα νέα για την εξαφάνιση του πατέρα της, η Ιωάννα ανακηρύχθηκε κόμισσα της Φλάνδρας και του Αινώ, αλλά επειδή ήταν ακόμη πολύ μικρή, η διοίκηση δόθηκε σε ένα βασιλικό συμβούλιο.

Η κηδεμονία της μικρής Ιωάννας και της μικρότερης αδελφής της Μαργαρίτας δόθηκε στον θείο τους Φίλιππο Α΄ του Ναμύρ, που έβαλε τις δυο αδελφές σε διαφορετικές θέσεις. Ο ίδιος αρραβωνιάστηκε τη Μαρία, κόρη του Φιλίππου Β΄ Αυγούστου, δίνοντας στη συνέχεια στον Γάλλο βασιλιά την κηδεμονία των μικρών κοριτσιών. Η Ιωάννα και η αδελφή της μεγάλωσαν μαζί με τον Θεοβάλδο Δ΄ της Καμπανίας. Κατά τη διάρκεια παραμονής τους στη Γαλλία ασπάστηκαν το Τάγμα των Κιστερκιανών υπό την επίδραση της Λευκής της Καστίλης, συζύγου τού Λουδοβίκου Η΄, γιου τού Φιλίππου Β΄. Το 1208 ο θείος τους Φίλιππος Α΄ προχώρησε σε συμφωνία με τον Φίλιππο Β΄ Αύγουστο, σύμφωνα με την οποία θα μπορούσε να παντρέψει ο Γάλλος βασιλιάς τα κορίτσια πριν την ενηλικίωση τους, με τους γαμπρούς που επιθυμούσε, χωρίς τη δική του συγκατάθεση.

Ο Εγκεράνδος Γ΄ του Κουσί πρόσφερε στον Γάλλο βασιλιά το ποσό των 50.000 λιβρών για να παντρευτεί την Ιωάννα, ενώ ο αδελφός του Θωμάς θα παντρευόταν τη Μαργαρίτα· αλλά ύστερα από την έντονη αντίθεση της Φλαμανδικής αριστοκρατίας, η πρόταση δεν προχώρησε. Η Ματθίλδη της Πορτογαλίας, χήρα του μεγάλου θείου της Ιωάννας, τού Φιλίππου της Αλσατίας, πρόσφερε στον Γάλλο βασιλιά το ίδιο ποσό για να παντρέψει την Ιωάννα με τον ανιψιό της πρίγκιπα της Πορτογαλίας Φερδινάνδο. Ο γάμος έγινε στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 1212 και ο Φερδινάνδος έγινε συυγκυβερνήτης της Φλάνδρας.

Αιχμαλωσία του πρώτου της συζύγου Φερδινάνδου από τον Γάλλο βασιλιά Φίλιππο Αύγουστο

Ο βασιλιάς της Γαλλίας Φίλιππος Αύγουστος μεταφέρει αιχμαλώτους τον Φερδινάνδο της Φλάνδρας και τον Ρενώ της Βουλώνης μετά τη μάχη του Μπουβίν (1214) - μικρογραφία 14ου αιώνα.

Η Ιωάννα της Κωνσταντινούπολης με τον φυλακισμένο σύζυγο της Φερδινάνδο μετά τη μάχη του Μπουβίν - μικρογραφία 14ου αιώνα.

Στον δρόμο της επιστροφής τους για τη Φλάνδρα οι νεόνυμφοι συνελήφθησαν από τον δελφίνο Λουδοβίκο μεγαλύτερο γιο και διάδοχο του Φιλίππου Αυγούστου ο οποίος ήθελε να πάρει από την Ιωάννα πίσω την προίκα της μητέρας του μαζί με το Αρτουά την οποία του είχε πάρει με τη βία ο πατέρας της Ιωάννας Βαλδουίνος μετά τον θάνατο της (1190). Η Ιωάννα και ο Φερδινάνδος ελευθερώθηκαν μονάχα αφού αναγκάστηκαν να υπογράψουν τη Συνθήκη του Ποντ α Βεντίν (25 Φεβρουαρίου 1212) σύμφωνα με την οποία παραχώρησαν τις πόλεις Ερ συρ λα Λις και Σαιν Ομέρ στον δελφίνο Λουδοβίκο. Ύστερα από αυτό το περιστατικό οι νεόνυμφοι όταν έφτασαν στη Φλάνδρα οργάνωσαν συμμαχία εναντίον του δελφίνου και του πατέρα του Γάλλου βασιλιά με συμμάχους τον Ιωάννη τον Ακτήμονα και τον Ρωμαίο αυτοκράτωρ Όθων Δ΄.

Ο Γάλλος βασιλιάς Φίλιππος Αύγουστος εξοργισμένος όταν άκουσε για τη συμμαχία αυτή έκαψε τη Λιλ (1213), στις διαδοχικές μάχες που ακολούθησαν οι Γάλλοι νίκησαν στη μάχη του Ρος - ο - Μουάν (2 Ιουλίου 1214) τους Άγγλους συμμάχους της Ιωάννας και στην τελική μάχη του Μπουβίν (27 Ιουλίου 1214) συνέτριψαν τις Φλαμανδικές δυνάμεις και συνέλαβαν τον σύζυγο της Ιωάννας Φερδινάνδο. Ο Φερδινάνδος φυλακίστηκε 12 χρόνια, ελευθερώθηκε μόνο όταν πέθανε ο Φίλιππος Αύγουστος (1226) στο διάστημα αυτό η Ιωάννα κυβέρνησε μόνη της την κομητεία της Φλάνδρας.

Οι κύριες προτεραιότητες της Ιωάννας ήταν η ανάπτυξη της βιοτεχνίας, του εμπορίου μαλλιού και των μεγάλων πόλεων της Φλάνδρας με μετανάστες, ανακατασκεύασε τα τείχη της Λιλ που είχαν καταστραφεί από τους Γάλλους και υπέγραψε τη Συνθήκη των Παρισίων (24 Οκτωβρίου 1214) σύμφωνα με την οποία σημαντικά φρούρια της Νότιας Φλάνδρας πέρασαν στα χέρια Γάλλων, η διοίκηση της Φλάνδρας γινόταν ουσιαστικά από το Παρίσι. Η Ιωάννα στο μεταξύ πίεσε τον πάπα να κηρύξει άκυρο τον γάμο της με τον φυλακισμένο Φερδινάνδο, σκόπευε να παντρευτεί τον Πέτρο του Ντρε αντιβασιλιά της Βρετάνης και χήρο της Αλίκης της Βρετάνης (1221) αλλά ο Φίλιππος Αύγουστος της το απαγόρευσε.

Η μικρότερη αδελφή της Μαργαρίτα παντρεύτηκε πριν της 23 Ιουλίου 1212 τον Μπουσάρ Δ΄ του Αβέν ο οποίος είχε οριστεί κηδεμόνας της κάτι που ενόχλησε έντονα την Ιωάννα και τον σύζυγο της Φερδινάνδο. Ο Γάλλος βασιλιάς Φίλιππος Αύγουστος έβλεπε και εκείνος με καχυποψία τον γάμο γι'αυτό πληροφόρησε τον πάπα Ιννοκέντιο Γ' ότι ο Μπουσάρ δεν μπορούσε να παντρευτεί επειδή είχε χριστεί υποδιάκονος, ο πάπας στη συνέχεια συγκάλεσε την Δ' Σύνοδο του Λατερανού η οποία κήρυξε άκυρο τον συγκεκριμένο γάμο. Η Μαργαρίτα και ο Μπουσάρ αρνήθηκαν να το δεχτούν κατέφυγαν υπο την προστασία του Βαλεράν, κόμητος του Λουξεμβούργου τα επόμενα χρόνια απέκτησαν 3 γιους, τους Βαλδουίνο που πέθανε σε βρεφική ηλικία Ιωάννη και Βαλδουίνο.

Σε μάχη στη Φλάνδρα (1219) ο Μπουσάρ συνελήφθη και φυλακίστηκε, 3 χρόνια αργότερα ελευθερώθηκε αφού πρώτα ορκίστηκε ότι θα χωρίσει τη Μαργαρίτα (1221), στη μικρότερη αδελφή της η Ιωάννα έδωσε νέο σύζυγο τον Αύγουστο του 1223 τον Γουλιέλμο Β΄ κύριο του Νταμπιέρ.

Η εμφάνιση του απατεώνα ο οποίος ισχυριζόταν, ότι ήταν ο πατέρας της

Η επόμενη σύγκρουση της Ιωάννας έγινε με τον σύμβουλό της Αρνούλ της Οδερνάρδης. Σύμφωνα με τα Χρονικά του Αινώ ο κυβερνήτης της Φλάνδρας και του Αινώ Αρνούλφος του Γκάβρ αναγνώρισε τον θείο του Τζόσε Ματέρν, ο οποίος ήταν μοναχός σε μοναστήρι Φραγκισκανών στις Βαλανσιέν, από τον οποίο πληροφορήθηκε, ότι ο Λατίνος αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης Βαλδουίνος Α΄, πατέρας της Ιωάννας, δραπέτευσε από την Αυλή του τσάρου των Βουλγάρων Καλογιάννη ύστερα από 20 χρόνια αιχμαλωσίας. Τα Χρονικά αναφέρουν, ότι ένας μυστηριώδης ξένος με τεράστια περιουσία προαναγγέλλει την επιστροφή τού βασιλιά Βαλδουίνου, ο οποίος ζούσε σαν ερημίτης σε ένα δάσος ανάμεσα στη Βαλανσιέν και την Τουρναί, προαναγγέλλοντας στην Ιωάννα να παραιτηθεί για να επανέλθει στον θρόνο ο υποθετικός της πατέρας.

Ο πλαστός Βαλδουίνος άρχισε σταδιακά να συμπεριφέρεται σαν πραγματικός κόμης και γρήγορα κέρδισε την υποστήριξη της αριστοκρατίας της Φλάνδρας, ανάμεσα τους του Ιωάννη του Νεσλέ και του Ροβέρτου Γ΄ του Ντρε, όπως και όλων των μεγάλων πόλεων της Φλάνδρας και του Αινώ, της Λιλ και της Βαλανσιέν. Ο βασιλιάς της Αγγλίας Ερρίκος Γ΄ ενθουσιασμένος, ζήτησε την υποστήριξή του σε συμμαχία εναντίον του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου Θ΄, μαζί με τους δούκες Ερρίκο Α΄ της Βραβάντης και Βαλεράν Γ΄ του Λίμπουργκ. Η Ιωάννα έστειλε τον απεσταλμένο της Αρνόλδο της Ουντενάρδης να αναγνωρίσει τον ερημίτη και επέστρεψε πεπεισμένος, ότι ήταν ο πατέρας της. Άλλοι απεσταλμένοι της ήταν περισσότερο δύσπιστοι, αλλά ακούγεται ότι πολλοί από αυτούς είχαν χρηματιστεί.

Η Ιωάννα κατέφυγε στη Μονς, τη μοναδική πόλη της κομητείας η οποία την υποστήριζε ακόμη, με την υπόσχεση του ποσού των 20.000 λιβρών και τις πόλεις Ντουαί και Λεκλούζ ο Λουδοβίκος Θ΄ υποσχέθηκε στην Ιωάννα να τη βοηθήσει. Ο Λουδοβίκος Θ΄ έστειλε τη θεία του Σιβύλλη του Αινώ, αδελφή του Βαλδουίνου, προκειμένου να αναγνωρίσει τον ερημίτη· αυτή γύρισε πίσω με πολλές αμφιβολίες, μέχρι που ο ίδιος ο βασιλιάς αποφάσισε να τον συναντήσει προσωπικά στις 30 Μαΐου 1225. Ο ερημίτης, που ισχυριζόταν ότι είναι ο Βαλδουίνος, δεν μπόρεσε να απαντήσει στις περισσότερες ερωτήσεις του Λουδοβίκου, κάτι που τον οδήγησε εύκολα να τον αναγνωρίσει ότι είναι απατεώνας. Ο ίδιος ισχυριζόταν, ότι είναι ο Λουδοβίκος του Μπλουά, ο οποίος εξαφανίστηκε στη Μάχη της Αδριανούπολης.

Ο Λουδοβίκος, αφού πείστηκε ότι είναι απατεώνας, του έδωσε τρεις ημέρες προθεσμία να δραπετεύσει. Αυτός βρήκε αρχικά καταφύγιο στον αρχιεπίσκοπο της Κολωνίας Εγκεβέρδο Β΄ του Μπερκ, αλλά έχασε όλους τους οπαδούς του. Συνελήφθη στη συνέχεια από την Ιωάννα και παρά το ότι είχε εγγυηθεί τη σωματική του ακεραιότητα, έβαλε δυο σκυλιά να τον κατασπαράξουν και στη συνέχεια τον κρέμασε στις πύλες της Λιλ. Πολλοί θεώρησαν, ότι ήταν βαλτός από τον Μπουσάρ του Αβέν, πρώτο σύζυγο της αδελφής της Μαργαρίτας, ο οποίος αναγκάστηκε να χωρίσει τη σύζυγο του για λογαριασμό της Ιωάννας.

Προσπάθειες για αποφυλάκιση του πρώτου της συζύγου Φερδινάνδου

Η Ιωάννα στη συνέχεια επιχείρηση από τέχνασμα να ζητήσει από τον πάπα Ονώριο Γ΄ την ακύρωση του γάμου της με τον φυλακισμένο Φερδινάνδο προκειμένου να παντρευτεί τον Πέτρο του Ντρε τον χήρο αντιβασιλιά της Βρετάνης. Ο πάπας το δέχθηκε αλλά ο Λουδοβίκος που είδε τον κίνδυνο πίσω απο αυτό το σχέδιο και ζήτησε από τον πάπα να ακυρώσει την απόφαση του, η Ιωάννα πιέστηκε να κρατήσει τον Φερδινάνδο ως σύζυγο και να πληρώσει τα απαιτούμενα λύτρα για την αποφυλάκιση του.

Μετά την ανακατάληψη των εξεγερμένων πόλεων η Ιωάννα τους επέβαλε ψηλούς φόρους, αυτό τις επέτρεψε όχι μονάχα να πληρώσει τα χρέη της στον Γάλλο βασιλιά αλλά να πληρώσει επιπλέον και τα λύτρα για την απελευθέρωση του συζύγου της Φερδινάνδου. Με τη συνθήκη του Μελάν η οποία υπεγράφη τον Απρίλιο του 1226 μεταξύ της Ιωάννας και του Λουδοβίκου Η΄ το ποσό των λίτρων καθορίστηκε στις 20.000 λίβρες πληρωμένες σε δυο δόσεις και οι πόλεις Λιλ, Ντουαί, Λεκλούζ θα πέρναγαν υπό Γαλλική κυριαρχία, οι εκπρόσωποι των Φλαμανδικών πόλεων συνολικά 27 πόλεις και 350 ευγενείς δήλωσαν υποταγή στον βασιλιά της Γαλλίας. Ο Φερδινάνδος ελευθερώθηκε τελικά μετά τον θάνατο του Λουδοβίκου Η΄ στις 8 Νοεμβρίου 1226 αφού πρώτα η Ιωάννα πλήρωσε στη χήρα του Λευκή της Καστίλης ολόκληρο το ποσό των 25.000 λιβρών.

Στις αρχές του επόμενου χρόνου (1228) η Ιωάννα γέννησε κόρη με τον Φερδινάνδο το μοναδικό τους παιδί μια κόρη τη Μαρία, ο Φερδινάνδος πέθανε τελικά (1233) από πέτρες στα ούρα ασθένεια από την οποία είχε προσβληθεί την εποχή που ήταν φυλακισμένος η καρδιά του μεταφέρθηκε στον καθεδρικό ναό του Νογιόν και το σώμα του τάφηκε στο αβαείο της Μαρκέτης στη Φλάνδρα. Στη συνέχεια η Ιωάννα θέλησε να παντρευτεί τον Σιμόν του Μοντφόρτ, 6ο κόμη του Λέστερ αλλά ο βασιλιάς Λουδοβίκος Θ΄ της Γαλλίας αρνήθηκε να το δεχτεί επειδή ο κόμης ήταν πιστός στον Άγγλο βασιλιά, την ίδια χρονιά έγινε και η φάρσα με τον απατεώνα που ισχυριζόταν ότι ήταν ο πατέρας της Βαλδουίνος Α΄ (1233). Μετά τον θάνατο του Φερδινάνδου η κόρη του ζευγαριού πήγε στο Παρίσι ύστερα από απαίτηση του ίδιου του Γάλου βασιλιά Λουδοβίκου Θ΄ για να εκπαίδευση της, τον Ιούνιο του 1235 αρραβωνιάστηκε τον Ροβέρτο του Αρτουά δεύτερο αδελφό του βασιλιά Λουδοβίκου Θ΄, αλλά η μικρή Μαρία πέθανε αμέσως μετά.

Δεύτερος γάμος της Ιωάννας με τον Θωμά της Σαβοΐας

Η Ιωάννα της Κωνσταντινούπολης με τον δεύτερο σύζυγο της Θωμά της Σαβοΐας - μικρογραφία απο τα Χρονικά του Αινώ.

Με τη σύμφωνη γνώμη της βασιλομήτωρος Λευκής της Καστίλης η Ιωάννα προχώρησε στον δεύτερο γάμο της με τον Θωμά της Σαβοΐας, κόμη του Μαουρέν και λόρδο του Πεδεμοντίου, θείο από μητέρα του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου Θ΄ παντρεύτηκαν στις 2 Απριλίου 1237. Ο γάμος έγινε χωρίς παπική συγκατάθεση παρά το γεγονός ότι ήταν συγγενείς μεταξύ τους αφού και οι δυο ήταν απόγονοι του Ουμβέρτου Β΄, κόμητος της Σαβοΐας, για τον γάμο αυτό η Ιωάννα αναγκάστηκε να πληρώσει στον βασιλιά της Γαλλίας 30.000 λίβρες και να του κάνει νέο όρκο πίστης, υποστήριξαν τον Λουδοβίκο τον Άγιο στην εξέγερση του Ούγου Ι΄ των Λουζινιάν.

Η Ιωάννα πέθανε στις 5 Δεκεμβρίου 1244 στο αβαείο της Μαρκέτης κοντά στη Λιλ όπου είχε αποσυρθεί λίγο πριν σαν μοναχή, τάφηκε με τον πρώτο σύζυγο της στο μαυσωλείο το οποίο είχε λίγο πριν ανεγερθεί γι'αυτόν, χωρίς απογόνους τη διαδέχθηκε η μικρότερη αδελφή της Μαργαρίτα ενώ ο χήρος της Θωμάς επέστρεψε στη Σαβοΐα. Ο τάφος της ανακαλύφθηκε (2005), αλλά περισσότερες ανασκαφές αποκάλυψαν ότι η σορός της δεν βρισκόταν σε αυτόν (2007).

Πολιτική της Ιωάννας στη Φλάνδρα

Εμπόριο

Η κόμισσα Ιωάννα από τα πρώτα χρόνια της βασιλείας της (1214 - 1226) πραγματοποίησε πολιτική εύνοιας στις μεγάλες Φλαμανδικές πόλεις με πολλά νομικά και φορολογικά προνόμια ιδιαίτερα στο Ντανκίρκ, Γάνδη, Λιλ, Μαρντίκ, Σεσλίν (1216), Υπρ (1225), το Καπρίζ το μετέτρεψε από το 1217 σε εμπορικό κέντρο επεξεργασίας μαλλιού. Μετά την επιστροφή του συζύγου της Φερδινάνδου από τη φυλακή παραχώρησε νέα προνόμια σε Ντουαί, Γάνδη, Μπρυζ, Υπρ, μετά τον θάνατο του Φερδινάνδου προκήρυξε ένα καταστατικό στη Λιλ σύμφωνα με το οποίο επέτρεπε την ανέγερση ενός καμπαναριού στους Βαλανσιέν.. Η Ιωάννα προσπαθούσε με κάθε μέσο να διατηρήσει την υποστήριξη της αριστοκρατίας των μεγάλων πόλεων την οποία χρειαζόταν έντονα λόγω της συνεχόμενης εχθρότητας των βασιλιάδων της Γαλλίας εναντίον της. Την περίοδο μετά τον δεύτερο γάμο της με τον Θωμά της Σαβοΐας (1237 - 1244) αναδιοργάνωσε το δικαστικό σύστημα ευνοώντας σημαντικά το θαλάσσιο εμπόριο και το εμπόριο μεταφοράς πλοίων μέσω των ποταμών, αναβάθμισε ξανά τα θαλάσσια λιμάνια.

Θρησκεία

Ασημένιο νόμισμα της Ιωάννας της Κωνσταντινούπολης. Εμπρός όψη: μονόγραμμα του Αινώ, επιγρ.: VA LE CE NE. Πίσω όψη: σταυρός με 4 ημισελήνους.

Η Ιωάννα είχε πολύ καλές σχέσεις με το Τάγμα των Κιστερκιανών ιδρύοντας το αβαείο της Μαρκέτης και πολλά όλα Κιστερκιανά μοναστήρια κατά μήκος ολόκληρης της χώρας, έδωσε μεγάλη προτεραιότητα στην αναβάθμιση της γυναίκας σε αυτά ενώ μέχρι τον 12ο αιώνα τα αβαεία στέγαζαν μονάχα άντρες μοναχούς η Ιωάννα και η αδελφή της Μαργαρίτα στη συνέχεια έκτισαν συνολικά 20 γυναικεία αβαεία στη Φλάνδρα και 5 γυναικεία αβαεία στο Αινώ. Αναβάθμισε σε σημαντικό βαθμό και τα Επαιτικά τάγματα ιδιαίτερα στη Βαλανσιέν, συνάντησε αντίσταση από τους Δομηνικανούς μοναχούς αλλά κατάφερε τελικά να ενώσει τις 2 αυτές κοινότητες πριν το 1241, για τους Φραγκισκιανούς της Λιλ η Μαργαρίτα έστειλε εργάτες να οικοδομήσουν εκκλησία και μοναστήρι. Οικοδόμησε πολλά μοναστήρια και αβαεία σε ολόκληρη την κομητεία, τα σημαντικότερα ήταν στη Μονς, τη Βαλανσιέν, την Μπρυζ, τη Γάνδη και τις Υπρ (1236 - 1244), στην Ντουαί και τη Λιλ οικοδομήθηκαν από την αδελφή της Μαργαρίτα (1245), η επίδραση του Δομινικανού τάγματος έπαιξε σημαντικό ρόλο στα θρησκευτικά της καθήκοντα.

Ίδρυσε μια δωδεκάδα από μοναστήρια την περίοδο (1217 - 1262), το 1244 διηύθυνε την ανέγερση της Βηθλεεμικής επισκοπής στο Μεσβίν εντός της επισκοπής του Καμπραί, αυτά τα μοναστήρια είχαν μεγάλη αυτονομία και έντονη φιλανθρωπική δράση κάτι που βρισκόταν σε ανταπόκριση με το γυναικείο πνεύμα τον 13ο αιώνα, ίδρυσε τέλος μια σειρά από νοσοκομεία σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Φλάνδρας. Στη Βαλανσιέν ίδρυσε το μοναστήρι της Αγίας Ελισάβετ της Ουγγαρίας τέσσερα χρόνια χρόνια μετά τον εποικισμό της.

Δυο γνωστά χειρόγραφα προέρχονται από τη βιβλιοθήκη της Ιωάννας, το πρώτο (γύρω στο 1210) είναι ένα ψαλτήρι που διατηρείται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας και φαίνεται ότι ήταν προσφορά της Λευκής της Ναβάρας στη θεία της την εποχή που παντρεύτηκε τον Φερδινάνδο της Πορτογαλίας, το δεύτερο είναι ένα αντίγραφο της ιστορίας του δισκοπότηρου το οποίο βρίσκεται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη, και τα δυο προέρχονται από την Καμπανία.

Λογοτεχνία

Η συγγραφή της ιστορίας του δισκοπότηρου σχετίζεται με τους κόμητες της Φλάνδρας, ο Χρετιέν του Τροί έγραφε υπό την προστασία του μεγάλου θείου της Ιωάννας Φιλίππου της Αλσατίας, ο Μανεσσιέ συγγραφέας της Τρίτης Συνέχειας αφιέρωσε το έργο του για τη ζωή της Αγίας Μάρθας στην Ιωάννα (γύρω στο 1212), ο συγγραφέας της Δεύτερης Συνέχειας Βαχιέ ντε Ντεναίν προερχόταν επίσης από την αυλή της. Το έργο εκτός από ιστορικό και λατρευτικό είχε εκπαιδευτικό χαρακτήρα για τους εφήβους με έντονα στοιχεία ιπποτικού χαρακτήρα, η Αγία Μάρθα παρουσιάζεται ως δεινός ομιλητής που μπορούσε με τον λόγο να καταστείλει τις εξεγερμένες πόλεις.

Γνωστοί χρονικογράφοι τον επόμενο αιώνα εμφανίζουν σκληρή γλώσσα για την Ιωάννα, ιδιαίτερα ο Ματθαίος των Παρισίων παρουσιάζει τον πλαστό Βαλδουίνο σαν τον πραγματικό αυτοκράτορα πατέρα της και την Ιωάννα ως πατροκτόνο, στα μέσα του 15ου αιώνα ένα άλλο βιβλίο με τίτλο Βαλδουίνος, κόμης της Φλάνδρας την παρουσιάζει σαν νόθη κόρη του Βαλδουίνου με μια Σαρακηνή και να διακατέχεται από δαιμόνια για τον φόνο του πατέρα της. Τα συκοφαντικά έργα σε βάρος της συνεχίζονται μέχρι τον 18ο αιώνα, ο Ιούλιος του Σαιν Τζενουά (1840) ξεκινά το έργο αποκατάστασης της κόμισσας αναφέροντας οτι ο πλαστός Βαλδουίνος ήταν πραγματικά ένας απατεώνας, το ίδιο αναφέρει και ο Εδουάρδος του Γκρέι στο έργο του Ιωάννα της Κωνσταντινούπολης, κόμισσα της Φλάνδρας.

Πηγές

• Abulafia, David: The New Cambridge Medieval History: c. 1198-c. 1300, 1999.
• Fegley, R. (2002). The Golden Spurs of Kortrijk: How the Knights of France Fell to the Foot Soldiers of Flanders in 1302, 2007. McFarland and Company Inc.
• Goldstone, Nancy (2009). Four Queens: The Provençal Sisters Who Ruled Europe. Phoenix Paperbacks, London.
• Mortimer, I. (2010). Medieval Intrigue: Decoding Royal Conspiracies. Continuum International Publishing Group.
• Weiler, B, Burton, J, Schofield, P and Stöber, K (2007). Thirteenth century England: Proceedings of the Gregynog Conference, 2007. The Boydell Press.
• Wheeler, B.; Parsons, J (2002). Eleanor of Aquitaine: Lord and Lady. Palgrave Macmillan.
• Nicholas, David. (1992). Medieval Flanders. Longman Group UK Limited, London.
• Cox, Eugene L. (1974). The Eagles of Savoy. Princeton: Princeton University Press.
• Le Glay, Edward: Histoire de Jeanne de Constantinople, comtesse de Flandre et de Hainaut, Lille, Vanackere, 1841.
• Luykx, Theo: Johanna van Constantinopel, gravin van Vlaanderen en Henegouwen, Leuven, 1947.
• De Cant, Geneviève: Jeanne et Marguerite de Constantinople, Racine ed., Brussels, 1995.
• Dessaux, Nicolas (ed.): Jeanne de Constantinople, comtesse de Flandre et de Hainaut, Somogy, 2009. [Catalog of the exposition of Lille, September–November 2009. 22 contributions of American, Belgian, French and Swiss authoris, with knowledge on the subject] - Review by Sabine Berger in Histara, November 2010.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥ ΤΟΥ ΑΙΝΩ