Ισλαμική φιλοσοφία

Η ισλαμική φιλοσοφία είναι μια ανάπτυξη της φιλοσοφίας με χαρακτηριστικό την προέλευση από την ισλαμική παράδοση. Δύο όροι που χρησιμοποιούνται παραδοσιακά στον ισλαμικό κόσμο μεταφράζονται μερικές φορές ως φιλοσοφία - φαλσαφά (κυριολεκτικά: "φιλοσοφία"), που αναφέρεται στη φιλοσοφία, αλλά και στη λογική, στα μαθηματικά και στη φυσική,^[1] και καλάμ alam (κυριολεκτικά «ομιλία»), που αναφέρεται σε μια ορθολογική μορφή της ισλαμικής θεολογίας.

Η πρώιμη ισλαμική φιλοσοφία ξεκίνησε με τον αλ-Κίντι τον 2ο αιώνα του ισλαμικού ημερολογίου (αρχές του 9ου αιώνα μ.Χ.) και τελείωσε με τον Αβερρόη (Ιμπν Ρουσντ) τον 6ο αιώνα του ισλαμικού ημερολογίουης Εγίρας (τέλη του 12ου αιώνα μ.Χ.) και συμπίπτοντας σε γενικές γραμμές με την περίοδο που είναι γνωστή ως Χρυσή Εποχή του Ισλάμ. Ο θάνατος του Αβερρόη σηματοδότησε ουσιαστικά το τέλος ενός συγκεκριμένου κλάδου της ισλαμικής φιλοσοφίας που συνήθως ονομάζεται Περιπατητική Ισλαμική σχολή και η φιλοσοφική δραστηριότητα μειώθηκε σημαντικά στις δυτικές ισλαμικές χώρες όπως η Ισλαμική Ιβηρία και η Βόρεια Αφρική.

Η ισλαμική φιλοσοφία παρέμεινε για πολύ περισσότερο στις Ανατολικές μουσουλμανικές χώρες και συγκεκριμένα στην Περσία των Σαφαβίδων, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και στη Μογγολική Αυτοκρατορία της Ινδίας, όπου αρκετές σχολές φιλοσοφίας συνέχισαν να ακμάζουν: Αβικεννισμός, Αβερροϊσμός, Εικονογραφική φιλοσοφία, Μυστικιστική φιλοσοφία, υπερβατική θεοσοφία και σχολή του Ισφαχάν. Ο Ιμπν Χαλντούν, στο έργο του Μουκαντίμα, συνέβαλε σημαντικά στη φιλοσοφία της ιστορίας. Το ενδιαφέρον για την ισλαμική φιλοσοφία αναζωογονήθηκε κατά τη διάρκεια του κινήματος Νάχντα ("αφύπνιση") στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Η ισλαμική φιλοσοφία είχε σημαντικό αντίκτυπο στη Χριστιανική Ευρώπη, όπου η μετάφραση των αραβικών φιλοσοφικών κειμένων στα λατινικά "οδήγησε στο μετασχηματισμό σχεδόν όλων των φιλοσοφικών πεδίων στον μεσαιωνικό λατινικό κόσμο". Ιδιαίτερα στη φυσική φιλοσοφία, την ψυχολογία και μεταφυσική έγινε αισθητή ισχυρή επιρροή μουσουλμάνων φιλοσόφων.^[2]

Εισαγωγή

Η ισλαμική φιλοσοφία είναι ένας γενικός όρος που μπορεί να καθοριστεί και να χρησιμοποιηθεί με διαφορετικούς τρόπους. Με την ευρύτερη έννοια του, σημαίνει την κοσμοθεωρία του Ισλάμ, όπως προκύπτει από τα ισλαμικά κείμενα σχετικά με τη δημιουργία του σύμπαντος και τη θέληση του Δημιουργού. Με μια άλλη έννοια, αναφέρεται σε οποιαδήποτε από τις σχολές σκέψης που ήκμασαν υπό την Ισλαμική Αυτοκρατορία ή στη σκιά της αραβοϊσλαμικής κουλτούρας και του ισλαμικού πολιτισμού. Με τη στενότερη έννοια, είναι μια μετάφραση του Falsafa, που σημαίνει τις συγκεκριμένες σχολές σκέψης που αντανακλούν περισσότερο τις επιρροές των ελληνικών συστημάτων φιλοσοφίας, όπως ο Νεοπλατωνισμός και ο Αριστοτελισμός .

Η Ισλαμική φιλοσοφία δεν ασχολείται απαραίτητα με θρησκευτικά ζητήματα, ούτε παράγεται αποκλειστικά από μουσουλμάνους.^[3] Ούτε όλες οι σχολές σκέψης στο Ισλάμ παραδέχονται τη χρησιμότητα ή τη νομιμότητα της φιλοσοφικής έρευνας. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει ένδειξη ότι η περιορισμένη γνώση και εμπειρία των ανθρώπων μπορεί να οδηγήσει στην αλήθεια. Είναι, επίσης, σημαντικό να παρατηρήσουμε ότι, ενώ ο «λόγος» ('aql) μερικές φορές αναγνωρίζεται ως πηγή ισλαμικού νόμου, αυτό μπορεί να έχει τελείως διαφορετική σημασία από τη «λογική» στη φιλοσοφία .

Η ιστοριογραφία της ισλαμικής φιλοσοφίας χαρακτηρίζεται από διαφορές ως προς τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να ερμηνεύεται σωστά ένα θέμα. Μερικά από τα βασικά ζητήματα αφορούν τη συγκριτική σημασία των ανατολικών διανοουμένων όπως ο Ibn Sina (Αβικέννας) και των δυτικών στοχαστών όπως ο Ibn Rushd,^[4] και επίσης εάν η ισλαμική φιλοσοφία μπορεί να διαβαστεί κυριολεκτικά ή πρέπει να ερμηνευτεί με έναν εσωτερικό τρόπο. Οι υποστηρικτές της τελευταίας άποψης, όπως ο Λέων Στράους, υποστηρίζουν ότι οι Ισλαμικοί φιλόσοφοι έγραφαν με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκρύψουν το πραγματικό τους νόημα για να αποφύγουν τις θρησκευτικές διώξεις, αλλά μελετητές όπως ο Όλιβερ Λεμάν διαφωνούν.^[5]

Διαμορφωτικές επιρροές

Οι κύριες πηγές της κλασικής ή πρώιμης ισλαμικής φιλοσοφίας είναι η θρησκεία του ίδιου του Ισλάμ (ειδικά ιδέες που προέρχονται και ερμηνεύονται από το Κοράνι), και η ελληνική φιλοσοφία που κληρονόμησαν οι πρώτοι μουσουλμάνοι ως αποτέλεσμα των κατακτήσεων, μαζί με την προ-ισλαμική ινδική φιλοσοφία και την περσική φιλοσοφία. Πολλές από τις πρώιμες φιλοσοφικές συζητήσεις επικεντρώθηκαν στη συμφιλίωση της θρησκείας και της λογικής, όπως η τελευταία επεξηγείται από την ελληνική φιλοσοφία.

Πρώιμη ισλαμική φιλοσοφία

Ένα αραβικό χειρόγραφο του 13ου αιώνα που απεικονίζει τον Σωκράτη (Soqrāt) σε συζήτηση με τους μαθητές του

Στην πρώιμη ισλαμική σκέψη, η οποία αναφέρεται στη φιλοσοφία κατά τη διάρκεια της «Χρυσής Ισλαμικής Εποχής», που παραδοσιακά χρονολογείται μεταξύ του 8ου και του 12ου αιώνα μ.Χ., μπορούν να διακριθούν δύο κύρια ρεύματα. Το πρώτο είναι το Καλάμ, το οποίο ασχολήθηκε κυρίως με ισλαμικά θεολογικά ζητήματα και το άλλο είναι το Falsafa, το οποίο βασίστηκε στις ερμηνείες του Αριστοτελισμού και του Νεοπλατωνισμού. Υπήρξαν προσπάθειες από μετέπειτα φιλόσοφους-θεολόγους να εναρμονίσουν και τις δύο τάσεις, ιδίως από τον Ibn Sina (Avicenna) που ίδρυσε τη σχολή της Avicennism, τον Ibn Rushd (Averroes) που ίδρυσε τη σχολή Averroism και άλλους όπως ο Ibn al-Haytham (Alhazen) και Abū Rayhān al-Bīrūnī .

Καλάμ

'Ilm αλ-Kalam ( αραβικά: علم الكلام‎‎) είναι η φιλοσοφία που αναζητά ισλαμικές θεολογικές αρχές μέσω της διαλεκτικής. Στα Αραβικά, η λέξη σημαίνει κυριολεκτικά "ομιλία".^[6]

Στον 2ο αιώνα της Εγίρας, ένα νέο κίνημα εμφανίστηκε στη θεολογική σχολή της Βασόρας του Ιράκ. Ένας μαθητής του Χασάν της Βασόρα, ο Γουασίλ ιμπν Ατά, αποχώρησε από την ομάδα όταν διαφώνησε με τον δάσκαλό του σχετικά με το εάν ένας μουσουλμάνος που έχει διαπράξει μια μεγάλη αμαρτία ακυρώνει την πίστη του. Ο Γουασίλ ιμπν Ατά συστηματοποίησε τις ριζοσπαστικές απόψεις προηγούμενων αιρέσεων, ιδιαίτερα εκείνων των Καραντίτων και των Γιαβαριτών. Αυτό το νέο σχολείο ονομάστηκε Μουτάζιλα (από το i'tazala, να διαχωριστεί).

Οι Μουταζιλίτες στράφηκαν προς έναν αυστηρό ορθολογισμό για να ερμηνεύσουν το ισλαμικό δόγμα. Η προσπάθειά τους ήταν μια από τις πρώτες που αναζήτησαν μία λογική θεολογία στο Ισλάμ. Ωστόσο, επικρίθηκαν σοβαρά από άλλους Ισλαμικούς φιλόσοφους, τόσο τους Ματουρίδες όσο και τους Ασαρίτες.

Σε μεταγενέστερους χρόνους, το Kalam χρησιμοποιήθηκε απλά με τη σημασία «θεολογία», δηλαδή τα καθήκοντα της καρδιάς σε αντίθεση με (ή σε συνδυασμό με) τη Φικχ (νομολογία), τα καθήκοντα του σώματος .^[7]

Φάλσαφα

Το Φάλσαφα είναι μια λέξη δάνειο από την ελληνική γλώσσα, που σημαίνει "φιλοσοφία". Από τον 9ο αιώνα και μετά, λόγω του Χαλίφη αλ-Μα'μουν και του διαδόχου του, η αρχαία ελληνική φιλοσοφία εισήχθη μεταξύ των Αράβων και η Περιπατητική Σχολή άρχισε να βρισκει ικανούς εκπροσώπους. Μεταξύ αυτών ήταν οι Αλ-Κίντι, Αλ-Φαράμπι, Αβικέννας και Αβερρόης. Μια άλλη τάση, που εκπροσωπείται από τους αδελφούς της αγνότητας, χρησιμοποίησε την αριστοτελική γλώσσα για να εξηγήσει μια θεμελιωδώς νεοπλατωνική και νεοπυθαγόρεια κοσμοθεωρία.

Κατά τη διάρκεια του χαλιφάτου των Αββασιδών, ένας αριθμός στοχαστών και επιστημόνων, μερικοί από αυτούς ετεροδόξοι Μουσουλμάνοι ή μη Μουσουλμάνοι, έπαιξαν ρόλο στη μετάδοση ελληνικών, ινδουιστικών και άλλων προ-ισλαμικών γνώσεων στη χριστιανική Δύση. Συνέβαλαν στο να γνωρίσει η Χριστιανική Ευρώπη τον Αριστοτέλη. Τρεις θεωρητικοί στοχαστές, οι Al-Farabi, Avicenna και Al-Kindi, συνδύασαν τον Αριστοτέλισμό και τον Νεοπλατωνισμό με άλλες ιδέες που εισήχθησαν μέσω του Ισλάμ.

Τέλος της κλασικής περιόδου

Μέχρι τον 12ο αιώνα, το Καλάμ χάθηκε λόγω έλλειψης υποστηρικτών, αφού δεχόταν επίθεση τόσο από τους φιλόσοφους όσο και από τους ορθόδοξους. Ταυτόχρονα, ωστόσο, το Falsafa υπέστη σοβαρό κριτικό έλεγχο. Η πιο καταστροφική επίθεση προήλθε από τον Al-Ghazali, του οποίου το έργο Tahafut al-Falasifa (The Incoherence of the Philosophers) επιτέθηκε στα κύρια επιχειρήματα της Περιπατητικής Σχολής.^[8]

Ο Averroes, ο σύγχρονος του Μαϊμονίδη, ήταν ένας από τους τελευταίους υποστηρικές της Ισλαμικής Περιπατητικής και ξεκίνησε να υπερασπίζεται τις απόψεις του Falsafa ενάντια στην κριτική του al-Ghazali. Όπως όλοι οι Ισλαμικοί Περιπατητές, ο Averroes παραδέχεται την υπόθεση της νοημοσύνης των σφαιρών και την υπόθεση της καθολικής εκπομπής, μέσω της οποίας η κίνηση μεταδίδεται από τόπο σε μέρος σε όλα τα μέρη του σύμπαντος ως τον ανώτατο κόσμο - υποθέσεις που, στο μυαλό των Αράβων φιλοσόφων, κατάργησε τον δυϊσμό που εμπλέκεται στο δόγμα του Αριστοτέλη για καθαρή ενέργεια και αιώνια ύλη.

Όμως, ενώ ο Αλ-Φαράμπι, ο Αβικέννα, και άλλοι Πέρσες και Μουσουλμάνοι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν βιαστηκά με θέματα που διέτρεχαν τις παραδοσιακές πεποιθήσεις, ο Ιμπν Ρουσντ ευχαριστιόταν να ασχολείται με αυτά με πλήρη ιδιαιτερότητα και έμφαση. Έτσι, λέει, "Όχι μόνο η ύλη είναι αιώνια, αλλά η μορφή είναι εν δυνάμει εγγενής στην ύλη, διαφορετικά, ήταν μια δημιουργία ex nihilo " (Munk, "Mélanges," σελ.444). Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, επομένως, η ύπαρξη αυτού του κόσμου δεν είναι μόνο μια δυνατότητα, όπως δήλωσε ο Αβικέννα, αλλά και μια αναγκαιότητα.

Λογική

Στην πρώιμη ισλαμική φιλοσοφία, η λογική έπαιξε σημαντικό ρόλο. Η Σαρία (ισλαμικός νόμος) έδινε σημασία στη διαμόρφωση προτύπων επιχειρηματολογίας, το οποίο οδήγησε σε μια νέα προσέγγιση στη λογική στο Καλάμ, αλλά αυτή η προσέγγιση μετατοπίστηκε αργότερα από ιδέες από την ελληνική και την ελληνιστική φιλοσοφία με την άνοδο των φιλόσοφων Μουταζίλι, οι οποίοι εκτιμούσαν ιδιαίτερα το έργο του Αριστοτέλη Όργανον. Τα έργα των ισλαμιστών φιλόσοφων με ελληνιστική επιρροή ήταν κρίσιμα για την υποδοχή της Αριστοτελικής λογικής στη μεσαιωνική Ευρώπη, μαζί με τα σχόλια για το Organon του Αβερρόη. Τα έργα των Αλ-Φαράμπι, Αβικκένα, Αλ-Γκαζάλι και άλλων μουσουλμάνων λογικών φιλοσόφων που συχνά επέκριναν και διόρθωναν την αριστοτελική λογική και εισήγαγαν τις δικές τους μορφές λογικής, έπαιξαν, επίσης, κεντρικό ρόλο στην επακόλουθη ανάπτυξη της ευρωπαϊκής λογικής κατά την Αναγέννηση .

Φιλοσοφία της επιστήμης

Η πρωτοποριακή ανάπτυξη της επιστημονικής μεθόδου από τον Άραβα πολύμαθο Ibn al-Haytham (Alhacen) ήταν μια σημαντική συμβολή στη φιλοσοφία της επιστήμης. Στο Βιβλίο της Οπτικής (περ. 1025 μ.Χ.), η επιστημονική του μέθοδος ήταν έμοιαζε πολύ με τη σύγχρονη επιστημονική μέθοδο και συνίστατο στις ακόλουθες διαδικασίες:

Παρατήρηση
Δήλωση προβλήματος
Διατύπωση υπόθεσης
Δοκιμή υπόθεσης χρησιμοποιώντας πειραματισμό
Ανάλυση πειραματικών αποτελεσμάτων
Ερμηνεία δεδομένων και διατύπωση συμπερασμάτων
Δημοσίευση ευρημάτων

Πειραματική ιατρική

O Αβικέννας (Ibn Sina) θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής,^[9] για την εισαγωγή της πειραματικής ιατρικής και των κλινικών δοκιμών,^[10] την πειραματική χρήση και τον έλεγχο των ναρκωτικών και για έναν ακριβή οδηγό για τον πρακτικό πειραματισμό στη διαδικασία της ανακάλυψης και απόδειξης της αποτελεσματικότητας των ιατρικών ουσιών, στην ιατρική εγκυκλοπαίδεια του, Ο Κανόνας της Ιατρικής (11ος αιώνας), το οποίο ήταν το πρώτο βιβλίο που ασχολήθηκε με την πειραματική ιατρική. Καθόρισε τους ακόλουθους κανόνες και αρχές για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας νέων ουσιών ή φαρμάκων, τα οποία εξακολουθούν να αποτελούν τη βάση των σύγχρονων κλινικών δοκιμών:

"Το φάρμακο πρέπει να είναι απαλλαγμένο από οποιαδήποτε ξένη τυχαία ποιότητα."
"Πρέπει να χρησιμοποιείται σε μια απλή, όχι σύνθετη, ασθένεια."
"Το φάρμακο πρέπει να δοκιμάζεται με δύο αντίθετους τύπους ασθενειών, γιατί μερικές φορές ένα φάρμακο θεραπεύει μία ασθένεια από τις βασικές του ιδιότητες και μία άλλη από τις τυχαίες."
"Η ποιότητα του φαρμάκου πρέπει να αντιστοιχεί στη δύναμη της νόσου. Για παράδειγμα, υπάρχουν ορισμένα φάρμακα των οποίων η θερμότητα είναι μικρότερη από την ψυχρότητα ορισμένων ασθενειών, έτσι ώστε να μην έχουν καμία επίδραση σε αυτές."
"Ο χρόνος δράσης πρέπει να τηρείται, έτσι ώστε η ουσία και το ατύχημα να μην συγχέονται."
«Το αποτέλεσμα του φαρμάκου πρέπει να φαίνεται ότι συμβαίνει συνεχώς ή σε πολλές περιπτώσεις, γιατί εάν αυτό δεν συνέβη, ήταν τυχαίο αποτέλεσμα».
"Ο πειραματισμός πρέπει να γίνει με το ανθρώπινο σώμα, γιατί η δοκιμή ενός φαρμάκου σε ένα λιοντάρι ή ένα άλογο μπορεί να μην αποδείξει τίποτα σχετικά με την επίδρασή του στον άνθρωπο."

Ομότιμη κριτική

Η πρώτη τεκμηριωμένη περιγραφή μίας διαδικασίας αξιολόγησης από ομοτίμους βρίσκεται στην Ηθική του Ιατρού που γράφτηκε από τον Ισακ μπιν Αλί αλ-Ραχούι (854-931) της Αλ Ράχα της Συρίας, ο οποίος περιγράφει την πρώτη ιατρική διαδικασία αξιολόγησης από ομοτίμους. Η δουλειά του καθώς και μεταγενέστερα αραβικά ιατρικά εγχειρίδια, δηλώνουν ότι ένας ιατρός έπρεπε πάντα να κρατάει διπλές σημειώσεις της κατάστασης του ασθενούς σε κάθε επίσκεψη. Όταν ο ασθενής θεραπευόταν ή πέθαινε, οι σημειώσεις του γιατρού εξετάζονταν από ένα τοπικό ιατρικό συμβούλιο άλλων ιατρών, οι οποίοι επανεξέταζαν τις σημειώσεις του ιατρού για να αποφασίσουν εάν η απόδοσή του/της πληροί τα απαιτούμενα πρότυπα ιατρικής περίθαλψης. Εάν τα σχόλιά τους ήταν αρνητικά, ο γιατρός θα μπορούσε να αντιμετωπίσει αγωγή από ασθενή που δεν είχε κουράρει σωστά.^[11]

Άλλα πεδία

Επιστημολογία

Η θεωρία του Αβικέννα με τη μεγαλύτερη επιρροή στην επιστημολογία είναι η θεωρία της γνώσης, στην οποία ανέπτυξε την έννοια του tabula rasa. Υποστήριξε ότι η «ανθρώπινη διάνοια κατά τη γέννηση είναι μάλλον σαν ένας άγραφος πίνακας (tabula rasa), μία καθαρή δυνατότητα που πραγματοποιείται μέσω της εκπαίδευσης και καταλήγει στη γνώση» και ότι η γνώση επιτυγχάνεται μέσω της «εμπειρικής εξοικείωσης με αντικείμενα σε αυτόν τον κόσμο από τα οποία κανείς αφαιρεί καθολικές έννοιες», η οποία αναπτύσσεται μέσω μιας «συλλογικής μεθόδου συλλογιστικής, οι παρατηρήσεις οδηγούν σε προθετικές δηλώσεις, οι οποίες όταν συνδυάζονται οδηγούν σε περαιτέρω αφηρημένες έννοιες».^[12]

Τον 12ο αιώνα, ο Ίμπν Τουφέιλ ανέπτυξε περαιτέρω την έννοια του tabula rasa στο αραβικό μυθιστόρημά του, Hayy ibn Yaqzan, στο οποίο απεικόνιζε την ανάπτυξη του μυαλού ενός άγριου παιδιού "από μία ταμπούλα rasa σε αυτό ενός ενήλικα, σε πλήρη απομόνωση από την κοινωνία "σε ένα έρημο νησί. Η λατινική μετάφραση του έργου του, με τίτλο Philosophus Autodidactus, που εκδόθηκε από τον Έντουαρντ Ποκόκε τον Νεότερο το 1671, είχε επιρροή στη διατύπωση του tabula rasa του Τζων Λοκ στο έργο του Ένα δοκίμιο σχετικά με την ανθρώπινη κατανόηση.^[13]

Εσχατολογία

Η ισλαμική εσχατολογία ασχολείται με το Τσιγιάμα (τέλος του κόσμου, τελευταία κρίση) και την τελική κρίση της ανθρωπότητας. Η εσχατολογία σχετίζεται με ένα από τα έξι άρθρα της πίστης (aqidah) του Ισλάμ. Όπως και οι άλλες Αβρααμικές θρησκείες, το Ισλάμ διδάσκει τη σωματική ανάσταση των νεκρών, την εκπλήρωση ενός θεϊκού σχεδίου για τη δημιουργία και την αθανασία της ανθρώπινης ψυχής (αν και οι Εβραίοι δεν θεωρούν απαραίτητα την ψυχή ως αιώνια). Οι δίκαιοι ανταμείβονται με τις απολαύσεις της Γιάννα (Παράδεισος), ενώ οι άδικοι τιμωρούνται στο Τζαχάναμ (Κόλαση). Ένα σημαντικό κλάσμα (το ένα τρίτο, στην πραγματικότητα) του Κορανίου ασχολείται με αυτές τις πεποιθήσεις, με πολλά χαντίθ να επεξεργάζονται τα θέματα και τις λεπτομέρειες. Η ισλαμική αποκαλυπτική βιβλιογραφία που περιγράφει τον Αρμαγεδδώνα είναι συχνά γνωστή ως φίτνα (μια δοκιμασία) και μαλαχίμ (ή ghayba στην παράδοση των Σιιτών).

Ο Ιμπν Αλ - Ναφίς ασχολήθηκε με την ισλαμική εσχατολογία εν μέρει στο Theologus Autodidactus, όπου εξορθολογίζει την ισλαμική άποψη της εσχατολογίας χρησιμοποιώντας λογική και επιστήμη για να εξηγήσει τα γεγονότα που θα συνέβαιναν σύμφωνα με την ισλαμική εσχατολογία. Παρουσίασε τα λογικά και επιστημονικά του επιχειρήματα με τη μορφή της αραβικής φαντασίας και ως εκ τούτου το Theologus Autodidactus μπορεί να θεωρηθεί το πρώτο έργο επιστημονικής φαντασίας.

Παραπομπές

↑ Hassan, Hassan (2013). «Don't Blame It on al-Ghazali». qantara.de. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2017.
↑ Dag Nikolaus Hasse (2014). «Influence of Arabic and Islamic Philosophy on the Latin West». Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/arabic-islamic-influence/. Ανακτήθηκε στις 2017-07-31.
↑ Oliver Leaman, Routledge Encyclopedia of Philosophy.
↑ See Henry Corbin, History of Islamic Philosophy
↑ Oliver Leaman (2002). An Introduction to Classical Islamic Philosophy (2 έκδοση). Cambridge University Press. σελίδες 211–12. ISBN 0521793432.
↑ Simon van den Bergh, in his commentary on Averroes' Incoherence of the Incoherence, argues that Kalām was influenced by Greek Stoicism and that the term mutakallimun (those who speak to each other, i.e. dialecticians) is derived from the Stoics' description of themselves as dialektikoi.
↑ Wolfson, Harry Austryn (1976). The philosophy of the Kalam. Harvard University Press. σελίδες 3–4. ISBN 978-0-674-66580-4. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2011.
↑ Leaman, 25, 27. "In this book [Intentions of the philosophers] he seeks to set out clearly the views of his opponents before demolishing them, in the subsequent Incoherence of the philosophers."
↑ Cas Lek Cesk (1980). "The father of medicine, Avicenna, in our science and culture: Abu Ali ibn Sina (980–1037)", Becka J. 119 (1), pp. 17–23.
↑ David W. Tschanz, MSPH, PhD (August 2003). "Arab Roots of European Medicine", Heart Views 4 (2).
↑ Ray Spier (2002), "The history of the peer-review process", Trends in Biotechnology 20 (8), pp. 357–58 [357].
↑ Sajjad H. Rizvi (2006), Avicenna/Ibn Sina (c. 980–1037), Internet Encyclopedia of Philosophy
↑ Russell (1994), σελίδες 224–62

[Hassan-2013-1] Hassan, Hassan (2013). «Don't Blame It on al-Ghazali». qantara.de. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2017.

[standford-2] Dag Nikolaus Hasse (2014). «Influence of Arabic and Islamic Philosophy on the Latin West». Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/arabic-islamic-influence/. Ανακτήθηκε στις 2017-07-31.

[3] Oliver Leaman, Routledge Encyclopedia of Philosophy.

[4] See Henry Corbin, History of Islamic Philosophy

[5] Oliver Leaman (2002). An Introduction to Classical Islamic Philosophy (2 έκδοση). Cambridge University Press. σελίδες 211–12. ISBN 0521793432.

[6] Simon van den Bergh, in his commentary on Averroes' Incoherence of the Incoherence, argues that Kalām was influenced by Greek Stoicism and that the term mutakallimun (those who speak to each other, i.e. dialecticians) is derived from the Stoics' description of themselves as dialektikoi.

[Wolfson1976-7] Wolfson, Harry Austryn (1976). The philosophy of the Kalam. Harvard University Press. σελίδες 3–4. ISBN 978-0-674-66580-4. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2011.

[8] Leaman, 25, 27. "In this book [Intentions of the philosophers] he seeks to set out clearly the views of his opponents before demolishing them, in the subsequent Incoherence of the philosophers."

[9] Cas Lek Cesk (1980). "The father of medicine, Avicenna, in our science and culture: Abu Ali ibn Sina (980–1037)", Becka J. 119 (1), pp. 17–23.

[Tschanz-10] David W. Tschanz, MSPH, PhD (August 2003). "Arab Roots of European Medicine", Heart Views 4 (2).

[11] Ray Spier (2002), "The history of the peer-review process", Trends in Biotechnology 20 (8), pp. 357–58 [357].

[12] Sajjad H. Rizvi (2006), Avicenna/Ibn Sina (c. 980–1037), Internet Encyclopedia of Philosophy

[Russell-13] Russell (1994), σελίδες 224–62

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]