Βικιπαίδεια

Βομβιστική επίθεση της Οκλαχόμα Σίτι

Η βομβιστική επίθεση της Οκλαχόμα Σίτι είχε στόχο το ομοσπονδιακό κτίριο Alfred P. Murrah στο κέντρο της Οκλαχόμα Σίτι στην Οκλαχόμα των ΗΠΑ και διεξήχθη στις 19 Απριλίου 1995. Ήταν η πιο καταστροφική τρομοκρατική ενέργεια σε αμερικανικό έδαφος μέχρι τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001. Η έκρηξη στην Οκλαχόμα Σίτι κόστισε 168 ανθρώπινες ζωές, συμπεριλαμβανομένων 19 παιδιών ηλικίας κάτω των 6 ετών,[1] και τον τραυματισμό πάνω από 680 ατόμων.[2] Η έκρηξη κατέστρεψε μερικώς ή ολοσχερώς 324 κτίρια σε ακτίνα 16 οικοδομικών τετραγώνων, καταστράφηκαν (από το ωστικό κύμα ή από τη φωτιά) 86 αυτοκίνητα και θρυμματίστηκαν υαλοπίνακες σε 258 κτίρια της γύρω περιοχής.[3][4] Η βόμβα εκτιμάται ότι προκάλεσε ζημιές ύψους τουλάχιστον $652 εκατομμυρίων.[5] Πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες επιχειρήσεις διάσωσης από πολιτειακές, ομοσπονδιακές και διεθνείς υπηρεσίες, μετά την επίθεση, ενώ συγκεντρώθηκαν και σημαντικές δωρεές από όλη την επικράτεια των ΗΠΑ. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης των ΗΠΑ (FEMA, Federal Emergency Management Agency) ενεργοποίησε έντεκα από τις Ομάδες Πολιτικής Έρευνας και Διάσωσης που διαθέτει, αποτελούμενες από 665 άτομα, τα οποία βοήθησαν το έργο της διάσωσης και της περίθαλψης.[6][7]

Το Ομοσπονδιακό κτίριο Alfred P. Murrah δύο ημέρες μετά την επίθεση

Μέσα σε 90 λεπτά από την έκρηξη, ένας αστυνομικός της Πολιτειακής Αστυνομίας Εθνικών Οδών της Οκλαχόμα (Oklahoma State Patrol), ο Τσάρλι Χάνγκερ, σταμάτησε τον Τίμοθι ΜακΒέι (Timothy McVeigh) για οδήγηση χωρίς πινακίδα κυκλοφορίας και τον συνέλαβε για παράνομη οπλοφορία.[8][9] Ιατροδικαστικά στοιχεία γρήγορα συνέδεσαν τον Μακβέι και τον Τέρι Νίκολς (Terry Nichols) με την επίθεση. Ο Νίκολς συνελήφθη,[10] και μέσα σε λίγες μέρες απαγγέλθηκαν κατηγορίες και στους δύο. Οι Μάικλ και Λόρι Φόρτιερ (Michael και Lori Fortier) ταυτοποιήθηκαν αργότερα ως συνεργοί. Ο Μακβέι, ένας Αμερικανός υποστηρικτής του κινήματος των παραστρατιωτικών, είχε πυροδοτήσει ένα φορτηγό γεμάτο με εκρηκτικά, σταθμευμένο μπροστά από το κτίριο. Ο συνεργάτης του Μακβέι, Τέρι Νίκολς, είχε βοηθήσει στην προετοιμασία της βόμβας. Κινούμενος από το μίσος του για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και εξοργισμένος από αυτό που αντιλαμβανόταν ως κακό χειρισμό της Πολιορκίας του Γουέικο (Waco siege) το 1993 και του περιστατικού του Ρούμπι Ριτζ το 1992, ο Μακβέι προσδιόρισε χρονικά την επίθεσή του να συμπέσει με τη δεύτερη επέτειο από τους θανάτους στο Γουέικο.[11][12]

Η επίσημη έρευνα, γνωστή ως «OKBOMB», ήταν η μεγαλύτερη υπόθεση ποινικής έρευνας στην ιστορία των ΗΠΑ. Πράκτορες του FBI διεξήγαγαν 28.000 εξετάσεις μαρτύρων, συγκεντρώνοντας 3,2 τόνους αποδεικτικών στοιχείων και συλλέγοντας σχεδόν ένα δισεκατομμύριο επιμέρους πληροφορίες.[13][14][15] Οι βομβιστές δικάστηκαν και καταδικάστηκαν το 1997. Ο Μακβέι εκτελέστηκε με θανατηφόρο ένεση στις 11 Ιουνίου 2001 και ο Νίκολς καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Οι Μάικλ και Λόρι Φόρτιερ κατέθεσαν εναντίον του Μακβέι και του Νίκολς. Ο Μάικλ Φόρτιερ καταδικάστηκε σε φυλάκιση δώδεκα ετών για τη μη ενημέρωση του κράτους των ΗΠΑ, ενώ η Λόρι έλαβε ασυλία από ποινική δίωξη σε αντάλλαγμα για την κατάθεσή της. Όπως και με άλλες μεγάλης κλίμακας τρομοκρατικές επιθέσεις, θεωρίες συνωμοσίας αμφισβητούν την επίσημη θεώρηση των γεγονότων και υποστηρίζουν ότι υπήρξε συμμετοχή και άλλων δραστών.

Ως αποτέλεσμα της επίθεσης, η κυβέρνηση των ΗΠΑ θέσπισε νομοθεσία με σκοπό την αύξηση της ασφάλειας γύρω από τα ομοσπονδιακά κτίρια ώστε να αποτραπούν μελλοντικές τρομοκρατικές επιθέσεις. Από το 1995 μέχρι το 2005, πάνω από 60 εγχώριες υποθέσεις σχεδιασμού τρομοκρατικών ενεργειών απετράπησαν λόγω των προληπτικών μέτρων που ελήφθησαν μετά από αυτήν τη βομβιστική επίθεση.[16][17] Στις 19 Απριλίου του 2000 έγιναν τα αποκαλυπτήρια του Εθνικού Μνημείου της Οκλαχόμα Σίτι στον χώρο του ομοσπονδιακού κτιρίου Murrah, στη μνήμη των θυμάτων της βομβιστικής επίθεσης. Κάθε χρόνο γίνονται τελετές στη μνήμη των θυμάτων την ακριβή ώρα που συνέβη η έκρηξη.

Σχεδιασμός

Επεξεργασία

Κίνητρα

Επεξεργασία
 
Ο Μακβέι και ο Νίκολς υποστήριξαν ότι οι ενέργειες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών ενάντια στις εγκαταστάσεις της σέκτας Branch Davidians το 1993, στη λεγόμενη "Πολιορκία του Γουέηκο" (φωτό) συμπεριλαμβάνονταν στους λόγους που τους οδήγησαν στην επίθεση της Οκλαχόμα Σίτι

Οι οργανωτές της επίθεσης, Τίμοθι Μακβέι και Τέρι Νίκολς, γνωρίστηκαν το 1988 στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Φορτ Μπένινγκ κατά τη διάρκεια της βασικής τους εκπαίδευσης για τον αμερικανικό στρατό.[18] Ο Μάικλ Φόρτιερ, συνεργός του Μακβέι, ήταν συγκάτοικός του στον στρατό.[19] Οι τρεις είχαν κοινά ενδιαφέροντα: τον Επιβιωτισμό, την αντίθεση στον έλεγχο όπλων και υποστήριζαν το κίνημα των παραστρατιωτικών.[20][21] Εξέφραζαν οργή για το χειρισμό από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση της συμπλοκής του FBI με τον Randy Weaver στο Ruby Ridge, καθώς και την Πολιορκία του Γουέηκο – μια ένοπλη αντιπαράθεση 51 ημερών μεταξύ του FBI και μελών της θρησκευτικής σέκτας Branch Davidians (του Ντέιβιντ Κορές) που συνέβη το 1993 και η οποία άρχισε με τη δολοφονία ομοσπονδιακών πρακτόρων που επιχείρησαν να κάνουν επιτόπια έρευνα με χρήση δικαστικού εντάλματος και έληξε με τον θάνατο του Κορές και 75 άλλων ανθρώπων.[22] Τον Μάρτιο του 1993 ο Μακβέι επισκέφθηκε την περιοχή του Γουέηκο κατά τη διάρκεια της συμπλοκής και εκ νέου μετά την κατάληξή της.[23] Ο Μακβέι αποφάσισε αργότερα να ανατινάξει ένα ομοσπονδιακό κτίριο ως απάντηση στις επιδρομές των δυνάμεων καταστολής.[12][24][25][26]

Επιλογή στόχου

Επεξεργασία

Ο Μακβέι αρχικά σκόπευε μόνο να καταστρέψει ένα ομοσπονδιακό κτίριο, αλλά μετέπειτα αποφάσισε ότι το μήνυμά του θα λαμβανόταν καλύτερα αν πολλοί άνθρωποι σκοτώνονταν στην έκρηξη.[27] Το κριτήριο επιλογής του Μακβέι για τους πιθανούς στόχους ήταν ότι ο στόχος θα έπρεπε να στεγάζει τουλάχιστον δύο από τις τρεις ομοσπονδιακές υπηρεσίες επιβολής του νόμου: την Υπηρεσία Αλκοόλ, Καπνού, Όπλων και Εκρηκτικών (Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives - ATF), το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών (FBI), ή την Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών (Drug Enforcement Administration - DEA). Θεωρούσε την παρουσία επιπλέον υπηρεσιών επιβολής του νόμου, όπως τη Μυστική Υπηρεσία (Secret Service ) ή την Ομοσπονδιακή Δικαστική Αστυνομία (U.S. Marshals Service) ως μπόνους.[28]

Ο Μακβέι, κάτοικος του Κίνγκμαν της Αριζόνα αναζητούσε στόχους στο Μιζούρι, την Αριζόνα, το Τέξας και το Αρκάνσας.[28] Ο Μακβέι αναφέρει στην επίσημη βιογραφία του ότι θέλησε να ελαχιστοποιήσει μη κυβερνητικές απώλειες, γι’ αυτό και απέκλεισε ένα σαρανταόροφο κυβερνητικό κτίριο στο Λιτλ Ροκ του Αρκάνσας, λόγω της παρουσίας ενός ανθοπωλείου στο ισόγειο.[29] Τον Δεκέμβριο του 1994, ο Μακβέι και ο Φόρτιερ επισκέφθηκαν την Οκλαχόμα Σίτι για να επιθεωρήσουν το στόχο τους: το ομοσπονδιακό κτίριο «Alfred P. Murrah».[24] Το εννιαόροφο κτίριο, χτισμένο το 1977, πήρε το όνομά του από έναν ομοσπονδιακό δικαστή και στέγαζε δεκατέσσερις ομοσπονδιακές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της DEA, της ATF, της Υπηρεσίας Κοινωνικής Ασφάλισης, καθώς και στρατολογικά γραφεία του στρατού και του Σώματος των Πεζοναυτών.[30] Το κτίριο αυτό επιλέχθηκε εξαιτίας της γυάλινης πρόσοψής του – η οποία ήταν αναμενόμενο να θρυμματιστεί υπό την επίδραση της έκρηξης – και της γειτνίασής του με ένα μεγάλο παρακείμενο ανοιχτό χώρο στάθμευσης στην απέναντι πλευρά του δρόμου, που πιθανώς να απορροφούσε και να εκτόνωνε κάποια από την ενέργεια της έκρηξης, προστατεύοντας τους ενοίκους κοντινών μη ομοσπονδιακών κτιρίων.[29] Επιπλέον, ο Μακβέι πίστευε ότι ο ανοιχτός χώρος γύρω από το κτίριο θα εξασφάλιζε ευνοϊκότερες συνθήκες φωτογράφισης για λόγους προπαγάνδας.[29] Η επίθεση αυτή ήταν προγραμματισμένη να διεξαχθεί στις 19 Απριλίου του 1995, ώστε να συμπέσει με την επέτειο της Πολιορκίας του Γουέικο και την 220η επέτειο των Μαχών του Λέξινγκτον και του Κόνκορντ.[31]

Συλλογή των υλικών

Επεξεργασία

Ο Μακβέι και ο Νίκολς αγόρασαν ή έκλεψαν τα υλικά που χρειάζονταν για την κατασκευή της βόμβας και τα οποία αποθήκευσαν σε ενοικιαζόμενα υπόστεγα. Τον Αύγουστο του 1994, ο Μακβέι απέκτησε εννέα μονάδες εκρηκτικών τύπου Kinestik από τον συλλέκτη όπλων Ρότζερ Ε. Μουρ, και πυροδότησε τις συσκευές αυτές μαζί με τον Νίκολς έξω από το σπίτι του Νίκολς στο Herington του Κάνσας.[32][33] Στις 30 Σεπτεμβρίου 1994, ο Νίκολς αγόρασε σαράντα σάκους των 23 κιλών (50 λιβρών) νιτρικό αμμώνιο από αγροτικό συνεταιρισμό του Κάνσας (Mid Kansas Cooperative Association) στο ΜακΦέρσον του Κάνσας, μια ποσότητα που θεωρείται ασυνήθιστη ακόμα και για έναν αγρότη. Ο Νίκολς αγόρασε έναν επιπλέον σάκο του ιδίου βάρους στις 18 Οκτωβρίου 1994.[24] Ο Μακβέι πλησίασε τον Φόρτιερ και του ζήτησε να βοηθήσει στο σχέδιο της ανατίναξης, αλλά εκείνος αρνήθηκε.[34][35]

Σύμφωνα με κατηγορίες, λήστεψαν το Μουρ στο σπίτι του και πήραν όπλα, χρυσό, ασήμι και κοσμήματα αξίας 60.000 δολαρίων, μεταφέροντας τα κλοπιμαία με το βαν του ίδιου του θύματος.[34] Ο Μακβέι είχε προηγουμένως επισκεφθεί το ράντσο του Μουρ. Ωστόσο, για διάφορους λόγους, αμφιβολίες έχουν εκφραστεί σχετικά με τη συμμετοχή του Νίκολς και του Μακβέι στη ληστεία. Οι ληστές φορούσαν μάσκες του σκι (δυσκολεύοντας έτσι την ταυτοποίησή τους), αλλά και η σωματική περιγραφή που δόθηκε δεν ταίριαζε στον Νίκολς.[36] Επιπρόσθετα, ληστές της οργάνωσης «Άρειος Ρεπουμπλικανικός Στρατός» δραστηριοποιούνταν στην περιοχή του ράντσου του Μουρ εκείνη την περίοδο.[37] Επίσης, ο Μακβέι δεν χρειαζόταν να συγκεντρώσει χρήματα για τη βόμβα, καθώς του κόστισε κατά προσέγγιση μόνο 5.000 δολάρια. Συνολικά, η ενοικίαση του φορτηγού κόστισε περίπου 250 δολάρια, το λίπασμα λιγότερο από 500 και το νιτρομεθάνιο 2.780, μαζί με ένα φτηνό αυτοκίνητο προς χρήση ως όχημα διαφυγής.[38] Ο Μακβέι έγραψε μια επιστολή προς το Μουρ στην οποία ισχυρίστηκε ότι η ληστεία είχε διαπραχθεί από πράκτορες της κυβέρνησης.[39] Παρά τις αμφιβολίες αυτές, αντικείμενα που είχαν κλαπεί από το Μουρ βρέθηκαν αργότερα στο σπίτι του Νίκολς και σε έναν αποθηκευτικό χώρο που αυτός είχε νοικιάσει.[40][41]

Τον Οκτώβριο του 1994, ο Μακβέι έδειξε στον Μάικλ Φόρτιερ και στη σύζυγό του Λόρι ένα διάγραμμα που είχε σχεδιάσει για τη βόμβα που ήθελε να κατασκευάσει.[42] Ο Μακβέι σχεδίαζε να κατασκευάσει μια βόμβα που θα περιείχε περισσότερα από 2.300 κιλά λίπασμα νιτρικού αμμωνίου, αναμεμιγμένα με περίπου 540 κιλά υγρό νιτρομεθάνιο και 160 κιλά της εκρηκτικής ύλης με την εμπορική ονομασία Tovex. Συνυπολογίζοντας το βάρος δεκαέξι βαρελιών (τύπου 55-U.S.-gallon των 210 λίτρων περίπου το καθένα) μέσα στα οποία το εκρηκτικό μίγμα επρόκειτο συσκευασθεί, η βόμβα θα είχε συνδυασμένο βάρος περίπου 3.200 κιλών.[43] Ο Μακβέι είχε αρχικά την πρόθεση να χρησιμοποιήσει ένα καύσιμο πυραύλων, την υδραζίνη, αλλά αυτό αποδείχθηκε υπερβολικά ακριβό.[34] Τον Οκτώβριο του 1994, παριστάνοντας τον οδηγό αγώνων μοτοσικλέτας, ο Μακβέι απέκτησε τρία βαρέλια νιτρομεθάνιο με το πρόσχημα ότι αυτός και μερικοί φίλοι μοτοσικλετιστές χρειάζονταν το καύσιμο για τους αγώνες.[44]

Ο Μακβέι νοίκιασε ένα χώρο αποθήκευσης, στον οποίο εναπόθεσε επτά κιβώτια δεκαοκτάιντσες βέργες Tovex, 80 καρούλια πυροσωλήνα, και 500 ηλεκτρικούς πυροκροτητές, τα οποία αυτός και ο Νίκολς έκλεψαν από ένα λατομείο αδρανών υλικών της εταιρείας Martin Marietta Aggregates στο Marion του Κάνσας. Αποφάσισε να μην κλέψει καθόλου από την ποσότητα (18.000 κιλών) της εκρηκτικής ύλης ANFO που βρήκε επί τόπου, καθώς δεν πίστευε ότι ήταν αρκετά ισχυρή (αν και πήρε από άλλη πηγή δεκαεπτά σάκους ANFO για τη βόμβα). Ο Μακβέι κατασκεύασε ένα δοκιμαστικό πρωτότυπο της βόμβας χρησιμοποιώντας μια πλαστική συσκευασία Gatorade που περιείχε νιτρικό αμμώνιο σε μορφή σβώλων, υγρό νιτρομεθάνιο, ένα κομμάτι μασουριού Tovex και έναν πυροκροτητή.[45] Το πρωτότυπο αυτό πυροδοτήθηκε στην έρημο προς αποφυγή εντοπισμού.[45]

"Σκέψου για τους ανθρώπους σαν να ήταν στρατιώτες στον Πόλεμο των Άστρων. Μπορεί να είναι αθώοι ο καθένας ξεχωριστά, αλλά είναι ένοχοι γιατί δουλεύουν για την Αυτοκρατορία του Κακού" - Ο Μακβέι για τους θανάτους των θυμάτων της επίθεσης.[46]

Αργότερα, μιλώντας για τη στρατιωτική νοοτροπία με την οποία μετήλθε των προετοιμασιών, είπε, «Μαθαίνεις πώς να διαχειρίζεσαι το να σκοτώνεις [ανθρώπους] στο στρατό. [Τώρα] αντιμετωπίζω τις συνέπειες, αλλά μαθαίνεις να το αποδέχεσαι». Συνέκρινε τις ενέργειές του με τους ατομικούς βομβαρδισμούς της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, παρά με την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, με τη συλλογιστική ότι ήταν αναγκαίο για να αποτρέψει την απώλεια περισσότερων ζωών.[46]

Στις 14 Απριλίου 1995, ο Μακβέι πλήρωσε για ένα δωμάτιο του μοτέλ Dreamland Motel στο Junction City του Κάνσας.[47] Την επομένη νοίκιασε ένα φορτηγό της εταιρείας Ryder υπογράφοντας ως Robert D. Kling, ένα ψευδώνυμο που υιοθέτησε γιατί ήξερε έναν στρατιώτη που ονομαζόταν Kling με τον οποίο έμοιαζε σωματικά και γιατί του θυμίζει τους πολεμιστές Κλίγκονς του Σταρ Τρεκ.[47][48] Στις 16 Απριλίου του 1995, οδήγησε στην Οκλαχόμα Σίτι με τον συνεργό του Νίκολς όπου στάθμευσε ένα όχημα διαφυγής αρκετά τετράγωνα μακριά από το ομοσπονδιακό κτίριο Alfred P. Murrah.[49] Μια κάμερα ασφαλείας της εισόδου του παρακείμενου κτιρίου “Regency Towers Apartments” κατέγραψε εικόνες του ημιφορτηγού του Νίκολς, καθώς αυτό όδευε στο ομοσπονδιακό κτίριο.[50] Μετά την αφαίρεση των πινακίδων κυκλοφορίας από το αυτοκίνητο, άφησε ένα σημείωμα που κάλυπτε τον αριθμό ταυτοποίησης οχήματος (VIN) και έγραφε, ”Δεν είναι εγκαταλελειμμένο. Παρακαλώ μην το πάρετε με τον γερανό. Θα μετακινηθεί μέχρι τις 23 Απριλίου. (Χρειάζεται μπαταρία και καλώδιο).”[24] Και οι δύο άνδρες στη συνέχεια επέστρεψαν στο Κάνσας.

Κατασκευή της βόμβας

Επεξεργασία

Στις 17-18 Απριλίου 1995, ο Μακβέι και ο Νίκολς αφαίρεσαν τις προμήθειές τους από τον χώρο αποθήκευσης στο Herington του Κάνσας, όπου ζούσε ο Νίκολς. Φόρτωσαν 108 σάκους λιπάσματος νιτρικού αμμωνίου υψηλής ποιότητας βάρους 23 κιλών η κάθε μία, τρία βαρέλια των 210 λίτρων το καθένα με υγρό νιτρομεθάνιο, αρκετά κιβώτια εκρηκτικού Tovex, δεκαεπτά σάκους ANFO, και μασούρια σωλήνων εκτόνωσης και φιτιλιού σε ένα ενοικιασμένο φορτηγό της Ryder.[51] Οι δύο συνεργοί στη συνέχεια οδήγησαν στο Geary County State Lake, όπου κάρφωσαν σανίδες στο δάπεδο του οχήματος ώστε να συγκρατήσουν τα δεκατρία βαρέλια στη θέση τους και ανέμειξαν τα χημικά χρησιμοποιώντας πλαστικούς κουβάδες και μια οικιακή ζυγαριά.[52] Κάθε γεμάτο βαρέλι ζύγιζε σχεδόν 230 κιλά.[53] Ο Μακβέι πρόσθεσε επιπλέον εκρηκτικές ύλες στην πλευρά του οδηγού του χώρου φόρτωσης, τις οποίες θα μπορούσε να πυροδοτήσει (σκοτώνοντας και τον εαυτό του ταυτόχρονα) εκ του σύνεγγυς με το πιστόλι του, ένα Glock 21, σε περίπτωση που τα φιτίλια παρουσίαζαν πρόβλημα.[54] Κατά τη διάρκεια της δίκης του Μακβέι, η Λόρι Φόρτιερ (η σύζυγος του Μάικλ Φόρτιερ) δήλωσε ότι ο Μακβέι ισχυριζόταν ότι είχε τοποθετήσει το βαρέλια με τέτοιο τρόπο που να σχηματίζουν μια κοίλη γόμωση.[42] Αυτό επιτεύχθηκε συμπιέζοντας επί των πλευρικών πάνελ αλουμινίου του φορτηγού σάκους λιπασμάτων νιτρικού αμμωνίου ώστε η έκρηξη να κατευθυνθεί προς τα πλάγια, προς την κατεύθυνση του κτιρίου.[55] Συγκεκριμένα, ο Μακβέι τοποθέτησε τα βαρέλια σε ένα σχήμα αντίστροφου J. Αργότερα είπε ότι για βέλτιστη καταστροφική ισχύ θα τοποθετούσε τα βαρέλια στην πλευρά του χώρου φόρτωσης που βρισκόταν πλησιέστερα προς το κτίριο Murrah. Ωστόσο, ένα τόσο άνισα κατανεμημένο φορτίο 3.200 κιλών θα μπορούσε να είχε σπάσει κάποιον άξονα του οχήματος, να αναποδογυρίσει το φορτηγό, ή τουλάχιστον να προκαλέσει την κλίση του προς τη μία πλευρά, κάτι που θα προσέλκυε προσοχή.[53]

Ο Μακβέι στη συνέχεια πρόσθεσε ένα σύστημα δύο φιτιλιών προσβάσιμο από την καμπίνα του οδηγού. Χρησιμοποιώντας τρυπάνι έκανε δύο τρύπες στην καμπίνα του φορτηγού κάτω από το κάθισμα, ενώ άλλες δύο τρύπες ανοίχθηκαν στο σασί του φορτηγού. Πέρασε ένα πράσινο φιτίλι μέσα από κάθε τρύπα ως την καμπίνα. Αυτά τα βραδυφλεγή φιτίλια οδηγούσαν από την καμπίνα του φορτηγού, μέσω πλαστικών σωληνώσεων, σε δύο σύνολα μη ηλεκτρικών πυροκροτητών.[53] Η σωλήνωση ήταν βαμμένη κίτρινη για να μην ξεχωρίζει από την εσωτερική επένδυση του φορτηγού, και στερεωμένη στα τοιχώματα του οχήματος με κολλητική ταινία για χαρτοκιβώτια ώστε να είναι δυσκολότερο να εξουδετερωθούν με βίαιο τράβηγμα από το εξωτερικό του φορτηγού.[53] Τα φιτίλια είχαν ρυθμιστεί να πυροδοτήσουν, μέσω των πυροσωλήνων, τα 160 κιλά μασουριών Tovex, τα οποία με τη σειρά τους θα ανατίναζαν τη διάταξη των βαρελιών. Από τα δεκατρία γεμάτα βαρέλια, εννέα περιείχαν νιτρικό αμμώνιο και νιτρομεθάνιο και τέσσερα περιείχαν ένα μίγμα του λιπάσματος με περίπου 15 λίτρα καύσιμου πετρελαίου ντίζελ.[53] Διάφορα υλικά και εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της βόμβας αφέθηκαν στο φορτηγό να καταστραφούν από την έκρηξη.[53] Μετά την ολοκλήρωση του φορτηγού-βόμβα, οι δύο άνδρες χωρίστηκαν. Ο Νίκολς επέστρεψε σπίτι του στο Herington και ο Μακβέι με το φορτηγό στο Junction City.

Η επίθεση

Επεξεργασία
 
Οι κινήσεις του Μακβέι μέσα στο φορτηγό-βόμβα (κόκκινη διαγράμμιση) και πεζή κατά τη διαφυγή του (μπλε διαγράμμιση) την ημέρα της επίθεσης
 
Άποψη της καταστροφής από ψηλά (από βόρεια διεύθυνση)

Το αρχικό σχέδιο του Μακβέι ήταν να πυροδοτήσει τη βόμβα στις 11:00 π.μ., αλλά τα ξημερώματα της 19 Απριλίου 1995, αποφάσισε να καταστρέψει το κτίριο στις 9:00 π.μ.[56] Όπως οδηγούσε με το φορτηγό προς το κτίριο Murrah, ο Μακβέι είχε μαζί του έναν φάκελο που περιείχε σελίδες από το βιβλίο Τα Ημερολόγια Τέρνερ - μια φανταστική διήγηση για κάποιους λευκούς ρατσιστές που ξεκινούν μια επανάσταση με την ανατίναξη του αρχηγείου του FBI ένα πρωί στις 9:15 χρησιμοποιώντας ένα φορτηγό-βόμβα.[24] Ο Μακβέι φορούσε Τ-shirt με το μότο της Κοινοπολιτείας της Βιρτζίνια, Sic tyrannis Semper (”Έτσι πάντα στους τυράννους”, το ίδιο που φώναξε ο δολοφόνος του Αβραάμ Λίνκολν αμέσως μετά τη δολοφονία) και «Το δέντρο της ελευθερίας πρέπει να αναζωογονείται από καιρού εις καιρόν με το αίμα πατριωτών και τυράννων.» (από τον Τόμας Τζέφερσον).[31] Έφερε επίσης πάνω του έναν φάκελο με αντικυβερνητικό υλικό που περιελάμβανε ένα αυτοκόλλητο για το αυτοκίνητο με το σύνθημα του Τόμας Τζέφερσον «Όταν η κυβέρνηση φοβάται το λαό, υπάρχει ελευθερία. Όταν ο λαός φοβάται την κυβέρνηση, υπάρχει τυραννία.» Από κάτω, ο Μακβέι είχε γράψει με δυσανάγνωστα γράμματα, ”Ίσως τώρα, θα υπάρχει ελευθερία!” και χειρόγραφα μια ρήση του Τζον Λοκ που ισχυριζόταν ότι ένα άτομο έχει το δικαίωμα να σκοτώσει κάποιον που του αφαιρεί την ελευθερία του.[24][57]

Ο Μακβέι μπήκε στην Οκλαχόμα Σίτι στις 8:50 π.μ.[58] Στις 8:57 π.μ. η κάμερα ασφαλείας της εισόδου του κτιρίου Regency Towers Apartments που είχε καταγράψει το ημιφορτηγό του Νίκολς, τρεις μέρες νωρίτερα, κατέγραψε το φορτηγό της Ryder να κατευθύνεται προς το ομοσπονδιακό κτίριο Murrah.[59] Την ίδια στιγμή, ο Μακβέι άναψε το φιτίλι των πέντε λεπτών. Τρία λεπτά αργότερα, ακόμα σε απόσταση ενός τετραγώνου, άναψε το φιτίλι των δύο λεπτών. Στάθμευσε το φορτηγό σε μια ζώνη προσωρινής στάθμευσης που βρισκόταν κάτω από τον παιδικό σταθμό του κτιρίου, βγήκε και κλείδωσε το φορτηγό, και καθώς κατευθυνόταν προς το όχημα διαφυγής, πέταξε τα κλειδιά του φορτηγού λίγα τετράγωνα μακριά.[60]

Στις 9:02 π.μ., το φορτηγό με φορτίο πάνω από 2.200 κιλά[61] μίγματος από λίπασμα νιτρικού αμμωνίου, νιτρομεθάνιο και ντίζελ, εξερράγη μπροστά από τη βόρεια πλευρά του εννιαόροφου ομοσπονδιακού κτιρίου Alfred P. Murrah.[42] Εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν. Το ένα τρίτο του κτιρίου καταστράφηκε από την έκρηξη,[62] η οποία δημιούργησε έναν κρατήρα πλάτους 9,1 μέτρων και βάθους 2,4 μέτρων στα βορειοδυτικά, στην οδό 5th Street, δίπλα στο κτίριο.[63] Η έκρηξη κατέστρεψε ή προκάλεσε ζημίες σε 324 κτίρια σε ακτίνα δέκα έξι οικοδομικών τετραγώνων, και προκάλεσε τη θραύση των υαλοπινάκων σε 258 παρακείμενα κτίρια.[3][4] Από μόνα τους τα θραύσματα γυαλιού ευθύνονται για το 5% του συνόλου των θανάτων και το 69% των τραυματισμών εκτός του Murrah Federal Building.[4] Η έκρηξη κατέστρεψε ή προκάλεσε πυρκαγιά σε 86 αυτοκίνητα στη γύρω περιοχή, πυροδοτώντας συμπαθητικές εκρήξεις των δεξαμενών καυσίμων των οχημάτων και των ελαστικών τους.[3][64] Η καταστροφή των κτιρίων άφησε αρκετές εκατοντάδες ανθρώπων άστεγους και ανάγκασε σε κλείσιμο πολλά γραφεία στο κέντρο της Οκλαχόμα Σίτι.[65] Υπολογίστηκε ότι η έκρηξη προκάλεσε ζημίες αξίας τουλάχιστον 652 εκατομμυρίων δολαρίων.[5]

Οι συνέπειες της έκρηξης ήταν ισοδύναμες με πάνω από 2.300 κιλά TNT[55][66] και έγινε αισθητή έως και 90 χλμ μακριά.[65] Σεισμογράφοι στο Μουσείο Επιστημών της Οκλαχόμα (Science Museum) στην Οκλαχόμα Σίτι, σε απόσταση περίπου 7 χλμ., και στο Norman της Οκλαχόμα, σε απόσταση 26 χλμ., κατέγραψαν την έκρηξη ως μεγέθους περίπου 3,0 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.[67]

Συλλήψεις

Επεξεργασία

Αρχικά, το FBI είχε τρία σενάρια σχετικά με το ποιος θα μπορούσε να είναι υπεύθυνος για τη βομβιστική επίθεση. Το πρώτο ήταν διεθνείς τρομοκράτες, ενδεχομένως η ίδια ομάδα που είχε πραγματοποιήσει τη βομβιστική επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου δύο χρόνια νωρίτερα. Το FBI επίσης πιθανολογούσε ότι ένα καρτέλ ναρκωτικών θα μπορούσε να έχει προβεί σε πράξη εκδίκησης κατά πρακτόρων της DEA, καθώς το κτίριο στέγαζε γραφείο της DEA. Το τελευταίο σενάριο ήταν ότι η επίθεση έγινε από χριστιανούς φασίστες ενεργούντες υπό την επίδραση θεωριών συνωμοσίας.[68]

 
Ένα σκίτσο του FBI για τον ύποπτο της επίθεσης (αριστερά) και η φωτογραφία του Μακβέι (δεξιά)

Ο Μακβέι συνελήφθη εντός 90 λεπτών από την έκρηξη,[69] ενώ ταξίδευε βόρεια επί του αυτοκινητοδρόμου Interstate 35 κοντά στο Perry της Κομητείας Noble, στην Οκλαχόμα. Ο αστυνομικός της Αστυνομίας Εθνικών Οδών της Πολιτείας (Oklahoma State Patrol) Τσάρλι Χάνγκερ σταμάτησε τον Μακβέι επειδή οδηγούσε το αυτοκίνητό του, μια κίτρινη Mercury Marquis του 1977 χωρίς πινακίδα κυκλοφορίας, και τον συνέλαβε για παράνομη οπλοκατοχή.[8][70] Για τη διεύθυνση κατοικίας του, ο Μακβέι ψευδώς ισχυρίστηκε ότι διέμενε στο σπίτι του αδελφού του Τέρι Νίκολς, Τζέιμς, στο Μίσιγκαν.[71] Μετά την κράτηση του Μακβέι, ο Χάνγκερ έψαξε το περιπολικό του και βρήκε μια επαγγελματική κάρτα που ο Μακβέι είχε κρύψει ενώ ήταν δεμένος με χειροπέδες.[72] Γραμμένες στο πίσω μέρος της κάρτας, η οποία κάρτα ήταν από ένα κατάστημα στρατιωτικών ειδών του Ουισκόνσιν, ήταν οι λέξεις «TNT 5 δολάρια η ράβδος. Χρειάζονται περισσότερες.»[73] Η κάρτα χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως αποδεικτικό στοιχείο κατά τη διάρκεια της δίκης του Μακβέι.[73]

Ενώ ερευνούσαν τον αριθμό ταυτοποίησης οχήματος (VIN) από έναν άξονα του οχήματος που χρησιμοποιήθηκε για την έκρηξη και τα απομεινάρια της πινακίδας, οι ομοσπονδιακοί πράκτορες κατάφεραν να συνδέσουν το φορτηγό με ένα συγκεκριμένο πρακτορείο της εταιρείας ενοικιάσεων φορτηγών Ryder στο Junction City. Χρησιμοποιώντας ένα σκίτσο που δημιουργήθηκε με τη βοήθεια του Eldon Elliot, ιδιοκτήτη του πρακτορείου, οι πράκτορες ήταν σε θέση να συνδέσουν τον Μακβέι με τη βομβιστική επίθεση.[13][24][74] Ο Μακβέι επίσης ταυτοποιήθηκε από τον Lea McGown του Dreamland Motel, ο οποίος θυμήθηκε ότι ο Μακβέι είχε παρκάρει ένα μεγάλο κίτρινο φορτηγό της Ryder στο πάρκινγκ. Ο Μακβέι είχε υπογράψει με το πραγματικό του όνομά στο μοτέλ, χρησιμοποιώντας μια διεύθυνση που ταίριαζε με αυτή της πλαστογραφημένης άδειας και του κατηγορητηρίου στο αστυνομικό τμήμα του Perry.[9][24] Πριν από την υπογραφή με το πραγματικό του όνομα στο μοτέλ, ο Μακβέι είχε χρησιμοποιήσει ψεύτικα ονόματα για τις συναλλαγές του. Ωστόσο, ο McGown σημείωσε ότι, “Οι άνθρωποι είναι τόσο συνηθισμένοι να υπογράφουν με το δικό τους όνομα, που όταν πάνε να υπογράψουν με ένα ψεύτικο, σχεδόν πάντα ξεκινούν να γράφουν και στη συνέχεια κοιτούν προς τα πάνω για μια στιγμή, ως εάν να [προσπαθούν να] θυμηθούν το νέο όνομα που θέλουν να χρησιμοποιήσουν. Αυτό έκανε [ο Μακβέι], και όταν σήκωσε το βλέμμα, άρχισα να του μιλάω και του ήρθε".[24]

 
Ο Μακβέι εξέρχεται από το δικαστήριο του Perry της Οκλαχόμα, την 21 Απριλίου 1995

Μετά από μια ακροαματική διαδικασία την 21 Απριλίου 1995 επί των κατηγοριών για οπλοκατοχή, αλλά πριν από την απελευθέρωση του Μακβέι, ομοσπονδιακοί πράκτορες τον έθεσαν υπό κράτηση, καθώς συνέχιζαν την έρευνά τους για τη βομβιστική επίθεση.[24] Αρνούμενος να μιλήσει στους ερευνητές σχετικά με την επίθεση, ο Μακβέι απαιτούσε έναν δικηγόρο. Έχοντας υποψιαστεί από την άφιξη της αστυνομίας και των ελικοπτέρων ότι ένας ύποπτος για την επίθεση ήταν μέσα, ένα ανήσυχο πλήθος άρχισε να συγκεντρώνεται έξω από τη φυλακή. Τα αιτήματα του Μακβέι για αλεξίσφαιρο γιλέκο ή για μεταφορά με ελικόπτερο απερρίφθησαν.[75]

Οι ομοσπονδιακοί πράκτορες εξασφάλισαν ένταλμα για έρευνα στο σπίτι του πατέρα του Μακβέι, Μπιλ, βάσει του οποίου παραβίασαν την πόρτα και εγκατέστησαν στο σπίτι και στο τηλέφωνο συσκευές παρακολούθησης.[76] Οι ερευνητές του FBI χρησιμοποίησαν τις πληροφοριών που απέκτησαν μέσω αυτών των ενεργειών, μαζί με την ψευδή διεύθυνση που χρησιμοποιούσε ο Μακβέι, για να ξεκινήσουν την αναζήτησή τους για τους αδελφούς Νίκολς, Τέρι και Τζέιμς.[71] Στις 21 Απριλίου του 1995, ο Τέρι, έμαθε ότι ήταν αντικείμενο ανθρωποκυνηγητού και παραδόθηκε.[10] Οι ερευνητές ανακάλυψαν επιβαρυντικά στοιχεία στο σπίτι του: νιτρικό αμμώνιο και πυροκροτητές, το ηλεκτρικό τρυπάνι που χρησιμοποιήθηκε για την παραβίαση των λουκέτων στο λατομείο, βιβλία για την κατασκευή βομβών, ένα αντίγραφο του βιβλίου Τα Ημερολόγια Τέρνερ (ένα μυθιστόρημα του 1989 από τον William Luther Pierce, ιδρυτή και πρόεδρο της λευκής εθνικιστικής Εθνικής Συμμαχίας) και έναν χάρτη του κέντρου της Οκλαχόμα Σίτι σχεδιασμένο με το χέρι, επί του οποίου ήταν σημειωμένο το κτίριο Murrah και το σημείο όπου ήταν κρυμμένο το αυτοκίνητο διαφυγής του Μακβέι.[77][78] Μετά από εννέα ώρες ανάκρισης, ο Νίκολς ετέθη επίσημα υπό κράτηση από τις ομοσπονδιακές αρχές μέχρι τη δίκη του.[79] Στις 25 Απριλίου του 1995, συνελήφθη επίσης και ο Τζέιμς, αλλά αφέθηκε ελεύθερος μετά από 32 ημέρες λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων.[80] Η αδελφή του Μακβέι, Τζένιφερ, κατηγορήθηκε για παράνομη αποστολή φυσιγγίων στον Μακβέι,[81] αλλά της χορηγήθηκε απαλλαγή με αντάλλαγμα να καταθέσει εναντίον του.[82]

Ο Ibrahim Ahmad, ένας Ιορδανοαμερικανός που ταξίδευε από το σπίτι του στην Οκλαχόμα Σίτι για να επισκεφτεί την οικογένεια στην Ιορδανία στις 19 Απριλίου 1995 συνελήφθη επίσης σε μια διαδικασία που περιγράφηκε ως «πρωτογενής συλλογή υπόπτων» (initial dragnet). Υπήρχε η αγωνία ότι τρομοκράτες από τη Μέση Ανατολή θα μπορούσαν να βρίσκονται πίσω από την επίθεση. Περαιτέρω εξέταση ξεκαθάρισε ότι ο Ahmad δεν είχε οποιαδήποτε εμπλοκή στη βομβιστική επίθεση.[83][84]

Θύματα

Επεξεργασία
 
Διάγραμμα των ορόφων του κτιρίου με τη λεπτομερή θέση των θυμάτων: Κόκκινο σημείο δηλώνει νεκρό, κίτρινο εισαγωγή στο νοσοκομείο, μπλε άτομο στο οποίο παρεσχέθη φροντίδα και αποχώρησε, πράσινο άτομο που δεν τραυματίστηκε, μωβ ιδιώτη ιατρό

Εκτιμάται ότι 646 άνθρωποι βρίσκονταν μέσα στο κτίριο όταν η βόμβα εξερράγη.[85] Μέχρι το τέλος της ημέρας της επίθεσης, επιβεβαιώθηκαν είκοσι θάνατοι, συμπεριλαμβανομένων και έξι παιδιών, και πάνω από εκατό τραυματίες.[86] Ο αριθμός των θυμάτων τελικά ανήλθε σε 168 επιβεβαιωμένους νεκρούς, μη συμπεριλαμβανομένου ενός μη ταυτοποιημένου ακρωτηριασμένου ανθρώπινου ποδιού που θα μπορούσε να ανήκε σε έναν πιθανό αγνώστων στοιχείων 169ο θύμα.[87] Οι περισσότεροι από τους θανάτους προέκυψαν από την κατάρρευση του κτιρίου, παρά από την έκρηξη της βόμβας.[88] Στους νεκρούς περιλαμβάνονταν 163 που ήταν στο κτίριο Alfred P. Murrah, ένα άτομο στο κτίριο «Athenian Building», μία γυναίκα σε ένα πάρκινγκ απέναντι στο δρόμο, ένας άντρας και μια γυναίκα στο κτίριο Oklahoma Water Resources και μία νοσοκόμα που χτυπήθηκε στο κεφάλι από τα συντρίμμια.[89]

Τα θύματα είχαν εύρος ηλικίας από τριών μηνών έως εβδομήντα τριών ετών, χωρίς να προσμετρώνται τα έμβρυα τριών εγκύων γυναικών.[1][89] Από τους νεκρούς, 99 εργάζονταν για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση.[90] Δεκαεννέα από τα θύματα ήταν παιδιά, δεκαπέντε από τα οποία βρίσκονταν στον παιδικό σταθμό «America’s Kids Day Care Center».[91] Τα πτώματα 168 θυμάτων αναγνωρίστηκαν σε ένα προσωρινό νεκροτομείο που στήθηκε επί τόπου.[92] Μια ομάδα 24 σωρών αναγνωρίστηκαν χρησιμοποιώντας ακτινογραφίες σώματος, οδοντιατρικές εξετάσεις, δακτυλικά αποτυπώματα, εξετάσεις αίματος, καθώς και δείγματα DNA.[90][93][94] Περισσότερα από 680 άτομα τραυματίστηκαν. Η πλειοψηφία των τραυματισμών ήταν εκδορές, σοβαρά εγκαύματα και κατάγματα οστών.[2]

Ο Μακβέι αργότερα δικαιολόγησε τις δολοφονίες παιδιών από την έκρηξη: «Δεν προσδιόρισα εγώ τους κανόνες εμπλοκής σε αυτή τη σύγκρουση. Οι κανόνες, αν δεν είναι καταγεγραμμένοι, καθορίζονται από τον επιτιθέμενο. Ήταν βάρβαρο, όλα επιτρέπονται. Γυναίκες και παιδιά σκοτώθηκαν στο Γουέικο και στο Ruby Ridge. Πληρώνεις [την κυβέρνηση] ακριβώς με το ίδιο νόμισμα."[95]

Αντιδράσεις και αντιμετώπιση της κατάστασης

Επεξεργασία

Έργο της διάσωσης

Επεξεργασία
 
Προσωπικό της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας και πυροσβέστες απομακρύνουν μπάζα κατά τις έρευνες για επιζώντες

Στο 9:03:25 π.μ. κατεγράφη η πρώτη από πάνω από 1.800 κλήσεις σχετιζόμενες με τη βομβιστική επίθεση προς τον αριθμό έκτακτης ανάγκης 911 και την Αρχή Επειγόντων Υπηρεσιών Υγείας (Emergency Medical Services Authority/EMSA).[96] Μέχρι εκείνη τη στιγμή, ασθενοφόρα της EMSA, περιπολικά και πυροσβεστικά οχήματα ήδη κατευθύνονταν προς την τοποθεσία του συμβάντος, έχοντας ακούσει την έκρηξη.[97] Παρακείμενοι πολίτες που επίσης είδαν ή άκουσαν την έκρηξη κατέφτασαν για να βοηθήσουν τα θύματα και τους διασώστες.[62] Μέσα σε 23 λεπτά από την επίθεση στήθηκε το Πολιτειακό Κέντρο Εκτάκτων Αναγκών (State Emergency Operations Center /SEOC), αποτελούμενο από εκπροσώπους των υπηρεσιών της Πολιτείας για τη δημόσια ασφάλεια, την πρόνοια, την άμυνα, την υγεία και την εκπαίδευση. Προς επίρρωση του Κέντρου συνεργάστηκαν φορείς του αμερικανικού κράτους όπως η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, η Πολεμική Αεροπορία, η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, και ο αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός.[6] Άμεση βοήθεια ήρθε επίσης και από τα 465 μέλη της Εθνικής Φρουράς της Οκλαχόμα, που έφτασαν μέσα σε μια ώρα για να παράσχουν υπηρεσίες ασφαλείας, καθώς και από μέλη της Υπηρεσίας Διαχείρισης Πολιτικών Εκτάκτων Αναγκών.[97]

Εντός της πρώτης ώρας, 50 άνθρωποι διασώθηκαν από το κτίριο.[98] Τα θύματα διακομίστηκαν σε όλα τα νοσοκομεία της περιοχής. Στο τέλος της πρώτης ημέρας των διασωστικών ενεργειών 153 άτομα είχαν δεχθεί φροντίδα στο νοσοκομείο του St. Antony, οκτώ οικοδομικά τετράγωνα από την έκρηξη, πάνω από 70 στο Presbyterian, 41 στο Πανεπιστημιακό και 18 στο Παίδων.[99] Επιβλήθηκαν και προσωρινές σιωπές ώστε να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν ευαίσθητες συσκευές με μικρόφωνα κατάλληλες για την ανίχνευση χτύπων ανθρωπίνων καρδιακών χτύπων ώστε να εντοπιστούν επιζώντες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, χρειάστηκε να ακρωτηριαστούν ανθρώπινα μέλη χωρίς αναισθητικό (η μη χρήση του οποίου έγινε προς αποφυγή της πιθανότητας τα θύματα να περιέλθουν σε θανάσιμο κώμα), προκειμένου να ελευθερωθούν παγιδευμένοι κάτω από τα ερείπια.[100] Κατά διαστήματα ο χώρος έπρεπε να εκκενωθεί, όταν η αστυνομία ελάμβανε πληροφορίες που υποστήριζαν την ύπαρξη και άλλων βομβών τοποθετημένων στο κτίριο.[75]

Στις 10:28 π.μ. οι διασώστες βρήκαν κάτι που θεώρησαν ότι επρόκειτο για δεύτερη βόμβα. Κάποιοι από αυτούς αρνήθηκαν να φύγουν μέχρι που η αστυνομία διέταξε την υποχρεωτική εκκένωση της περιοχής σε ακτίνα τεσσάρων τετραγώνων γύρω από το σημείο.[96][101] Η συσκευή διαπιστώθηκε ότι ήταν ένας τηλεκατευθυνόμενος αντιαρματικός πύραυλος (TOW) μήκους περίπου 90 εκατοστών που χρησιμοποιείτο στην εκπαίδευση των ομοσπονδιακών πρακτόρων και των αστυνομικών σκυλιών,[3][102] ο οποίος, αν και στην πραγματικότητα ανενεργός, έφερε τη σήμανση «πραγματικά πυρομαχικά» για παραπλανητικούς λόγους σε μια προγραμματισμένη επιχείρηση εξάρθρωσης κυκλώματος λαθρεμπόρων όπλων.[102] Μετά από εξέταση του βλήματος κρίθηκε ότι πράγματι ήταν ανενεργό και οι προσπάθειες διάσωσης ξαναξεκίνησαν 45 λεπτά αργότερα.[102][103] Ο τελευταίος επιζών, ένα δεκαπεντάχρονο κορίτσι που βρέθηκε στα θεμέλια του κτιρίου που κατέρρευσε, διασώθηκε περί την 7:00 μ.μ.[104]

Κατά τις ημέρες που ακολούθησαν την έκρηξη, πάνω από 12.000 άτομα συμμετείχαν στις επιχειρήσεις διάσωσης και αρωγής. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης (FEMA) ενεργοποίησε έντεκα από τις Ομάδες Πολιτικής Έρευνας και Διάσωσης, αποτελούμενες από 665 ανθρώπους που βοήθησαν στο έργο της διάσωσης και της περίθαλψης.[6][7] Μια 37χρονη νοσοκόμα, η Rebecca Anderson, σκοτώθηκε στην προσπάθεια διάσωσης όταν χτυπήθηκε στο κεφάλι από συντρίμμια, και 26 άλλοι διασώστες εισήχθησαν στο νοσοκομείο λόγω διαφόρων τραυματισμών.[105] Είκοσι τέσσερα εκπαιδευμένα σκυλιά ετέθησαν στην αναζήτηση επιζώντων και σωρών στα συντρίμμια του κτιρίου.[3][106][107] Σε μια προσπάθεια να ανασυρθούν πτώματα, μπάζα βάρους μεταξύ 91 - 320 τόνων αφαιρούνταν από το σημείο κάθε μέρα από τις 24 μέχρι τις 29 Απριλίου 1995.[108]

 
Το ομοσπονδιακό κτίριο Alfred P. Murrah κατεδαφίζεται στις 23 Μαΐου 1995, ένα μήνα και πλέον από την επίθεση. Η βόμβα είχε τοποθετηθεί σε ένα φορτηγό της εταιρείας Ryder, παραπλήσιο με αυτό που διακρίνεται στο κάτω αριστερό μέρος της φωτογραφίας

Το έργο της έρευνας και διάσωσης ολοκληρώθηκε στις 12:05 π.μ. της 5ης Μαΐου, όταν είχαν ανασυρθεί όλοι οι σωροί των θυμάτων πλην τριών.[62] Για λόγους ασφαλείας, το κτίριο αρχικά χαρακτηρίστηκε άμεσα κατεδαφιστέο. Ωστόσο, ο δικηγόρος του Μακβέι, Στίβεν Τζόουνς (Stephen Jones), αιτήθηκε την καθυστέρηση της κατεδάφισης μέχρις ότου η υπερασπιστική ομάδα θα είχε την ευκαιρία να εξετάσει το σημείο εν όψει της προετοιμασίας για τη δίκη.[109] Περισσότερο από ένα μήνα μετά τη βομβιστική επίθεση, στις 7.02 π.μ. της 23ης Μαΐου το ομοσπονδιακό κτίριο κατεδαφίστηκε.[62][110] Ανασύρθηκαν τα τρία τελευταία πτώματα, δύο υπαλλήλων μιας συνεταιριστικής τράπεζας και ενός πελάτη.[111] Για αρκετές ημέρες μετά την κατεδάφιση του κτιρίου, τα φορτηγά απομάκρυναν 730 τόνους συντρίμμια κάθε μέρα. Μερικά από τα συντρίμμια χρησιμοποιήθηκαν ως αποδεικτικά στοιχεία στις δίκες των δραστών, άλλα ενσωματώθηκαν σε μνημεία, έγιναν δωρεές σε τοπικά σχολεία, ή πωλήθηκαν για να αντληθούν κεφάλαια για τις προσπάθειες αρωγής.[112]

Ανθρωπιστική βοήθεια

Επεξεργασία

Η ανταπόκριση σε όλη τη χώρα ως προς την ανθρωπιστική βοήθεια ήταν άμεση και, σε μερικές περιπτώσεις, μεγαλύτερη από όση χρειαζόταν ή μπορούσε να τεθεί υπό διαχείριση. Μεγάλος αριθμός ειδών, όπως αναπηρικά αμαξίδια, εμφιαλωμένο νερό, φακοί για κράνη, επιγονατίδες, εξοπλισμό προστασίας από τη βροχή, ακόμη και κράνη του ράγκμπυ δωρίστηκαν.[6][68] Από μόνη της η ποσότητα τέτοιων δωρεών προκάλεσε προβλήματα λογιστικής επιμελητείας και καταλογογράφησης ώσπου να στηθούν τα ανάλογα κέντρα παραλαβής και ταξινόμησης.[62] Ο σύνδεσμος Εστιατορίων της Οκλαχόμα, ο οποίος διατηρούσε μια εμπορική έκθεση στην πόλη, βοήθησε τα σωστικά συνεργεία με την παροχή 15.000 έως 20.000 γευμάτων για ένα χρονικό διάστημα δέκα ημερών.[113]

Ο Στρατός της Σωτηρίας παρείχε πάνω από 100.000 γεύματα και πρόσφερε πάνω από 100.000 κουβέρτες, γάντια, κράνη και επιγονατίδες στους εργαζόμενους στη διάσωση.[114] Οι κάτοικοι τόσο της περιοχής αλλά και από μακριά ανταποκρίθηκαν στα αιτήματα για δωρεές αίματος.[115][116] Από τις 9.000 μονάδες αίματος που προσφέρθηκαν χρησιμοποιήθηκαν 131, ενώ οι υπόλοιπες αποθηκεύτηκαν σε τράπεζες αίματος.[117]

Βοήθεια από την ομοσπονδιακή και την πολιτειακή κυβέρνηση

Επεξεργασία

Στις 9:45 π.μ. ο κυβερνήτης Φρανκ Κίτιν (Frank Keating) κήρυξε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και διέταξε όλους τους εργαζομένους πλην του προσωπικού ασφαλείας στην περιοχή της Οκλαχόμα Σίτι να αποχωρήσουν από τις εργασίες τους για την ασφάλειά τους.[62] Ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον έμαθε για τη βομβιστική επίθεση γύρω στις 9: 30 π.μ. ενώ ήταν σε συνάντηση με την Τουρκάλα πρωθυπουργό Τανσού Τσιλέρ στον Λευκό Οίκο.[86][118] Πριν από το διάγγελμα προς τον αμερικανικό λαό, ο Πρόεδρος Κλίντον ήθελε να καθηλώσει στο έδαφος όλα τα αεροπλάνα στην περιοχή της Οκλαχόμα Σίτι ώστε να αποτρέψει τους βομβιστές να διαφύγουν από αέρος, αλλά τελικά αποφάσισε διαφορετικά.[119] Στις 4:00 μ.μ., ο Πρόεδρος Κλίντον κήρυξε ομοσπονδιακή κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην Οκλαχόμα Σίτι[97] και μίλησε στον λαό.[86]

”Η βομβιστική επίθεση στην Οκλαχόμα Σίτι ήταν μια επίθεση κατά αθώων παιδιών και ανυπεράσπιστων πολιτών. Ήταν μια πράξη δειλίας και ήταν αποτρόπαια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα το ανεχθούν, και δεν θα επιτρέψω στο λαό αυτής της χώρας να τρομοκρατηθεί από δειλούς εγκληματίες.” - Μπιλ Κλίντον

Διέταξε να κυματίσουν μεσίστιες οι σημαίες σε όλα τα ομοσπονδιακά κτίρια για 30 ημέρες σε ένδειξη πένθους για τα θύματα.[120] Τέσσερις ημέρες αργότερα, στις 23 Απριλίου του 1995, ο Κλίντον μίλησε από την Οκλαχόμα Σίτι.[121]

Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν παραχώρησε καμία μεγάλη οικονομική βοήθεια στους επιζήσαντες της επίθεσης, αλλά το ταμείο Murrah Fund που ιδρύθηκε αμέσως μετά τη βομβιστική επίθεση κατάφερε να προσελκύσει πάνω από 300.000 δολάρια ομοσπονδιακών επιχορηγήσεων.[6] Οι δωρεές προς την πόλη για τον σκοπό της ανακούφισης από τις καταστροφές και της αποζημίωσης των θυμάτων ανήλθαν σε πάνω από 40 εκατ. δολάρια.[122] Οι πόροι αρχικά διανεμήθηκαν σε οικογένειες που τους χρειάζονταν για να σταθούν ξανά στα πόδια τους, και τα υπόλοιπα διατηρήθηκαν σε καταπίστευμα για πιο μακροπρόθεσμες ιατρικές και ψυχολογικές ανάγκες.[122] Μέχρι το 2005, 18 εκατομμύρια δολάρια από τις δωρεές απέμειναν, ορισμένα από τα οποία προορίζονταν για την κάλυψη των εξόδων ώστε τα 219 που έχασαν έναν ή δύο γονείς να φοιτήσουν σε κολέγιο.[122] Μια επιτροπή υπό την προεδρία του Daniel Kurtenbach της Goodwill Industries παρείχε οικονομική συνδρομή στους επιζώντες.[123]

Διεθνείς αντιδράσεις

Επεξεργασία

Οι διεθνείς αντιδράσεις στην επίθεση ποίκιλαν. Ο Πρόεδρος Κλίντον έλαβε πολλά μηνύματα συμπάθειας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από τη βασίλισσα Ελισάβετ Β΄ του Ηνωμένου Βασιλείου, το Γιάσερ Αραφάτ από την Οργάνωση για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης και τον Narasimha Rao της Ινδίας.[124] Το Ιράν καταδίκασε τη βομβιστική επίθεση ως επίθεση κατά αθώων ανθρώπων, αλλά και κατηγόρησε την πολιτική των ΗΠΑ για την υποκίνηση της. Ο βουλευτής του Κουβέιτ Ahmed Baqer δήλωσε: «Πρόκειται για μια εγκληματική πράξη. Καμία θρησκεία και κανένας νόμος δεν επιτρέπει τέτοιες ενέργειες. Πολλοί άμαχοι και παιδιά σκοτώθηκαν. Αυτό είναι ενάντια στα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό είναι ενάντια στη λογική. Εμείς, ως κίνημα, απορρίπτουμε τις ενέργειες αυτού του είδους.» [124] Άλλα συλλυπητήρια μηνύματα ήρθαν από τη Ρωσία, τον Καναδά, την Αυστραλία, τα Ηνωμένα Έθνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και από άλλες χώρες και οργανισμούς.[124][125]

Πολλές χώρες προσφέρθηκαν να βοηθήσουν στις προσπάθειες διάσωσης και στην έρευνα. Η Γαλλία προσέφερε μια ειδική μονάδα διάσωσης[124] και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Γιτζάκ Ράμπιν προθυμοποιήθηκε να στείλει πράκτορες με «αντι-τρομοκρατική τεχνογνωσία» για να βοηθήσει στην έρευνα.[125] Ο Πρόεδρος Κλίντον αρνήθηκε την προσφορά του Ισραήλ, θεωρώντας ότι η αποδοχή της θα αύξανε τα αντιμουσουλμανικά αισθήματα και θα έθετε σε κίνδυνο τους Αμερικανούς μουσουλμάνους.[119]

Φόβοι για την ασφάλεια των παιδιών

Επεξεργασία

Από την πρώτη στιγμή μετά την επίθεση, τα μέσα ενημέρωσης της χώρας εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός ότι οι δεκαεννέα από τα θύματα ήταν βρέφη και παιδιά, πολλά στον παιδικό σταθμό του κτιρίου. Όταν έγινε η επίθεση, υπήρχαν 100 παιδικοί σταθμοί στις Ηνωμένες Πολιτείες σε 7.900 ομοσπονδιακά κτίρια.[119] Ο Μακβέι αργότερα δήλωσε ότι δεν γνώριζε για τον παιδικό σταθμό όταν επέλεξε το κτίριο ως στόχο και ότι, αν το γνώριζε, «... πιθανώς να με έκανε να σταματήσω και να σκεφτώ να αλλάξω στόχο. Είναι μεγάλη η ποσότητα παράπλευρων απωλειών».[126] Ωστόσο, το FBI ανέφερε ότι ο Μακβέι διενήργησε αναγνώριση του εσωτερικού του κτιρίου τον Δεκέμβριο του 1994 και πιθανόν γνώριζε για τον παιδικό σταθμό πριν την επίθεση.[24][126] Τον Απρίλιο του 2010, ο Joseph Hartzler, ο εισαγγελέας στη δίκη του Μακβέι, ρώτησε πώς μπορούσε να είχε αποφασίσει να μην επιλέξει έναν άλλο στόχο προηγουμένως εξαιτίας ενός ανθοπωλείου που υπήρχε μέσα σ’ αυτόν, αλλά στο κτίριο Murrah δεν «... παρατήρησε ότι υπήρχε ένας παιδικός σταθμός εκεί, ότι υπήρχε μια συνεταιριστική τράπεζα και ένα γραφείο της Υπηρεσίας Κοινωνικής Ασφάλισης;» [127]

Τα σχολεία σε όλη τη χώρα σχόλασαν νωρίς και διατάχθηκαν να παραμείνουν κλειστά. Μια φωτογραφία του πυροσβέστη Chris Fields ενώ βγαίνει από τα συντρίμμια με την Baylee Almon, ένα βρέφος που πέθανε αργότερα σε ένα κοντινό νοσοκομείο, ανατυπώθηκε σε όλο τον κόσμο και έγινε σύμβολο τής επίθεσης. Η φωτογραφία, που τραβήχτηκε από τον Charles H. Porter IV, υπάλληλο σε εταιρεία κοινής ωφέλειας, κέρδισε το 1996 το βραβείο Πούλιτζερ (Spot News Photography).[128][129] Οι εικόνες και οι ανταποκρίσεις των μέσων μαζικής ενημέρωσης για τους θανάτους παιδιών τρομοκράτησαν πολλά παιδιά που, όπως αποδείχθηκε από τη μεταγενέστερη έρευνα, έδειξαν συμπτώματα μετατραυματικού στρες.[130]

Ο πρόεδρος Κλίντον δήλωσε ότι μετά από τη θέαση εικόνων από μωρά που ανασύρονταν από τα συντρίμμια, ήταν «παραπάνω από θυμωμένος» και θέλησε να «χτυπήσει με τη γροθιά [του], την τηλεόραση".[131] Ο Κλίντον και η σύζυγός του Χίλαρι ζήτησαν από τους βοηθούς τους να μιλήσουν με ειδικούς στη φροντίδα των παιδιών για το πώς να απευθυνθούν στα παιδιά σχετικά με την επίθεση. Ο πρόεδρος Κλίντον μίλησε στη χώρα τρεις ημέρες μετά τη βομβιστική επίθεση, λέγοντας: «Δεν θέλω τα παιδιά μας να πιστεύουν κάτι τρομερό για τη ζωή και το μέλλον και τους μεγάλους εν γένει, λόγω αυτού του απαίσιου ζητήματος ... οι περισσότεροι ενήλικες είναι καλοί άνθρωποι που θέλουν να προστατεύσουν τα παιδιά τους στην παιδική τους ηλικία και πρόκειται να το ξεπεράσουμε".[132] Στις 22 Απριλίου 1995, το ζεύγος Κλίντον μίλησε στον Λευκό Οίκο με πάνω από 40 υπαλλήλους ομοσπονδιακών υπηρεσιών και τα παιδιά τους, και σε μια ζωντανή τηλεοπτική και ραδιοφωνική εκπομπή πανεθνικής εμβέλειας, αντιμετώπισε τις ανησυχίες τους.[133][134]

Κάλυψη από τα Μέσα Ενημέρωσης

Επεξεργασία

Εκατοντάδες οχήματα των δελτίων ειδήσεων και μέλη του τύπου κατέφτασαν στο σημείο για να καλύψουν την ιστορία. Ο τύπος επισήμανε αμέσως ότι η επίθεση έγινε κατά τη δεύτερη επέτειο της Πολιορκίας του Γουέικο.[86] Πολλές αρχικές ανταποκρίσεις, ωστόσο, μιλούσαν για το σενάριο η επίθεση να πραγματοποιήθηκε από ισλαμιστές τρομοκράτες, όπως αυτούς που βρίσκονταν πίσω από τη επίθεση στο Παγκόσμιου Κέντρο Εμπορίου το 1993.[135][136][137] Η αντίδραση κάποιων σε αυτές τις αναφορές ήταν οι επιθέσεις κατά μουσουλμάνων και ατόμων αραβικής καταγωγής.[109][138]

Καθώς οι διασωστικές προσπάθειες καταλάγιαζαν, το ενδιαφέρον των μέσων μετατοπίστηκε στις ανακρίσεις, τις συλλήψεις και τις δίκες του Τίμοθι Μακβέι και του Τέρρι Νίκολς, όπως και στην αναζήτηση ενός επιπλέον υπόπτου αποκαλούμενου «Άγνωστος Άνδρας Νο. 2». Αρκετοί μάρτυρες είχαν υποστηρίξει ότι είδαν έναν δεύτερο ύποπτο, που δεν έμοιαζε με τον Νίκολς, μαζί με τον Μακβέι.[139][140]

Δίκες και καταδίκη των δραστών

Επεξεργασία

Το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών (FBI), είχε την ευθύνη της επίσημης έρευνας, γνωστή ως OKBOMB,[141] με τον Γουέλντον Κέννεντι (Weldon L. Kennedy) ειδικό πράκτορα επικεφαλής.[142] Ο Κένεντι επέβλεπε ομοσπονδιακό, πολιτειακό και τοπικό προσωπικό σωμάτων ασφαλείας 900 ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων 300 πρακτόρων του FBI, 200 αξιωματικών από την Αστυνομία της Οκλαχόμα Σίτι, 125 μέλη της Εθνικής Φρουράς της Οκλαχόμα και 55 αξιωματικούς της Υπηρεσίας Δημοσίας Ασφάλειας της Οκλαχόμα (Oklahoma Department of Public Safety).[143] Η ομάδα εργασίας της συγκεκριμένης εγκληματικής ενέργειας θεωρήθηκε ως η μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της έρευνας για τη δολοφονία του προέδρου Τζον Φ. Κένεντι.[143] Η OKBOMB ήταν η μεγαλύτερη ποινική υπόθεση στην ιστορία της Αμερικής, κατά την οποία πράκτορες του FBI διενήργησαν 28.000 εξετάσεις μαρτύρων, συγκέντρωσαν 3,2 τόνους αποδεικτικών στοιχείων και συνέλεξαν σχεδόν ένα δισεκατομμύριο επιμέρους πληροφορίες.[13][14][15] Ο ομοσπονδιακός δικαστής Richard Paul Matsch διέταξε να μετακινηθεί ο τόπος διεξαγωγής της δίκης από την Οκλαχόμα Σίτι στο Ντένβερ του Κολοράντο, αιτιολογώντας ότι οι κατηγορούμενοι δεν θα ήταν σε θέση να έχουν μια δίκαιη δίκη στην Οκλαχόμα.[144] Η έρευνα οδήγησε στις ξεχωριστές δίκες και καταδίκες των Μακβέι, Νίκολς και Φόρτιερ.

Τίμοθι Μακβέι

Επεξεργασία

Οι εισαγωγικές αγορεύσεις στη δίκη του Μακβέι άρχισαν στις 24 Απριλίου 1997. Το κράτος των Ηνωμένων Πολιτειών ως κατηγορούσα αρχή εκπροσωπήθηκε από μια ομάδα εισαγγελέων με επικεφαλής τον Joseph Hartzler. Στην εισαγωγική αγόρευσή του ο Hartzler περιέγραψε τα κίνητρα του Μακβέι και τα αποδεικτικά στοιχεία εναντίον του. Ο Μακβέι, είπε, είχε μίσος κατά της κυβέρνησης κατά τη θητεία του στον στρατό, μετά την ανάγνωση του βιβλίου The Turner Diaries. Οι πεποιθήσεις του ενδυναμώθηκαν από αυτό που θεώρησε ως ιδεολογική αντίθεση των παραστρατιωτικών σε αυξήσεις των φόρων και την ψήφιση του Brady Bill (ενός νόμου που για πρώτη φορά εισήγαγε ελέγχους στο ιστορικό των υποψήφιων αγοραστών όπλων) και ενισχύθηκαν περαιτέρω από το γεγονότα στο Γουέικο και το Ruby Ridge.[11] Η κατηγορούσα αρχή κάλεσε 137 μάρτυρες, συμπεριλαμβανομένων του Μάικλ Φόρτιερ και της συζύγου του Λόρι, και της αδελφής του Μακβέι, της Τζένιφερ Μακβέι, που όλοι τους επιβεβαίωσαν με τις καταθέσεις τους το μίσος για την κυβέρνηση και την επιθυμία του να αναλάβει στρατιωτική δράση εναντίον της.[145] Το ζεύγος Φόρτιερ κατέθεσε ότι Μακβέι τούς είχε πει για τα σχέδιά του να ανατινάξει το ομοσπονδιακό κτίριο Alfred P. Murrah. Ο Μάικλ αποκάλυψε ότι ο Μακβέι είχε επιλέξει την ημερομηνία και η Λόρι κατέθεσε ότι έφτιαξε την πλαστή ταυτότητα που ο Μακβέι χρησιμοποίησε για να νοικιάσει το φορτηγό από τη Ryder.[146]

Ο Μακβέι εκπροσωπήθηκε από μια ομάδα έξι βασικών συνηγόρων με επικεφαλής τον Στίβεν Τζόουνς.[147] Σύμφωνα με την άποψη του Douglas O. Linder (νομικού και καθηγητή σε αμερικανικά πανεπιστήμια), ο Μακβέι ήθελε από τον Τζόουνς να παρουσιάσει μια γραμμή άμυνας βασισμένη στην «αναγκαιότητα», σύμφωνα με την οποία θα υποστήριζαν ότι ήταν σε «επικείμενο κίνδυνο» από την κυβέρνηση (ότι η επίθεση που πραγματοποίησε είχε ως στόχο την πρόληψη μελλοντικών εγκλημάτων από την κυβέρνηση, παραπλήσια των περιστατικών του Γουέικο και του Ruby Ridge).[146] Η επιχειρηματολογία του Μακβέι υποστήριζε ότι « επικείμενη» δεν σημαίνει «άμεση»: «Αν ένας κομήτης κατευθύνεται σε πορεία σύγκρουσης με τη Γη, και είναι έξω από την τροχιά του Πλούτωνα, δεν είναι μια άμεση απειλή για τη Γη, αλλά είναι μια επικείμενη απειλή.»[148] Παρά τις επιθυμίες του Μακβέι, ο Τζόουνς προσπάθησε να υποσκάψει την αξιοπιστία της κατηγορούσας αρχής, σε μια προσπάθεια να θεμελιώσει εύλογη αμφιβολία για την ενοχή. Ο Τζόουνς, εξάλλου, πίστευε ότι ο Μακβέι ήταν μέρος μιας μεγαλύτερης συνωμοσίας, και προσπάθησε να τον παρουσιάσει ως «αποδιοπομπαίο τράγο».[146] Ωστόσο, ο Μακβέι διαφώνησε με τον Τζόουνς για αυτήν τη δόμηση της υπεράσπισής του. Ύστερα από σχετική ακρόαση, ο δικαστής Matsch αποφάνθηκε ότι τα στοιχεία που αφορούν την υποτιθέμενη ευρύτερη συνωμοσία ήταν υπερβολικά επουσιώδη για να γίνουν παραδεκτά.[146] Εκτός από το επιχείρημα ότι η βομβιστική επίθεση δεν θα μπορούσε να είχε πραγματοποιηθεί από δύο άνδρες και μόνο, ο Τζόουνς προσπάθησε να δημιουργήσει βάσιμες αμφιβολίες με το επιχείρημα ότι κανείς δεν είχε δει τον Μακβέι κοντά στον τόπο του εγκλήματος, καθώς και ότι η έρευνα για τη βομβιστική επίθεση διήρκεσε μόλις δύο εβδομάδες.[146] Ο Τζόουνς κάλεσε 25 μάρτυρες σε ένα χρονικό διάστημα μίας εβδομάδας, συμπεριλαμβανομένου του Dr. Frederic Whitehurst. Παρά το γεγονός ότι ο Whitehurst περιέγραψε την προχειρότητα της έρευνας του FBI στο σημείο της επίθεσης και το χειρισμό από αυτό των βασικών αποδεικτικών στοιχείων, δεν ήταν σε θέση να καταδείξει συγκεκριμένα στοιχεία που ήξερε να έχουν αλλοιωθεί.[146]

Ένα βασικό σημείο αντιπαράθεσης στην υπόθεση ήταν το μη αντιστοιχισμένο αριστερό πόδι που βρέθηκε μετά τη βομβιστική επίθεση. Αν και αρχικά εθεωρείτο ότι προερχόταν από άνδρα, αργότερα πιστοποιήθηκε ότι ανήκε στη Lakesha Levy, μέλος του προσωπικού της Πολεμικής Αεροπορίας που σκοτώθηκε στη βομβιστική επίθεση.[149] Το φέρετρο της Levy έπρεπε να ανοιχθεί εκ νέου, ώστε να της πόδι θα μπορούσε να αντικαταστήσει ένα άλλο μη αντιστοιχισμένο πόδι που είχε προηγουμένως ταφεί με τη σορό της. Το μη αντιστοιχισμένο πόδι είχε ταριχευθεί, κάτι που δεν επέτρεψε στις αρχές να εξαγάγουν DNA ώστε να ταυτοποιήσουν το άτομο στο οποίο ανήκε.[87] Ο Τζόουνς υποστήριξε ότι το πόδι θα μπορούσε να ανήκει σε έναν άλλο βομβιστή, ενδεχομένως τον «Άγνωστο Άνδρα νο. 2».[87] Η κατηγορούσα αρχή αμφισβήτησε τον ισχυρισμό, λέγοντας ότι το πόδι θα μπορούσε να ανήκει σε οποιοδήποτε από τα οκτώ θύματα που είχαν θαφτεί χωρίς αριστερό πόδι.[150]

Πολυάριθμες επιζήμιες για το Μακβέι διαρροές ανέκυψαν, που φαίνονταν να προέρχονται από συνομιλίες μεταξύ του Μακβέι και των συνηγόρων υπεράσπισής του. Περιελάμβαναν μια ομολογία που, όπως ελέχθη, εκ παραδρομής συμπεριελήφθη σε ένα δίσκο υπολογιστή που δόθηκε στον Τύπο, για την οποία ο Μακβέι πίστευε ότι έθετε σε σοβαρό κίνδυνο τις πιθανότητές του σε μια δίκαιη δίκη.[146] Στους εκπροσώπους και των δύο πλευρών επιβλήθηκε εντολή που απαγόρευε, για το χρονικό διάστημα που θα διαρκούσε η δίκη, οποιαδήποτε δημόσια δήλωση προς τον τύπο σχετικά με τα αποδεικτικά στοιχεία, τις διαδικασίες, ή απόψεις σχετικά με την εξέλιξη της δίκης. Στην υπεράσπιση επετράπη να εισαγάγει στα αποδεικτικά στοιχεία έξι σελίδες από μία έκθεση του Υπουργείου Δικαιοσύνης συνολικής έκτασης 517 σελίδων η οποία επέκρινε το εγκληματολογικό εργαστήριο του FBI και τον Ντέιβιντ Γουίλιαμς (David Williams), έναν από τους εμπειρογνώμονες εκρηκτικών της υπηρεσίας, για αναγωγή σε αντιεπιστημονικά και μεροληπτικά συμπεράσματα. Η έκθεση υποστήριξε ότι ο Γουίλιαμς είχε εργαστεί προς τα πίσω στην έρευνα και όχι βασίζοντας τις διαπιστώσεις του σε ιατροδικαστικά στοιχεία.[151]

Οι ένορκοι συσκέφτηκαν για 23 ώρες. Στις 2 Ιουνίου, 1997, ο Μακβέι κρίθηκε ένοχος για έντεκα κατηγορίες για φόνο και συνωμοσία.[152][153] Παρ' όλο που η υπεράσπιση υποστήριξε την επιβολή της μειωμένης ποινής της ισόβιας κάθειρξης, ο Μακβέι καταδικάστηκε σε θάνατο.[154] Τον Μάιο του 2001, το FBI ανακοίνωσε ότι δεν είχε κοινοποιήσει στον συνήγορο υπεράσπισης του Μακβέι πάνω από 3.000 έγγραφα.[155] Η εκτέλεση αναβλήθηκε για ένα μήνα ώστε η υπεράσπιση να εξετάσει τα έγγραφα. Στις 6 Ιουνίου, ο ομοσπονδιακός δικαστής Richard Paul Matsch έκρινε ότι τα έγγραφα δεν θα απεδείκνυαν την αθωότητα του Μακβέι και διέταξε την υλοποίηση της εκτέλεσης.[156] Αφότου ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους ενέκρινε την εκτέλεση (ο Μακβέι ήταν ομοσπονδιακός κρατούμενος και ο ομοσπονδιακός νόμος υπαγορεύει ότι ο Πρόεδρος πρέπει να εγκρίνει την εκτέλεση των ομοσπονδιακών φυλακισμένων), εκτελέσθηκε με θανατηφόρο ένεση σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα των ΗΠΑ, στο Terre Haute, της Ιντιάνα, στις 11 Ιουνίου.[157][158][159] Η εκτέλεση αυτή μεταδόθηκε μέσω κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης, έτσι ώστε οι συγγενείς των θυμάτων να μπορέσουν να γίνουν αυτόπτες μάρτυρες του θανάτου του.[160] Η εκτέλεση του Μακβέι ήταν η πρώτη ομοσπονδιακή εκτέλεση για 38 χρόνια.[161]

Τέρι Νίκολς

Επεξεργασία

Ο Τέρι Νίκολς δικάστηκε δύο φορές. Αρχικά δικάστηκε από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση το 1997 και κρίθηκε ένοχος εγκληματικής οργάνωσης για την κατασκευή ενός όπλου μαζικής καταστροφής και για οκτώ ανθρωποκτονίες ομοσπονδιακών υπαλλήλων από αμέλεια.[162] Αφού καταδικάστηκε στις 4 Ιουνίου 1998 σε ισόβια χωρίς αναστολή, η πολιτεία της Οκλαχόμα το 2000 επεδίωξε τη θανατική του καταδίκη για 161 ανθρωποκτονίες (160 θύματα που δεν ανήκαν στην ομοσπονδιακή κρατική μηχανή και ένα έμβρυο).[163] Στις 26 Μαΐου του 2004 οι ένορκοι τον έκριναν ένοχο για όλες τις κατηγορίες, αλλά οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο για το θέμα της καταδίκης του σε θάνατο. Ο προεδρεύων δικαστής Steven W. Taylor όρισε την ποινή σε 161 συναπτές ισόβιες κάθειρξης χωρίς τη δυνατότητα αναστολής.[164] Τον Μάρτιο του 2005, ερευνητές του FBI, ακολουθώντας μια πληροφορία, έψαξαν μια παραχωμένη στο έδαφος κρυψώνα στην πρώην κατοικία του Νίκολς και βρήκαν επιπλέον εκρηκτικά που είχαν διαφύγει της αρχικής έρευνας που έγινε όταν συνελήφθη ο Νίκολς.[165] Το 2012 ο Νίκολς κρατείτο στην ομοσπονδιακή φυλακή ADX Florence Federal Prison.[166]

Μάικλ Φόρτιερ

Επεξεργασία

Ο Μάικλ και η Λόρι Φόρτιερ θεωρήθηκαν συνεργοί διότι τελούσαν εκ των προτέρων σε γνώση της σχεδιαζόμενης επίθεσης. Εκτός του ότι ο Μάικλ είχε βοηθήσει τον Μακβέι να εντοπίσει το ομοσπονδιακό κτίριο, η Λόρι τον είχε βοηθήσει να πλαστικοποιήσει ένα πλαστό δίπλωμα αυτοκινήτου που χρησιμοποιήθηκε αργότερα για να νοικιάσει το φορτηγό από την εταιρεία Ryder.[42] Ο Μάικλ συμφώνησε να καταθέσει εναντίον του Μακβέι του Νίκολς με αντάλλαγμα μειωμένη ποινή και ασυλία για τη σύζυγό του.[167] Ο Μάικλ καταδικάστηκε στις 27 Μαΐου 1998 σε φυλάκιση δώδεκα ετών και χρηματική ποινή 75.000 δολαρίων για τη μη προειδοποίηση των αρχών για την επίθεση.[168] Στις 20 Ιανουαρίου του 2006, μετά από έκτιση δέκα ετών και έξι μηνών, συμπεριλαμβανομένου και του χρόνου που ήδη είχε εκτίσει, ο Φόρτιερ απελευθερώθηκε για καλή συμπεριφορά, εντάχθηκε στο Πρόγραμμα Προστασίας Μαρτύρων και απέκτησε νέα ταυτότητα.[169]

Άλλοι

Επεξεργασία

Ποτέ δεν ταυτοποιήθηκε κάποιος «Άγνωστος Άνδρας νούμερο 2». Τίποτα βέβαιο δεν αναφέρθηκε ποτέ για τον ιδιοκτήτη του μη αντιστοιχισμένου ακρωτηριασμένου ποδιού και το κράτος ποτέ δεν ερεύνησε ανοιχτά οποιονδήποτε άλλον σχετικά με την επίθεση. Παρόλο που οι υπερασπιστικές ομάδες στις δίκες τόσο του Μακβέι όσο και του Νίκολς υποστήριξαν ότι ήταν αναμεμειγμένοι και άλλοι δράστες, ο δικαστής Steven W. Taylor δεν εντόπισε κανένα αξιόπιστο, σχετικό ή νόμιμα παραδεκτό αποδεικτικό στοιχείο, από οποιονδήποτε άλλον εκτός από τον Μακβέι και τον Νίκολς που είχε άμεση συμμετοχή στην επίθεση.[146] Όταν ο Μακβέι ρωτήθηκε αν υπήρχαν και άλλοι συνεργοί στη βομβιστική επίθεση, απάντησε: "Διότι η αλήθεια είναι πως ανατίναξα την κτίριο Murrah, και δεν είναι κάπως τρομακτικό ότι ένας μόνο άνθρωπος θα μπορούσε να προκαλέσει αυτό το είδος της κόλασης;"[170] Το πρωί της εκτέλεσης του Μακβέι μια επιστολή κυκλοφόρησε στην οποία είχε γράψει «Για τους σκληροπηρυνικούς εκείνους υποστηρικτές θεωριών συνωμοσίας που θα αρνηθούν να το πιστέψουν, αντιστρέφω το ερώτημα και τους λέω: Δείξτε μου πού χρειαζόμουν οποιονδήποτε άλλον. Στη χρηματοδότηση; Στην επιμελητεία; Στις εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις; Στο διανοητικό μου δυναμικό; Στη στρατηγική; ... Δείξτε μου πού χρειαζόμουν έναν σκοτεινό μυστηριώδη "κύριο Χ"!»[171]

Επακόλουθα

Επεξεργασία

Οι μεγαλύτερες απώλειες σε ζωές αμερικανών πολιτών σε τρομοκρατικό συμβάν πριν την επίθεση της Οκλαχόμα είχαν συμβεί το 1988, στην πτήση 103 της Pan Am σε ανατίναξη στον εναέριο χώρο του Ηνωμένου Βασιλείου, που σκότωσε 189 ανθρώπους.[172] Η επίθεση της Οκλαχόμα Σίτι ήταν η πλέον δολοφονική τρομοκρατική ενέργεια κατά των ΗΠΑ επί αμερικανικού εδάφους μέχρι τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.[173] Σύμφωνα με υπολογισμούς περίπου 387.000 άνθρωποι στην ευρύτερη περιοχή της Οκλαχόμα Σίτι (δηλαδή το ένα τρίτο του πληθυσμού) ήξερε κάποιον που επηρεάστηκε άμεσα από τους βομβαρδισμούς.[122][174][175]

Εντός 48 ωρών από την επίθεση, και με τη βοήθεια της General Services Administration (GSA, μια κυβερνητική υπηρεσία υποστήριξης των ομοσπονδιακών υπηρεσιών), οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες που είχαν γίνει στόχος της επίθεσης μπόρεσαν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους σε άλλα μέρη της πόλης.[176] Σύμφωνα με το Μαρκ Πότοκ (Mark Potok), διευθυντή του τμήματος Πληροφοριών έργου στο Southern Poverty Law Center, τα σώματα ασφαλείας απέτρεψαν πάνω από 60 εγχώριες τρομοκρατικές ενέργειες μεταξύ του 1995 και του 2005.[16][17] Οι επιθέσεις αποτράπηκαν λόγω των μέτρων που θεσπίστηκαν από την τοπική και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ώστε να αυξηθεί η ασφάλεια των υψηλής προτεραιότητας στόχων και η παρακολούθηση της δραστηριότητας ομάδων μίσους εντός των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Πότοκ αποκάλυψε ότι το 1996 υπήρχαν περίπου 858 εγχώριες ομάδες παραστρατιωτικών και άλλων αντικυβερνητικών αλλά ο αριθμός τους μειώθηκε σε 152 το 2004.[177] Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα από την τρομοκρατική επίθεση, το FBI προσέλαβε 500 επιπλέον πράκτορες για την έρευνα πάνω σε πιθανές εγχώριες τρομοκρατικές επιθέσεις.[178]

Νομοθεσία

Επεξεργασία

Ως επακόλουθο της επίθεσης το κράτος των ΗΠΑ θέσπισε αρκετά νομοθετήματα, όπως τον «Αντιτρομοκρατικό Νόμο και επιβολή της θανατικής ποινής» (Antiterrorism and Effective Death Penalty Act), του 1996.[179] Πάνω στο ζήτημα των δικών των τρομοκρατών οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε άλλη πολιτεία για να δικαστούν, υπεγράφη στις 20 Μάρτη του 1997 ο «Διευκρινιστικός νόμος για τη συμμετοχή των θυμάτων ως διαδίκων» (Victim Allocution Clarification Act) από τον Πρόεδρο Κλίντον, που παραχωρούσε στα θύματα των επιθέσεων (και τα θύματα των άλλων τυχόν μελλοντικών πράξεων βίας) το δικαίωμα να παρακολουθούν τις δίκες και να καταθέτουν βαρύνουσες μαρτυρίες κατά τη διαδικασία της επιμέτρησης των ποινών. Αναφορικά με την ψήφιση αυτού, ο Κλίντον δήλωσε ότι «όταν κάποιος ή κάποια είναι θύμα, θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της ποινικής διαδικασίας, και όχι απ’ έξω κοιτώντας προς τα μέσα».[180]

Στα χρόνια που ακολούθησαν την επίθεση, οι επιστήμονες, οι ειδικοί στον τομέα της ασφάλειας και η ATF ζήτησαν από το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών να ψηφίσει νομοθεσία που θα απαιτούσε από τους πελάτες να εμφανίζουν ταυτότητα κατά την αγορά λιπασμάτων νιτρικού αμμωνίου και από τους πωλητές να τηρούν αρχεία πωλήσεων. Οι επικριτές αντέτειναν ότι οι γεωργοί χρησιμοποιούν νόμιμα μεγάλες ποσότητες λιπάσματος[181] και έως το 2009 μόνο η Νεβάδα και η Νότια Καρολίνα απαιτούσαν ταυτοποίηση των αγοραστών.[181] Τον Ιούνιο του 1995, το Κογκρέσο θέσπισε νομοθεσία που απαιτεί την ενσωμάτωση χημικών ουσιών ιχνηλασιμότητας (taggants) στον δυναμίτη και σε άλλες εκρηκτικές ύλες, ούτως ώστε μια βόμβα να οδηγήσει στον κατασκευαστή της.[182] Το 2008 η εταιρεία Honeywell ανακοίνωσε ότι είχε αναπτύξει ένα αζωτούχο λίπασμα που δεν μπορεί να εκραγεί όταν αναμειχθεί με πετρέλαιο. Από το 2008 η εταιρεία, με τη βοήθεια του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας, εργαζόταν για την ανάπτυξη του λιπάσματος για εμπορική χρήση.[183]

Ασφάλεια και κατασκευή κτιρίων

Επεξεργασία
 
Η τοποθεσία του κτιρίου μετά την κατεδάφισή του, τρεις μήνες μετά τη βομβιστική επίθεση (συνένωση δύο φωτογραφιών)

Στις εβδομάδες που ακολούθησαν τη βομβιστική επίθεση, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση διέταξε όλα τα ομοσπονδιακά κτίρια σε όλες τις μεγάλες πόλεις να περικυκλωθούν με προκατασκευασμένα τσιμεντένια οδοφράγματα για την αποφυγή παρόμοιων επιθέσεων.[184] Στο πλαίσιο ενός πιο μακροπρόθεσμου σχεδιασμού για την ασφάλεια των αμερικανικών ομοσπονδιακών κτιρίων, τα περισσότερα από τα προσωρινά οδοφράγματα έχουν πλέον αντικατασταθεί με μόνιμα κιγκλιδώματα ασφαλείας, τα οποία είναι αισθητικά καλύτερα και είναι βαθιά πακτωμένα στο έδαφος για στιβαρότητα.[185][186] Επιπλέον, όλα τα νέα ομοσπονδιακά κτίρια πρέπει εφεξής να κατασκευάζονται με περιφράξεις ανθεκτικές σε φορτηγά οχήματα και με ευρεία χωροταξικά περιθώρια από τους γύρω δρόμους ώστε να ελαχιστοποιήσουν την ευπάθειά τους σε φορτηγά-βόμβες.[187][188][189] Τα κτίρια του FBI, για παράδειγμα, πρέπει να οικοδομούνται τριάντα μέτρα μακριά από την κυκλοφορία των οχημάτων.[190] Το συνολικό κόστος της βελτίωσης της ασφάλειας στα ομοσπονδιακά κτίρια σε όλη τη χώρα, ως απάντηση στην επίθεση, ξεπέρασε τα 600 εκατομμύρια δολάρια.[191]

Το ομοσπονδιακό κτίριο Murrah είχε θεωρηθεί τόσο ασφαλές, ώστε απασχολούσε μόνο έναν φρουρό ασφαλείας.[192] Τον Ιούνιο του 1995, η GSA εξέδωσε την έκθεση «Αξιολόγηση αδυναμιών ασφάλειας των ομοσπονδιακών εγκαταστάσεων» (Vulnerability Assessment of Federal Facilities, επίσης γνωστή ως The Marshals Report), τα πορίσματα της οποίας οδήγησαν σε μια διεξοδική αξιολόγηση της ασφάλειας σε όλα τα ομοσπονδιακά κτίρια και ένα σύστημα για την ταξινόμηση των κινδύνων σε πάνω από 1.300 ομοσπονδιακές εγκαταστάσεις που ανήκουν ή μισθώνονται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Οι ομοσπονδιακές τοποθεσίες χωρίστηκαν σε πέντε επίπεδα ασφάλειας που κυμαίνονται από Επίπεδο 1 (ελάχιστες ανάγκες ασφαλείας) έως Επίπεδο 5 (ανώτατο).[193] Το κτίριο Alfred P. Murrah θεωρήθηκε κτίριο επιπέδου 4.[194] Μεταξύ των 52 βελτιώσεων ασφαλείας ήταν η κατασκευή φυσικών εμποδίων, κλειστά κυκλώματα παρακολούθησης, σχεδιασμός του χώρου και της πρόσβασης, ενίσχυση του εξωτερικού χώρου των κτιρίων για την αύξηση της ανθεκτικότητας σε τυχόν έκρηξη, συστήματα κουφωμάτων που μειώνουν την εκτόξευση θραυσμάτων γυαλιού και θανάτων, καθώς και κατασκευαστικό κτιριακό σχεδιασμό για την αποτροπή της κατάρρευσης.[195][196]

Η επίθεση οδήγησε σε βελτιώσεις από άποψη μηχανικής, που επιτρέπουν την καλύτερη αντοχή των κτιρίων σε τεράστιες δυνάμεις. Βελτιώσεις ενσωματώθηκαν στο σχεδιασμό του νέου ομοσπονδιακού κτιρίου της Οκλαχόμα Σίτι. Η σειρά ντοκιμαντέρ του τηλεοπτικού καναλιού National Geographic Channel, «Seconds From Disaster» υποστήριξε ότι το κτίριο Murrah πιθανώς θα είχε επιζήσει από την έκρηξη αν είχε χτιστεί σύμφωνα με τον αντισεισμικό κανονισμό της Καλιφόρνιας.[197]

Συζήτηση για τη φύση της αντίστασης στην κυρίαρχη ιδεολογία

Επεξεργασία

Ακόμα και πολλοί που συμφωνούσαν με ορισμένες από τις πολιτικές απόψεις του Μακβέι θεώρησαν την πράξη του ως αντιπαραγωγική, με μεγάλο μέρος της κριτικής να εστιάζεται στους θανάτους αθώων παιδιών. Επικριτές εξέφρασαν πικρία ότι ο Μακβέι δεν δολοφόνησε συγκεκριμένους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Ο Μακβέι είχε πράγματι εξετάσει το ενδεχόμενο των δολοφονιών της Υπουργού Δικαιοσύνης Janet Reno και άλλων αντί της επίθεσης σε κτίριο[25] και μετά τη βομβιστική επίθεση είπε ότι μερικές φορές ευχόταν να είχε πραγματοποιήσει μια σειρά δολοφονιών αντί αυτής.[198] Όσοι εξέφρασαν τη συμπάθειά τους για τον Μακβέι στις περισσότερες περιπτώσεις περιγράφουν την πράξη του ως πράξη πολέμου, όπως στην περίπτωση του δοκιμίου του Γκορ Βιντάλ «Η σημασία του Τίμοθι Μακβέι».[199][200] Άλλοι δημοσιογράφοι τον συνέκριναν με τον John Brown,[201] έναν επαναστάτη, πολέμιο της δουλείας, της εποχής, πριν τον αμερικανικό εμφύλιο.

Ο Μακβέι πίστευε ότι η βομβιστική επίθεση είχε θετικό αντίκτυπο στην κυβερνητική πολιτική. Προς απόδειξη του παραπάνω αναφέρθηκε στην ειρηνική επίλυση της αντιπαράθεσης με το κίνημα των Montana Freemen το 1996, την εξωδικαστική διευθέτηση ύψους 3.100.000 δολαρίων, στην υπόθεση μεταξύ της κυβέρνησης και του Randy Weaver και των τέκνων του, τέσσερις μήνες μετά τη βομβιστική επίθεση. Και τις δηλώσεις του Μπιλ Κλίντον τον Απρίλιο 2000 στις οποίες εξέφρασε τη λύπη του για την απόφασή του να γίνει εισβολή στο κτιριακό συγκρότημα των Branch Davidian. Ο Μακβέι δήλωσε, «Από τη στιγμή που θα ματώσεις τη μύτη του ψευτοπαλικαρά, και ξέρει ότι πρόκειται να δεχτεί και άλλη γροθιά, δε θα ξανάρθει πίσω."[202]

Θεωρίες συνωμοσίας

Επεξεργασία

Διάφορες θεωρίες συνωμοσίας έχουν προταθεί για τα γεγονότα γύρω από τη βομβιστική επίθεση. Μερικές θεωρίες υποστηρίζουν ότι άτομα στην κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου Μπιλ Κλίντον,[203][204] γνώριζαν για την επικείμενη επίθεση και εκ προθέσεως παρέλειψαν να δράσουν επ’ αυτής της γνώσης. Άλλες θεωρίες επικεντρώνονται στο ενδεχόμενο πρόσθετων εκρηκτικών υλών εντός του κτιρίου και επιπλέον συνωμοτών που εμπλέκονταν στη βομβιστική επίθεση.[205] Διάφορες θεωρίες υποστηρίζουν ότι η επίθεση έγινε από την κυβέρνηση για να ενοχοποιηθεί το κίνημα των παραστρατιωτικών ή για να δοθεί η επίφαση για επιβολή αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας, χρησιμοποιώντας τον Μακβέι ως αποδιοπομπαίο τράγο.[203][204][206][207] Άλλες θεωρίες συνωμοσίας υποστηρίζουν ότι ξένοι πράκτορες, κυρίως ισλαμιστές τρομοκράτες, συμμετείχαν στη βομβιστική επίθεση.[140][208][209] Οι ειδικοί έχουν αμφισβητήσει τις θεωρίες και οι φάκελοι των κυβερνητικών ερευνών έχουν ανοίξει κατά καιρούς προς εξέταση των θεωριών.[206][210][211]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 «Victims of the Oklahoma City bombing». USA Today. Associated Press. 2001-06-20. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wovK3hIw?url=http://www.usatoday.com/news/nation/2001-06-11-mcveigh-victims.htm. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Shariat, Sheryll· Mallonee, Sue· Stephens-Stidham, Shelli (Δεκέμβριος 1998). «Summary of Reportable Injuries in Oklahoma». Oklahoma State Department of Health. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιανουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2011. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 «Oklahoma City Police Department Alfred P. Murrah Federal Building Bombing After Action Report» (PDF). Terrorism Info. σελ. 58. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 3 Ιουλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2011. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «Case Study 30: Preventing glass from becoming a lethal weapon». Safety Solutions Online. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2011. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Hewitt, Christopher. Understanding Terrorism in America. σελ. 106. ISBN 0-415-27766-3. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Responding to Terrorism Victims: Oklahoma City and Beyond: Chapter II: The Immediate Crisis Response». Αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης. Οκτώβριος 2000. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Απριλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2009. 
  7. ↑ 7,0 7,1 «FEMA Urban Search And Rescue (USAR) Summaries» (PDF). Federal Emergency Management Agency. σελ. 64. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Σεπτεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2011. 
  8. ↑ 8,0 8,1 «Timothy McVeigh is apprehended» (Video, 3 minutes). NBC News Report. 1995-04-22. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wovbHymi?url=http://www.msnbc.msn.com/id/36557212. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Ottley, Ted (2005-04-14). «License Tag Snag». truTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woveWodn?url=http://www.trutv.com/library/crime/serial_killers/notorious/mcveigh/snag_2.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Witkin, Gordon; Karen Roebuck (1997-09-28). «Terrorist or Family Man? Terry Nichols goes on trial for the Oklahoma City bombing». U.S. News & World Report. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wovgobLz?url=http://www.usnews.com/usnews/news/articles/971006/archive_007972.htm. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Feldman, Paul (1995-06-18). «Militia Groups Growing, Study Says Extremism: Despite negative publicity since Oklahoma bombing, membership has risen, Anti-Defamation League finds» (Fee required). Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-07-25. https://web.archive.org/web/20120725072443/http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/21526848.html?dids=21526848:21526848&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Jun 18, 1995&author=PAUL FELDMAN&pub=Los Angeles Times (pre-1997 Fulltext)&desc=Militia Groups Growing, Study Says Extremism: Despite negative publicity since Oklahoma bombing, membership has risen, Anti-Defamation League finds.&pqatl=google. Ανακτήθηκε στις 2010-04-07. 
  12. ↑ 12,0 12,1 «McVeigh offers little remorse in letters». Associated Press. The Topeka Capital-Journal. 2001-06-10. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wovjJCKV?url=http://cjonline.com/stories/061001/new_mcveigh.shtml. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Serano, Richard. One of Ours: Timothy McVeigh and the Oklahoma City Bombing. σελίδες 139–141. 
  14. ↑ 14,0 14,1 «Lessons learned, and not learned, 11 years later». Associated Press. MSNBC. 2006-04-16. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wovkrtuQ?url=http://www.msnbc.msn.com/id/12343917/. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  15. ↑ 15,0 15,1 Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. vii. ISBN 1-55553-300-0. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Talley, Tim (2006-04-17). «Experts fear Oklahoma City bombing lessons forgotten». The San Diego Union-Tribune. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wovnL4EG?url=http://legacy.signonsandiego.com/uniontrib/20060417/news_1n17okla.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  17. ↑ 17,0 17,1 Blejwas, Andrew; Anthony Griggs; Mark Potok (καλοκαίρι 2005). «Almost 60 Terrorist Plots Uncovered in the U.S.: Terror From the Right». Southern Poverty Law Center. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wovpSfwl?url=http://www.splcenter.org/get-informed/intelligence-report/browse-all-issues/2005/summer/terror-from-the-right-0. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  18. ↑ Swickard, Joe (1995-05-11). «The Life Of Terry Nichols». The Seattle Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wovr8qZG?url=http://community.seattletimes.nwsource.com/archive/?date=19950511. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  19. ↑ «Bombing Trial». Online Focus (Public Broadcasting Service). 1997-05-13. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wovt1atA?url=http://www.pbs.org/newshour/bb/law/may97/trial_5-13.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  20. ↑ Johnson, Kevin (2010-04-16). «As Okla. City date nears, militias seen as gaining strength». USA Today. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wovu0jmC?url=http://www.usatoday.com/news/nation/2010-04-16-militia-movement-on-the-rise_N.htm?csp=34. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  21. ↑ Means, Marianne (1996-04-20). «Search for meaning produces scapegoats» (Fee required). The Tampa Tribune. http://pqasb.pqarchiver.com/tampatribune/access/38315217.html?dids=38315217:38315217&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Apr 20, 1996&author=MARIANNE MEANS&pub=Tampa Tribune&desc=Search for meaning produces scapegoats&pqatl=google. Ανακτήθηκε στις 2010-05-25. [νεκρός σύνδεσμος]
  22. ↑ Caesar, Ed (2008-12-14). «The British Waco survivors». The Sunday Times (London). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wovyaIAB?url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/us_and_americas/article5324263.ece. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  23. ↑ Baker, Al; Dave Eisenstadt; Paul Schwartzman; Karen Ball (1995-04-22). «Revenge for Waco Strike Former Soldier is Charged in Okla. Bombing». New York Daily News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wow0p4iM?url=http://www.nydailynews.com/archives/news/1995/04/22/1995-04-22_revenge_for_waco_strike_form.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  24. ↑ 24,00 24,01 24,02 24,03 24,04 24,05 24,06 24,07 24,08 24,09 24,10 Collins, James; Patrick E. Cole; Elaine Shannon (1997-04-28). «Oklahoma City: The Weight of Evidence». Time: σελ. 1–8. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wow32pJd?url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,986240-1,00.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  25. ↑ 25,0 25,1 «McVeigh's Apr. 26 Letter to Fox News». Fox News. 2001-04-26. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wow5v4MK?url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,17500,00.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  26. ↑ Russakoff, Dale; Serge F. Kovaleski (1995-07-02). «An Ordinary Boy's Extraordinary Rage». The Washington Post. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wow95HCI?url=http://www.washingtonpost.com/wp-srv/national/longterm/oklahoma/bg/mcveigh.htm. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  27. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 224. ISBN 0-06-039407-2. 
  28. ↑ 28,0 28,1 Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 167. ISBN 0-06-039407-2. 
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελίδες 168–169. ISBN 0-06-039407-2. 
  30. ↑ Lewis, Carol W. (Μάιος/Ιούνιος 2000). «The Terror that Failed: Public Opinion in the Aftermath of the Bombing in Oklahoma City» (Registration required). Public Administration Review 60 (3): 201–210. doi:10.1111/0033-3352.00080. http://www.accessmylibrary.com/article-1G1-63060012/terror-failed-public-opinion.html. 
  31. ↑ 31,0 31,1 Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 226. ISBN 0-06-039407-2. 
  32. ↑ Smith, Martin. «McVeigh Chronology». Frontline (Public Broadcasting Service). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-02-13. https://web.archive.org/web/20140213201726/http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/documents/mcveigh/. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  33. ↑ Smith, Martin; Scarpa Jr.. «AP Report of Possible Subcommittee Inquiry into Oklahoma City Bombing, Recent Intelligence Concerning (a) Involvement of FBI Informant; and (b) Imminent Threat» (PDF). Forensic Intelligence International. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-10-29. https://web.archive.org/web/20121029095407/http://forensic-intelligence.org/RRudman.pdf. Ανακτήθηκε στις 2009-06-15. 
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 Ottley, Ted. «Imitating Turner». truTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxMreE5?url=http://www.trutv.com/library/crime/serial_killers/notorious/mcveigh/turner_7.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  35. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 201. ISBN 0-06-039407-2. 
  36. ↑ McCoy, Max (Νοέμβριος 2004). «Timothy McVeigh and the neo-Nazi Bankrobbers». Fortean Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxP0H7c?url=http://www.forteantimes.com/features/articles/140/timothy_mcveigh_and_the_neonazi_bankrobbers.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  37. ↑ «AP: FBI suspected McVeigh link to supremacist robbers». Associated Press. USA Today. 2004-02-25. http://www.usatoday.com/news/nation/2004-02-25-mcveigh-fbi_x.htm. Ανακτήθηκε στις 2009-03-24. 
  38. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελίδες 175–176. ISBN 0-06-039407-2. 
  39. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελίδες 197–198. ISBN 0-06-039407-2. 
  40. ↑ «Evidence builds up against Nichols in trial». Boca Raton News. Associated Press. 1997-12-16. http://news.google.com/newspapers?id=w_wSAAAAIBAJ&sjid=VI4DAAAAIBAJ&pg=3391,28284&dq=were later found in storage shed roger moore nichols. Ανακτήθηκε στις 2009-06-29. 
  41. ↑ Thomas, Jo (1997-11-20). «Bomb Suspect Hid Cash, Ex-Wife Testifies». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-06-05. https://web.archive.org/web/20130605134938/http://www.nytimes.com/1997/11/20/us/bomb-suspect-hid-cash-ex-wife-testifies.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 Thomas, Jo (1996-04-30). «For First Time, Woman Says McVeigh Told of Bomb Plan». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-04-25. https://web.archive.org/web/20090425082855/http://www.nytimes.com/1997/04/30/us/for-first-time-woman-says-mcveigh-told-of-bomb-plan.html?sec=&spon=&pagewanted=all. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  43. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελίδες 163–164. ISBN 0-06-039407-2. 
  44. ↑ Florio, Gwen (1997-05-06). «McVeigh's Sister Takes the Stand Against Him He Spoke of Moving From Antigovernment Talk to Action, She Testified, and of Transporting Explosives». The Philadelphia Inquirer. 
  45. ↑ 45,0 45,1 Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 165. ISBN 0-06-039407-2. 
  46. ↑ 46,0 46,1 Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 166. ISBN 0-06-039407-2. 
  47. ↑ 47,0 47,1 Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 209. ISBN 0-06-039407-2. 
  48. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 199. ISBN 0-06-039407-2. 
  49. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 212. ISBN 0-06-039407-2. 
  50. ↑ Rita, Cosby; Clay Rawson and Peter Russo (2005-04-15). «G-Men Recall Hunting Down McVeigh, Nichols». Fox News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxVTBGr?url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,153729,00.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  51. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 215. ISBN 0-06-039407-2. 
  52. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 216. ISBN 0-06-039407-2. 
  53. ↑ 53,0 53,1 53,2 53,3 53,4 53,5 Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελίδες 217–218. ISBN 0-06-039407-2. 
  54. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 219. ISBN 0-06-039407-2. 
  55. ↑ 55,0 55,1 Rogers, J. David· Koper, Keith D. «Some Practical Applications of Forensic Seismology» (PDF). Missouri University of Science and Technology. σελίδες 25–35. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2009. 
  56. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 220. ISBN 0-06-039407-2. 
  57. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 228. ISBN 0-06-039407-2. 
  58. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 229. ISBN 0-06-039407-2. 
  59. ↑ Tim, Talley (2004-04-15). «Man testifies axle of truck fell from sky after Oklahoma City bombing». The San Diego Union-Tribune. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxY5pwU?url=http://legacy.signonsandiego.com/news/nation/20040415-1925-nicholstrial.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  60. ↑ A Study of the Oklahoma City Bombing, Homeland Security Television, χρονικό σημείο αποσπάσματος 10:42, 2006
  61. ↑ Irving, Clive. In Their Name . σελ. 76. ISBN 0-679-44825-X. 
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 62,3 62,4 62,5 «The Oklahoma Department of Civil Emergency Management After Action Report» (PDF). Department of Central Services Central Printing Division. 1996. σελ. 77. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 21 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2009. 
  63. ↑ City Of Oklahoma City Document Management (1996). Final Report. σελίδες 10–12. ISBN 0-87939-130-8. 
  64. ↑ Irving, Clive. In Their Name . σελ. 52. ISBN 0-679-44825-X. 
  65. ↑ 65,0 65,1 «Responding to Terrorism Victims: Oklahoma City and Beyond: Chapter I, Bombing of the Alfred P. Murrah Federal Building». U.S. Department of Justice. Οκτώβριος 2000. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2011. 
  66. ↑ Mlakar, Sr., Paul F.; W. Gene Corley; Mete A. Sozen; Charles H. Thornton (Αύγουστος 1998). «The Oklahoma City Bombing: Analysis of Blast Damage to the Murrah Building». Journal of Performance of Constructed Facilities 12 (3): 113–119. doi:10.1061/(ASCE)0887-3828(1998)12:3(113). https://archive.org/details/sim_journal-of-performance-of-constructed-facilities_1998-08_12_3/page/113. 
  67. ↑ Holzer, T. L.; Joe B. Fletcher; Gary S. Fuis; Trond Ryberg; Thomas M. Brocher; Christopher M. Dietel (1996). «Seismograms Offer Insight into Oklahoma City Bombing». American Geophysical Union 77 (41): 393, 396–397. doi:10.1029/96EO00269. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2007-11-13. https://web.archive.org/web/20071113185155/http://www.agu.org/sci_soc/eosholzer.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  68. ↑ 68,0 68,1 Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελίδες 62–63. ISBN 1-55553-300-0. 
  69. ↑ «Library Factfiles: The Oklahoma City Bombing». The Indianapolis Star. 2004-08-09. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxdTSa9?url=http://www2.indystar.com/library/factfiles/crime/national/1995/oklahoma_city_bombing/ok.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  70. ↑ Crogan, Jim (2004-03-24). «Secrets of Timothy McVeigh». LA Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxfwicY?url=http://www.laweekly.com/2004-03-25/news/secrets-of-timothy-mcveigh/. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  71. ↑ 71,0 71,1 Zucchino, David (1995-05-14). «Tracing a Trail to Destruction; The Clues from the Oklahoma City Bombing Have Led to; A Small Circle of Malcontents – Not a Wide Network» (Fee required). The Philadelphia Inquirer. http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=PI&s_site=philly&p_multi=PI&p_theme=realcities&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EB32BF154308505&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM. Ανακτήθηκε στις 2009-06-14. 
  72. ↑ Morava, Kim (2009-02-24). «Trooper who arrested Timothy McVeigh shares story». Shawnee News-Star. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxnAntC?url=http://www.news-star.com/localnews/x844642367/Trooper-who-arrested-Timothy-McVeigh-shares-story. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  73. ↑ 73,0 73,1 «Turning to evidence: axle and fingerprints». Kingman Daily Miner. Associated Press. 1997-04-21. http://news.google.com/newspapers?id=J3kNAAAAIBAJ&sjid=0VIDAAAAIBAJ&pg=5576,5737178&dq=mcveigh business card fingerprint. Ανακτήθηκε στις 2009-06-27. 
  74. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 65. ISBN 1-55553-300-0. 
  75. ↑ 75,0 75,1 Ottley, Ted (2005-04-14). «Innocence Lost». truTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxpd5h4?url=http://www.trutv.com/library/crime/serial_killers/notorious/mcveigh/lost_3.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  76. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 270. ISBN 0-06-039407-2. 
  77. ↑ A Study of the Oklahoma City Bombing, Homeland Security Television, χρονικό σημείο αποσπάσματος 11:07, 2006
  78. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 274. ISBN 0-06-039407-2. 
  79. ↑ «The Oklahoma City Bombing Case: The Second Trial». CourtTV News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2011. 
  80. ↑ «Michael Moore didn't libel bomber's brother, court says». USA Today. Associated Press. 2007-02-20. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxt8OBU?url=http://www.usatoday.com/life/people/2007-02-20-moore-nichols_x.htm?POE=LIFISVA. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  81. ↑ Michel, Lou; Susan Schulman (1995-04-29). «McVeigh Tried to Have Ammo Mailed His Sister Picked Up Supply After Store Refused His Request to Ship it» (Fee required). The Buffalo News. http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=BN&p_theme=bn&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EAF988289421A5C&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM. Ανακτήθηκε στις 2010-04-07. 
  82. ↑ Church, George J.; Patrick E. Cole (1995-08-14). «The Matter of Tim McVeigh». Time: σελ. 2. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxxb4RW?url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,983291-1,00.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  83. ↑ Fuchs, Penny Bender (Ιούνιος 1995). «Jumping to Conclusions in Oklahoma City?». American Journalism Review. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxzF2pi?url=http://www.ajr.org/article.asp?id=1980. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  84. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 63. ISBN 1-55553-300-0. 
  85. ↑ Figley, Charles R (2002). treating Compassion Fatigue. σελ. 61. ISBN 1-58391-053-0. 
  86. ↑ 86,0 86,1 86,2 86,3 World News Tonight With Peter Jennings, season 31, ABC, 19 Απριλίου 1995
  87. ↑ 87,0 87,1 87,2 Thomas, Jo (1997-05-23). «McVeigh Defense Team Suggests Real Bomber Was Killed in Blast». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woxzF2pi?url=http://www.ajr.org/article.asp?id=1980. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  88. ↑ Αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας (2005-01-25). «Design of Buildings to Resist Progressive Collapse» (PDF). General Services Administration, σελ. 14. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-12-24. https://web.archive.org/web/20131224100155/http://www.gsa.gov/graphics/pbs/Standards_Design_of_Buildings_to_Resist_Progressive_Collapse.pdf. Ανακτήθηκε στις 2009-06-15. 
  89. ↑ 89,0 89,1 Mallonee, Sue; Sheryll Shariat; Gail Stennies; Rick Waxweiler; David Hogan; Fred Jordan (1996). «Physical Injuries and Fatalities Resulting From the Oklahoma City Bombing» (PDF). Journal of the American Medical Association 276 (5): 382–387. doi:10.1001/jama.276.5.382. PMID 8683816. http://jama.ama-assn.org/cgi/reprint/276/5/382.pdf. 
  90. ↑ 90,0 90,1 Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 234. ISBN 0-06-039407-2. 
  91. ↑ Romano, Lois (1997-12-30). «Prosecutors Seek Death For Nichols». National Special Report: the Oklahoma Bombing Trial (The Washington Post): σελ. A3. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woy4xPtL?url=http://www.washingtonpost.com/wp-srv/national/longterm/oklahoma/stories/nichols1230.htm. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  92. ↑ Irving, Clive. In Their Name . σελ. 82. ISBN 0-679-44825-X. 
  93. ↑ Irving, Clive. In Their Name . σελίδες 96–97. ISBN 0-679-44825-X. 
  94. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 73. ISBN 1-55553-300-0. 
  95. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 225. ISBN 0-06-039407-2. 
  96. ↑ 96,0 96,1 Eddy, Mark. «1995-04-19». The Denver Post. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woy701hs?url=http://extras.denverpost.com/bomb/his22.htm. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  97. ↑ 97,0 97,1 97,2 Winthrop, Jim (Ιούλιος 1997). «The Oklahoma City Bombing: Immediate Response Authority and Other Military Assistance to Civil Authority (MACA)». The Army Lawyer. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2011. 
  98. ↑ Giordano, Geraldine. The Oklahoma City Bombing . σελ. 36. ISBN 0-8239-3655-4. 
  99. ↑ Irving, Clive. In Their Name . σελ. 68. ISBN 0-679-44825-X. 
  100. ↑ Ottley, Ted (2005-04-14). «The Oklahoma City Bombing: Bad Day Dawning». truTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woyHV6jm?url=http://www.trutv.com/library/crime//serial_killers/notorious/mcveigh/dawning_1.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  101. ↑ Irving, Clive. In Their Name . σελ. 78. ISBN 0-679-44825-X. 
  102. ↑ 102,0 102,1 102,2 Solomon, John (2002-09-26). «Gov't had missile in Murrah Building» (Registration required). Associated Press. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-11-04. https://web.archive.org/web/20121104000502/http://www.highbeam.com/doc/1P1-67753739.html. Ανακτήθηκε στις 2009-06-15. 
  103. ↑ Talley, Tim (2004-04-23). «Nichols Jury Hears Recording of Bombing» (Registration required). Associated Press. HighBeam Research. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woyOsr0w?url=http://www.highbeam.com/doc/1P1-93750984.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  104. ↑ Driver, Don; Marty Sabota (1995-04-23). «Rescuers search through chill for a miracle» (Registration required). San Antonio Express-News. http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=SAEC&p_theme=saec&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EAFE756F74387D9&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM. Ανακτήθηκε στις 2010-04-07. 
  105. ↑ Figley, Charles R (2002). Treating Compassion Fatigue. σελ. 62. ISBN 1-58391-053-0. 
  106. ↑ Irving, Clive. In Their Name . σελ. 103. ISBN 0-679-44825-X. 
  107. ↑ Giordano, Geraldine. The Oklahoma City Bombing . σελ. 34. ISBN 0-8239-3655-4. 
  108. ↑ Irving, Clive. In Their Name . σελ. 86. ISBN 0-679-44825-X. 
  109. ↑ 109,0 109,1 Linenthal, Edward. The Unfinished Bombing: Oklahoma City in American Memory. σελ. 140. ISBN 0-19-516107-6. 
  110. ↑ Stickney, Brandom M. All-American Monster . σελ. 234. ISBN 1-57392-088-6. 
  111. ↑ Candiotti, Susan (1995-05-23). «Federal Building Demolition». CNN Interactive. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-03-08. https://web.archive.org/web/20080308170052/http://www.cnn.com/US/OKC/facts/Cleanup/Implosion5-23/index.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  112. ↑ Linenthal, Edward. The Unfinished Bombing: Oklahoma City in American Memory. σελίδες 142–144. ISBN 0-19-516107-6. 
  113. ↑ Linenthal, Edward. The Unfinished Bombing: Oklahoma City in American Memory. σελ. 47. ISBN 0-19-516107-6. 
  114. ↑ «$10 million collected for bombing victims». The Pantagraph. Associated Press. 1995-06-15. 
  115. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 60. ISBN 1-55553-300-0. 
  116. ↑ «San Diego Blood Bank History». San Diego Blood Bank. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2011. 
  117. ↑ Heinrich, Janet (10 Σεπτεμβρίου 2002). «Maintaining an Adequate Blood Supply Is Key to Emergency Preparedness» (PDF). Government Accountability Office. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 24 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2009. 
  118. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 46. ISBN 1-55553-300-0. 
  119. ↑ 119,0 119,1 119,2 Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελίδες 57–58. ISBN 1-55553-300-0. 
  120. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 71. ISBN 1-55553-300-0. 
  121. ↑ Keating, Frank (1999-08-31). «Where Terrorists Belong». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woydqATu?url=http://www.nytimes.com/1999/08/31/opinion/where-terrorists-belong.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  122. ↑ 122,0 122,1 122,2 122,3 Witt, Howard (2005-04-17). «Torment lingers in OK City». Chicago Tribune. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woyfQS4l?url=http://www.chicagotribune.com/news/nationworld/chi-0504170293apr17,0,6613315.story. Ανακτήθηκε στις 2011-04-17. 
  123. ↑ «Meet Our President/CEO». Goodwill Industries. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Απριλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2011. 
  124. ↑ 124,0 124,1 124,2 124,3 «Friend, Foe United in Vilifying Attack Reaction: Compassion for victims' families, disgust at blast's callousness run as common threads through world leaders' responses» (Fee required). Los Angeles Times. 1995-04-21. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-07-25. https://web.archive.org/web/20120725064008/http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/21401509.html?dids=21401509:21401509&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Apr 21, 1995&author=&pub=Los Angeles Times (pre-1997 Fulltext)&desc=TERROR IN OKLAHOMA CITY Friend, Foe United in Vilifying Attack Reaction: Compassion for victims' families, disgust at blast's callousness run as common threads through world leaders' responses.&pqatl=google. Ανακτήθηκε στις 2010-04-07. 
  125. ↑ 125,0 125,1 «'How Deeply We Share the Sorrow' Rabin Also Offers Help; Boutros-Ghali Condemns 'Cowardly Attack'». St. Louis Post-Dispatch. 1995-04-20. 
  126. ↑ 126,0 126,1 «FBI: McVeigh knew children would be killed in OKC blast». CNN. 2001-03-29. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woyrpnH6?url=http://archives.cnn.com/2001/US/03/29/mcveigh.book.01/. Ανακτήθηκε στις 2011-04-22. 
  127. ↑ Schoenburg, Bernard. «McVeigh prosecutor: Focus on victims of Oklahoma City bombing». The State Journal-Register. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woytrGdL?url=http://www.sj-r.com/top-stories/x57956772/McVeigh-prosecutor-Focus-on-victims-of-Oklahoma-City-bombing. Ανακτήθηκε στις 2011-04-22. 
  128. ↑ Sturken, Marita. Tourists of History. σελ. 98. ISBN 0-8223-4122-0. 
  129. ↑ «1996 Pulitzer Prizes-Spot News Photography». Pulitzer Prize. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2011. 
  130. ↑ Pfefferbaum, Betty (2009-04-23). «The impact of the Oklahoma City bombing on children in the community» (Fee required). Military Medicine 166 (12): 49. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-02-19. https://web.archive.org/web/20140219163129/http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=13422617. Ανακτήθηκε στις 2011-04-22. 
  131. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 54. ISBN 1-55553-300-0. 
  132. ↑ Loe, Victoria (1997-07-05). «Berlin-Based Team's Design Chosen for Bomb Memorial; Winning Entry Evokes Images of Reflection, Hope» (Fee required). The Dallas Morning News. http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=DM&p_theme=dm&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0ED3D9275A9192BE&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM. Ανακτήθηκε στις 2009-06-05. 
  133. ↑ Martin, Gary (1995-04-24). «President demands execution for bombers» (Fee required). San Antonio Express-News. http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=SAEC&p_theme=saec&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EAFE75716F22FFF&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM. Ανακτήθηκε στις 2009-06-27. 
  134. ↑ Thomma, Steven (1995-04-23). «With his swift response, Clinton grabs center stage» (Fee required). Philadelphia Inquirer. http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=PI&s_site=philly&p_multi=PI&p_theme=realcities&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EB32BDB4248171F&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM. Ανακτήθηκε στις 2009-06-27. 
  135. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελ. 249. ISBN 0-06-039407-2. 
  136. ↑ Kellner, Douglas. Guys and Guns Amok. σελ. 102. ISBN 1-86351-493-3. 
  137. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 55. ISBN 1-55553-300-0. 
  138. ↑ Progler, J.A. «The Utility of Islamic Imagery in the West». Al-Tawhid 14 (4). http://www.al-islam.org/al-tawhid/islamicimageryinwest.htm. Ανακτήθηκε στις 2009-06-15. 
  139. ↑ Kifner, John (1995-07-18). «June 11–17: John Doe No. 2; A Dragnet Leads Down One More Blind Alley». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5woyzd1Ex?url=http://www.nytimes.com/1995/06/18/weekinreview/june-11-17-john-doe-no-2-a-dragnet-leads-down-one-more-blind-alley.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  140. ↑ 140,0 140,1 Krall, Jay (2002-06-18). «Conspiracy buffs see Padilla, Oklahoma City link». Chicago Sun-Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-01-07. https://web.archive.org/web/20080107103027/http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4155/is_20020618/ai_n12466318. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  141. ↑ FBI (2001-05-11). Statement of Special Agent in Charge Danny Defenbaugh Regarding OKBOMB Documents. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20.
  142. ↑ Ostrow, Ronald (1995-08-09). «Chief of Oklahoma Bomb Probe Named Deputy Director at FBI» (Fee required). Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-11-08. https://web.archive.org/web/20121108015710/http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/21490961.html?dids=21490961:21490961&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Aug 09, 1995&author=RONALD J. OSTROW&pub=Los Angeles Times (pre-1997 Fulltext)&desc=Chief of Oklahoma Bomb Probe Named Deputy Director at FBI&pqatl=google. Ανακτήθηκε στις 2011-02-27. 
  143. ↑ 143,0 143,1 Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 76. ISBN 1-55553-300-0. 
  144. ↑ «Bombing trial moves to Denver». Associated Press. Gainesville Sun. 1996-02-21. http://news.google.com/newspapers?id=pesRAAAAIBAJ&sjid=teoDAAAAIBAJ&pg=1617,4656436&dq=oklahoma city bombing trial moved to denver. Ανακτήθηκε στις 2009-06-15. 
  145. ↑ Wright, Stuart. Patriots, Politics, and the Oklahoma City Bombing. σελ. 10. ISBN 0-521-69419-1. 
  146. ↑ 146,0 146,1 146,2 146,3 146,4 146,5 146,6 146,7 Linder, Douglas O. (2006). «The Oklahoma City Bombing & The Trial of Timothy McVeigh». Famous Trials: Oklahoma City Bombing Trial. University of Missouri–Kansas City. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2011. 
  147. ↑ «Petition for Writ of Mandamus of Petitioner-Defendant, Timothy James McVeigh and Brief in Support». Case No. 96-CR-68-M. United States Court of Appeals for the Tenth Circuit. 25 Μαρτίου 1997. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2011. 
  148. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελίδες 285–286. ISBN 0-06-039407-2. 
  149. ↑ Johnston, David (1995-08-31). «Leg in the Oklahoma City Rubble Was That of a Black Woman». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-02-27. https://www.webcitation.org/5wozdqYws?url=http://www.nytimes.com/1995/08/31/us/leg-in-the-oklahoma-city-rubble-was-that-of-a-black-woman.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  150. ↑ Miller, Richard Earl. Writing at the End of the World. σελ. 100. 
  151. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελίδες 315–317. ISBN 0-06-039407-2. 
  152. ↑ «U.S. v. McVeigh». Oklahoma State Courts Network. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2011. 
  153. ↑ Eddy, Mark; George Lane; Howard Pankratz; Steven Wilmsen (1997-07-03). «Guilty on Every Count». The Denver Post. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGW3bKh8?url=http://www.rickross.com/reference/mcveigh/mcveigh14.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  154. ↑ Pellegrini, Frank. «McVeigh Given Death Penalty». Time. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGW5ehpF?url=http://www.time.com/time/reports/mcveigh/home.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  155. ↑ Bierbauer, Charles; Susan Candiotti; Gina London; Terry Frieden (2001-05-11). «McVeigh execution rescheduled for June 11». CNN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGW7uHmc?url=http://articles.cnn.com/2001-05-11/justice/mcveigh.evidence.05_1_timothy-mcveigh-mcveigh-plan-mcveigh-execution?_s=PM:LAW. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  156. ↑ «Judge Won't Delay McVeigh Execution». The Washington Post. Associated Press. 2001-06-06. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWDFS3N?url=http://www.washingtonpost.com/wp-srv/aponline/20010606/aponline140014_000.htm. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  157. ↑ Mears, Bill (2008-07-28). «Bush approves execution of Army private». CNN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWEo6Fv?url=http://articles.cnn.com/2008-07-28/justice/military.execution_1_execution-date-death-row-military-justice?_s=PM:CRIME. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  158. ↑ «McVeigh Execution: A "completion of justice"». CNN. 2011-06-11. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWGVdtQ?url=http://articles.cnn.com/2001-06-11/justice/mcveigh.02_1_kathleen-treanor-timothy-mcveigh-mcveigh-execution?_s=PM:LAW. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  159. ↑ «Day of Reckoning (execution of Timothy McVeigh)» (Video). NBC News Report. 2011-06-11. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWI4P6c?url=http://www.msnbc.msn.com/id/36557081. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  160. ↑ Frieden, Terry (2001-04-12). «Okla. families can watch McVeigh execution on TV». CNN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWRqxJ1?url=http://articles.cnn.com/2001-04-12/justice/ashcroft.mcveigh.02_1_mcveigh-execution-timothy-mcveigh-closed-circuit-television-feed?_s=PM:LAW. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  161. ↑ Wright, Stuart. Patriots, Politics, and the Oklahoma City Bombing. σελ. 17. ISBN 0-521-69419-1. 
  162. ↑ Thomas, Jo (1997-12-28). «December 21–27; Nichols Found Guilty In Oklahoma City Case». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWWGctR?url=http://www.nytimes.com/1997/12/28/weekinreview/december-21-27-nichols-found-guilty-in-oklahoma-city-case.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  163. ↑ Davey, Monica (2004-05-27). «Nichols found guilty of murder». San Francisco Chronicle. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWYkA5T?url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?file=/c/a/2004/05/27/MNG8T6SHV51.DTL. Ανακτήθηκε στις 2019-09-26. 
  164. ↑ Talley, Tim (2004-08-10). «Nichols gets 161 life sentences». The Register-Guard. http://news.google.com/newspapers?id=-lkUAAAAIBAJ&sjid=kOsDAAAAIBAJ&pg=6920,2076618&dq=nichols 161 no parole. Ανακτήθηκε στις 2009-06-11. 
  165. ↑ «FBI: Explosives Found in Nichols' Old Home». Associated Press. Fox News. 2005-04-02. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWbBcKd?url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,152211,00.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  166. ↑ Bennett, Brian (2006-05-04). «Where Moussaoui Is Likely to Spend Life in Prison». Time. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWbXeZF?url=http://www.time.com/time/nation/article/0,8599,1191184,00.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  167. ↑ «Transcripts». CNN. 2006-01-20. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWgPluS?url=http://transcripts.cnn.com/TRANSCRIPTS/0601/20/sitroom.01.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  168. ↑ «12-Year Sentence Given Again to Witness in Oklahoma Bombing». The New York Times. 1999-10-09. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWhzciu?url=http://www.nytimes.com/1999/10/09/us/12-year-sentence-given-again-to-witness-in-oklahoma-bombing.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  169. ↑ Hamilton, Arnold (2006-01-18). «New life, identity await Fortier as he leaves prison». The Dallas Morning News (HighBeam Research). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWseZUR?url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-141057745.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  170. ↑ Jo, Thomas (2001-03-29). «'No Sympathy' for Dead Children, McVeigh Says». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWwL6JH?url=http://www.nytimes.com/2001/03/29/us/no-sympathy-for-dead-children-mcveigh-says.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  171. ↑ Ottley, Ted (2001-06-11). «McVeigh in Good Spirits in Final Hours». truTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGWy5ebj?url=http://www.trutv.com/library/crime/serial_killers/notorious/mcveigh/updates.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-20. 
  172. ↑ Slavin, Barbara (2003-09-11). «Money no windfall for families of Lockerbie victims». USA Today. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGX4f89A?url=http://www.usatoday.com/news/world/2003-09-11-lockerbie-families-usat_x.htm. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  173. ↑ Kahn, Joseph (2001-09-12). «A Trend Toward Attacks That Emphasize Deaths». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGX7YdET?url=http://www.nytimes.com/2001/09/12/us/a-day-of-terror-the-background-a-trend-toward-attacks-that-emphasize-deaths.html?partner=rssnyt. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  174. ↑ Linenthal, Edward (15 Φεβρουαρίου 2003). The Unfinished Bombing: Oklahoma City in American Memory. Oxford University Press US. σελ. 71. ISBN 978-0-19-516107-6. 
  175. ↑ Kifner, John (2005-04-18). «In Oklahoma City, remembrance time '95 bombing that killed 168 to be marked» (Registration required). International Herald Tribune (HighBeam Research). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGX7vfoo?url=http://www.highbeam.com/doc/1P1-107539081.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  176. ↑ House of Representatives, Federal Building Security: Hearing Before the Subcommittee on Public Buildings and Economic Development of the Committee on Transportation and Infrastructure. 104th Congress, 24 Απριλίου 1996. Interview with Dave Barram, Administrator of GSA, p. 6
  177. ↑ MacQuarrie, Brian (2005-04-19). «Militias' era all but over, analysts say». The Boston Globe. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGXU6UeT?url=http://www.rickross.com/reference/militia/militia91.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  178. ↑ «The Enemy Within». BBC News. 2001-06-07. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGXVmWQW?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/1374356.stm. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  179. ↑ Doyle, Charles (3 Ιουνίου 1996). «Antiterrorism and Effective Death Penalty Act of 1996: A Summary». Federation of American Scientists. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2011. 
  180. ↑ Cassell, Paul (1999). «Barbarians at the Gates? A Reply to the Critics of the Victims' Rights Amendment». Utah Law Review 479. 
  181. ↑ 181,0 181,1 Condon, Patrick (2004-06-12). «Bomb ingredient restricted in 2 states». The Boston Globe. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGXahnHU?url=http://www.boston.com/news/nation/articles/2004/06/12/bomb_ingredient_restricted_in_2_states_fertilizer_mostly_goes_untracked/. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  182. ↑ Gray, Jerry (1995-06-06). «Senate Votes to Aid Tracing of Explosives». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGXcRFTB?url=http://www.nytimes.com/1995/06/06/us/senate-votes-to-aid-tracing-of-explosives.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  183. ↑ «Company Creates Hard-to-Ignite Fertilizer to Foil Bomb-Makers». Associated Press. Fox News. 2008-09-23. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGXduu1Y?url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,426564,00.html?sPage=fnc/scitech/naturalscience. Ανακτήθηκε στις 2019-09-26. 
  184. ↑ Manjoo, Farhad (2006-08-26). «Cityscape of fear». Salon.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGXfoDBd?url=http://www.salon.com/news/feature/2006/08/22/architecture/. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  185. ↑ Hill, John (2004). «Changing Place/Changing Times». Invisible Insurrection. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGXhhrPC?url=http://www.archidose.org/writings/insurrection.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  186. ↑ Duffy, Daintry (2003-12-09). «Hidden Strengths». CIO Magazine. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGXj5VOR?url=http://www.cio.com.au/article/182068/hidden_strengths/. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  187. ↑ «Safeguarding Building Perimeters For Bomb Attacks». Security Management Consulting. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2011. 
  188. ↑ Dixon, David (Οκτώβριος 2002). «Is Density Dangerous? The Architects' Obligations After the Towers Fell» (PDF). Perspectives on Preparedness. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-12-24. https://web.archive.org/web/20131224113813/http://belfercenter.ksg.harvard.edu/files/is density dangerous.pdf. Ανακτήθηκε στις 2009-06-15. 
  189. ↑ Nadel, Barbara A. (2002-03-25). «High-risk Buildings Placed In a Class All Their Own». Engineering News-Record. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGXsPwNm?url=http://enr.construction.com/features/buildings/archives/020325c.asp. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  190. ↑ Markon, Jerry (2006-10-25). «FBI's Fairfax Agents Packing For Pr. William». The Washington Post. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGXu6XWN?url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/10/24/AR2006102401239_pf.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  191. ↑ Linenthal, Edward. The Unfinished Bombing: Oklahoma City in American Memory. σελ. 29. ISBN 0-19-516107-6. 
  192. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 41. ISBN 1-55553-300-0. 
  193. ↑ WBDG Safe Committee (2008-10-31). «Security for Building Occupants and Assets». Whole Building Design Guide. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGXvdfLE?url=http://www.wbdg.org/design/provide_security.php. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  194. ↑ WBDG Safe Committee (1995-06-28). «Justice Department Issues Recommendations For Upgrading Federal Building Security». United States Department of Justice. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGY0MXPx?url=http://www.justice.gov/opa/pr/Pre_96/June95/365.txt.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  195. ↑ Nadel, Barbara A. (Απρίλιος 2007). Oklahoma City: Security Civics Lessons. 2. Buildings.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2007-12-15. https://web.archive.org/web/20071215033058/http://www.buildings.com/newsletters/detail.aspx?contentID=4975. Ανακτήθηκε στις 2009-06-15. 
  196. ↑ Nadel, Barbara A. «Designing for Security». Architectural Record. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGY1kfYs?url=http://archrecord.construction.com/resources/conteduc/archives/research/3_98_1.asp. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  197. ↑ The Bomb in Oklahoma City, Seconds From Disaster, σαιζόν 1, επεισόδιο 3, National Geographic Channel, 20 Ιουλίου 2004
  198. ↑ «McVeigh Considered Assassination of Reno, Other Officials». Fox News. 2001-04-27. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGY3FIxG?url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,17501,00.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  199. ↑ Vidal, Gore (Σεπτέμβριος 2001). «The Meaning of Timothy McVeigh». Vanity Fair. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGY5KeHI?url=http://www.vanityfair.com/politics/features/2001/09/mcveigh200109. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  200. ↑ Gibbons, Fiachra (2001-08-17). «Vidal Praises Oklahoma Bomber for Heroic Aims». London: guardian.co.uk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGY9Jsdm?url=http://www.guardian.co.uk/world/2001/aug/17/edinburghbookfestival2001.mcveigh. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  201. ↑ Finkelman, Paul (2001-07-06). «Analogies: Was Timothy McVeigh Our John Brown?». History News Network. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGYDpCAr?url=http://hnn.us/articles/139.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  202. ↑ Michel, Lou· Dan Herbeck. American Terrorist . σελίδες 378–383. ISBN 0-06-039407-2. 
  203. ↑ 203,0 203,1 Crothers, Lane. Rage on the Right. σελίδες 135–136. ISBN 0-7425-2547-3. 
  204. ↑ 204,0 204,1 Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 219. ISBN 1-55553-300-0. 
  205. ↑ Stickney, Brandon M. All-American Monster . σελ. 265. ISBN 1-57392-088-6. 
  206. ↑ 206,0 206,1 Knight, Peter (2003). Conspiracy Theories in American History. σελίδες 554–555. ISBN 1-57607-812-4. 
  207. ↑ Sturken, Marita. Tourists of History. σελ. 159. ISBN 0-8223-4122-0. 
  208. ↑ Berger, J.M.. «Did Nichols and Yousef meet?». Intelwire.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGYFN6c2?url=http://intelwire.egoplex.com/nichols022004.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  209. ↑ Rohrabacher, Dana; Phaedra Dugan. «The Oklahoma City Bombing: Was There A Foreign Connection?» (PDF). Oversight and Investigations Subcommittee of the House International Relations Committee. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-03-24. https://web.archive.org/web/20090324214032/http://nefafoundation.org/miscellaneous/FeaturedDocs/OKC_ForeignConnection.pdf. Ανακτήθηκε στις 2009-03-25. 
  210. ↑ «Nichols' Lawyers Say Government Leaked Information to the Media» (Registration required). Rocky Mountain News (HighBeam Research). 1997-09-20. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGYGkgMG?url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-67736159.html. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
  211. ↑ «Call to reopen Oklahoma bomb case». BBC News. 2007-03-02. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-03-18. https://www.webcitation.org/5xGYJ28Lz?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/conspiracy_files/6275147.stm. Ανακτήθηκε στις 2011-04-21. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βομβιστική_επίθεση_της_Οκλαχόμα_Σίτι&oldid=10416850"