Βέλος (όπλο)

Το βέλος είναι ένα όπλο μικρογραφία του ακοντίου και εκτοξεύεται με χρήση τόξου. Προηγείται της καταγεγραμμένης ιστορίας και θεωρείται κοινό στις περισσότερες παραδόσεις. Ένα συνηθισμένο βέλος αποτελείται από το ακόντιο που έχει μια μεταλλική αιχμή στο μπροστινό μέρος και στο πίσω μέρος έχει το φτέρωμα και την γλυφή.

Το μέγεθος του βέλους ποικίλει ανάλογα με την χρονική περίοδο, μεταξύ των 50 εκ. και του 1,5 μέτρου. Παρόλα αυτά, τα σημερινά βέλη έχουν μέγεθος από 70 εκ. έως 90 εκ., και είναι παρόμοια με τα Αγγλικά πολεμικά βέλη τα οποία είχαν φτιαχτεί για να έχουν το μισό ύψος του ανθρώπου που θα τα χρησιμοποιούσε.

Ακόντιο(στέλεχος)

Ένα ολοκληρωμένο βέλος, με την αιχμή και το φτέρωμα προσαρτημένα στο ακόντιο.

Το ακόντιο είναι το βασικό δομικό στοιχείο του βέλους, πάνω στο οποίο είναι προσκολλημένα τα υπόλοιπα μέρη. Στα παραδοσιακά βέλη το ακόντιο είναι κατασκευασμένο από ελαφρύ ξύλο, μπαμπού ή καλάμια, ενώ στα σύγχρονα μπορεί να γίνει επίσης από ενισχυμένες ίνες πλαστικού, αλουμινίου ή άνθρακα.

Όταν δεχτεί μεγάλη πίεση κατά την εκτόξευση, το ακόντιο λυγίζει. Ένα βέλος που λυγίζει πολύ λέγεται ότι έχει «μεγάλη σπονδυλική στήλη», δηλαδή είναι πολύ εύκαμπτο. Προκειμένου να έχουν τη μέγιστη ακρίβεια μια ομάδα βελών πρέπει να έχουν ίδιο βαθμό ευκαμψίας. Στα μεγάλα και ισχυρά τόξα χρησιμοποιούνται τα πιο δύσκαμπτα βέλη, με την λιγότερη ευελιξία ώστε να αποτραπεί η υπερβολική παραμόρφωση τους. Στα τυπικά παραδοσιακά τόξα, όπου το βέλος πρέπει να λυγίσει γύρω από το τόξο, τα βέλη πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτα ώστε να είναι εφικτή η εκτροπή γύρω από το τόξο.

Αιχμή

Αρχαία αιχμή βέλους.

Η αιχμή είναι το βασικό λειτουργικό μέρος του βέλους και διαδραματίζει το μεγαλύτερο ρόλο στην επίτευξη του σκοπού του. Τα απλά βέλη έχουν ως αιχμή την ακονισμένη άκρη του άξονα, αλλά τα πιο εξελιγμένα φέρουν ξεχωριστή αιχμή που είναι κατασκευασμένη από μέταλλο, κέρατο ή κάποιο άλλο σκληρό υλικό.

Φτέρωμα

Το φτέρωμα αποτελείται από μικρά πτερύγια, που βρίσκονται στο πίσω μέρος του βέλους, και εξασφαλίζει την σταθερότητα του βέλους κατά την πτήση. Έχει ως σκοπό να διατηρήσει το βέλος εντός τροχιάς και να μειώσει στο ελάχιστο την πιθανότητα να πέσει ή να παρεκκλίνει της πορείας.

Τα πτερύγια του φτερώματος είτε είναι ίσια, είτε περιστρέφονται όπως ένας έλικας γύρω από τον άξονα του βέλους ώστε να προσδώσουν μια περιστροφή στο βέλος που βελτιώνει την ακρίβεια. Τα περισσότερα φτερώματα έχουν τρία πτερύγια, αλλά μερικά έχουν τέσσερα ή ακόμα και περισσότερα.

Τα παραδοσιακά φτερώματα κατασκευάζονται συνήθως από φτερά (κυρίως χήνας ή γαλοπούλας) που δένονται στο ακόντιο του βέλους, ενώ τα σύγχρονα αποτελούνται από πλαστικό. Ιστορικά, τα βέλη που ήταν κατάλληλα για διάτρηση πανοπλίας χρησιμοποίησαν φτερώματα χαλκού.

Γλυφή

Η γλυφή είναι μια μικρή εγκοπή στο πίσω μέρος του ακοντίου, μετά το φτέρωμα, που χρησιμεύει στην στερέωση του βέλους πάνω στη χορδή του τόξου αμέσως πριν την εκτόξευση.

Ιστορική αναδρομή

Τα βέλη είναι από τα αρχαιότερα όπλα. Το χρησιμοποιούσε ο άνθρωπος πριν ακόμη την λίθινη εποχή και η χρήση τους συνεχίστηκε και στους μεταγενέστερους αιώνες. Από τον Όμηρο αναφέρονται ως τα "πτερόεντα" (φτερωτά) βέλη του Ηρακλή.

Στους ιστορικούς χρόνους, όλοι οι λαοί (Έλληνες, Πέρσες, Ρωμαίοι κ.α) αποδεδειγμένα χρησιμοποιούσαν βέλη, ενώ η χρήση τους ήταν κοινή μέχρι το τέλος του μεσαίωνα. Από γλυπτά που σώζονται γνωρίζουμε ότι κατά την κλασσική εποχή τα τόξα των Ελλήνων αλλά και των Ρωμαίων είχαν φτερά και ήταν εφοδιασμένα με χάλκινη ακίδα. Το μέγεθος τους δεν ξεπερνούσε τα 60 εκ. Κατά τον Μεσαίωνα πολλά και διάφορα βέλη ήταν σε χρήση, και ανάλογα με τον τύπο και τον σκοπό τους έφεραν και διαφορετική ονομασία.

Στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, βέλη 12 εκ. από ατσάλι αφήνονταν να πέσουν από αεροπλάνα σε συγκεντρωμένα τμήματα στρατού. Τα βέλη αυτά επειδή έπεφταν από μεγάλο ύψος, αποκτούσαν μεγάλη ταχύτητα και κατά την πρόσκρουση προκαλούσαν σοβαρούς τραυματισμούς, ακόμη και θανάτους.

Βέλη χρησιμοποιούν ακόμη και σήμερα οι ιθαγενείς σε ασιατικά νησιά αλλά και στις περιοχές του Αμαζονίου.