Αυτοκράτειρα Ματθίλδη

Η Αυτοκράτειρα Ματθίλδη ή Μωντ (Empress Matilda, Γουίντσεστερ, 7 Φεβρουαρίου 1102 - 10 Σεπτεμβρίου 1167) ήταν η πρώτη γυναίκα κυρίαρχος της Βρετανίας στην αμφίβολη περίοδο εμφυλίου που έμεινε γνωστή σαν "Αναρχία" (1141). Ήταν κόρη του Ερρίκου Α΄ της Αγγλίας και της πριγκίπισσας Ματθίλδης της Σκωτίας. Αρραβωνιάστηκε σε ηλικία εννέα ετών τον Ερρίκο Ε΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μετακινήθηκε στη Γερμανία και τον παντρεύτηκε τρία χρόνια αργότερα σε μεγαλοπρεπή τελετή. Ταξίδευσε με τον σύζυγο της στην Ιταλία (1116) όπου στέφτηκε στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου αυτοκράτειρα. Η Ματθίλδη και ο Ερρίκος Ε΄ δεν απέκτησαν παιδιά, όταν πέθανε (1125) τον διαδέχθηκε ο αντίπαλος του Λοθάριος Γ΄ Σούπλινμπουργκ. Ο μικρότερος αδελφός της Γουλιέλμος Άντελιν βρήκε τον θάνατο στο ναυάγιο του "Λευκού Πλοίου" δημιουργώντας κρίση διαδοχής στην Αγγλία αφού ο Ερρίκος Α΄ της δεν είχε άλλους νόμιμους γιους.

Αυτοκράτειρα Ματθίλδη
Γενικές πληροφορίες
Προφορά
Γέννηση	7  Φεβρουαρίου 1102 (περίπου) Sutton Courtenay
Θάνατος	10  Σεπτεμβρίου 1167 Ρουέν
Τόπος ταφής	Rouen Cathedral
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Αγγλίας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	αντιβασίλισσα
Οικογένεια
Σύζυγος	Ερρίκος Ε΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (1114–1125) Γοδεφρείδος Ε΄ του Ανζού (1128–1151)
Τέκνα	Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας Γοδεφρείδος της Νάντης Γουλιέλμος Ι΄ του Πουατιέ Έμμα του Ανζού
Γονείς	Ερρίκος Α΄ της Αγγλίας και Ματθίλδη της Σκωτίας
Αδέλφια	Alice FitzRoy Matilda FitzRoy, Countess of Perche Ματθίλδη Φίτζροϊ, δούκισσα της Βρετάνης Matilda FitzRoy, Abbess of Montvilliers Σιβύλλα της Νορμανδίας Γουλιέλμος Άντελιν Reginald de Dunstanville, 1st Earl of Cornwall Henry FitzRoy Ροβέρτος, 1ος κόμης του Γκλόστερ Fulk FitzRoy Gilbert FitzRoy Robert FitzEdith, Lord Okehampton
Οικογένεια	Οίκος της Νορμανδίας
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Βασιλική σύζυγος μονάρχης (Απριλίου 1141 – Νοέμβριος 1141)
Σχετικά πολυμέσα

Όταν πέθανε ο Ερρίκος Ε΄, ο πατέρας της την κάλεσε στη Νορμανδία και τακτοποίησε τον δεύτερο γάμο της με τον Γοδεφρείδο Πλανταγενέτη για να ισχυροποιήσει τα νότια σύνορα του βασιλείου του. Ο Ερρίκος Α΄ νομιμοποίησε τη Ματθίλδη και τον Γοδεφρείδο σαν διαδόχους του, κάλεσε τους ευγενείς να τους ορκιστούν πίστη αλλά η απόφαση δεν έγινε αποδεκτή από την Άγγλο-Νορμανδική αυλή. Ο Ερρίκος Α΄ πέθανε (1135) και το ζεύγος βρήκε σκληρή αντίδραση από τους βαρόνους, στον θρόνο ανέβηκε ο ξάδελφος της Ματθίλδης Στέφανος της Αγγλίας με τη στήριξη της Εκκλησίας. Ο Στέφανος προσπάθησε να ισχυροποιήσει τη βασιλεία του που αντιμετώπιζε απειλές τόσο από τους γείτονες όσο και από τους αντιπάλους στο εσωτερικό. Η Ματθίλδη βάδισε στην Αγγλία για να πάρει το βασίλειο με τη βία, στο πλευρό της βρέθηκαν ο ετεροθαλής αδελφός της Ροβέρτος του Γκλόστερ και ο θείος της Δαυίδ Α΄ της Σκωτίας, ο Γοδεφρείδος κατέκτησε τη Νορμανδία. Οι δυνάμεις της Ματθίλδης αιχμαλώτισαν τον Στέφανο στη Μάχη του Λίνκολν (1141), όταν η αυτοκράτειρα πήγε να στεφτεί βασίλισσα στο Αββαείο του Ουέστμινστερ οπισθοχώρησε από τις κραυγές του πλήθους που την αποδοκίμαζαν. Η Ματθίλδη δεν στέφτηκε ποτέ βασίλισσα της Αγγλίας, κράτησε μέχρι τον θάνατο της τον τίτλο "Κυρία της Αγγλίας και της Νορμανδίας".

Ο Ροβέρτος του Γκλώστερ συνελήφθη από τις βασιλικές δυνάμεις και η Ματθίλδη αντάλλαξε τον Στέφανο με τον αδελφό της. Η Ματθίλδη συνελήφθη από τις δυνάμεις του Στέφανου και δραπέτευσε στον ποταμό Ίσις για να αποφύγει τη φυλάκιση. Ο πόλεμος είχε ξεκινήσει έντονα, η Ματθίλδη είχε υπό τον έλεγχο της τη νοτιοδυτική Αγγλία, ο Στέφανος τη νοτιοανατολική και το κέντρο, μεγάλα τμήματα βρέθηκαν στην κατοχή των βαρόνων. Η Ματθίλδη μετέβη στη Νορμανδία που την κυβερνούσε ο σύζυγος της (1148), στην Αγγλία παρέμεινε ο μεγαλύτερος γιος της που διαδέχθηκε τον Στέφανο ως Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας (1154) δημιουργώντας την Ανδεγαυική αυτοκρατορία. Το υπόλοιπο της ζωής της εγκαταστάθηκε στην αυλή της στη Ρουέν, κυβερνούσε τη Νορμανδία μαζί με τον Γοδεφρείδο. Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του γιου της ήταν έντονα ενεργή και μεσολάβησε στην αντίθεση που είχε ο Ερρίκος Β΄ με τον αρχιεπίσκοπο Τόμας Μπέκετ. Εργάστηκε σκληρά για την εκκλησία, ήταν διάσημη για την ευσέβεια της και ίδρυσε πολλά Κιστερκιανά μοναστήρια, τάφηκε στο υψηλό ιερό του Αββαείου του Μπεκ (1167).

Βασίλισσα των Ρωμαίων

Παιδική ηλικία

Ο πατέρας της ήταν μικρότερος γιος του Γουλιέλμου του Κατακτητή που επιτέθηκε στην Αγγλία, δημιούργησε μια τεράστια αυτοκρατορία που έφτανε μέχρι την Ουαλία. Η επίθεση δημιούργησε μία Άγγλο-Νορμανδική άρχουσα τάξη που επεκτάθηκε και από τις δύο πλευρές γύρω από τη Μάγχη. Οι βαρόνοι ήταν τυπικά συνδεδεμένοι περισσότερο με το Βασίλειο της Γαλλίας, οι κόμητες και οι δούκες ήταν υπό τον έλεγχο του βασιλιά. Ο από μητέρα παππούς της ήταν ο Μάλκολμ Γ΄ της Σκωτίας μέλος Άγγλο-Σαξονικής οικογένειας με καταγωγή από τον Αλφρέδο τον Μέγα. Ο γάμος των γονέων της ισχυροποίησε την εξουσία του Ερρίκου Α΄ στην Αγγλία και έδωσε στη Ματθίλδη ισχυρά κληρονομικά δικαιώματα. Η Ματθίλδη είχε έναν μικρότερο αδελφό τον Γουλιέλμο Άντελιν, ο πατέρας της με αμέτρητες ερωμένες απέκτησε 22 νόθα παιδιά. Δεν είναι γνωστές πολλές λεπτομέρειες για τα πρώτα χρόνια της Ματθίλδης, αγαπούσε το διάβασμα ιδιαίτερα τα θρησκευτικά βιβλία και απέκτησε ισχυρή πίστη. Ζούσε στην αυλή της μητέρας της με άλλους ισχυρούς ευγενείς όπως ο θείος της Δαυίδ, μετέπειτα βασιλιάς της Σκωτίας, ο ετεροθαλής αδελφός της, Ροβέρτος του Γκλόστερ και ο ξάδελφός της, Στέφανος του Μπλουά. Ο αρχιεπίσκοπος Άνσελμος του Καντέρμπερι ανέλαβε με εντολή του πατέρα της την εκπαίδευση της την εποχή που έζησε στη Νορμανδία, ήταν ο αγαπημένος κληρικός της μητέρας της. Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για την εξωτερική εμφάνιση της Ματθίλδης, οι χρονικογράφοι της εποχής την περιγράφουν πολύ όμορφη αλλά οι κολακείες ήταν συνηθισμένο φαινόμενο στις πριγκίπισσες της εποχής.

Γάμος με τον αυτοκράτορα

Απεικόνιση της Αυτοκράτειρας Ματθίλδης και του πρώτου συζύγου της Ερρίκου Ε΄ σε γεύμα (12ος αιώνας).

Στις αρχές του 1109 ο βασιλιάς των Γερμανών ή Ρωμαίων Ερρίκος Ε΄ έστειλε απεσταλμένους στη Νορμανδία ζητώντας τον γάμο με τη Ματθίλδη, έγραψε προσωπικά επιστολή στη μητέρα της για τις προθέσεις του. Ο Ερρίκος Α΄ όταν το άκουσε ενθουσιάστηκε, θα αποκτούσε δεσμούς με μια από τις ισχυρότερες οικογένειες στην Ευρώπη αφού η δική του διαδοχή με έναν μικρό γιο ήταν προβληματική, κέρδιζε επίσης έναν ισχυρό σύμμαχο στον πόλεμο με τη Γαλλία. Ο Ερρίκος Ε΄ των Σαλίων παρέλαβε προίκα 10.000 μάρκα, τα χρησιμοποίησε στην εκστρατεία του στη Ρώμη για να γίνει η στέψη του σαν Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η τελική υπογραφή της συνθήκης έγινε τον Ιούνιο του 1109 στο Ουέστμινστερ, τον Οκτώβριο η Ματθίλδη παρέστη στο πρώτο βασιλικό συμβούλιο. Τον Φεβρουάριο του 1110 η Ματθίλδη έφυγε από την Αγγλία για να πάει να ζήσει στη Γερμανία με τον σύζυγο της.

Το ζεύγος συναντήθηκε στη Λιέγη πριν ταξιδεύσει για την Ουτρέχτη όπου αρραβωνιάστηκαν επίσημα (10 Απριλίου 1110). Η Ματθίλδη στέφτηκε σε επίσημη τελετή στο Μάιντς Βασίλισσα των Ρωμαίων (25 Ιουλίου 1110). Η διαφορά της ηλικίας στο ζεύγος ήταν μεγάλη, η Ματθίλδη ήταν μόλις 8 ετών ενώ ο Ερρίκος 24. Μετά τον αρραβώνα την ανέλαβε στη συνοδεία του ο Μπρούνο, αρχιεπίσκοπος του Τριρ (1045 - 1124), την εκπαίδευσε σχετικά με τον Γερμανικό πολιτισμό, τους νόμους και τρόπους διακυβέρνησης. Τον Ιανουάριο του 1114 η Ματθίλδη παντρεύτηκε τον Ερρίκο Ε΄, ο γάμος έγινε σε εντυπωσιακή τελετή στη Βορμς. Η Ματθίλδη μπήκε πλέον επίσημα στον Γερμανικό δημόσιο βίο και δημιούργησε το νοικοκυριό της. Αμέσως μετά τον γάμο ξέσπασαν πολιτικές συγκρούσεις σε ολόκληρη την αυτοκρατορία, ο Ερρίκος διέταξε να συλληφθεί ο Καγκελάριος Αδαλβέρτος και πολλοί άλλοι Γερμανοί πρίγκιπες. Ακολούθησαν επαναστάσεις που συνοδεύτηκαν από τη σφοδρή αντίδραση της εκκλησίας που έπαιζε έντονο πολιτικό ρόλο στη Γερμανία τα τελευταία χρόνια, ο Πάπας Πασχάλης Β΄ αφόρισε τον αυτοκράτορα. Ο Ερρίκος Ε΄ και η Ματθίλδη διέσχισαν τις Άλπεις για να λύσουν τις διαφορές τους με τον πάπα (1116). Η Ματθίλδη είχε εκείνη την εποχή έντονο πολιτικό ρόλο, έκανε πολλές δωρεές και συμμετείχε σε τελετές πετυχαίνοντας να στρέψει την αριστοκρατία υπέρ του συζύγου της (1116). Την υπόλοιπη χρονιά παρέμειναν στη βόρεια Ιταλία και στις αρχές του 1117 έφυγαν για τη Ρώμη να συναντήσουν τον Πάπα.

Αυτοκρατορική στέψη από τον Αντίπαπα

Η Ματθίλδη με τον πρώτο σύζυγό της Ερρίκο Δ΄ της Γερμανίας το 1115

Ο Πασχάλης Β΄ όταν έμαθε την άφιξη τους δραπέτευσε, ο παπικός απεσταλμένος Μωρίς Μπουρντέν, ο μετέπειτα Αντίπαπας Γρηγόριος Η΄ έστεψε το ζεύγος την Πεντηκοστή στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Η Ματθίλδη εκμεταλλεύτηκε την τελετή για να ονομάσει τον εαυτό της "Αυτοκράτειρα", την Αυτοκρατορία κυβερνούσε συνήθως ο βασιλιάς των Ρωμαίων αλλά δεν μπορούσε να πάρει τον τίτλο του "Αυτοκράτορα" χωρίς τελετή από τον πάπα. Οι βασιλείς είχαν την ελπίδα να στεφτούν αυτοκράτορες αλλά έπρεπε να έχουν καλές σχέσεις με τον πάπα για να κάνει την τελετή. Ο Ερρίκος Ε΄ είχε στεφτεί από τον Πασχάλη Β΄ αυτοκράτορας (1111) αλλά δεν είναι βέβαιο αν συμμετείχε στην τελετή η Ματθίλδη. Με τον γάμο έγινε αναμφισβήτητα "Βασίλισσα των Ρωμαίων" τίτλο που χρησιμοποιούσε στις σφραγίδες της αλλά είναι υπό αμφισβήτηση αν κατείχε τον τίτλο της Αυτοκράτειρας. Τα γεγονότα σχετικά με τη στέψη του Μπουρντέν βρίσκονται σε αμφισβήτηση, οι τελετές δεν ήταν στην πραγματικότητα αυτοκρατορικές στέψεις αλλά το δικαίωμα του βασιλιά να φορά λίγες ώρες το "αυτοκρατορικό στέμμα" στις Συνόδους.

Ο Μπουρντέν ήταν αφορισμένος από τον Πασχάλη Β΄ την εποχή που έκανε τη δεύτερη τελετή και αργότερα φυλακίστηκε ισόβια από τον πάπα, η Ματθίλδη όμως ισχυρίστηκε ότι με τη στέψη της πήρε τον τίτλο της αυτοκράτειρας. Οι τίτλοι του αυτοκράτορα και της αυτοκράτειρας πολλές φορές έμειναν κενοί εκείνη την εποχή, ακόμα και όταν χρησιμοποιήθηκαν δεν έγιναν ευρύτατα αποδεκτοί. Οι Άγγλο-Νορμανδοί χρονικογράφοι για να την τιμήσουν την κατέγραφαν σαν Αυτοκράτειρα λόγω της στέψης του αντίπαπα, πολλοί ιστορικοί όμως το θεωρούν ανακριβές. Ο Ερρίκος Ε΄ μετακινήθηκε βόρεια από τις Άλπεις για να υποτάξει νέες εξεγέρσεις στη Γερμανία ενώ η Ματθίλδη παρέμεινε αντιβασίλισσα στην Ιταλία. Δεν υπάρχουν ιστορικές καταγραφές για τα επόμενα δύο χρόνια, είναι βέβαιο ότι η Ματθίλδη είχε αποκτήσει σημαντική εμπειρία στη διακυβέρνηση, επέστρεψε να συναντήσει τον σύζυγο της στη Λοθαριγγία. Ο Ερρίκος Ε΄ αναζητούσε τον πάπα για να λύσει τις διαφορές μαζί του σχετικά με τον αφορισμό του. Το αυτοκρατορικό ζεύγος συγκάλεσε το Συμβούλιο του Βορμς με στόχο να λύσει το ζήτημα του διορισμού των επισκόπων από τον αυτοκράτορα. Η Ματθίλδη αποφάσισε να επισκεφτεί την Αγγλία για να συνάντησε τον πατέρα της, ο Κάρολος Α΄ της Φλάνδρας τη σταμάτησε και της απαγόρευσε να περάσει από τα εδάφη του. Η ιστορικός Μάρτζορι Τσίμπναλ (1915 - 2012) γράφει ότι στόχος του ταξιδιού ήταν να συζητήσει το θέμα της διαδοχής του Αγγλικού θρόνου.

Θάνατος του Ερρίκου Ε΄

Η Νορμανδία την εποχή της Ματθίλδης (1150).

Ο Ερρίκος Ε΄ και η Ματθίλδη παρέμειναν άτεκνοι, πολλοί χρονικογράφοι χρεώνουν την ατεκνία της Ματθίλδης σαν θεία τιμωρία για τις αμαρτίες του αυτοκρατορικού ζεύγους και τη σύγκρουση με τον πάπα. Το ζεύγος διέσχιζε τον Ρήνο στις αρχές του 1122 όπου είχαν ξεσπάσει νέες ταραχές αλλά ο αυτοκράτορας αρρώστησε από καρκίνο. Πέθανε στην Ουτρέχτη (23 Μαΐου 1125), ο ανεψιός του Φρειδερίκος Β΄ της Σουαβίας ορίστηκε διάδοχος του υπό την προστασία της Ματθίλδης που θα κατείχε τις αυτοκρατορικές εκτάσεις και σύμβολα. Η Ματθίλδη βρέθηκε ωστόσο αντιμέτωπη με τις απαιτήσεις των ευγενών και των επισκόπων για νέα βασιλική εκλογή. Ο αρχιεπίσκοπος Άνταλμπερτ πίεσε τη Ματθίλδη να παραδώσει τα αυτοκρατορικά σύμβολα, οι Εκλέκτορες εξέλεξαν νέο βασιλιά των Ρωμαίων τον αντίπαλο του Ερρίκου Ε΄, Λοθάριο Γ΄ Σούπλινμπουργκ. Η Ματθίλδη ήταν μόλις 23 ετών και δεν είχε καμιά προοπτική χωρίς παιδιά να μείνει την υπόλοιπη ζωή της στη Γερμανία, οι μοναδικές της επιλογές ήταν να πάει σε μοναστήρι ή να ξαναπαντρευτεί. Δέχτηκε μερικές προτάσεις από Γερμανούς ευγενείς αλλά τελικά επέστρεψε στη Νορμανδία. Παρέδωσε τις αυτοκρατορικές εκτάσεις και αναχώρησε με την προσωπική της συλλογή από κοσμήματα, τα δύο στέμματα του Ερρίκου Ε΄ και ένα ιερό λείψανο από το χέρι του Αποστόλου Ιακώβου.

Κρίση διαδοχής στην Αγγλία

Το "Ναυάγιο του Λευκού Πλοίου" σε απεικόνιση (1120).

Το Αγγλικό πολιτικό σκηνικό ανατράπηκε δραματικά όταν ο γιος του βασιλιά και διάδοχος Γουλιέλμος Αντελίν βρήκε τον θάνατο στο Ναυάγιο του Λευκού Πλοίου". Οι 300 επιβάτες ανάμεσα τους και ο αδελφός της Ματθίλδης βρήκαν τον θάνατο, το πλοίο ανατράπηκε ίσως επειδή ο καπετάνιος είχε μεθύσει, σώθηκαν μόνο δυο ταξιδιώτες. Το Λευκό Πλοίο ταξίδευσε στη Μάγχη με προορισμό το Μπαρφλέρ στη Νορμανδία. Με τον θάνατο του Γουλιέλμου η διαδοχή στον Αγγλικό θρόνο πέρασε σε μεγάλη κρίση, οι κανόνες διαδοχής ήταν διαφορετικοί σε κράτη στη δυτική Ευρώπη, στη Γαλλία κληρονομούσε τον θρόνο ο μεγαλύτερος γιος του βασιλιά. Οι βασιλείς της Γαλλίας όρκιζαν συνήθως τον Δελφίνο όσο ήταν ακόμα ζωντανοί και η διαδοχή έγινε αναμφισβήτητη. Οι κανόνες διαδοχής στην Αγγλία αντίθετα δεν είναι σαφείς, όπως τονίζει η Έλενορ Σερλ υπήρχαν πολλοί υποψήφιοι κληρονόμοι και μπορούσαν να αμφισβητήσουν τον επίσημο αν δεν ήταν ικανός. Το πρόβλημα ήταν εμφανέστατο με την ασταθή κατάσταση που υπήρχε στον Άγγλο-Νορμανδικό θρόνο τα προηγούμενα 60 χρόνια. Οι μεγαλύτεροι γιοι του Γουλιέλμου του Κατακτητή ήταν οι Γουλιέλμος Β΄ της Αγγλίας και ο Ροβέρτος Β΄ της Νορμανδίας αλλά ο μικρότερος αδελφός τους Ερρίκος Α΄ τους εκτόπισε τελικά με τη βία, η κατάσταση ήταν ασταθέστατη και πολεμική.

Ο Ερρίκος Α΄ στήριξε τελικά τις ελπίδες του να κάνει άλλον έναν γιο για να αποκτήσει διάδοχο, η πρώτη σύζυγος του Ματθίλδη είχε πεθάνει (1118) και ο βασιλιάς προχώρησε σε δεύτερο γάμο με την Αντελίζα του Λέουβεν. Ο γάμος παρέμεινε άτεκνος και ο Οίκος της Νορμανδίας βρέθηκε σε κίνδυνο να ξεκληριστεί. Ο Ερρίκος Α΄ ξεκίνησε να αναζητά τον διάδοχο ανάμεσα στους ανεψιούς του με πρώτο υποψήφιο τον γιο της αδελφής του Αδέλας, Στέφανο του Μπλουά, τον πάντρεψε με την πλούσια εξαδέλφη της Ματθίλδης, Ματθίλδη Α΄ της Βουλώνης. Ο στενός του σύμμαχος Θεοβάλδος Β΄ της Καμπανίας ήταν άλλος ένας υποψήφιος διάδοχος. Ο γιος του μεγαλύτερου αδελφού του Ροβέρτου Γουλιέλμος Κλίτο που υποστήριζε ο Λουδοβίκος ΣΤ΄ της Γαλλίας ήταν ανεπιθύμητος για τον Ερρίκο Α΄ επειδή είχε επαναστατήσει εναντίον του. Ο Ερρίκος Α΄ ήθελε επίσης πολύ για διάδοχο τον νόθο γιο του Ροβέρτο του Γκλόστερ αλλά οι Αγγλικές παραδόσεις απαγόρευαν την άνοδο στον θρόνο κάποιου νόθου. Η κατάσταση ανατράπηκε απότομα όταν πέθανε πρόωρα ο αυτοκράτορας Ερρίκος Ε΄, σύζυγος της κόρης του Ματθίλδης (1125).

Επιστροφή στη Νορμανδία

Γάμος με τον Γοδεφρείδο Πλανταγενέτη

Ο Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης δεύτερος σύζυγος της Ματθίλδης.

Η Ματθίλδη επέστρεψε στη Νορμανδία (1125) και βρέθηκε έναν χρόνο στην αυλή του πατέρα της που είχε ελπίδες να αποκτήσει με τον δεύτερο γάμο διάδοχο. Ο γιος δεν ερχόταν και ο βασιλιάς κήρυξε επίσημα ότι αν δεν τον αποκτήσει διάδοχος του θρόνου θα ήταν η κόρη του Ματθίλδη. Οι Άγγλο-Νορμανδοί ευγενείς συγκεντρώθηκαν τα Χριστούγεννα του 1126 στο Ουέστμινστερ και ορκίστηκαν πίστη στη Ματθίλδη και στους απογόνους που θα αποκτούσε. Ο Ερρίκος Α΄ ξεκίνησε την αναζήτηση του δεύτερου συζύγου για την κόρη του (1127), δέχτηκε πολλές προτάσεις από ολόκληρη την αυτοκρατορία. Η βασική του επιλογή ήταν να προστατέψει τη Νορμανδία που δεχόταν πολλές επιδρομές, η επιλογή ήταν ο Γοδεφρείδος, μεγαλύτερος γιος του Κόμητος Φούλκωνος του Ανζού. Από την εποχή που κατέκτησε τη Νορμανδία (1106) δεχόταν συνεχείς επιδρομές από τον αντάρτη ανεψιό του Γουλιέλμο Κλίτο με τη στήριξη του Γάλλου βασιλιά, πρωταρχικός του στόχος ήταν να την προστατέψει. Ο γιος του Γουλιέλμος Άντελιν είχε παντρευτεί την κόρη του Φούλκωνος και αδελφή του Γοδεφρείδου, Ματθίλδη του Ανζού, η συμμαχία τους διαλύθηκε μετά το Ναυάγιο του "Λευκού Πλοίου".

Ο Ερρίκος Α΄ και ο Φούλκων συμφώνησαν τον γάμο και την προίκα των παιδιών τους, ο Φούλκων κατόπιν απέσυρε τη στήριξη στον Γουλιέλμο Κλίτο και δήλωσε σύμμαχος του Άγγλου βασιλιά επαναφέροντας την παλιά συμμαχία. Η Ματθίλδη δυσαρεστημένη έντονα δεν ήθελε στην αρχή τον Γοδεφρείδο του Ανζού σαν δεύτερο σύζυγο. Οι λόγοι ήταν ότι με τον γάμο της με έναν κόμη θα έχανε τον τίτλο της αυτοκράτειρας και η μεγάλη διαφορά ηλικίας αφού η ίδια ήταν 25 ετών και ο Γοδεφρείδος μόλις 13. Ο αρχιεπίσκοπος του Τουρ Χιλδεβέρτος επενέβη, προσπάθησε και τελικά την έπεισε να αλλάξει γνώμη. Η Ματθίλδη ταξίδευσε στη Ρουέν τον Μάιο του 1127 μαζί με τον Ροβέρτο του Γκλόστερ και τον Μπράιαν Φιτζ Κάουντ για να αρραβωνιαστεί τον Γοδεφρείδο. Ο Φούλκων ταυτόχρονα αποφάσισε να φύγει για την Ιερουσαλήμ όπου είχε πολλές ελπίδες να γίνει βασιλιάς, το Ανζού θα το κληροδοτούσε στον γιο του Γοδεφρείδο. Ο Ερρίκος Α΄ έστεψε την κόρη και τον γαμπρό του ιππότες, ο γάμος τους έγινε σε μια βδομάδα στο Λε Μαν από τον αρχιεπίσκοπο της πόλης. Μετά τον γάμο ο πεθερός της Φούλκων αναχώρησε για το Βασίλειο της Ιερουσαλήμ, ο δεύτερος σύζυγος της Γοδεφρείδος ορκίστηκε νέος κόμης του Ανζού και του Μαιν.

Συγκρούσεις με τον πατέρα της

Ο γάμος της Ματθίλδης με τον Γοδεφρείδο Πλανταγενέτη ήταν δύσκολος, ο ένας αντιπαθούσε τον άλλον. Πολλές διαφωνίες ξέσπασαν για την προίκα της Ματθίλδης, πήρε διάφορα κάστρα στη Νορμανδία από τον πατέρα της αλλά είναι ασαφές πότε τα χρησιμοποίησε με τον σύζυγο της. Είναι ασαφές επίσης αν ο Ερρίκος Α΄ είχε σκοπό να ορίσει διάδοχο του στον θρόνο της Αγγλίας τον Γοδεφρείδο και η κατάσταση της διαδοχής είναι αβέβαιη. Η Ματθίλδη εγκατέλειψε αμέσως μετά τον γάμο τον σύζυγο της για να πάει στη Νορμανδία, ο πατέρας της κατηγόρησε τον Γοδεφρείδο για τον χωρισμό αλλά το ζεύγος τελικά συμφιλιώθηκε (1131). Ο Ερρίκος Α΄ κάλεσε την κόρη του να έρθει στην αυλή του από τη Νορμανδία, η Ματθίλδη έφτασε στην Αγγλία τον Αύγουστο. Σε ένα βασιλικό Συμβούλιο που ακολούθησε τον Σεπτέμβριο αποφάσισαν να επιστρέψει η Ματθίλδη στον Γοδεφρείδο, το ίδιο Συμβούλιο αποφάσισε να την ορίσει διάδοχο του Αγγλικού θρόνου.

Η Ματθίλδη γέννησε τον Μάρτιο του 1133 στο Λε Μανς το πρώτο της παιδί και γιο τον Ερρίκο, ο μελλοντικός Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας, ο πατέρας της ενθουσιασμένος ήρθε στη Ρουέν να τη συναντήσει. Την Πεντηκοστή του 1134 γεννήθηκε ο δεύτερος γιος της Γοδεφρείδος της Νάντης, ο τοκετός ήταν πολύ δύσκολος και παρά λίγο να πεθάνει στη γέννα, θεωρώντας τον θάνατο της βέβαιο έγραψε τη διαθήκη της. Η Ματθίλδη ήθελε την ταφή της στον καθεδρικό ναό του Μπεκ, ο Ερρίκος Α΄ ήθελε αντίθετα να ταφεί η κόρη του στον Καθεδρικό Ναό της Ρουέν. Η Ματθίλδη τελικά ανάρρωσε και ο πατέρας της ενθουσιασμένος από την γέννηση του δεύτερου εγγονού του ζήτησε ξανά όρκους υποταγής από την αριστοκρατία. Οι σχέσεις ανάμεσα στον Ερρίκο Α΄ και την κόρη του ήρθαν από τότε σε ένταση, το ζεύγος υποπτεύθηκε ότι έχασε τη διαδοχή και ζήτησαν από τον Ερρίκο Α΄ τα κάστρα τους στη Νορμανδία και να δίνουν σε αυτούς όρκο υποτέλειας οι Νορμανδοί ευγενείς. Αυτό ανησύχησε έντονα τον Ερρίκο Α΄ επειδή η πράξη αυτή θα έδινε μεγάλες εξουσίες στην κόρη του και τον γαμπρό του φέρνοντας τον ίδιο σε κίνδυνο όσο ζούσε. Ακολούθησε νέα επανάσταση στη Νορμανδία, ο Γοδεφρείδος και η Ματθίλδη υποστήριξαν στρατιωτικά τους επαναστάτες. Στο αποκορύφωμα της σύγκρουσης ο Ερρίκος Α΄ αρρώστησε και πέθανε, είναι ασαφές αν πριν τον θάνατο του είχε ορίσει διάδοχο. Οι συγγραφείς που υποστηρίζουν τη Ματθίλδη γράφουν ότι την είχε ορίσει κληρονόμο, οι αντίπαλοι αντίθετα γράφουν ότι ακύρωσε τη διαδοχή και ζήτησε από τους βαρόνους να αρνηθούν τους όρκους τους.

Άνοδος Στεφάνου

Όταν έφτασαν τα νέα για τον θάνατο του Ερρίκου Α΄ ο Γοδεφρείδος και η Ματθίλδη βρίσκονταν στο Ανζού, υποστήριζαν την επανάσταση στον βασιλικό στρατό, στο πλευρό τους ήταν οι οπαδοί της Ματθίλδης όπως ο ετεροθαλής αδελφός της Ροβέρτος του Γκλώστερ. Οι περισσότεροι βαρόνοι πήραν όρκο να παραμείνουν στη Νορμανδία μέχρι να ολοκληρωθεί η κηδεία του βασιλιά. Η Ματθίλδη και ο Γοδεφρείδος βάδισαν στη νότια Νορμανδία, κατέλαβαν μια σειρά από κάστρα γύρω από το Αρζαντάν που αποτελούσαν την προίκα της Ματθίλδης. Μόλις δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν περισσότερο άρχισαν να λεηλατούν την ενδοχώρα, συνάντησαν σοβαρή αντίσταση από τη Νορμανδική αριστοκρατία και μία επανάσταση στο Ανζού. Η Ματθίλδη ήταν έγκυος τότε στον τρίτο της γιο Γουλιέλμο, οι γνώμες των ιστορικών διαφέρουν σχετικά με το πόσο το γεγονός αυτό είχε επίδραση στα στρατιωτικά τους σχέδια. Ο Στέφανος του Μπλουά βρισκόταν στη Βουλώνη την εποχή που έφτασαν τα νέα για τον θάνατο του Ερρίκου Α΄, έφυγε αμέσως για την Αγγλία μαζί με το νοικοκυριό του. Ο Ροβέρτος του Γκλώστερ απέκλεισε τα λιμάνια του Ντόβερ και του Καντέρμπερυ, σύμφωνα με μερικές πηγές δεν μπορούσε να αποβιβαστεί στην Αγγλία όταν έφτασε στο νησί.

Ο Στέφανος ωστόσο έφτασε στο Λονδίνο (8 Δεκεμβρίου 1135) και την επόμενη βδομάδα κυριάρχησε στην Αγγλία. Τα πλήθη του Λονδίνου τον ανακήρυξαν βασιλιά πιστεύοντας ότι θα παραχωρήσει νέα δικαιώματα και προνόμια στην πόλη, ταυτόχρονα τον υποστήριξε και η εκκλησία αφού ο αδελφός του Ερρίκος του Μπλουά ήταν επίσκοπος του Ουίντσεστερ. Ο Στέφανος είχε ορκιστεί ότι θα υποστηρίξει τη Ματθίλδη (1127) αλλά ισχυρίστηκε ότι ο Ερρίκος Α΄ στο νεκροκρέβατο του είχε αλλάξει την απόφαση για τη διαδοχή του στον Στέφανο. Η στέψη του Στεφάνου της Αγγλίας έγινε μία βδομάδα αργότερα στο Αβαείο του Ουέστμινστερ (26 Δεκεμβρίου 1135). Όταν ακούστηκε ότι οι Άγγλοι υποστήριζαν ευρύτατα τον Στέφανο η Νορμανδική αριστοκρατία συγκεντρώθηκε στο Λε Νίμπουρκ, συζήτησαν το ενδεχόμενο να ανακηρυχτεί βασιλιάς ο μεγαλύτερος αδελφός του Θεοβάλδος Β΄ της Καμπανίας. Οι Νορμανδοί ισχυρίστηκαν ότι ο Θεοβάλδος είχε τα περισσότερα δικαιώματα για βασιλιάς σαν μεγαλύτερος εγγονός του Γουλιέλμου του Κατακτητή. Οι προσπάθειες σταμάτησαν απότομα την επόμενη μέρα όταν άκουσαν ότι έγινε η στέψη του Στέφανου, οι βαρόνοι δεν ήθελαν να χωρίσουν την Αγγλία με τη Νορμανδία κάτι που θα προκαλούσε εμφύλιο στα αδέλφια.

Έκρηξη εμφυλίου

Η επίθεση του Γοδεφρείδου Πλανταγενέτη στη Νορμανδία (1142-1143).

Η Ματθίλδη γέννησε τον τρίτο της γιο Γουλιέλμο στο Αρζαντάν (22 Ιουλίου 1136), τα επόμενα τρία χρόνια προσπάθησε να τοποθετήσει τους υποτελείς της ιππότες στις γύρω περιοχές. Η Ματθίλδη ζήτησε από τον Υλζέ, επίσκοπο του Ανζέρ να μεσολαβήσει στον πάπα ώστε να διεκδικήσει τον θρόνο μέσω της Αγίας Έδρας, η προσπάθεια απέτυχε. Ο Γοδεφρείδος επιτέθηκε στη Νορμανδία στις αρχές του 1136, μετά από μία προσωρινή ανακωχή ξεκίνησε νέες επιθέσεις την ίδια χρονιά, στην προσπάθεια του να κυριεύσει την περιοχή λεηλατούσε και έκαιγε τα εδάφη. Ο Στέφανος επισκέφτηκε το δουκάτο (1137), προχώρησε σε συμμαχία με τον Λουδοβίκο τον Παχύ και τον Θεοβάλδο, προσπαθούσε να αντιμετωπίσει τον Γοδεφρείδο και τη Ματθίλδη και να ανακατακτήσει τα κάστρα του Αρζαντάν. Οι προστριβές ανάμεσα στους Φλαμανδούς μισθοφόρους και τους Νορμανδούς ευγενείς έφεραν εμφύλιο πόλεμο στον βασιλικό στρατό, ο Στέφανος εγκατέλειψε την εκστρατεία. Ο Στέφανος υπέγραψε συνθήκη με τον Γοδεφρείδο Πλανταγενέτη, του υποσχέθηκε να τον πληρώνει 2.000 μάρκα ετησίως για να διατηρηθεί η ειρήνη στα σύνορα.

Η βασιλεία του Στέφανου στην Αγγλία ξεκίνησε πολύ καλά, είχε την υποστήριξη της βασιλικής αυλής και παραχώρησε πολλά εδάφη στους οπαδούς του. Σύμφωνα με μαρτυρίες του Λουδοβίκου ΣΤ΄ και του Θεοβάλδου ο Πάπας Ιννοκέντιος Β΄ τον υποστήριξε. Οι ταραχές όμως ξέσπασαν γρήγορα, ο Δαυίδ Α΄ της Σκωτίας έκανε επίθεση στη βόρεια Αγγλία όταν άκουσε ότι πέθανε ο Ερρίκος Α΄, κατέλαβε το Καρλάιλ, το Νιούκασλ και πολλά άλλα οχυρά. Ο Στέφανος μετακινήθηκε γρήγορα βόρεια συνάντησε τον Δαυίδ Α΄ στο Ντάραμ και έκλεισε ειρήνη. Στη νότια Ουαλία ξέσπασε νέα επανάσταση, ο Στέφανος εγκατέλειψε τις προσπάθειες του να την υποτάξει (1137). Ο Στέφανος υπέταξε άλλες δυο επαναστάσεις στα νοτιοδυτικά που υποκινήθηκαν από τον Βαλδουίνο ντι Ρέντβερς και τον Ροβέρτο του Μπάμπτον, ο Βαλδουίνος φυλακίστηκε, ελευθερώθηκε και πήγε στη Νορμανδία όπου έγινε σκληρός κριτής του βασιλιά.

Επανάσταση

Ο νόθος ετεροθαλής αδελφός της Ματθίλδης Ροβέρτος του Γκλόστερ ήταν ένας από τους ισχυρότερους Άγγλο-Νορμανδούς βαρόνους με μεγάλες εκτάσεις στη Νορμανδία και στην κομητεία του Γκλόστερ. Εξεγέρθηκε εναντίον του Στέφανου και ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος στην Αγγλία (1138). Ο Ροβέρτος απαρνήθηκε τον Στέφανο και δήλωσε ότι αναγνωρίζει σαν βασίλισσα μόνο τη Ματθίλδη, προκάλεσε επανάσταση στο Κεντ και σε ολόκληρη τη νοτιοδυτική Αγγλία ενώ ο ίδιος έμενε στη Νορμανδία. Η Ματθίλδη δεν είχε ενεργό συμμετοχή στη διεκδίκηση του θρόνου μέχρι το 1135, την επανάσταση ανακήρυξε ο Ροβέρτος (1138). Ο Γοδεφρείδος από τη Γαλλία εκμεταλλεύτηκε τις ταραχές και επιτέθηκε ξανά στη Νορμανδία. Ο Δαυίδ Α΄ της Σκωτίας με τη σειρά του επιτέθηκε από τα βόρεια φτάνοντας μέχρι το Γιορκσάιρ, απαιτούσε την άνοδο στον θρόνο της Ματθίλδης. Ο Στέφανος απάντησε αμέσως στις επιθέσεις, ο στόχος του βρισκόταν περισσότερο στην Αγγλία από τη Νορμανδία, η σύζυγος του Ματθίλδη πήγε στο Κεντ με προμήθειες από τη Βουλώνη, στόχος της ήταν η ανακατάληψη του Ντόβερ από τον Ροβέρτο. Ένας μικρός αριθμός από ιππότες του Στέφανου πήγε βόρεια για να αντιμετωπίσει τους Σκωτσέζους, νίκησε τον στρατό του Δαυίδ στη "μάχη του Στάνταρντ", ο Δαυίδ εξακολουθούσε ωστόσο να κατέχει τον βορά.

Ο Στέφανος πήγε δυτικά σε μια προσπάθεια να αποκτήσει ξανά το Γκλόστερσαιρ, ανακατέλαβε το Χέρεφορντ και το Σρούσμπερυ λίγο πριν φτάσει νότια στο Μπαθ. Η αντίσταση στο Μπρίστολ ήταν πολύ ισχυρή, ο Στέφανος περιορίστηκε σε λεηλασίες και επιδρομές στις γύρω περιοχές. Οι επαναστάτες πίεζαν τον Ροβέρτο να παρέμβει αλλά ο ίδιος παρέμενε στη Νορμανδία και προσπαθούσε να πείσει τη Ματθίλδη να γίνει η ίδια αρχηγός στην επίθεση, την ίδια χρονιά οι δυνάμεις της Αυτοκράτειρας κατέλαβαν το Ντόβερ. Ο Γοδεφρείδος και η Ματθίλδη που είχαν υπό τον έλεγχο τους ολόκληρη τη Νορμανδία συγκέντρωσαν στρατό για να επιτεθούν στην Αγγλία μαζί με τον Ροβέρτο μέσω της Μάγχης (1139). Ο απεσταλμένος της Ματθίλδης επίσκοπος Υλζέ έκανε έκκληση στον πάπα με το επιχείρημα ότι η ίδια είναι η νόμιμη βασίλισσα της Αγγλίας λόγω των κληρονομικών δικαιωμάτων του πατέρα της και του όρκου που είχαν δώσει οι βαρόνοι. Ο επίσκοπος Άρνουλφ όφα Λισιέ (1104 - 1184) από την άλλη ισχυρίστηκε ότι η μητέρα της Ματθίλδης είχε ήδη γίνει μοναχή οπότε τα κληρονομικά της δικαιώματα δεν ήταν νόμιμα. Ο πάπας υποστήριξε τελικά τον Στέφανο αλλά η Ματθίλδη αμφισβήτησε την απόφαση και δήλωσε ότι οι ισχυρισμοί του Στέφανου ήταν λανθασμένοι.

Εμφύλιος πόλεμος

Αιχμαλωσία της Ματθίλδης

Ο Πύργος του Αγίου Γεωργίου στο "κάστρο της Οξφόρδης".

Η εκστρατεία της αυτοκράτειρας Ματθίλδης ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1139. Ο Βαλδουίνος του Ρέντβερς διέσχισε τον Αύγουστο τη Μάγχη με προορισμό το Ντόρσετ, στόχος του να καταλάβει ένα λιμάνι που θα δεχτεί τον στρατό της Ματθίλδης, οι δυνάμεις του Στέφανου τον ανάγκασαν να οπισθοχωρήσει νοτιοδυτικά. Η Αυτοκράτειρα κλήθηκε τον επόμενο μήνα στην Αγγλία από τη θετή της μητέρα Αντελίζα του Λέουβεν, η Ματθίλδη και ο Ροβέρτος του Γκλόστερ έφτασαν στο Αρουντέλ με 140 ιππότες (30 Σεπτεμβρίου 1139). Η Ματθίλδη έμεινε στο κάστρο του Αρουντέλ ενώ ο Ροβέρτος βάδισε βόρεια προς το Γουόλινγκφορντ και το Μπρίστολ, στόχος του να υποστηρίξει τον αντάρτη Μιλ του Γκλόστερ που είχε αποκηρύξει την πίστη του στον Στέφανο και αναγνώρισε βασίλισσα τη Ματθίλδη. Ο Στέφανος μετακινήθηκε νότια, πολιόρκησε το Αρουντέλ και παγίδευσε τη Ματθίλδη στο κάστρο. Με πρόταση του αδελφού του Ερρίκου του Μπλουά ο βασιλιάς προχώρησε σε μια συμφωνία που το κείμενο της δεν είναι γνωστό, η Ματθίλδη και οι ιππότες της ελευθερώθηκαν και μετακινήθηκαν νοτιοδυτικά για να ενωθούν με τον Ροβέρτο του Γκλόστερ. Ο λόγος της απελευθέρωσης της Ματθίλδης είναι άγνωστος, πολλοί πιστεύουν ότι ο πραγματικός κίνδυνος για τον βασιλιά ήταν μόνο ο Ροβέρτος γι'αυτό δεν ήθελε να αφήσει τον στρατό του στο Αρουντέλ, ήθελε να τον μετακινήσει δυτικά. Μία άλλη θεωρία αναφέρει ότι ο Στέφανος απελευθέρωσε τη Ματθίλδη λόγω ιπποτισμού, ήταν πραγματικά ιπποτικός χαρακτήρας και οι γυναίκες είχαν καλή μεταχείριση στους Άγγλο-Νορμανδικούς πολέμους.

Περιορισμένες επιτυχίες του Στέφανου

Η Ματθίλδη έμεινε ένα διάστημα με τον Ροβέρτο στο Μπρίστολ, στη συνέχεια μετακινήθηκε στο Γκλόστερ, εκεί παρέμεινε ανεξάρτητη από τον ετεροθαλή αδελφό της. Η Ματθίλδη είχε υπό τον έλεγχο της τεράστιες εκτάσεις από το Γκλόστερ και το Μπρίστολ μέχρι το Γουιλσάιρ νότια, την Ουαλία δυτικά και ανατολικά την κοιλάδα του Tάμεση σε βαθμό που η Οξφόρδη και το Γουόλινγκφορντ απειλούσαν το Λονδίνο. Η εξουσία της Ματθίλδης σε όλες αυτές τις περιοχές ήταν ωστόσο περιορισμένη.

Ο Στέφανος ξεκίνησε την αντεπίθεση στις περιοχές της Ματθίλδης, επιτέθηκε στο κάστρο του Γουόλινγκφορντ που΄έλεγχε τον διάδρομο του Τάμεση, το υπερασπιζόταν όμως πολύ καλά ο Μπράιαν Φιτζ Κάουντ και οι βασιλικές δυνάμεις αποχώρησαν. Ο Στέφανος επιτέθηκε κατόπιν στο Γουιλσάιρ και κατέλαβε τα κάστρα του νότιου Κέρνεϊ και του Μαλμέσμπουρι. Ο Μιλ σε απάντηση προχώρησε σε αντεπίθεση στη βασιλική φρουρά στο Γουόλινγκφορντ, απειλούσε να φτάσει μέχρι το Λονδίνο. Ο Στέφανος αναγκάστηκε να διακόψει την επέλαση του στα δυτικά, επέστρεψε ανατολικά για να προστατέψει την πρωτεύουσα. Ο Νάιτζελ επίσκοπος του Έλυ αποστάτησε από τον βασιλιά και συμμάχησε με τη Ματθίλδη, είχε ελπίδες να κατακτήσει την ανατολική Αγγλία με έδρα τη νησίδα Έλυ που είχε γύρω της εύφορα εδάφη. Ο Στέφανος έκανε αιφνίδια αντεπίθεση στη νησίδα και ανάγκασε τον Νάιτζελ να δραπετεύσει στο Γκλόστερ. Ο Ροβέρτος του Γκλόστερ ανακατέλαβε μερικές περιοχές από αυτές που είχε κατακτήσει ο βασιλιάς σε προηγούμενη εκστρατεία του (1139). Ο Ερρίκος του Μπλουά συγκάλεσε νέα Σύνοδο στο Μπαθ για να κλείσει ειρήνη, εκπρόσωπος της Αυτοκράτειρας ήταν ο Ροβέρτος, οι διαπραγματεύσεις δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα.

Μάχη του Λίνκολν

Οι τύχες της Ματθίλης άλλαξαν δραματικά προς το καλύτερο στις αρχές του 1141. Ο Ράνουλφ του Τσέστερ ένας πανίσχυρος βόρειος μεγιστάνας απέσυρε τη στήριξη του στον βασιλιά και ο Στέφανος πολιόρκησε το κάστρο του στο Λίνκολν. Ο Ράνουλφ και ο Ροβέρτος του Γκλόστερ ενώθηκαν με έναν μεγάλο στρατό και συγκρούστηκαν με τον Στέφανο στη "μάχη του Λίνκολν" (2 Φεβρουαρίου 1141). Το κέντρο των βασιλικών δυνάμεων είχε ο ίδιος ο Στέφανος, στα δυτικά ο Αλαίν της Βρεττάνης και στα ανατολικά ο Γουλιέλμος του Ομάλ. Ο Ροβέρτος και ο Ράνουλφ είχαν τεράστια υπεροχή στο ιππικό και ο Στέφανος απέσυρε πολλούς ιππότες του για να δημιουργήσουν ισχυρή αμυντική ασπίδα. Μετά από μερικές επιτυχίες του Γουλιέλμου του Ομάλ, ο Ροβέρτος και ο Ρανούλφ παγίδευσαν τον βασιλικό στρατό και ο Στέφανος περικυκλώθηκε από τους Ανδεγαυούς. Οι στρατιώτες του Ροβέρτου συνέλαβαν τον Στέφανο και τον οδήγησαν έξω από το πεδίο της μάχης. Η Ματθίλδη δέχτηκε προσωπικά τον Στέφανο στο κάστρο της στο Γκλόστερ, στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο κάστρο του Μπρίστολ που το είχε σε χρήση για τους ευγενείς αιχμαλώτους.

Κατάρρευση της εξουσίας του Στέφανου

Η σφραγίδα της Αυτοκράτειρας Ματθίλδης.

Η Ματθίλδη ξεκίνησε τη διαδικασία για τη στέψη της, έπρεπε να αποκτήσει υποστήριξη από την εκκλησία για να προχωρήσει η στέψη στο Αβαείο του Ουεστμίνστερ. Ο αδελφός του Στέφανου Ερρίκος συγκάλεσε Σύνοδο στο Γουίντσεστερ, η Ματθίλδη μίλησε με τον Ερρίκο που συμφώνησε να τη στέψει βασίλισσα με αντάλλαγμα να του παραχωρήσει πλήρη κυριαρχία στην εκκλησία. Ο Ερρίκος της παρέδωσε το βασιλικό θησαυροφυλάκιο εκτός από το στέμμα του Στέφανου και αφόρισε όλους τους εχθρούς της Ματθίλδης που αρνήθηκαν να την υποστηρίξουν. Ο αρχιεπίσκοπος Θεοβάλδος του Καντέρμπερι ήταν απρόθυμος να στέψει τη Ματθίλδη βασίλισσα, ταξίδευσε με κληρικούς να συναντηθεί με τον βασιλιά, ο Στέφανος σε αδιέξοδο ήταν έτοιμος να απαλλάξει τους υπηκόους του από τους όρκους πίστης. Ο κλήρος συγκεντρώθηκε μετά το Πάσχα στο Γουίντσεστερ και ανακήρυξε τη Ματθίλδη "Κυρία της Αγγλίας και της Νορμανδίας". Η σύζυγος του Στέφανου Ματθίλδη έστειλε επιστολή στην Αυτοκράτειρα στην οποία της διαμαρτυρήθηκε επειδή ο σύζυγος της εξακολουθούσε να είναι φυλακισμένος. Η Ματθίλδη ωστόσο αποφάσισε να πάει στο Λονδίνο για να ολοκληρωθεί η στέψη της. Η Ματθίλδη απέκτησε την υποστήριξη του Τζόφφρυ ντι Μαντεβίλ που είχε υπό τον έλεγχο του τον Πύργο του Λονδίνου αλλά οι δυνάμεις που ήταν πιστές στον βασιλιά την εμπόδισαν να μπει στην πόλη.

Λίγο πριν τη στέψη της Ματθίλδης (24 Ιουνίου 1141) οι πολίτες του Λονδίνου εξεγέρθηκαν εναντίον της, η Αυτοκράτειρα και ο Τζόφφρυ δραπέτευσαν γρήγορα και οπισθοχώρησαν στην Οξφόρδη. Ο Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης επιτέθηκε στη Νορμανδία για άλλη μια φορά, ο Βάλεραν του Μπόμοντ απουσίαζε στην Αγγλία και ο Γοδεφρείδος κατέλαβε γρήγορα όλο το δουκάτο νότια από τον Σηκουάνα και ανατολικά από τον Ριλ. Ο νέος βασιλιάς Λουδοβίκος Ζ´ της Γαλλίας απέσυρε την υποστήριξη του πατέρα του στον Οίκο του Μπλουά, συμμάχησε με τους Ανδεγαυούς και ήταν έτοιμος να κηρύξει τον πόλεμο στον αδελφό του Στέφανου Θεοβάλδο. Οι επιτυχίες του Γοδεφρείδου στη Νορμανδία και οι ήττες του Στέφανου στην Αγγλία ανάγκασαν την Άγγλο-Νορμανδική αριστοκρατία που φοβόταν μήπως χάσει τα εδάφη της να προσεγγίσει τους Ανδεγαυούς. Οι οπαδοί του Στέφανου αποσύρθηκαν, ο φίλος και σύμβουλος του Βάλεραν ήταν από τους πρώτους που αποστάτησαν (1141), συμμάχησε με τους Ανδεγαυούς και η αυτοκράτειρα κέρδισε το Γουορστερσάιρ. Ο δίδυμος αδελφός του Βάλεραν Ροβέρτος του Λέστερ αποσύρθηκε από όλες τις συγκρούσεις. Οι σύμμαχοι της Ματθίλδης αποκαταστάθηκαν στους τίτλους και τα εδάφη τους, ο επίσκοπος Νάιτζελ του Έλυ και οι υπόλοιποι οπαδοί των Ανδεγαυών ξαναπήραν τις κομητείες τους στα ανατολικά. Ο βασιλικός έλεγχος στα νομίσματα έσπασε, οι τοπικοί δούκες έκοβαν δικά τους νομίσματα.

Η συντριβή του Γουίντσεστερ

Η τύχη της Ματθίλδης άλλαξε δραματικά μετά τη συντριβή της στο Γουίντσεστερ. Η συμμαχία της με τον Ερρίκο του Μπλουά ήταν σύντομη, ο επίσκοπος την εγκατέλειψε και συμμάχησε ξανά με τον αδελφό του. Τον Ιούλιο η Ματθίλδη και ο Ροβέρτος του Γκλόστερ πολιόρκησαν τον Ερρίκο στο επισκοπικό "κάστρο του Γουίντσεστερ", χρησιμοποίησε σαν έδρα για τις επιχειρήσεις της το βασιλικό κάστρο της πόλης. Η σύζυγος του Στέφανου Ματθίλδη είχε υπό τον έλεγχο της τη νοτιοανατολική Αγγλία, ο Γουλιέλμος της Υπρ της έστειλε νέα στρατεύματα από το Λονδίνο και βάδισε για το Γουίντσεστερ για να συναντήσει την Αυτοκράτειρα. Η Ματθίλδη δραπέτευσε από την πόλη με τον κόμη Φίτζ και τον Ρέτζιναλντ. Στη μάχη που ακολούθησε οι δυνάμεις της αυτοκράτειρας συνετρίβησαν, ο Ροβέρτος του Γκλόστερ πιάστηκε αιχμάλωτος και η ίδια η Ματθίλδη μετά βίας δραπέτευσε στο "κάστρο του Ντιβάιζις". Με φυλακισμένους τη Ματθίλδη και τον Στέφανο ξεκίνησαν ξανά οι διαπραγματεύσεις για ειρήνη, η βασίλισσα ωστόσο δεν επιθυμούσε κανέναν συμβιβασμό με την αυτοκράτειρα και ο Ροβέρτος με τον ίδιο τρόπο αρνήθηκε οποιαδήποτε προσφορά με τον Στέφανο. Τον Νοέμβριο ο Στέφανος συναντήθηκε με τη σύζυγο του και ο Ροβέρτος με τη Ματθίλδη στην Οξφόρδη.

Ο Ερρίκος συγκάλεσε νέα Σύνοδο τα Χριστούγεννα του 1141 με την οποία αρνήθηκε τη στήριξη του στη Ματθίλδη και αναγνώρισε ξανά βασιλείς τον αδελφό του με τη σύζυγο του. Ο βασιλιάς ταξίδεψε βόρεια για να συγκεντρώσει νέες δυνάμεις και πίεσε με επιτυχία τον Ράνουλφ του Τσέστερ να τον υποστηρίξει. Το καλοκαίρι ο Στέφανος έκανε συνεχώς επιθέσεις στα κάστρα των Ανδεγαυών που οικοδομήθηκαν την προηγούμενη χρονιά. Το καλοκαίρι του 1142 ο Ροβέρτος επέστρεψε στη Νορμανδία για να υποστηρίξει τον Γοδεφρείδο στις στρατιωτικές του επιχειρήσεις εναντίον των οπαδών του Στέφανου, επέστρεψε το φθινόπωρο. Η αυτοκράτειρα που πιέστηκε έντονα από τις βασιλικές δυνάμεις κατέφυγε στην Οξφόρδη. Η Οξφόρδη ήταν μια ασφαλής πόλη που προστατευόταν από τείχη και τον ποταμό Ίσις αλλά ο Στέφανος έκανε αιφνιδιαστική επίθεση κατά μήκος του ποταμού, παγίδευσε τη Ματθίλδη στο κάστρο. Το κάστρο της Οξφόρδης ήταν ισχυρότατο και ο Στέφανος αναγκάστηκε να το πολιορκήσει για πολύ καιρό. Η Ματθίλδη δραπέτευσε λίγο πριν τα Χριστούγεννα με τα πόδια κατά μήκος του παγωμένου ποταμού, κατέφυγε στο Γουόλινγκφορντ, η φρουρά της παραδόθηκε την επόμενη μέρα.

Αδιέξοδα

Η Νότια Αγγλία (1140), με μπλέ οι ελεγχόμενες περιοχές από τη Ματθίλδη.

Την επόμενη μέρα μετά την απόδραση της από το Γουίντσεστερ η Ματθίλδη εγκαταστάθηκε ξανά στο "κάστρο του Ντιβάιζις", το κάστρο ανήκε στον επίσκοπο του Σόλσμπερι αλλά είχε κατασχεθεί από τον Στέφανο. Δημιούργησε το νοικοκυριό της με ιππότες από τα γύρω εδάφη, υποστηρίχτηκε από Φλαμανδούς μισθοφόρους και κυβέρνησε με ένα δίκτυο από τοπικούς Σερίφηδες και αξιωματούχους. Πολλοί από αυτούς που είχαν χάσει τα εδάφη τους από τον Στέφανο σε περιοχές που είχαν κατασχεθεί από τον βασιλιά ταξίδευσαν δυτικά για να τα ξαναπάρουν από τη Ματθίλδη. Με την υποστήριξη του Ροβέρτου του Γκλόστερ η Ματθίλδη ήταν πρόθυμη να συνεχίσει μέχρι το τέλος αλλά βρέθηκε σύντομα σε αδιέξοδο. Αρχικά οι τύχες του εμφυλίου έδειχναν ότι ήταν με το μέρος της αυτοκράτειρας, ο Ροβέρτος του Γκλόστερ πολιόρκησε τον Στέφανο στο κάστρο του Γουίλτον, ένα σημείο συγκέντρωσης των βασιλικών δυνάμεων στο Χερεφορντσάιρ. Ο Στέφανος προσπάθησε να δραπετεύσει με αποτέλεσμα να ακολουθήσει η "μάχη του Γουίλτον", το Ανδεγαυικό ιππικό αποδείχτηκε πανίσχυρο και παραλίγο να αιχμαλωτίσει τον βασιλιά δεύτερη φορά αλλά μπόρεσε να δραπετεύσει. Την ίδια χρονιά ο κόμης του Έσσεξ Τζόφφρυ ντι Μαντεβίλ επαναστάτησε για δεύτερη φορά εναντίον του Στέφανου στην Ανατολική Αγγλία (1144).

Ο Τζόφφρυ ντι Μαντεβίλ με έδρα τη νησίδα Έλυ ξεκίνησε στρατιωτική εκστρατεία εναντίον του Κέιμπριτζ με πρόθεση να φτάσει στο Λονδίνο. Ο Ράνουλφ του Τσέστερ εξεγέρθηκε το καλοκαίρι του 1144 για άλλη μία φορά. Ο Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης από την άλλη ολοκληρώνοντας την κατάκτηση της Νορμανδίας βάδισε τον Ιανουάριο του 1144 στην πρωτεύουσα Ρουέν, ο Λουδοβίκος Ζ΄ της Γαλλίας τον ανακήρυξε Δούκα της Νορμανδίας. Παρά τις μεγάλες επιτυχίες η Ματθίλδη δεν ισχυροποίησε τη θέση της. Ο Μιλ του Γκλόστερ ένας από τους ικανότερους στρατιωτικούς της πέθανε σε κυνήγι τα περασμένα Χριστούγεννα. Η επανάσταση εναντίον του βασιλιά στα ανατολικά από τον Τζόφφρυ ντι Μαντεβίλ τελείωσε το ίδιο άδοξα τον Σεπτέμβριο του 1144 σε μια επίθεση του στο "κάστρο του Κεϊμπριτζσάιρ". Ο Στέφανος ξεκίνησε νέες επιδρομές στα δυτικά ανακαταλαμβάνοντας κάστρα στο Οξφορντσάιρ. Η Ματθίλδη έδωσε εντολή στον άλλο νόθο αδελφό της Ρέτζιναλντ της Κορνουάλης να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για ειρήνη αλλά καμία πλευρά δεν έφτασε σε συμβιβασμό.

Λήξη του πολέμου

Τα ερείπια του κάστρου του Μόρτιμερ.

Ο πόλεμος άρχισε σταδιακά από τα τέλη της δεκαετίας του 1140 να παρουσιάζει κάμψη, οι συγκρούσεις έγιναν μόνο περιστασιακές. Πολλοί οπαδοί της Ματθίλδης πέθαναν πρώτα ο ετεροθαλής αδελφός της Ροβέρτος του Γκλόστερ (1147), ο κόμης Μπράιαν Φιτζ αποσύρθηκε από τη δημόσια ζωή, μπήκε σ μοναστήρι και πέθανε λίγο αργότερα (1151). Οι περισσότεροι οπαδοί της Ματθίλδης ενώθηκαν στη Β΄ Σταυροφορία (1145) και την εγκατέλειψαν για πολλά χρόνια. Οι Άγγλο-Νορμανδοί βαρόνοι που φοβήθηκαν μήπως χάσουν τα εδάφη τους αναζητούσαν ειρήνη και ήταν απρόθυμοι για περισσότερες συγκρούσεις. Ο μεγαλύτερος γιος της Ερρίκος Πλανταγενέτης ξεκίνησε σταδιακά να παίζει ηγετικό ρόλο στον πόλεμο. Την εποχή που η αυτοκράτειρα πήγε στην Αγγλία ο ίδιος παρέμεινε στη Γαλλία, πέρασε κάποιο διάστημα από την Αγγλία (1142) και επέστρεψε στο Ανζού (1144). Ο Γοδεφρείδος είχε ελπίδες να γίνει ο γιος του Ερρίκος βασιλιάς της Αγγλίας και του έδωσε τη διαχείριση των οικογενειακών εδαφών.

Ο Ερρίκος έκανε μια μικρή επέμβαση με έναν μικρό στρατό μισθοφόρων (1147) αλλά απέτυχε επειδή δεν είχε χρήματα να τους πληρώσει. Ο Ερρίκος ζήτησε λεφτά από τη μητέρα του αλλά η Ματθίλδη αρνήθηκε και δήλωσε ότι δεν έχει. Ο Στέφανος δέχτηκε να πληρώσει τους μισθοφόρους του Ερρίκου με δικά του χρήματα και του επέτρεψε την ασφαλή επιστροφή, οι λόγοι για τους οποίους ο Στέφανος προχώρησε σε αυτή την ιπποτική απόφαση είναι άγνωστοι. Η αυτοκράτειρα επέστρεψε στη Νορμανδία χάρη στις προστριβές που είχε να αντιμετωπίσει με την εκκλησία. Η Ματθίλδη διατηρούσε την αυλή της στο "κάστρο του Ντιβάιζις" (1142) που νομικά ιδιοκτήτης του ήταν ο επίσκοπος του Σόλσμπερι Τζόσελυν ντι Μποχόν (1111 - 1184). Ο Πάπας Ευγένιος Γ΄ με επέμβαση του ζήτησε από τη Ματθίλδη να επιστρέψει το κάστρο στον επίσκοπο και την απείλησε με αφορισμό αν δεν το κάνει. Η αυτοκράτειρα έφυγε για τη Νορμανδία, άφησε το κάστρο στον Ερρίκο που καθυστέρησε την επιστροφή του για πολλά χρόνια. Εγκαταστάθηκε στην αυλή της στη Ρουέν με τον σύζυγο της και τους γιους της, ασχολήθηκε με τις προετοιμασίες για νέες εκστρατείες του γιου της Ερρίκου στην Αγγλία. Προτιμούσε να ζει στη Μονή της Παρθένου λίγο νότια από τη Ρουέν σε διαμερίσματα που ήταν προσαρτημένα στη μονή, δίπλα βρισκόταν ένα ανάκτορο που οικοδομήθηκε από τον Ερρίκο.

Ο Ερρίκος διάδοχος του θρόνου

Η Ματθίλδη αποφάσισε να διακόψει τους πολέμους με την Αγγλία και να ασχοληθεί με τη διακυβέρνηση της Νορμανδίας. Ο Γοδεφρείδος έστειλε τον επίσκοπο του Θερουάν στη Ρώμη για να διεκδικήσει τα δικαιώματα του γιου του Ερρίκου στον Αγγλικό θρόνο (1148), μεταβιβάστηκαν επίσης στον Ερρίκο τα δικαιώματα της οικογένειας του στην Αγγλική εκκλησία. Ο Γοδεφρείδος και η Ματθίλδη είχαν πάντα καλές σχέσεις με τον Γάλλο βασιλιά Λουδοβίκο Ζ΄ που υποστήριξε τα δικαιώματα του γιου τους Ερρίκου στον Αγγλικό θρόνο. Ο Γοδεφρείδος πέθανε αιφνίδια και πρόωρα (1151), ο Ερρίκος Πλανταγενέτης διεκδίκησε τα πατρικά εδάφη. Ο Ερρίκος επέστρεψε στην Αγγλία με έναν μικρό στρατό (1153) και κέρδισε την υποστήριξη πολλών βαρόνων. Ακολούθησε με την επέμβαση της εκκλησίας η οριστική ειρηνική συνθήκη με τον βασιλιά, ο Στέφανος θα παρέμενε στον θρόνο μέχρι τον θάνατο του και θα τον διαδεχόταν ο Ερρίκος τον οποίο υιοθέτησε. Η Ματθίλδη βρισκόταν πάντοτε στη Νορμανδία με τον κίνδυνο της εξέγερσης των βαρόνων, ήταν ανίκανη να τους αντιμετωπίσει στρατιωτικά. Με τον θάνατο του Στέφανου ακολούθησε η στέψη του Ερρίκου σαν Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας, η στέψη του έγινε με τα δυο αυτοκρατορικά στέμματα που είχε φέρει η μητέρα του από τη Γερμανία (1125). Μετά τη στέψη του Ερρίκου Β΄ οι ταραχές στη Νορμανδία τερματίστηκαν.

Τελευταία χρόνια

Κυβέρνηση της Νορμανδίας

Ο Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας σε συνάντηση με τον αρχιεπίσκοπο Τόμας Μπέκετ.

Η Ματθίλδη πέρασε την υπόλοιπη ζωή της στη Νορμανδία και κυβέρνησε το δουκάτο ως εκπρόσωπος του γιου της Ερρίκου Β΄. Η Ματθίλδη και ο γιος της εξέδωσαν διατάγματα τόσο στην Αγγλία όσο και στη Νορμανδία που περιείχαν και τα δυο ονόματα, συνομίλησαν με όλους όσους διεκδικούσαν εδάφη στη διάρκεια του πολέμου. Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Ερρίκου Β΄ ήταν η βασικός σύμβουλος του γιου της στα περισσότερα κυβερνητικά θέματα. Η Ματθίλδη κλήθηκε να μεσολαβήσει στη σύγκρουση που ξέσπασε ανάμεσα στον γιο της και τον αρχιεπίσκοπο Τόμας Μπέκετ, αρχικά ήταν αντίθετη με τον διορισμό αλλά όταν δέχτηκε πρόταση από τον ηγούμενο της μονής του Αγίου Ιακώβου να τους συμφιλιώσει στάθηκε πρόθυμη. Προσπάθησε να πείσει τον γιο της να απαρνηθεί τα Αγγλικά έθιμα που καταδίκαζε η εκκλησία και κατηγόρησε τον Μπέκετ για κατάχρηση στην εκκλησιαστική διοίκηση.

Αργότερα ξέσπασαν διάφορες κρίσεις, η πρώτη συσχετιζόταν με το οστό από το χέρι του Αγίου Ιακώβου που είχε φέρει η ίδια από τη Γερμανία. Ο Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα το ζήτησε πίσω σαν περιουσία του αυτοκρατορικού στέμματος αλλά η Ματθίλδη και ο Ερρίκος το ήθελαν οπωσδήποτε στο "Αβαείο του Ρέντινγκ" που είχε γίνει δημοφιλής τόπος προσκυνήματος. Ο Φρειδερίκος Α΄ τελικά δωροδοκήθηκε από τον Ερρίκο με πλούσια δώρα όπως μια πολυτελή σκηνή που χρησιμοποιούσε στις Συνόδους του στην Ιταλία. Προσέγγισε τον Γάλλο βασιλιά Λουδοβίκο Ζ΄ (1164) και τον βοήθησε να λύσει τα αδιέξοδα που είχαν προκύψει σε Σταυροφορικά θέματα.

Θάνατος

Σε μεγάλη ηλικία η Ματθίλδη απέκτησε έντονο ενδιαφέρον για τη χριστιανική πίστη και τη θρησκεία. Το ενδιαφέρον της στράφηκε περισσότερο στον μικρότερο γιο της Γουλιέλμο που του είχε μεγάλη αδυναμία. Ο Ερρίκος Β΄ ήθελε να κατακτήσει την Ιρλανδία για να τη δώσει στον Γουλιέλμο αλλά η μητέρα του διαφώνησε λόγω πιθανής αποτυχίας, του έδωσε όμως σαν δώρο μεγάλες εκτάσεις στην Αγγλία. Η Ματθίλδη ήταν πιο βολική σε μεγάλη ηλικία σε σχέση με τα νιάτα της αλλά όπως τόνισε ο ηγούμενος της μονής του Αγίου Ιακώβου αυτό ήταν "χαρακτηριστικό των τυράννων". Η Αυτοκράτειρα Ματθίλδη πέθανε (10 Σεπτεμβρίου 1167) και κληροδότησε την περιουσία της στην εκκλησία. Τάφηκε από τον Ροτρού, αρχιεπίσκοπο της Ρουέν στο υψηλό ιερό του "αβαείου του Μπεκ". Ο επιτάφιος ύμνος στον τάφο της γράφει "μεγάλη στη γέννηση της, μεγαλύτερη στον γάμο της και τεράστια σαν μητέρα του βασιλιά Ερρίκου, κόρη σύζυγος και μητέρα μεγάλων βασιλέων". Ο τάφος της καταστράφηκε από φωτιά (1263) και αργότερα αποκαταστάθηκε (1282) αλλά καταστράφηκε οριστικά από τον Αγγλικό στρατό (1421). Η Σύνοδος του Αγίου Μαυρικίου αναγνώρισε μερικά από τα οστά της (1684) και τα μετέφερε ξανά στο "αβαείο του Μπεκ" σε ένα νέο φέρετρο. Τα οστά χάθηκαν ξανά μετά την καταστροφή του αβαείου από τον Ναπολέων Α΄ αλλά βρέθηκαν ξανά (1846) και τάφηκαν οριστικά στον Καθεδρικό Ναό της Ρουέν.

Θρύλοι

Διοίκηση

Ο πατέρας της Ματθίλδης Ερρίκος Α΄ της Αγγλίας και η οικογένεια του.

Στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία η Ματθίλδη είχε γύρω της ιππότες, Καγκελάριους και κυρίες-Συνοδούς, σε αντίθεση με άλλες αυτοκράτειρες της εποχής δεν είχε προσωπικό Καγκελάριο αλλά χρησιμοποιούσε τον αυτοκρατορικό. Όταν ήταν αντιβασίλισσα στην Ιταλία ανακάλυψε με ευχαρίστηση ότι οι Ιταλοί ήταν πρόθυμοι να δεχτούν μία γυναίκα κυβερνήτη. Η Ιταλική διοίκηση περιείχε τον Καγκελάριο που τον υποστήριζαν στο έργο του έμπειροι αξιωματούχοι. Όταν απουσίαζε ο σύζυγος της απείχε από τη λήψη σημαντικών αποφάσεων αλλά με τις επαφές της με τους μεγιστάνες και τον κλήρο βοήθησε σημαντικά στη διοίκηση. Με τον θάνατο του Ερρίκου Ε΄ και την επιστροφή της στη Νορμανδία πήρε τους τίτλους της Αυτοκράτειρας και της κόρης του βασιλιά Ερρίκου. Στον Εμφύλιο η κατάσταση της ήταν αβέβαιη, οι βασίλισσες των Άγγλο-Σαξόνων είχαν ισχυρή εξουσία αλλά όταν κατέκτησαν το νησί οι Νορμανδοί οι βασίλισσες είχαν μόνο τους ρόλους της κηδεμονίας και της αντιβασιλείας όταν έλειπε ο βασιλιάς. Την περίοδο 1139 - 1141 η Ματθίλδη ήταν γυναίκα "έντονα ενεργή" και είχε μεγάλη αυτονομία από τον σύζυγο της Γοδεφρείδο. Είχε δική της αυτοκρατορική σφραγίδα που ήταν στρογγυλή όπως των βασιλέων αντί την ωοειδή που είχαν οι βασίλισσες με τον τίτλο "Βασίλισσα των Ρωμαίων". Η σφραγίδα της δεν την απεικόνιζε ωστόσο έφιππη όπως τους άνδρες βασιλείς. Δεν στέφτηκε ποτέ βασίλισσα της Αγγλίας στο Ουέστμινστερ γι'αυτό παρέμεινε με τον τίτλο της "Κυρίας" αν και πολλοί σύγχρονοι συγγραφείς οπαδοί της την καταγράφουν ως Βασίλισσα.

Η Ματθίλδη συνέχισε την Αγγλική παράδοση μιας επικεντρωμένης διοίκησης, διατήρησε δική της κυβέρνηση παράλληλα με αυτή του Στέφανου με βασιλικό νοικοκυριό και έναν Καγκελάριο. Συγκέντρωσε πολλά έσοδα από τις κομητείες που είχε υπό τον έλεγχο της ιδιαίτερα εκεί που οι Σερίφηδες στάθηκαν πιστοί απέναντι της, διόρισε παντού κόμητες αντίπαλους του Στεφάνου. Δεν μπόρεσε να δημιουργήσει δικό της νομικό σύστημα και οι δυνατότητες της στη διοίκηση ήταν περιορισμένες, κατάφερε όμως να διορίσει πολλούς επισκόπους στη Νορμανδία. Η Ματθίλδη έκοψε δύο τύπους νομισμάτων στην Αγγλία, χρησιμοποιήθηκαν τόσο στη δυτική Αγγλία όσο και στην Ουαλία. Τα πρώτα κόπηκαν αρχικά στην Οξφόρδη, τα σχέδια τους τυπώθηκαν στο Μπρίστολ, στο Κάρντιφ και στο Γουέρχαμ μετά τη νίκη της στη "μάχη του Λίνκολν¨΄΄. Ένας δεύτερος τύπος νομισμάτων κόπηκε στο Κάρντιφ και στο Μπρίστολ τη δεκαετία του 1140. Μετά την επιστροφή της στη Νορμανδία (1148) η Ματθίλδη οικειοποιήθηκε τους τίτλους της "Αυτοκράτειρας" και της "Κυρίας της Αγγλίας" αλλά δεν χρησιμοποίησε ποτέ τον τίτλο της "Κόμισσας του Ανζού". Το νοικοκυριό της έγινε μικρότερο και ενώθηκε με αυτό του γιου της Ερρίκου στη Ρουέν. Η Ματθίλδη συνέχιζε μέχρι τον θάνατο της να παίζει σημαντικό ρόλο στη διακυβέρνηση ιδιαίτερα στα εδάφη της γύρω από το Αρζαντάν στα οποία είχε αποκτήσει κληρονομικά δικαιώματα μετά τον δεύτερο γάμο της.

Θρησκεία

Η Ματθίλδη έμεινε πασίγνωστη για την ευσέβεια της, οι σύγχρονοι συγγραφείς βλέπουν με θαυμασμό την απόφαση της να ταφεί στο μοναστήρι του Μπεκ αντί για τον Καθεδρικό ναό της Ρουέν. Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την εκκλησία όπως τα υπόλοιπα μέλη που ανήκαν στην Άγγλο-Νορμανδική αριστοκρατία. Τα πρώτα χρόνια προτίμησε το Βενεδικτανό μοναστήρι του Κλυνύ μαζί με άλλα νέα Αυγουστιανά Τάγματα. Με τη μεγάλη επίβλεψη που είχε απέναντι στην εκκλησία ίδρυσε ξανά το Αβαείο της Παρθένου στο Χερβούργο. Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον στα Τάγματα των Κιστερκιανών που ήταν διαδεδομένα έντονα τόσο στην Αγγλία όσο και στη Νορμανδία, ήταν αφιερωμένα στην Παναγία η οποία ήταν η σημαντικότερη προσωπικότητα για τη Ματθίλδη. Είχε στενούς δεσμούς με το Κιστερκιανό Αβαείο του Μόρτιμερ στη Νορμανδία, το εφοδίασε με πολλούς μοναχούς που τη βοήθησαν στην ίδρυση του γειτονικού Λα Βαλάς. Η Ματθίλδη ίδρυσε πολλές Κιστερκιανές μονές στο Μόρτιμερ, με μεγάλους ξενώνες οι οποίοι υποδέχτηκαν επισκέπτες και καλλιτέχνες για να διακοσμήσουν τα μοναστήρια.

Ιστορικές απόψεις

Ασημένιο νόμισμα της Αυτοκράτειρας Ματθίλδης από την Οξφόρδη.

Οι σύγχρονοι χρονικογράφοι στην Αγγλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία περιγράφουν τη ζωή της Ματθίλδης με διαφορετικές προοπτικές, η μοναδική αξιόπιστη βιογραφία της που διασώθηκε την έγραψε ο Άρνουλφ όφα Λισιέ (1104 - 1184) και έχει χαθεί. Στη Γερμανία την περιγράφουν αρκετά θετικά σαν την "καλή Ματθίλδη". Όταν ξέσπασε η Αναρχία τα έργα της δίνουν έναν περισσότερο αρνητικό τόνο, η Γκέστα Στέφανι επαινεί τον Στέφανο και καταδικάζει τη Ματθίλδη. Όταν ανέβηκε στον Αγγλικό θρόνο ο γιος της Ερρίκος Β΄ οι χρονικογράφοι την παρουσιάζουν περισσότερο θετικά. Πολλοί θρύλοι εξαπλώθηκαν μετά τον θάνατο της όπως ότι ο πρώτος της σύζυγος αυτοκράτορας Ερρίκος Ε΄ δεν πέθανε στην πραγματικότητα αλλά πήγε να ζήσει σαν ερημίτης συνεπώς ο δεύτερος γάμος της ήταν άκυρος. Άλλος ένας θρύλος περιγράφει ότι η Ματθίλδη είχε μυστικές ερωτικές σχέσεις με τον Στέφανο, αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα τη διαδοχή του γιου της Ερρίκου στον θρόνο. Με τα δεδομένα του 16ου αιώνα η Ματθίλδη είχε σαφή δικαιώματα στον Αγγλικό θρόνο και οι ιστορικοί της εποχής προβληματίζονται γιατί δεν διεκδίκησε η ίδια τον θρόνο και παραιτήθηκε για χάρη του γιου της. Ο Ντέιβιντ Χιουμ κατανόησε τις συνήθειες που επικρατούσαν στην Αγγλία τον 12ο αιώνα και αδιαφόρησε για το ζήτημα. Τον 19ο αιώνα βρέθηκαν πολλά έγγραφα και διατάγματα που αφορούσαν τη ζωή της Ματθίλδης, τα μελέτησαν οι ιστορικοί αναλυτικά. Οι ιστορικοί Κέιτ Νόργκετ και Τζέιμς Ράμσεϊ μετά την ανάλυση των εγγράφων δημιούργησαν νέες πλουσιότερες πληροφορίες για τη Ματθίλδη. Ο Τζέιμς Ράμσεϊ που στηρίχτηκε στην Γκέστα Στέφανι έδωσε αρκετά αρνητική περιγραφή, ο Κέιτ Νόργκετ που στηρίχτηκε σε Γαλλικές πηγές ήταν περισσότερο ουδέτερος.

Λογοτεχνία

Οι σύγχρονοι Άγγλοι Ακαδημαϊκοί έδωσαν μικρή σημασία στη Ματθίλδη σε σχέση με τον Στέφανο, οι Γερμανοί αντίθετα ασχολήθηκαν έντονα μαζί της. Η σπουδαιότερη Αγγλική βιογραφία για τη Ματθίλδη γράφτηκε το 1991 από τη Μάρτζορι Τσίμπναλ (1915 - 2012) που αναφέρει ότι "ήταν πολύ περήφανη και είχε τον χαρακτήρα πραγματικής αυτοκράτειρας". Η Ματθίλδη είχε πραγματικά αυτοκρατορική συμπεριφορά όπως ο πατέρας της και ο γιος της αλλά αδικήθηκε χάρη στο φύλο της και τις πολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν τον 12ο αιώνα. Πολλές φεμινίστριες συγγραφείς όπως η Φιόνα Τολουρστ την παρουσιάζουν έντονα αδικημένη λόγου του φύλου της, είχε τεράστια προσόντα που θα γινόντουσαν αποδεκτά αν ήταν άντρας. Ο εμφύλιος πόλεμος δημιούργησε πολλούς θρύλους, η Ματθίλδη, ο Στέφανος και οι οπαδοί τους παρουσιάζονται στην ιστορική σειρά της Ίντιθ Πάρτζετερ (1913 - 1995) "Αδελφοί Καντφαέλ", περιγράφει την περίοδο 1137 - 1145. Η Πάρτζετερ παρουσιάζει τη Ματθίλδη σαν αλαζονική σε αντίθεση με τον συνετό βασιλιά Στέφανο. Η Αυτοκράτειρα Ματθίλδη έδωσε τέλος την ιδέα στον Άλφρεντ Τέννυσον να γράψει το ποίημα του "Μαώ" (1855).

Οικογένεια

Με τον πρώτο σύζυγο της αυτοκράτορα Ερρίκο Ε΄ δεν απέκτησε παιδιά

Με τον δεύτερο σύζυγο της Γοδεφρείδο Πλανταγενέτη απέκτησε:

• Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας
• Γοδεφρείδος της Νάντης
• Γουλιέλμος Ι΄ του Πουατιέ

Πηγές

• Amt, Emilie (1993), The Accession of Henry II in England: Royal Government Restored, 1149–1159, Woodbridge, UK: Boydell Press.
• Barlow, Frank (1999), The Feudal Kingdom of England, 1042–1216 (5th ed.), Harlow, UK: Pearson Education.
• Beem, Charles (2009), Levin, Carole; Bucholz, R. O. (eds.), Queens and Power in Medieval and Early Modern England, Lincoln, US: University of Nebraska Press.
• Bennett, Matthew (2000), "The Impact of 'Foreign' Troops in the Civil Wars of Stephen's Reign", in Dunn, Diana E. S. (ed.), War and Society in Medieval and Early Modern Britain, Liverpool, UK: Liverpool University Press.
• Blackburn, Mark (1994), "Coinage and Currency", in King, Edmund (ed.), The Anarchy of King Stephen's Reign, Oxford, UK: Clarendon Press.
• Bradbury, Jim (2009), Stephen and Matilda: the Civil War of 1139–53, Stroud, UK: The History Press.
• Carpenter, David (2004), The Struggle for Mastery: The Penguin History of Britain 1066–1284, London, UK: Penguin.
• Castor, Helen (2010), She-Wolves: the Women Who Ruled England Before Elizabeth, London, UK: Faber and Faber.
• Chibnall, Marjorie (1991), The Empress Matilda: Queen Consort, Queen Mother and Lady of the English, London, UK: Basil Blackwell.
• Chibnall, Marjorie (1999), "The Empress Matilda and her Sons", in Parsons, John Carmi; Wheeler, Bonnie (eds.), Medieval Mothering, New York, US and London, UK: Garland Publishing
• Crouch, David (1994), "The March and the Welsh Kings", in King, Edmund (ed.), The Anarchy of King Stephen's Reign, Oxford, UK: Clarendon Press.
• Crouch, David (2002), The Normans: The History of a Dynasty, London, UK: Hambledon Continuum.
• Crouch, David (2008a), The Beaumont Twins: the Roots and Branches of Power in the Twelfth Century, Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Crouch, David (2008b), "King Stephen and Northern France", in Dalton, Paul; White, Graeme J. (eds.), King Stephen's Reign (1135–1154), Woodbridge, UK: Boydell Press.
• Davis, Ralph Henry Carless (1977), King Stephen (1st ed.), London, UK: Longman.
• Gillingham, John (1994), "1066 and the Introduction of Chivalry into England", in Garnett, George; Hudsdon, John (eds.), Law and Government in Medieval England and Normandy: Essays in Honour of Sir James Holt, Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Green, Judith (2009), Henry I: King of England and Duke of Normandy, Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Hallam, Elizabeth M.; Everard, Judith A. (2001), Capetian France, 987–1328 (2nd ed.), Harlow, UK: Longman.
• Hanley, Catherine (2019), Matilda: Empress, Queen, Warrior, Yale.
• Helmerichs, Robert (2001), "'Ad tutandos partriae fines': The Defense of Normandy, 1135", in Abels, Richard Philip; Bachrach, Bernard S. (eds.), The Normans and Their Adversaries at War, Woodbridge, UK: Boydell Press.
• Hollister, C. Warren (2003), Frost, Amanda Clark (ed.), Henry I, New Haven, US and London, UK: Yale University Press.
• Huscroft, Richard (2005), Ruling England, 1042–1217, Harlow, UK: Pearson.
• King, Edmumd (2010), King Stephen, New Haven, US: Yale University Press.
• Leyser, Karl (1982), Medieval Germany and Its Neighbours, 900–1250, London, UK: Hambledon Press.
• Lovelace, Timothy J. (2003), The Artistry and Tradition of Tennyson's Battle Poetry, London, UK: Routledge.
• Newman, Charlotte A. (1988), The Anglo-Norman Nobility in the Reign of Henry I: the Second Generation, Philadelphia, US: University of Pennsylvania Press.
• Ortenberg, Veronica (2006), In Search of the Holy Grail: the Quest for the Middle Ages, London, UK: Hambledon Continuum.
• Pain, Nesta (1978), Empress Matilda: Uncrowned Queen of England, London, UK: Butler & Tanner.
• Rielly, Edward J. (2000), "Ellis Peters: Brother Cadfael", in Browne, Ray Broadus; Kreiser, Lawrence A. (eds.), The Detective as Historian: History and Art in Historical Crime, Bowling Green, US: Bowling Green State University Popular Press.
• Songer, Marcia J. (1998), "Stephen or Maud: Brother Cadfael's Discernment", in Kaler, Anne K. (ed.), Cordially Yours, Brother Cadfael, Bowling Green, US: Bowling *Green State University Popular Press.
• Stringer, Keith J. (1993), The Reign of Stephen: Kingship, Warfare and Government in Twelfth-Century England, London, UK: Routledge.
• Thompson, Kathleen (2003), "Affairs of State: the Illegitimate Children of Henry I", Journal of Medieval History, 29 (2): 129–151.
• Tolhurst, Fiona (2013), Geoffrey of Monmouth and the Translation of Female Kingship, New York, US: Palgrave Macmillan.
• Vincent, Nicholas (2006), The Holy Blood: King Henry III and the Westminster Blood Relic, Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• White, Graeme J. (2000), Restoration and Reform, 1153–1165: Recovery From Civil War in England, Cambridge, UK: Cambridge University Press.