Αλιάκμονας

Ο Αλιάκμονας (καθ. Αλιάκμων) είναι ποταμός της Μακεδονίας στη βορειοδυτική Ελλάδα. Είναι ο ποταμός με το μεγαλύτερο μήκος εντός της Ελλάδας· οι άλλοι μεγάλοι ποταμοί (Έβρος, Νέστος, Στρυμόνας και Αξιός) έχουν μικρότερο μήκος εντός Ελληνικού εδάφους.

Αλιάκμονας
Η Γέφυρα στην τεχνητή λίμνη Αγίας Βαρβάρας Ημαθίας και ο ποταμός Αλιάκμονας στον χάρτη
Πηγές	Γράμμος
Εκβολές	Θερμαϊκός
Ελλάδα	Ελλάδα
Μήκος	322
Παραπόταμοι	Λαδοπόταμος, Βενέτικος, Μογλενίτσας, Εθνικό Πάρκο Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα και Στραβοπόταμος
wikidata ()

Ονομασία

Στο ύψος του φράγματος Σφηκιάς Ημαθίας

Το όνομα Αλιάκμων είναι σύνθετο και προέρχεται από το αλς (άλας, θάλασσα) και από το άκμων (αμόνι). Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ο Αλιάκμων ήταν ένας από τους ποτάμιους θεούς, παιδί του Ωκεανού και της Τηθύος, κατά την προσφιλή αλληγορική ιδεο-ανθρωπόμορφη αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων επί των γεωλογικών ανακατατάξεων μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα.

Μια άλλη εκδοχή είναι και αυτή. Το όνομα βγαίνει από τις δύο λέξεις Αλιά (αλιεία) άκμο(ω)ν(ας) (ακμαζει). Δηλαδή η αλιεία ακμαζει.

Μια αρχαία παράδοση λέει ότι όσα πρόβατα έπιναν νερό από τον Αλιάκμονα άλλαζαν χρώμα και γίνονταν λευκά. Η παράδοση αυτή επιβεβαιώνεται από μια καταγραφή του Λατίνου συγγραφέα Πλίνιου (23-79 μ.Χ.), που μεταφρασμένη από τα λατινικά, λέει: "Ωσαύτως εν Μακεδονία, όσοι θέλουσι να έχωσι πρόβατα λευκά άγουσιν εις τον Αλιάκμονα, όσοι δε μέλανα εις τον Αξιόν".

Οι Τούρκοι τον έλεγαν Ιντζέ-καρά (ψηλός και μαύρος) και οι Σλάβοι Μπίστριτσα (Бистрица, γοργοπόταμος).

Μορφολογία

Πανοραμική άποψη του ποταμού Αλιάκμονα

Ο Αλιάκμονας είναι το μακρύτερο ποτάμι της Ελλάδας και βρίσκεται εξ'ολοκλήρου σε Ελληνικό έδαφος με συνολικό μήκος 297 χλμ.

Ο Αλιάκμονας, πριν γίνει το φράγμα της εκτροπής του κοντά στο χωριό Αγία Βαρβάρα στα μέσα της δεκαετίας του 1950, δεν είχε σταθερή (πεδινή) κοίτη. Συχνά πλημμύριζε και σχημάτιζε εκτεταμένα έλη. Νωπή παραμένει στη μνήμη των παλιότερων κατοίκων της περιοχής (Βέροιας, Αλεξάνδρειας) η καταστρεπτική του μανία κατά τον Δεκέμβριο του 1935.

Ο ποταμός πηγάζει από τον Γράμμο, και εκβάλλει στο Αιγαίο Πέλαγος μεταξύ της Θεσσαλονίκης και της Κατερίνης. Περνάει από τις περιφερειακές ενότητες, Καστοριάς, Γρεβενών, Κοζάνης και Ημαθίας και καταλήγει στον Θερμαϊκό κόλπο.

Χείμαροι και παραπόταμοι του Αλιάκμονα είναι ο Γράμμος, ο Λαδοπόταμος, ο Μογλενίτσας (Τάφρος 66), η Πραμόριτσα, ο Γρεβενίτικος, ο Βενέτικος, ο Σαραντάπορος, ο Τριπόταμος και άλλοι. Σχεδόν σε όλο το μήκος του επί της Π.Ε. Κοζάνης σχηματίζει την τεχνητή λίμνη του Πολυφύτου η οποία δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του ομώνυμου φράγματος. Πάνω από τη λίμνη βρίσκεται η Υψηλή Γέφυρα Σερβίων της Λίμνης Πολυφύτου, τμήμα της εθνικής οδού Αθηνών-Κοζάνης (Εθνική οδός 3).

Στον χάρτη απεικονίζονται οι περιοχές που διασχίζει ο Αλιάκμονας

Υδροβιότοπος

Ο Αλιάκμονας διαθέτει 33 είδη ψαριών ενώ ο Αξιός 36. Τα είδη αυτά είναι πέστροφα, τσιπούρα, σαρδέλα, κυπρίνος, λούτσος, μπάφα, χέλι, γριβάδι, γαύρος, γάτος, γόπα, ζαργάνα, φαγκρί, καπόνι, μελανούρι, πεσκανδρίτσα, σκάρος, σπάρος, αθερίνα, μουρμούρα, κουτσομούρα, λαυράκι του γλυκού νερού, τόνος, σολωμός, σμέρνα, δράκαινα, σκυλόψαρο, ροφός, γαλέος, αετός και καλκάνι. Από αυτά γύρω στα 30 είναι αυτόχθονα και τα υπόλοιπα εισάχθηκαν με ανθρώπινη παρέμβαση. Πολλά από αυτά θεωρούνται σπάνια και ένα, το μαυροτσιρώνι, δε ζει πουθενά αλλού στον κόσμο, είναι δηλαδή ενδημικό. Από αυτά τα είδη των ψαριών τα περισσότερα δεν έχουν εμπορική αξία, παρά μόνο βιολογική καθώς στηρίζουν την τροφική αλυσίδα. Άλλα ψάρια που απαντώνται στον Αλιάκμονα είναι το γριβάδι και η ιριδίζουσα πέστροφα, που δηλώνει πως τα νερά του ποταμού είναι ακόμη καθαρά. Στις εκβολές απαντώνται λίγα χέλια, τα οποία δεν μπορούν να μεταναστεύσουν επειδή εμποδίζονται από τα φράγματα.

Για τους ερασιτέχνες ψαράδες έχει εμπλουτιστεί ο ποταμός από ιριδίζουσα πέστροφα εισαγόμενη η οποία δεν αναπαράγεται εύκολα και έτσι δεν υπάρχει κίνδυνος διαταραχής του οικοσυστήματος του ποταμού.

Στο Δέλτα του Αλιάκμονα και του Αξιού συναντώνται κέφαλοι και λαβράκια. Στις αβαθείς θαλάσσιες εκτάσεις που δημιουργούνται βρίσκει χώρο αναπαραγωγής ο γόνος πολλών ψαριών του Αιγαίου ενώ στην περιοχή παράγεται περίπου το 90% της συνολικής παραγωγής μυδιών στην Ελλάδα. Η Αλυκή Κίτρους είναι μια έκταση 2.540 στρεμμάτων από την οποία παράγονται ετησίως 15 - 20.000 τόνοι αλάτι.

Πολλά είδη πουλιών έχουν παρατηρηθεί στην περιοχή του Αλιάκμονα. Τα πουλιά χρησιμοποιούν την περιοχή για να φιλοξενηθούν και να ξεχειμωνιάσουν, όπως οι πάπιες, είτε να ξεκουραστούν στο μακρύ μεταναστευτικό τους ταξίδι. Έχουν παρατηρηθεί 215 είδη πουλιών, από τα οποία το 1/3 περίπου φωλιάζει στην περιοχή. Πάνω από 10% των πουλιών κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Ανάμεσα τους, ο αργυροπελεκάνος και η λεπτομύτα, που θεωρούνται από τα πιο σπάνια πουλιά στον κόσμο. Σημαντικό είναι ότι 27 σπάνια και προστατευόμενα είδη πουλιών φωλιάζουν στην περιοχή, όπως ο πορφυροτσικνιάς είδος ερωδιού.

Το Δέλτα

Εκεί, όπου ο ποταμός ενώνεται με τη θάλασσα, έχει σχηματιστεί με τα χρόνια ένα εκτεταμένο Δέλτα που φτάνει τα 40.000 στρέμματα, έκταση κατά πολύ μικρότερη σε σύγκριση με το Δέλτα του Αξιού (220.000 στρέμματα). Αιτία το μεγάλο φράγμα που κατασκευάστηκε και κατακρατεί ένα μεγάλο μέρος των φερτών υλών. Αποτέλεσμα αυτού είναι να μειωθούν σημαντικά οι προσχώσεις και κατά την περίοδο του καλοκαιριού, που τα νερά είναι λιγοστά, η θάλασσα εισχωρεί και κατακλύζει ένα μεγάλο μέρος της κοίτης του ποταμού.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Αλιάκμονας, όσο πετούν οι πελαργοί (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Δέλτα Αλιάκμονα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Θεμελίωση του φράγματος του Αλιάκμονα (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)