Waŋari Muta Maathai

Maathai, 2006

Waŋari Muta Maathai (1 Pɛnëŋuan 1940 – 25 Pɛnëdhoŋuan 2011). Ee raan pamac Kenya ŋic kɔc ë pinyëbɛ̈n në luɔiden të tɛ̈rëërëthin, wëlëbääny, ku ërin wët cï ye yiëk këleeclonpath ë Nobel. Ee dhieth pan cɔl Ihithe tɔ̈ ciɛlic në piiny thöny Kenya, ku ee raan ë thän Kikuyu. Acï la piöc Amatnhom Pawut te cɔl Mount St. Scholasta (Benedictine College) ku bɛ̈n la Piöcëbɛ̈n de Pittsburgh. Ee yen ë tiŋ në alɔŋ pabak Apirïka cï matholpiöc kenë ŋicëguɛ̈rëguɔ̈p konyekiimëlɛ̈i kaŋ yök në University College Nairobi 1971. Maathai acï ya dunyuuth ŋaar në ŋicëguɛ̈rëguɔp konyekiimëlɛ̈i 1975, bɛ̈ny abaŋloi ë nicëguɛ̈rëguɔ̈p konyëkiimëlɛ̈i 1976, ku ye dunyuuthŋaknhom rieec 1977. Maathai acï akut ë luɔi lök toc jɔɔk cök ë ruon 1977, ee akutguiɛ̈r tɛ̈rëërëthin ku akut cïe tɔ̈ miiri cök, ku acë nhomcök ë luɔi com tiim, gelëtɛ̈rëërëthin ku yinyëdiäär.

Acï tëtic athörden ë ruon 2010 cɔl 'Replenishing the earth: Spiritual values for healing our selves and the world', bï käŋ ë pinynhom juakiic ku buk röt muk ku pinynhom ë käŋwei në ciëŋlacök, acï jam kä lëu akutguiɛr ë lök toc bï këk kony, ku luɛɛl lɔn cï akutluɔiëbai, amatjuëcwël ë tɛ̈rëërëthin ye luel apɛidit elä wuut adhil kë cin matthin ku mat kë kenhiim bïk kä cïk wöciic bɛ̈n cökiic ku luui kë bïk kä ken wïcke baai ya yök. “ ɣok aa dhil luui apɛi ɣodhie buk käŋ ruöp, lök, pamaac ku pinynhom ëbɛ̈n wariic ”. Yen acï gäm Këleecëlonpath ë Luɔi Mukraan (the Right Livelihood Award) në ruon 1984, naɣɔ̈n në ruon 2004 kë acï ya yen ë tiŋ tueŋ në Apirïka cï këleecëlonpath Nobel ë dör kaŋ yök, ërin luɔi peth cï loi ë latueŋgäkthin, miirlɔckɔk ku dör. Maathai ee cï kuany ye raanɣönlööŋ ku bɛ̈n ya bɛ̈nykoorluɔi tɛ̈rëërëthin ku käŋyeyök de miir benymacbaai Mwai Kibaki, domthok pɛnëtök 2003 agut pɛnëthiaarkutök 2005. Maathai acï thou ruon 2011 në tuanykaar ë athintoŋ.