Taranis

Taranis (Iau gydag olwyn a tharanfollt), Le Chatelet, Gourzon, Haute-Marne, Ffrainc

Duw taranau ym mytholeg y Celtiaid oedd Taranis (Proto-Gelteg: *Toranos, *Tonaros yn gynt; Lladin: Taranus, Tanarus yn gynt), a addolwyd yn bennaf yng Ngâl ac yn Hispania ond hefyd mewn rhanbarthau'r Rheindir ac Afon Donaw. Soniodd y bardd Rhufeinig Lucan am Daranis, ynghyd ag Esos a Toutatis, yn ei gerdd epig Pharsalia fel duwiau Celtaidd y gwnaed offrymau aberthol dynol iddynt. Cysylltwyd Taranis, yn ogystal â'r Cyclops Brontes ("taran") ym mytholeg Roeg, â'r olwyn.

Credir mai llun o Taranis a geir ar wal fewnol Pair Gundestrup, a grëwyd rhwng 200 CC a 300 OC

Y mae llawer o ddarluniau o dduw barfog â tharanfollt yn y naill law ac olwyn yn y llall wedi eu canfod o Gâl, lle mae'n debyg y daeth y duw hwn i gael ei gyfuno â'r duw Rhufeinig Iau.

Gweler hefyd

• Delbáeth
• Fontes Tamarici
• Perkūnas
• Indra
• Perun
• Thor
• Tuireann
• Zeus

Ffynnonellau

• Delamarre, Xavier (2003). Dictionnaire de la langue gauloise: Une approche linguistique du vieux-celtique continental. Errance. ISBN 9782877723695.
• Ellis, Peter Berresford, Dictionary of Celtic Mythology (Oxford Paperback Reference), Oxford University Press, (1994): ISBN 0-19-508961-8
• Koch, John T. (2020). Celto-Germanic, Later Prehistory and Post-Proto-Indo-European vocabulary in the North and West. University of Wales Centre for Advanced Welsh and Celtic Studies. ISBN 9781907029325.
• MacKillop, James. Dictionary of Celtic Mythology. Oxford: Oxford University Press, 1998. ISBN 0-19-280120-1ISBN 0-19-280120-1.
• Matasović, Ranko (2009). Etymological Dictionary of Proto-Celtic. Brill. ISBN 9789004173361.
• Wood, Juliette, The Celts: Life, Myth, and Art, Thorsons Publishers (2002): ISBN 0-00-764059-5

Darllen pellach

• Gricourt, Daniel; Hollard, Dominique. "Taranis, caelestiorum deorum maximus". Yn: Dialogues d'histoire ancienne, cyf. 17, rhif 1, 1991. tt. 343–400. [DOI: https://doi.org/10.3406/dha.1991.1919 ] ; [www.persee.fr/doc/dha_0755-7256_1991_num_17_1_1919]
• Gricourt, Daniel; Hollard, Dominique. "Taranis, le dieu celtique à la roue. Remarques préliminaires". Yn: Dialogues d'histoire ancienne, cyf. 16, rhif 2, 1990. tt. 275–320. [DOI: https://doi.org/10.3406/dha.1990.1491 ] ; www.persee.fr/doc/dha_0755-7256_1990_num_16_2_1491