Sinn Féin

Sinn Féin
Sinn Féin
Sefydlydd	Arthur Griffith
Llywydd	Mary Lou McDonald
Is Lywydd	Michelle O'Neill
Cadeirydd	Declan Kearney
Ysgrifennydd Cyffredinol	Dawn Doyle
Arweinydd y Seanad	Niall Ó Donnghaile
Slogan	"Building an Ireland of Equals"
Sefydlwyd	28 Tachwedd 1905 ; (ffurf wreiddiol); 17 Ionawr 1970 ; (ffurf gyfredol);
Pencadlys	44 Parnell Square, Dulyn 1, D01 XA36
Papur	An Phoblacht
Asgell yr ifanc	Ógra Shinn Féin
Rhestr o idiolegau	Gweriniaetholdeb Gwyddelig; Cenedlaetholdeb asgell chwith; Sosialaeth ddemocrataidd
Sbectrwm gwleidyddol	chwith-canol i canol
Grŵp yn Senedd Ewrop	Chwith Unedig Ewropeaidd/Chwith Gwyrdd Nordig
Dáil Éireann	37 / 160
Seanad Éireann	5 / 60
Cynulliad Gogledd Iwerddon	26 / 90
Tŷ'r Cyffredin; (seddi Gogledd Iwerddon)	7 / 18 (Ymatalwyr)
Senedd Ewrop	1 / 13
Llywodraeth leol yng Ngweriniaeth Iwerddon	80 / 949
Llywodraeth leol yng Ngogledd Iwerddon	105 / 462
Gwefan
	https://www.sinnfein.ie/ga/ sinnfein.ie/, https://www.sinnfein.ie/ga/

Mae Sinn Féin yn enw sydd wedi ei ddefnyddio gan nifer o bleidiau cenedlaethol Gwyddelig, bob un yn hawlio bod yn olynydd i'r blaid wreiddiol a ffurfiwyd gan Arthur Griffith yn 1905. Mae'r enw'n golygu "Ni'n hunain" mewn Gwyddeleg.

Daeth llwyddiant etholiadol i'r blaid yn dilyn Gwrthryfel y Pasg yn 1916. Pan ryddhawyd y rhai oedd yn weddill o arweinwyr y gwrthryfel yn 1917, daethant yn amlwg yn Sinn Féin, gyda Éamon de Valera yn cymryd lle Griffith fel arweinydd.

Yn Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1918, enillodd Sinn Féin 73 o'r 106 sedd yn Iwerddon, gan gymeryd lle'r Blaid Seneddol Wyddelig fel arweinwyr y mudiad cenedlaethol. Yn unol a pholisi'r blaid, gwrthododd yr aelodau gymeryd eu seddau yn Nhŷ'r Cyffredin. Yn hytrach, ar 21 Ionawr 1919, cyfarfu 30 o aelodau seneddol Sinn Féin (roedd y rhan fwyaf o'r gweddill wedi eu carcharu) yn Nulyn a chyhoeddi eu hunain yn senedd Iwerddon - Dáil Éireann. Arweiniodd hyn at Rhyfel Annibyniaeth Iwerddon a sefydlu gwladwriaeth annibynnol Iwerddon.

Yn y cyfnod modern, mae'r enw'n cyfeirio fel rheol at y blaid a grewyd yn 1970 o ganlyniad i hollt yn y mudiad gweriniaethol yn Iwerddon. Yr arweinydd presennol yw Mary Lou McDonald. Sinn Féin yw'r fwyaf o'r pleidiau cenedlaethol yng Nghynulliad Gogledd Iwerddon, gyda 26 sedd allan o 90. Mae gan y blaid 7 sedd yn Nhŷ'r Cyffredin, ond ei pholisi, fel polisi Sinn Féin gwreiddiol Arthur Griffith, yw i'r aelodau wrthod cymryd eu seddau yn Nhŷ'r Cyffredin.

Yn etholiad cyffredinol 2020 Gweriniaeth Iwerddon, enillodd Sinn Féin 37 sedd allan o 160 yn Dáil Éireann, gan dderbyn y nifer a'r ganran uchaf o bleidleisiau Dewis Cyntaf. Dyma ogwydd o 10.7% a chynyddiad o seddi 2016 o 10. Gwelwyd hyn fel canlyniad syfrdanol oherwydd nid oedd enillydd clir gyda Sinn Féin, Fianna Fáil a Fine Gael yn dod yn agos iawn ac felly yn arwain at drafodaethau clymbleidiol.^[1]^[2]^[3] Nid oedd Sinn Féin yn llwyddiannus o fod yn rhan o glymblaid ond yn hytrach daeth yn wrthblaid yr Dáil am y tro cyntaf ers dechreuad y ddeddfwrfa. Yn ôl arweinydd y Blaid Mary Lou McDonald roedd y blaid yn cael ei gwthio allan o'r trafodaethau clymblaid fel rhan o “glymblaid gyfleus”.^[4]

Yn Senedd Ewrop, mae Sinn Féin yn aelod o'r grŵp seneddol Ewropeaidd y Chwith Unedig Ewropeaidd/Chwith Gwyrdd Nordig.

Arweinwyr

Edward Martyn (1905-1908)
John Sweetman (1908)
Arthur Griffith (1908-1917)
Eamon de Valera (1917-26)

Yn 1923, ffurfiodd rhan sylweddol o'r aelodaeth Cumann na nGaedheal

Yn 1926, ymddiswyddodd de Valera o Sinn Féin a sefydlu plaid Fianna Fáil

John Joseph O'Kelly (Sceilg) (1926-1931)
Brian O'Higgins (1931-1933)
Y Tad Michael O'Flanagan (1933-1935)
Cathal Ó Murchadha (1935-1937)
Margaret Buckley (1937-1950)
Pádraig Mac Lógáin (1950-1953)
Tomás Ó Dubhghaill (1953-1954)
Pádraig Mac Lógáin (1954-1962)
Tomás Mac Giolla (1962-1970)

Yn 1970, ymrannodd yn ddwy blaid, y ddawy'n hawlio mai hwy oedd y gwir Sinn Féin

Ruairí Ó Brádaigh (1970-1983)

Yn 1986, gadawodd Ó Brádaigh a sefydlodd Sinn Féin Gweriniaethol.

Gerry Adams (1983-2018)
Mary Lou McDonald (2018-presennol)

Gweler hefyd

Iwerddon Ifanc

Canlyniadau etholiad cyffredinol

Gogledd Iwerddon

Etholiadau deddfwrfa ddatganoledig

Etholiad	Corff	Seddi wedi ennill	±	Safle	Pleidleisiau dewis cyntaf	%	Llywodraeth	Arweinydd
1921	Tŷ'r Cyffredin	6 / 52	6	2il	104,917	20.5%	Ymatal	Éamon de Valera
1982	Cynulliad	5 / 78	5	5ed	64,191	10.1%	Ymatal	Ruairí Ó Brádaigh
1996	Fforwm	17 / 110	17	4ydd	116,377	15.5%	Ymatal	Gerry Adams
1998	Cynulliad	18 / 108	18	4ydd	142,858	17.7%	Rhannu pŵer (UUP-SDLP-DUP-SF)
2003		24 / 108	6	3ydd	162,758	23.5%	Rheoli Uniongyrchol
2007		28 / 108	4	2il	180,573	26.2%	Rhannu pŵer (DUP-SF-SDLP-UUP-AP)
2011		29 / 108	1	2il	178,224	26.3%	Rhannu pŵer (DUP-SF-UUP-SDLP-AP)
2016		28 / 108	1	2il	166,785	24.0%	Rhannu pŵer (DUP-SF-Ind. )
2017		27 / 90	1	2il	224,245	27.9%	Rhannu pŵer (DUP-SF-UUP-SDLP-AP)

Etholiadau San Steffan

Etholiad	Seddi (yn Ogledd Iwerddon)	±	Safle	Nifer y pleidleisiau	% (yng Ngogledd Iwerddon)	% (yn DU)	Arweinydd
1924	0 / 13		Dim	34,181		0.2%	Éamon de Valera
1950	0 / 12		Dim	23,362		0.1%	Margaret Buckley
1955	2 / 12	2	4th	152,310		0.6%	Paddy McLogan
1959	0 / 12	2	Dim	63,415		0.2%	Paddy McLogan
1983	1 / 17	1	8th	102,701	13.4%	0.3%	Ruairí Ó Brádaigh
1987	1 / 17		6th	83,389	11.4%	0.3%	Gerry Adams
1992	0 / 17	1	Dim	78,291	10.0%	0.2%
1997	2 / 18	2	8th	126,921	16.1%	0.4%
2001	4 / 18	2	6th	175,933	21.7%	0.7%
2005	5 / 18	1	6th	174,530	24.3%	0.6%
2010	5 / 18		6th	171,942	25.5%	0.6%
2015	4 / 18	1	6th	176,232	24.5%	0.6%
2017	7 / 18	3	6th	238,915	29.4%	0.7%
2019	7 / 18		6th	181,853	22.8%	0.6%	Mary Lou McDonald

Canlyniadau yng Ngogledd Iwerddon mewn etholiadau cyffredinol y DU. Cynyddodd Sinn Féin nifer ei seddi o ddwy yn 1997 i bump yn 2005, pedair ohonyn nhw yn y gorllewin. Cadwodd ei bum sedd yn 2010, cafodd ei ostwng i bedair yn 2015 cynyddwyd i saith yn 2017 gan cadw'r nifer yma yn 2019.

Gweriniaeth Iwerddon

Etholiadau Dáil Éireann

Etholiad	Seddi enillwyd	±	Safle	Pleidleisiau dewis cyntaf	%	Llywodraeth	Arweinydd
1918 (San Steffan)	73 / 105	73	1st	476,087	46.9%	Datganiad Gweriniaeth Iwerddon	Éamon de Valera
1921 (Ty Cyff De Iwerddon)	124 / 128 (wedi'i ethol yn ddiwrthwynebiad)	51	1st	–	–	Datganiad Gweriniaeth Iwerddon	Éamon de Valera
1922	58 / 128 (O Blaid Cytundeb)	N/A	1st	239,195	38.5%	Llyw Lleiafrifol	Michael Collins (Pro-Treaty)
1922	36 / 128 (Yn Erbyn Cytundeb)	N/A	2nd	135,310	21.8%	Ymatal	Éamon de Valera (Anti-Treaty)
1923	44 / 153	8	2nd	288,794	27.4%	Ymatal	Éamon de Valera
Mehefin1927	5 / 153	39	6th	41,401	3.6%	Ymatal	John J. O'Kelly
1954	0 / 147		Dim	1,990	0.1%	Dim Seddi	Tomás Ó Dubhghaill
1957	4 / 147	4	4th	65,640	5.3%	Ymatal	Paddy McLogan
1961	0 / 144	4	Dim	36,396	3.1%	Dim Seddi	Paddy McLogan
Chwefror 1982	0 / 166		Dim	16,894	1.0%	Dim Seddi	Ruairí Ó Brádaigh
1987	0 / 166		Dim	32,933	1.9%	Dim Seddi	Gerry Adams
1989	0 / 166		Dim	20,003	1.2%	Dim Seddi
1992	0 / 166		Dim	27,809	1.6%	Dim Seddi
1997	1 / 166	1	6th	45,614	2.5%	Gwrthblaid
2002	5 / 166	4	6th	121,020	6.5%	Gwrthblaid
2007	4 / 166	1	5th	143,410	6.9%	Gwrthblaid
2011	14 / 166	10	4th	220,661	9.9%	Gwrthblaid
2016	23 / 158	9	3rd	295,319	13.8%	Gwrthblaid
2020	37 / 160	15	2nd	535,595	24.5%	Gwrthblaid	Mary Lou McDonald

Cyfeiriadau

↑ "Fianna Fáil yn trechu Sinn Fein yn y ras i fod yn brif blaid Iwerddon". Golwg360. 2020-02-11. Cyrchwyd 2020-07-26.
↑ "Sinn Fein yn cyhuddo Fianna Fáil o haerllugrwydd". Golwg360. 2020-02-15. Cyrchwyd 2020-07-26.
↑ "Sinn Féin tops poll in Irish general election". BBC News (yn Saesneg). 2020-02-10. Cyrchwyd 2020-07-26.
↑ ""Un o'r anrhydeddau mwyaf" i Micheal Martin, Taoiseach newydd Iwerddon". Golwg360. 2020-06-27. Cyrchwyd 2020-07-26.

Gweler hefyd

[1] "Fianna Fáil yn trechu Sinn Fein yn y ras i fod yn brif blaid Iwerddon". Golwg360. 2020-02-11. Cyrchwyd 2020-07-26.

[2] "Sinn Fein yn cyhuddo Fianna Fáil o haerllugrwydd". Golwg360. 2020-02-15. Cyrchwyd 2020-07-26.

[3] "Sinn Féin tops poll in Irish general election". BBC News (yn Saesneg). 2020-02-10. Cyrchwyd 2020-07-26.

[4] ""Un o'r anrhydeddau mwyaf" i Micheal Martin, Taoiseach newydd Iwerddon". Golwg360. 2020-06-27. Cyrchwyd 2020-07-26.

[1]

[2]

[3]

[4]