Neidio i'r cynnwys

Rhwymedigaethau Alldiriogaethol

Oddi ar Wicipedia
Rhwymedigaethau Alldiriogaethol
Mathrhwymedigaeth Edit this on Wikidata

Mae Rhwymedigaethau Alldiriogaethol (ETOs) yn rwymedigaethau mewn perthynas â gweithredoedd ac anweithredoedd (omissions) gwladwriaeth, o fewn ei thiriogaeth neu y tu hwnt iddi, sy'n effeithio ar hawliau dynol y tu allan i diriogaeth y wladwriaeth honno.[1][2]

Y cysyniad

[golygu | golygu cod]

Mae hawliau dynol yn hawliau cyffredinol. Pan fydd gwladwriaeth yn cyfyngu ar ei hawliau dynol (hynny yw, ar rwymedigaethau yr hawliau dynol) i fod yn gymwys o fewn ei ffiniau ei hun yn unig, gall arwain at fylchau o ran amddiffyn hawliau dynol mewn prosesau gwleidyddol rhyngwladol. Mae Rhwymedigaethau Alltiriogaethol (ETOs) yn ddolen goll yn y system diogelu hawliau dynol cyffredinol.[2]

Yn 2011 y saerniwyd manylion yr ETOs yn Egwyddorion Maastricht ar Rwymedigaethau Alldiriogaethol Gwladwriaethau ym maes Hawliau Economaidd, Cymdeithasol a Diwylliannol (Egwyddorion Maastricht).[2] Mabwysiadwyd Egwyddorion Maastricht gan arbenigwyr cyfraith ryngwladol a hawliau dynol o wahanol wledydd y byd.[3]

Mae Egwyddorion Maastricht yn ei gwneud yn ofynnol i wladwriaethau barchu hawliau economaidd, cymdeithasol a diwylliannol pobl o fewn eu tiriogaethau a'r tu allan i'w tiriogaeth. Yn ôl yr egwyddorion, rhaid i wladwriaethau ymatal rhag ymddygiad sy'n dirymu neu'n amharu ar fwynhad ac ymarfer hawliau economaidd, cymdeithasol a diwylliannol personau y tu allan i'w tiriogaethau.[2]

Mae Egwyddorion Maastricht yn pennu ymhellach bod yn rhaid i wladwriaethau ymatal rhag unrhyw ymddygiad sy'n

a) amharu ar allu gwladwriaeth neu sefydliad rhyngwladol arall i gydymffurfio â'u rhwymedigaethau hawliau dynol, a

b) cynorthwyo, cyfarwyddo, rheoli neu orfodi gwladwriaeth neu sefydliad rhyngwladol arall i torri eu rhwymedigaethau hawliau dynol.[2]

Sail gyfreithiol

[golygu | golygu cod]

Nid yw Egwyddorion Maastricht yn sefydlu elfennau newydd o gyfraith hawliau dynol, ond maent yn egluro rhwymedigaethau alldiriogaethol gwladwriaethau ar sail y gyfraith ryngwladol bresennol.[2] Nid yw'r egwyddorion yn gyfreithiol rwymol, ond maent yn fynegiant o farn arbenigol ynghylch statws rhwymedigaethau hawliau dynol alldiriogaethol mewn cyfraith ryngwladol. [1]

Mae'r Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol, a ddiffinnir gan y Cenhedloedd Unedig, i fod yn berthnasol i bob person waeth beth fo statws gwleidyddol, awdurdodaethol neu ryngwladol y wlad neu'r diriogaeth y mae't person yn perthyn iddi.[4]

Mae'r Cenhedloedd Unedig yn mynnu bod yn rhaid i bob gwladwriaeth weithredu, ar wahân, ac ar y cyd trwy gydweithrediad rhyngwladol, i barchu hawliau economaidd, cymdeithasol a diwylliannol pobl o fewn eu tiriogaethau ac yn alldiriogaethol. Mae gwladwriaethau hefyd i ymatal rhag ymddygiad sy'n amharu ar fwynhad hawliau o'r fath sydd gan bersonau y tu allan i'w tiriogaethau hi ei hun.[2]

Yn 2007, sefydlwyd Consortiwm Rhwymedigaethau Alltiriogaethol (ETO) yn Heidelberg, yr Almaen. Mae'n rhwydwaith byd-eang o dros 140 o sefydliadau ac academyddion sy'n ceisio cynyddu ymwybyddiaeth o rwymedigaethau alldiriogaethol gwladwriaethau.[3]

Enghreifftiau

[golygu | golygu cod]

Newid hinsawdd

[golygu | golygu cod]

Mae newid hinsawdd yn amlygu'r angen am amddiffyniad effeithiol i hawliau dynol, y mae'n rhaid iddo fod ar gael i unigolion a chymunedau pan fyddant yn wynebu problemau gwleidyddol, cymdeithasol, economaidd neu ecolegol nad ydynt wedi'u cyfyngu gan ffiniau gwleidyddol gwladwriaethau.[5]

Mae newid hinsawdd yn cael effaith andwyol ar boblogaethau, ac mae eu dadleoli'n lluosi'r effaith ar ei ganfed a hynny'n andwyol iawn i blant yn Affrica. Mae ymddygiad alltiriogaethol gan wladwriaethau neu sefydliadau rhyngwladol sy'n gysylltiedig â newid hinsawdd wedi codi llu o gwestiynau ac yn yr adroddiad gan Swyddfa'r Uchel Gomisiynydd dros Hawliau Dynol cysylltir newid hinsawdd a'r mwynhad (neu ei ddiffyg) o hawliau'r plentyn o dan y Confensiwn ar Hawliau'r Plentyn, gan amlygu pwysigrwydd mesurau megis awdurdodaeth alldiriogaethol extraterritorial jurisdiction.[6]

Bachu tir

[golygu | golygu cod]

Mae bachu tir yn yr 21g ar y cyfan yn cyfeirio y digwyddiadau yn dilyn argyfwng prisiau bwyd y byd 2007-08, a ysgogodd ofnau diogelwch bwyd mewn rhannau o'r byd.[7] Mae'r drafodaeth ynghylch gwella tryloywder mewn caffael tir ar raddfa fawr yn cynnwys mynd i'r afael â rhwymedigaethau alldiriogaethol gwladwriaethau dros fentrau busnes rhyngwladol.[8]

Gwrthdaro milwrol

[golygu | golygu cod]

Er y gall gwladwriaethau yn y gorffennol fod wedi herio unrhyw rwymedigaethau alldiriogaethol ar sail cyfraith ryngwladol,[9] mae rhwymedigaethau o'r fath, yn enwedig ar gyfer atal hil-laddiad ac erchyllterau erail, yn codi fwyfwy mewn achosion cyfreithiol rhyngwladol.[10]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 1.0 1.1 "The Routledge Handbook on Extraterritorial Human Rights Obligations". Routledge (yn Saesneg). Cyrchwyd 6 Mai 2022.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 "Maastricht Principles on Extraterritorial Obligations of States in the Area of Economic, Social and Cultural Rights". ETO Consortium (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-05-06. Cyrchwyd 6 Mai 2022.
  3. ↑ 3.0 3.1 "The ETO Consortium". ETO Consortium. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-03-31. Cyrchwyd 6 May 2022.
  4. ↑ "Universal Declaration of Human Rights". United Nations. Cyrchwyd 6 May 2022.
  5. ↑ Türkelli, G.E., Gibney, M., Vandenhole, W., Krajewski, M. (2022). Conclusions - The future of extraterritorial human rights obligations. In: Türkelli, G.E., Gibney, M., Vandenhole, W., Krajewski, M. (Eds.)The Routledge Handbook on Extraterritorial Human Rights Obligations. Routledge, New York. DOI:10.4324/9781003090014.
  6. ↑ Jegede, A.O. (2022). Climate change displacement and socio-economic rights of the child under the African human rights system - The relevance of ETOs. In: Türkelli, G.E., Gibney, M., Vandenhole, W., Krajewski, M. (Eds.)The Routledge Handbook on Extraterritorial Human Rights Obligation. Routledge, New York. DOI:10.4324/9781003090014.
  7. ↑ Borras Jr., Saturnino M.; Ruth Hall; Ian Scoones; Ben White; Wendy Wolford (24 March 2011). "Towards a better understanding of global land grabbing: an editorial introduction". Journal of Peasant Studies 38 (2): 209. doi:10.1080/03066150.2011.559005. http://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/handle/123456789/3850. Adalwyd 2022-12-16.
  8. ↑ Walton, O. (2013), Laws and Regulations Concerning Reporting of Foreign Investment in Land, Birmingham, UK: Governance and Social Development Resource Centre, University of Birmingham.
  9. ↑ Gibney, M. (2022). The historical development of extraterritorial obligations.In: Türkelli, G.E., Gibney, M., Vandenhole, W., Krajewski, M. (Eds.)The Routledge Handbook on Extraterritorial Human Rights Obligation. Routledge, New York. DOI:10.4324/9781003090014.
  10. ↑ "Questioning the Coherence of an Extraterritorial Legal Obligation to Prevent Genocide and Crimes Against Humanity". OpinioJuris. Cyrchwyd 6 May 2022.

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Rhwymedigaethau_Alldiriogaethol&oldid=12966548"