Neidio i'r cynnwys

Peiriant

Golygu dolenni
Oddi ar Wicipedia
Peiriant
Peiriant rholio sigaréts James Albert Bonsack, a ddyfeisiwyd ym 1880 (patent yn 1881)
Enghraifft o'r canlynolfirst-order class Edit this on Wikidata
Mathdyfais, converter Edit this on Wikidata
Yn cynnwysmecanwaith Edit this on Wikidata
GwneuthurwrManufacture of machinery and equipment n.e.c. Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Injan car rasio Honda F1 .

Dyfais sy'n defnyddio egni er mwyn cyflawni rhyw weithred ydy peiriant. Defnyddir y gair i ddisgrifio dyfais sy'n cynorthwyo gydag unrhyw fath o waith. Mewn gwyddoniaeth a thechnoleg, mae peiriant yn system ffisegol sy'n defnyddio pŵer i gymhwyso grymoedd a rheoli symudiad i gyflawni gweithred. Mae'r term yn cael ei gymhwyso'n gyffredin i ddyfeisiau artiffisial, megis y rhai sy'n defnyddio injans neu foduron, a hefyd i facromoleciwlau biolegol naturiol, megis peiriannau moleciwlaidd. Gall peiriannau gael eu gyrru gan anifeiliaid a phobl, gan rymoedd naturiol fel gwynt a dŵr, a chan bŵer cemegol, thermol neu drydanol, ac maent yn cynnwys system o fecanweithiau sy'n siapio mewnbwn yr ysgogwr (actuator) i gyflawni cymhwysiad penodol o rymoedd allbwn a symudiad. Ymhlith y peiriannau eraill mae cyfrifiaduron a synwyryddion sy'n monitro perfformiad ac yn cynllunio symudiad, a elwir yn aml yn systemau mecanyddol.

Nododd athronwyr naturiol y Dadeni chwe pheiriant syml sef dyfeisiau elfennol a oedd yn symud llwyth, a chyfrifo'r gymhareb o rym allbwn i rym mewnbwn, a elwir heddiw yn fantais fecanyddol.[1]

Mae peiriannau modern yn systemau cymhleth sy'n cynnwys elfennau strwythurol, mecanweithiau a chydrannau rheoli ac sy'n cynnwys rhyngwynebau ar gyfer defnydd cyfleus. Mae'r enghreifftiau'n cynnwys:

  • ystod eang o gerbydau, megis trenau, ceir, cychod ac awyrennau;
  • offer yn y cartref a'r swyddfa, gan gynnwys cyfrifiaduron, adeiladu systemau trin aer a thrin dŵr, yn ogystal â
  • pheiriannau fferm, offer peiriannol a systemau awtomeiddio ffatri a robotiaid.

Geirdarddiad

[golygu | golygu cod]

Gall y gair 'peiriant' gyfeirio at nifer o bethau. Mae'r cofnod ysgrifenedig cyntaf yn cyfeirio at 'beiriant rhyfel', 'Wedi gosod periant wrth y ty, i'w claddu...' https://www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html a gall olygu gorchymyn, fel yn y gerdd enwog yn Llyfr Aneirin: 'Tri chant drwy beiriant yn catau...'. Ond yng nghyswllt yr erthygl hon, bonyn y gair yw'r ferf 'peri, paraf', sef gwneud i rywbeth ddigwydd neu achosi i rywbeth ddygwydd. 'Ef a bair im orffwys mewn porfa esmwyth' medd Morris Kyffin yn 1595.

Mae llawer o ieithoedd yn defnyddio amrywiad o'r gair Lladin machina, gan gynnwys y Ffrangeg gyda'r Saesneg yn benthyca@r gair o'r Ffrangeg,[2] Tarddiad y Lladin oedd y Groeg (Doric μαχανά makhana, μηχανή μηχανή mekhane 'dyfeisgarwch', sy'n deillio o μῆχος mekhos sef 'dyfais', 'mantais' [3]).Daw'r geiriau Cymraeg mecanyddol a mecaneg o'r un gwraidd Groegaidd yma hefyd.

Hanes

[golygu | golygu cod]

File:Palaeolithic Handaxe (FindID 233991).jpg Bwyell law o Bowys, o Hen Oes y Cerrig Isaf


Mae'r fwyell law, a wneir trwy naddu fflint i ffurfio lletem (wedge) yn nwylo bod dynol yn trawsnewid grym a symudiad yr offeryn yn rym hollti lletraws a grym symudiad y darn gwaith. Y fwyell law yw'r enghraifft gyntaf o letem, yr hynaf o'r chwe pheiriant syml clasurol, y mae'r rhan fwyaf o beiriannau wedi'u seilio arnynt. Yr ail beiriant syml hynaf oedd yr plân ar oleddf (ramp),[4] sydd wedi cael ei defnyddio ers y cyfnod cynhanesyddol i symud gwrthrychau trwm, gan gynnwys o bosib rai o gerrig Cromlech Pentre Ifan a Chôr y Cewri.[5][6]

Dyfeisiwyd y pedwar peiriant syml arall yn y Dwyrain Agos hynafol:[7]

  • Dyfeisiwyd yr olwyn, ynghyd â mecanwaith yr olwyn a'r echel, ym Mesopotamia (Irac modern) yn ystod y 5ed mileniwm CC.[8]
  • Ymddangosodd y mecanwaith lifer am y tro cyntaf tua 5,000 o flynyddoedd yn ôl ac fe'i defnyddiwyd mewn tafol cydbwyso syml,[9] ac i symud gwrthrychau mawr yn nhechnoleg yr Hen Aifft.[10] Defnyddiwyd y lifer hefyd yn y ddyfais codi dŵr cysgodol, y peiriant craen cyntaf, a ymddangosodd ym Mesopotamia tua 3000 CC,[9] ac yna mewn technoleg hynafol yr Aifft tua 2000 CC.[11]
  • Mae'r dystiolaeth gynharaf o bwlïau yn dyddio'n ôl i Fesopotamia yn gynnar yn yr 2il fileniwm CC,[12] a'r Aifft hynafol yn ystod y Ddeuddegfed Brenhinllin (991-1802 CC).[13]
  • Ymddangosodd y sgriw, yr olaf o'r peiriannau syml i'w dyfeisio, [14] gyntaf ym Mesopotamia yn ystod y cyfnod Neo-Asyriaidd (911-609) CC. [15] Adeiladwyd pyramidau'r Aifft gan ddefnyddio tri o'r chwe pheiriant syml, yr plân, y lletem, a'r lifer.[16]

Ymddangosodd y peiriannau wedi'u pweru gan ddŵr, yr olwyn ddŵr a'r felin ddŵr, am y tro cyntaf yn Ymerodraeth Persia, yn yr hyn sydd bellach yn Irac ac Iran, erbyn dechrau'r 4g CC.[17] Ymddangosodd y peiriannau gwynt ymarferol cynharaf, y felin wynt a'r pwmp gwynt, gyntaf yn y byd Mwslemaidd yn ystod yr Oes Aur Islamaidd, yn yr hyn sydd bellach yn Iran, Affganistan a Phacistan, erbyn y 9g OC.[18][19][20] Y peiriant stêm ymarferol cynharaf oedd jac ager (steam jack) a yrrwyd gan dyrbin ager, a ddisgrifiwyd ym 1551 gan Taqi al-Din Muhammad ibn Ma'ruf yn yr Aifft Otomanaidd.[21]

Dyfeisiwyd yr injan cotwm yn India cyn y 6g OC,[22] a dyfeisiwyd yr olwyn nyddu yn y byd Islamaidd erbyn dechrau'r 11g,[23] ill dau yn sylfaenol i dwf y diwydiant cotwm. Roedd y droell hefyd yn rhagflaenydd i'r peiriant nyddu, a oedd yn ddatblygiad allweddol yn ystod y Chwyldro Diwydiannol cynnar yn y 18g.[24] Dyfeisiwyd y crancsiafft a'r camsiafft gan Al-Jazari yng Ngogledd Mesopotamia tua 1206,[25][26][27] ac yn ddiweddarach daethant yn ganolog i beiriannau modern megis yr injan stêm, injan hylosgi mewnol a rheolyddion otomatig.[28]

Datblygwyd y peiriannau rhaglenadwy cynharaf hefyd yn y byd Mwslemaidd. Y dilyniannwr cerdd (music sequencer) sef offeryn cerdd y gellid ei raglennu oedd y math cynharaf o beiriant rhaglenadwy. Chwaraewr ffliwt otomatig oedd y dilyniannwr cerdd cyntaf, a ddyfeisiwyd gan y brodyr Banu Musa, ac a ddisgrifiwyd yn eu Llyfr Dyfeisiau Dyfeisgar, yn y 9g.[29][30] Ym 1206, dyfeisiodd Al-Jazari otomata / robotiaid rhaglenadwy. Disgrifiodd bedwar cerddor otomaton, gan gynnwys peiriant drymiau rhaglenadwy, lle gellid eu gorfodi i chwarae gwahanol rythmau a gwahanol batrymau .[31]

Yn ystod y Dadeni, dechreuwyd astudio deinameg y Pwerau Mecanyddol, fel y gelwid peiriannau syml, o safbwynt faint o waith defnyddiol y gallent ei wneud, gan arwain yn y pen draw at y cysyniad newydd o waith mecanyddol. Ym 1586 cafodd y peiriannydd Ffleminaidd Simon Stevin fantais fecanyddol drwy'r plân ar oleddf. Y gwyddonydd Eidalaidd Galileo Galilei yn 1600 a gyfrifodd theori ddeinamig gyflawn peiriannau syml a hynny yn Le Meccaniche ("Ar Fecaneg").[32][33] Ef oedd y cyntaf i ddeall fod peiriannau syml yn trawsnewid ynni yn hytrach nag yn ei greu.[32]

William Robert Grove, o Abertawe, dyfeisiwr y gell danwydd.

Darganfuwyd rheolau clasurol ffrithiant llithro mewn peiriannau gan Leonardo da Vinci (1452-1519), ond arhosodd heb ei gyhoeddi yn ei lyfrau nodiadau. Cawsant eu hailddarganfod gan Guillaume Amontons (1699) a chawsant eu datblygu ymhellach gan Charles-Augustin de Coulomb yn 1785.[34] Metalegwr arall hynod weithgar oedd David Thomas a ddyfeisiodd broses o'r enw broses ‘chwyth poeth’, a drawsnewidiodd gwaith o wneud haearn, drwy gynhesu aer cyn ei bwmpio i ffwrnais chwyth. David Thomas oedd lywydd cyntaf Cymdeithas Meteleg America.

Creodd y meistr haearn o Gaerfyrddin, Philip Vaughan, batent ar y peli metel a elwir yn ‘ball bearings’ yn 1794. Rhoddodd beli haearn rhwng olwyn ac echel cert gan alluogi i olwynion y cert i droelli’n rhwyddach, drwy leihau't ffrithiant rhyngddynt.

Patentiodd James Watt ei gysylltiad mudiant cyfochrog ym 1782, a wnaeth yr injan stêm act-ddwbl yn realaeth.[35] Daeth injan stêm Boulton a Watt ac yn ddiweddarach locomotifau ager a llongau ager yn boblogaidd.

Barnwr a gwyddonydd a aned yn Abertawe oedd Syr William Robert Grove (1811-1896). Ef, yn 1842, a ddyfeisiodd y gell danwydd. Roedd ei beiriant yn cyfuno hydrogen ac ocsigen i gynhyrchu trydan. David Edward Hughes (1831-1900) o’r Bala a ddyfeisiodd y microffon. Mae'n debygol iawn iddo hefyd ddarganfod tonfedd radio ddegawd cyn Heinrich Hertz yn 1888. Credai y dylai pobl y byd cyfan fanteisio o'r microffon, ac felly nid aeth ati i gymryd patent arno.

Roedd mab i weithiwr dur o Abertawe, Edward ‘Taffy’ Bowen (1911-1991) yn allweddol yn y gwaith o ddatblygu radar. ei arbenigedd oedd eu gosod mewn awyrennau er mwyn canfod awyrennau eraill a llongau tanfor yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Ar ôl y rhyfel arloesodd ym maes astronomeg radio.

Peiriannau syml

[golygu | golygu cod]
Tabl o fecanweithiau syml, o Cyclopædia Chambers, 1728.[36] Mae peiriannau syml yn darparu "geirfa" ar gyfer deall peiriannau mwy cymhleth.

Arweiniodd y syniad y gellir dadelfennu peiriant yn elfennau symudol Archimedes at ddiffinio'r lifer, y pwli a'r sgriw fel peiriannau syml. Erbyn cyfnod y Dadeni cynyddodd y rhestr hon i gynnwys yr olwyn a'r echel, y lletem a'r plân ar oleddf. Mae'r dull modern o nodweddu peiriannau yn canolbwyntio ar y cydrannau sy'n caniatáu symudiad, a elwir yn uniadau (joints).

Systemau mecanyddol

[golygu | golygu cod]

Mae system fecanyddol yn rheoli pŵer i gyflawni tasg sy'n cynnwys grymoedd a symudiad. Mae peiriannau modern yn systemau sy'n cynnwys (i) ffynhonnell pŵer ac actiwadyddion sy'n cynhyrchu grymoedd a symudiad, (ii) system o fecanweithiau sy'n siapio mewnbwn yr actiwadydd i gyflawni cymhwysiad penodol o rymoedd allbwn a symudiad, (iii) rheolydd gyda synwyryddion sy'n cymharu'r allbwn â nod perfformiad ac yna'n cyfeirio mewnbwn yr actiwadydd, a (iv) rhyngwyneb i weithredwr sy'n cynnwys liferi, switshis, ac arddangosiadau. Mae hyn i'w weld yn injan stêm Watt lle mae'r pŵer yn cael ei ddarparu gan stêm yn ehangu i yrru'r piston. Mae'r trawst cerdded, y cwplwr a'r crank yn trawsnewid symudiad llinellol y piston i gylchdroi'r pwli allbwn. Yn olaf, mae'r cylchdro pwli yn gyrru'r llywodraethwr pêl hedfan sy'n rheoli'r falf ar gyfer y mewnbwn stêm i'r silindr piston.

Effaith

[golygu | golygu cod]

Mecaneiddio ac awtomeiddio

[golygu | golygu cod]
Teclyn mwyngloddi wedi ei bweru gan ddŵr a ddefnyddir i godi mwynau. Daw'r llun bloc pren hwn o De re metallica gan Georg Bauer (enw Lladin Georgius Agricola, tua 1555), gwerslyfr mwyngloddio cynnar sy'n cynnwys nifer o luniadau a disgrifiadau o offer mwyngloddio.

Mae mecaneiddio'n darparu peiriannau i weithredwyr dynol sy'n eu cynorthwyo gyda'u gwaith neu'n disodli eu gwaith.

Mae dyfeisiau sy'n achosi newidiad mewn cyflymder neu newidiad i cilyddol i fudiant cylchdro, fel arfer yn cael eu hystyried yn beiriannau. Ar ôl trydaneiddio, pan nad oedd y rhan fwyaf o beiriannau bach bellach yn cael eu pweru â llaw, roedd mecaneiddio yn gyfystyr â pheiriannau modur.[37]

Otomatiaeth yw'r defnydd o systemau rheoli a thechnolegau gwybodaeth i leihau'r angen am waith dynol (er mwyn lleihau'r costau) wrth gynhyrchu nwyddau a gwasanaethau. O fewn diwydiant, mae otomeiddio yn gam y tu hwnt i fecaneiddio. Tra bod mecaneiddio'n darparu peiriannau i weithredwyr dynol i'w cynorthwyo gyda gofynion cyhyrol gwaith, mae otomeiddio'n lleihau'n sylweddol y defnydd o'r synhwyrau a'r broses feddyliol, dynol hefyd. Mae otomeiddio'n chwarae rhan gynyddol bwysig yn economi'r byd.

Mecaneg

[golygu | golygu cod]

Mae Usher yn adrodd bod traethawd Arwr Alecsandria ar Fecaneg yn canolbwyntio ar yr astudiaeth o godi pwysau trwm. Heddiw mae mecaneg yn cyfeirio at ddadansoddiad mathemategol grymoedd a symudiad system fecanyddol, ac mae'n cynnwys astudiaeth o sinemateg a dynameg y systemau hyn.

Dynameg peiriannau

[golygu | golygu cod]

Mae dadansoddiad deinamig o beiriannau'n dechrau gyda model anhyblyg i bennu adweithiau, ac ar yr adeg honno mae'r effeithiau elastigedd yn cael eu cynnwys. Mae dynameg corff anhyblyg yn astudio symudiad systemau cyrff cydgysylltiedig o dan weithrediad grymoedd allanol. Mae'r rhagdybiaeth bod y cyrff yn anhyblyg, sy'n golygu nad ydynt yn anffurfio o dan weithred grymoedd cymhwysol, yn symleiddio'r dadansoddiad trwy leihau'r paramedrau sy'n disgrifio cyfluniad y system i gyfieithu a chylchdroi fframiau cyfeirio sydd ynghlwm wrth bob corff.[38][39]

Diffinnir deinameg system gorff anhyblyg gan ei hafaliadau mudiant, sy'n deillio o ddefnyddio naill ai deddfau mudiant Newton neu fecaneg Lagrancian. Mae datrysiad yr hafaliadau mudiant hyn yn diffinio sut mae cyfluniad y system o gyrff anhyblyg yn newid fel swyddogaeth amser. Mae ffurfio a datrysiad deinameg corff anhyblyg yn arf pwysig yn efelychiad cyfrifiadurol systemau mecanyddol.

Cinemateg peiriannau

[golygu | golygu cod]

Mae dadansoddiad deinamig o beiriant yn gofyn am bennu symudiad, a elwir hefyd yn cinemateg, o'i gydrannau, a elwir yn ddadansoddiad cinematig. Caniateir i leoliad, cyflymder a chyflymiad pob pwynt mewn cydran gael eu pennu o'r priodweddau hyn ar gyfer pwynt cyfeirio, a lleoliad onglog, cyflymder onglog a chyflymiad onglog y gydran.

Dylunio peiriannau

[golygu | golygu cod]

Mae dylunio peiriant yn cyfeirio at y gweithdrefnau a'r technegau a ddefnyddir i fynd i'r afael â thri cham yng nghylch bywyd peiriant:

  1. dyfeisio, sy'n cynnwys nodi angen, datblygu gofynion, cynhyrchu cysyniadau, datblygu prototeip, gweithgynhyrchu, a phrofi'r broses o ddilysu;
  2. mae peirianneg perfformiad yn cynnwys gwella effeithlonrwydd gweithgynhyrchu, lleihau gofynion gwasanaeth a chynnal a chadw, ychwanegu nodweddion a gwella effeithiolrwydd, a phrofion dilysu;
  3. ailgylchu yw'r cam datgomisiynu a gwaredu ac mae'n cynnwys adfer ac ailddefnyddio deunyddiau a chydrannau.

Darllen pellach

[golygu | golygu cod]
  • Oberg, Erik; Franklin D. Jones; Holbrook L. Horton; Henry H. Ryffel (2000). Christopher J. McCauley; Riccardo Heald; Muhammed Iqbal Hussain (gol.). Machinery's Handbook (arg. 26th). New York: Industrial Press Inc. ISBN 978-0-8311-2635-3.
  • Reuleaux, Franz (1876). The Kinematics of Machinery. Trans. and annotated by A. B. W. Kennedy. New York: reprinted by Dover (1963).
  • Uicker, J. J.; G. R. Pennock; J. E. Shigley (2003). Theory of Machines and Mechanisms. New York: Oxford University Press.
  • Oberg, Erik; Franklin D. Jones; Holbrook L. Horton; Henry H. Ryffel (2000). Christopher J. McCauley; Riccardo Heald; Muhammed Iqbal Hussain (gol.). Machinery's Handbook (arg. 30th). New York: Industrial Press Inc. ISBN 9780831130992.

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Usher, Abbott Payson (1988). A History of Mechanical Inventions. USA: Courier Dover Publications. t. 98. ISBN 978-0-486-25593-4.
  2. ↑ The American Heritage Dictionary, Second College Edition. Houghton Mifflin Co., 1985.
  3. ↑ Oxford Dictionaries, machine Archifwyd 2018-04-26 yn y Peiriant Wayback
  4. ↑ Karl von Langsdorf (1826) Machinenkunde, quoted in Reuleaux, Franz (1876). The kinematics of machinery: Outlines of a theory of machines. MacMillan. tt. 604.
  5. ↑ Therese McGuire, Light on Sacred Stones, in Conn, Marie A.; Therese Benedict McGuire (2007). Not etched in stone: essays on ritual memory, soul, and society. University Press of America. t. 23. ISBN 978-0-7618-3702-2.
  6. ↑ Dutch, Steven (1999). "Pre-Greek Accomplishments". Legacy of the Ancient World. Prof. Steve Dutch's page, Univ. of Wisconsin at Green Bay. Archifwyd o'r gwreiddiol ar August 21, 2016. Cyrchwyd March 13, 2012.
  7. ↑ Moorey, Peter Roger Stuart (1999). Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence. Eisenbrauns. ISBN 9781575060422.
  8. ↑ D.T. Potts (2012). A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. t. 285.
  9. ↑ 9.0 9.1 Paipetis, S. A.; Ceccarelli, Marco (2010). The Genius of Archimedes -- 23 Centuries of Influence on Mathematics, Science and Engineering: Proceedings of an International Conference held at Syracuse, Italy, June 8-10, 2010. Springer Science & Business Media. t. 416. ISBN 9789048190911.
  10. ↑ Clarke, Somers; Engelbach, Reginald (1990). Ancient Egyptian Construction and Architecture. Courier Corporation. tt. 86–90. ISBN 9780486264851.
  11. ↑ Faiella, Graham (2006). The Technology of Mesopotamia. The Rosen Publishing Group. t. 27. ISBN 9781404205604.
  12. ↑ Moorey, Peter Roger Stuart (1999). Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence. Eisenbrauns. t. 4. ISBN 9781575060422.
  13. ↑ Arnold, Dieter (1991). Building in Egypt: Pharaonic Stone Masonry. Oxford University Press. t. 71. ISBN 9780195113747.
  14. ↑ Woods, Michael; Mary B. Woods (2000). Ancient Machines: From Wedges to Waterwheels. USA: Twenty-First Century Books. t. 58. ISBN 0-8225-2994-7.
  15. ↑ Moorey, Peter Roger Stuart (1999). Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence. Eisenbrauns. t. 4. ISBN 9781575060422.
  16. ↑ Wood, Michael (2000). Ancient Machines: From Grunts to Graffiti. Minneapolis, MN: Runestone Press. tt. 35, 36. ISBN 0-8225-2996-3.
  17. ↑ Selin, Helaine (2013). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Westen Cultures. Springer Science & Business Media. t. 282. ISBN 9789401714167.
  18. ↑ Lucas, Adam (2006), Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology, Brill Publishers, p. 65, ISBN 90-04-14649-0
  19. ↑ Eldridge, Frank (1980). Wind Machines (arg. 2nd). New York: Litton Educational Publishing, Inc. t. 15. ISBN 0-442-26134-9.
  20. ↑ Shepherd, William (2011). Electricity Generation Using Wind Power (arg. 1). Singapore: World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd. t. 4. ISBN 978-981-4304-13-9.
  21. ↑ Ahmad Y. Hassan (1976), Taqi al-Din and Arabic Mechanical Engineering, p. 34-35, Institute for the History of Arabic Science, University of Aleppo
  22. ↑ Lakwete, Angela (2003). Inventing the Cotton Gin: Machine and Myth in Antebellum America. Baltimore: The Johns Hopkins University Press. tt. 1–6. ISBN 9780801873942.
  23. ↑ Pacey, Arnold (1991) [1990]. Technology in World Civilization: A Thousand-Year History (arg. First MIT Press paperback). Cambridge MA: The MIT Press. tt. 23–24.
  24. ↑ Žmolek, Michael Andrew (2013). Rethinking the Industrial Revolution: Five Centuries of Transition from Agrarian to Industrial Capitalism in England. BRILL. t. 328. ISBN 9789004251793. The spinning jenny was basically an adaptation of its precursor the spinning wheel
  25. ↑ Banu Musa (authors), Donald Routledge Hill (translator) (1979), The book of ingenious devices (Kitāb al-ḥiyal), Springer, pp. 23–4, ISBN 90-277-0833-9
  26. ↑ Sally Ganchy, Sarah Gancher (2009), Islam and Science, Medicine, and Technology, The Rosen Publishing Group, p. 41, ISBN 978-1-4358-5066-8, https://archive.org/details/islamsciencemedi0000ganc/page/41
  27. ↑ Georges Ifrah (2001). The Universal History of Computing: From the Abacus to the Quatum Computer, p. 171, Trans. E.F. Harding, John Wiley & Sons, Inc. (See )
  28. ↑ Hill, Donald (1998). Studies in Medieval Islamic Technology: From Philo to Al-Jazarī, from Alexandria to Diyār Bakr. Ashgate. tt. 231–232. ISBN 978-0-86078-606-1.
  29. ↑ Koetsier, Teun (2001), "On the prehistory of programmable machines: musical automata, looms, calculators", Mechanism and Machine Theory (Elsevier) 36 (5): 589–603, doi:10.1016/S0094-114X(01)00005-2.
  30. ↑ Kapur, Ajay; Carnegie, Dale; Murphy, Jim; Long, Jason (2017). "Loudspeakers Optional: A history of non-loudspeaker-based electroacoustic music". Organised Sound (Cambridge University Press) 22 (2): 195–205. doi:10.1017/S1355771817000103. ISSN 1355-7718.
  31. ↑ Professor Noel Sharkey, A 13th Century Programmable Robot (Archive), University of Sheffield.
  32. ↑ 32.0 32.1 Krebs, Robert E. (2004). Groundbreaking Experiments, Inventions, and Discoveries of the Middle Ages. Greenwood Publishing Group. t. 163. ISBN 978-0-313-32433-8. Cyrchwyd 2008-05-21.
  33. ↑ Stephen, Donald; Lowell Cardwell (2001). Wheels, clocks, and rockets: a history of technology. USA: W. W. Norton & Company. tt. 85–87. ISBN 978-0-393-32175-3.
  34. ↑ Armstrong-Hélouvry, Brian (1991). Control of machines with friction. USA: Springer. t. 10. ISBN 978-0-7923-9133-3.
  35. ↑ Pennock, G. R., James Watt (1736-1819), Distinguished Figures in Mechanism and Machine Science, ed. M. Ceccarelli, Springer, 2007, ISBN 978-1-4020-6365-7 (Print) 978-1-4020-6366-4 (Online).
  36. ↑ Chambers, Ephraim (1728), "Table of Mechanicks", Cyclopaedia, A Useful Dictionary of Arts and Sciences (London, England) 2: 528, Plate 11.
  37. ↑ Jerome (1934) gives the industry classification of machine tools as being "other than hand power". Beginning with the 1900 U.S. census, power use was part of the definition of a factory, distinguishing it from a workshop.
  38. ↑ B. Paul, Kinematics and Dynamics of Planar Machinery, Prentice-Hall, NJ, 1979
  39. ↑ L. W. Tsai, Robot Analysis: The mechanics of serial and parallel manipulators, John-Wiley, NY, 1999.
Chwiliwch am peiriant
yn Wiciadur.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Peiriant&oldid=12276664"