Nymff
Ysbryd benywaidd ym Mytholeg Roeg yw nymff. Fe'i cysylltir yn nodweddiadol â lleoliad neu dirffurf penodol. Roedd nymffod eraill, mewn ffurf merched ifanc yn wastad, yn rhan o osgordd duw, megis Dionysus, Hermes, neu Pan, neu dduwies, megis Artemis.[1] Roedd nymffod y targed mynych o satyriaid. Maen nhw'n byw ar fynyddodd ac mewn gwigfaoedd, ar bwys tarddiadau neu afonydd, hefyd mewn coed a chymoedd a grotos oer. Fe'u cysylltir ym fynych â'r uwch dduwdodau (endidau sydd yn uwch na'i hunain, hynny yw), megis Artemis, Apollo, a Dionysus.
Mae'r briodas symbolaidd rhwng nymff a phatriarch, eponym y bobl fel arfer, yn cael ei hailddweud yn ddiddiwedd o fewn mythau tarddiad Groegaidd; benthycodd eu huniad awdurdod i'r brenin hynafol a'i linell.
Geirdarddiad
[golygu | golygu cod]| Cyfres Duwdodau Groeg | |
|---|---|
| Duwdodau cyntefig | |
| Titanwyr ac Olympianaid | |
| Duwdodau dyfrol | |
| Duwiau'r isfyd | |
| Cysyniadau bersonolwyd | |
| Duwdodau eraill | |
| Nymffod | |
Mae gan y gair Groegaidd νύμφη yr ystyron o "priodferch" a "gorchuddiwyd" â'i ystyr, ac mai hyn yw tarddiad y gair yn ôl rhai (â'r ddau air, gallwch gynhyrchu "merch ifanc briodaswy"). Mae pobl eraill yn cyfeirio at y gair (a hefyd nubere o Ladin a Knospe o Almaeneg) i darddiad sydd yn mynegi'r syniad o "chwyddo" (yn ôl Hesychius, "blaguryn rhosyn" yw un ystyr o νύμφη).
Addasiadau
[golygu | golygu cod]Roedd y nymffod Groegaidd yn ysbrydion a rwystrwyd i lefydd, nid fel y genius loci Lladinaidd, a gellid gweld yr anhawster o drosglwyddo eu cwlt yn y myth cymhleth a ddaeth Arethusa i Sisili. Yng ngweithiau'r beirdd Lladinaidd sydd ag addysg Roegaidd, amsugnir y nymffod o dipyn i beth i mewn i'w rhenciau'r duwdodau brodorol Eidalaidd o darddiadau a nentydd (Juturna, Egeria, Carmentis, Fontus), tra gall Lymffaid, duwiesau'r dŵr Eidalaidd, oblegid tebygrwydd damweiniol yr enw, fod wedi'u hadnabod â'r Nymffod Groegaidd. Ymysg y dosbarth llythrennog Rhufeinig, roedd cyfyngiadau ar eu maes dylanwad, ac maen nhw'n dangos braidd yn dduwdodau yn gyfan gwbl o'r elfen ddyfrllyd.
Nymffod diweddar yn llên gwerin Roeg
[golygu | golygu cod]Mae'r hen gred Roegaidd mewn nymffod wedi goroesi o fewn llawer o ardaloedd y wlad i mewn i'r blynyddoedd cynnar yr 20g, pan gawsant eu galw'n "nereidiaid" fel arfer. Ar y pryd hwnnw, ysgrifennodd John Cuthbert Lawson,
| “ | Mae'n debygol nad oed dim twll neu bentrefan yng Ngroeg gyfan ble nad yw'r gwragedd o leiaf yn cymryd rhagofalon gofalus yn erbyn lladradau a malais y nereidaid, tra bo llawer o ddynion yn adrodd straeon o'u harddwch, nwyd a mympwy o hyd. Nid yw'n mater o ffydd yn unig chwaith; mwyn nag unwaith yr wyf i wedi bod ym mhentrefi lle'r oedd Nereidaid sicr yn cael eu hadnabod gan olwg i sawl person; a'r oedd yn gytundeb aruthrol ymysg y tystion yn nisgrifiad eu hymddangosiad a gwisg.[2] | ” |
Arlunio
[golygu | golygu cod]Mae peintwyr yn hoff o bortreadu nymffod. Ceir llawer o luniau sy'n dangos nymffod yn mynd i nofio, ac mae lluniau o'r dduwies Diana a'i nymffod yn gyffredin.
-
Nymff, gan Jules Joseph Lefebvre. -
Pen nymff, gan Sophie Anderson. -
Nymffod a satir , gan Nicolas Poussin. -
Nymff yn cysgu a bugail yn edrych, gan Angelica Kauffman,1780. V&A Museum no. 23-1886 -
Nymffod, gan Carl Spitzweg -
Nymffod, gan Francesco Hayez -
Nymfod yn gwrando Orfews, gan Charles François Jalabert
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Handmaidens of Artemis?", The Classical Journal 92.3 (Chwefror 1997), t. 249-257.
- ↑ Lawson, John Cuthbert (1910). Modern Greek Folklore and Ancient Greek Religion, 1st, Caergrawnt: Cambridge University Press
