Llyffant y twyni
| Llyffant y twyni | |
|---|---|
| |
| Oedolyn ger Badilla, Sbaen | |
| Statws cadwraeth | |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Animalia |
| Ffylwm: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Anura |
| Teulu: | Bufonidae |
| Genws: | Epidalea Cope, 1864 |
| Rhywogaeth: | E. calamita |
| Enw deuenwol | |
| Epidalea calamita (Laurenti, 1768) | |
| |
| Cyfystyron | |
|
Bufo calamita | |
Llyffant a geir mewn twyni a rhostir yng ngorllewin a chanolbarth Ewrop yw llyffant y twyni (Epidalea calamita). Mae'r gwryw'n 5–6.5 cm o hyd ac mae'r fenyw'n 6–7.5 cm.[2] Mae ei groen yn frown, llwyd neu wyrdd gyda llinell felen ar hyd y cefn.[3] Mae'n bwydo ar chwilod a phryfed eraill fel rheol.[2]
Mae'n brin iawn yng ngwledydd Prydain ac Iwerddon. Yng Nghymru, mae wedi cael ei ailgyflwyno i Dalacre a Gronant.[4]
Hanes yng Nghymru
[golygu | golygu cod]Prin iawn yw hanes y creadur hwn yng Nghymru er y gallwn yn hawdd ddychmygu iddo fod yma am ganrifoedd, yn ddiarwybod i neb, gan ei fod yn byw hyd heddiw yn nhwyni Ainsdale, Formby, Swydd Gaerhirfryn. Ond mae yna hen hanes o lyffantod y twyni yng Nghymru mewn lle ychydig yn annisgwyl, sef beddrod Barclodiad y Gawres ym Môn
Mae Barclodiad y Gawres yn feddrod ar ffurf croes gydag eithafion y groes yn perthyn i'r meirw a'r canol yn fan cyhoeddus. Yn y mannau dirgel, ar gyfer y meirw yn unig, y dyluniwyd delweddau haniaethol, ac yn y canol cyhoeddus yn 60au'r ganrif ddiwethaf daethpwyd o hyd i olion anifeiliaid na fyddai fyth yn cyd-ddigwydd yno yn naturiol. Dyma sut y disgrifiodd yr archeolegydd Frances Lynch y darganfyddiadau ym mhridd y beddrod:
- “Ni chafodd y canol ei ddefnyddio i gladdu, ond yn hytrach ar gyfer defodau. Cynheuwyd tân yng nghanol y llawr a thra roedd yn mudlosgi arllwyswyd dogn o lobsgóws drosto, cyn ei ddiffodd gyda haen o gerigos a chregyn maharen. Adnabyddid cynhwysion y lobsgóws, o'r mân esgyrn yn y pridd, fel gwrachen, yslywen, gwyniad môr, llyffant, llyffant dafadennog, llyffant y twyni (natterjack), neidr y gwair, llygoden, llyg ac ysgyfarnog".
Gwrachod Shakespeare a anfarwolodd ddefod debyg ym Macbeth a T. Gwynn Jones gyfieithodd eu llafargan i ni i’r Gymraeg:
- Llyffant fu dan garreg oer,
- Fis ynghwsg yn magu poer,
- Llysnafeddog wenwyn bryntaf,
- Berwer di'n y pair yn gyntaf....
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Beja, P. et al. (2008) "Epidalea calamita". IUCN Red List of Threatened Species, Fersiwn 2011.1. International Union for Conservation of Nature. Adalwyd 19 Awst 2011.
- ↑ 2.0 2.1 Inns, Howard (2009) Britain's Reptiles and Amphibians, Wildguides, Hampshire.
- ↑ Arnold, Nicholas & Denys Ovendon (2004) A Field Guide to the Reptiles and Amphibians of Britain and Europe, Collins, Llundain.
- ↑ Cyngor Cefn Gwlad Cymru: Llyffant y twyni[dolen farw]. Adalwyd 17 Tachwedd 2012.
- ↑ Addasiad o erthygl a ymddangosodd yn Y Cymro
- ↑ Llên Natur Bwletin 11, tud. 11
