Neidio i'r cynnwys

Dafydd Llwyd o Fathafarn

Oddi ar Wicipedia
Dafydd Llwyd o Fathafarn
Ganwydc. 1420 Edit this on Wikidata
Bu farwc. 1500 Edit this on Wikidata
Man preswylMathafarn Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethbardd Edit this on Wikidata

Bardd ac uchelwr o Fathafarn ym Mhowys oedd Dafydd Llwyd o Fathafarn (Dafydd Llwyd ap Llywelyn ap Gruffudd: tua 1395 - 1486). Bardd a ganai ar ei fwyd ei hunan oedd Dafydd Llwyd, yn hytrach na bardd proffesiynol. Roedd yn adnabyddus iawn yn ei ddydd fel brudiwr a dehonglydd brudiau, yn gymaint felly fel y dywedir fod Harri Tudur wedi galw ym Mathafarn i ymgynghori ag ef ar ei ffordd i Faes Bosworth yn 1485.

Ei hanes a'i waith

[golygu | golygu cod]

Ganed Dafydd Llwyd ym mhlas Mathafarn, ym mhlwyf Llanwrin, Mawddwy tua diwedd y 14g, yn ôl pob tebyg. Roedd yn fab i Llywelyn ap Gruffudd, aelod o deulu pur bwysig yn yr ardal. Priododd ferch o'r enw Margred a bu iddynt dri o feibion, Ieuan, Meredudd a Llywelyn. Dyna bron y cwbl a wyddys amdano ar wahân i dystiolaeth ei gerddi a chanu beirdd eraill iddo. Credir iddo farw tua diwedd y 1480au neu ddechrau'r 1490au (ar dystiolaeth ei gerddi).

Roedd yn adnabyddus ledled y wlad fel bardd a brudiwr. Canodd ei gyfaill Ieuan Dyfi gywydd iddo a'i wraig, Margred. Cedwir ar glawr cywyddau ymryson rhwng Dafydd Llwyd a Llywelyn ap Gutun ynghylch clera hefyd, sy'n ffynhonnell bwysig am yr arfer gan y beirdd o grwydro ar gylch i ganu yn nhai noddwyr. Mae'n enwog hefyd am ei ymryson cellweirus a masweddus iawn â'r brydyddes Gwerful Mechain, sy'n perthyn i draddodiad canu maswedd Cymraeg yr Oesoedd Canol.

Ceir cerdd ganddo i Sant Tydecho, nawddsant Mawddwy, a moliant i Dafydd ab Ieuan ab Einion, capten Castell Harlech yn y gwarchae arno gan Edward IV o Loegr yn 1461-68.

Ond prif hynodrwydd y bardd yw ei cywyddau brud. Cedwir tua deugain y gellir eu derbyn yn bur hyderus fel gwaith Dafydd Llwyd. Maent yn perthyn i gyd bron i gyfnod Rhyfeloedd y Rhosynnau - roedd yn gefnogwr brwd i blaid y Lancastriaid - ac ymgyrch Harri Tudur i ennill coron Lloegr. Fel y canu darogan yn gyffredinol - sydd gan amlaf yn waith beirdd anhysbys - brithir y cerddi hyn a chyfeiriadau ffyrnig o wrth-Seisnig a mynegir y gobaith y gwireddir yr hen ddaroganau sy'n proffwydo bydd y Saeson yn cael eu gyrru ar ffo a'r Cymry yn adennill eu meddiant ar Ynys Prydain.

Llyfryddiaeth

[golygu | golygu cod]

Y testunau:

  • W. Leslie Richards (gol.), Gwaith Dafydd Llwyd o Fathafarn (Gwasg Prifysgol Cymru, 1964). Testunau golygedig.
  • Dafydd Johnston (gol. a chyf.), Canu maswedd Cymraeg yr Oesoedd Canol/Medieval Welsh Erotic Verse (Tafol, 1991). Testun ymryson Dafydd Llwyd a Gwerful Mechain.

Astudiaethau:

  • Enid P. Roberts, Dafydd Llwyd o Fathfarn (1981)

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]