Charles Morgan Robinson Morgan
| Charles Morgan Robinson Morgan | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 10 Ebrill 1792  |
| Bu farw | 16 Ebrill 1875 |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Alma mater | |
| Galwedigaeth | gwleidydd |
| Swydd | Aelod o 14eg Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o'r 13eg Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 12fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 10fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 5ed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 9fed Senedd y Deyrnas Unedig, Arglwydd Raglaw Sir Frycheiniog |
| Tad | Syr Charles Morgan, 2ail Farwnig |
| Mam | Mary Margaret Stoney |
| Priod | Rosamund Mundy |
| Plant | Godfrey Morgan, Is-iarll 1af Tredegar, Frederick Courtenay Morgan, Charles Rodney Morgan, Ellen Lindsay, Fanny Henrietta Morgan, Georgiana Charlotte Morgan, Mary Anna Morgan, Selina Maria Morgan, Rosamond Marion Tredegar, Arthur John Morgan, George Gould Morgan |
Roedd Charles Morgan Robinson Morgan, Barwn 1af Tredegar (10 Ebrill 1792 - 16 Ebrill 1875) yn sgweier, ac yn wleidydd Ceidwadol Cymreig yn Nhŷ'r Cyffredin ac yn Nhŷ'r Arglwyddi.[1]
Bywyd Personol
[golygu | golygu cod]Roedd yn fab i Syr Charles Gould Morgan (Gould yn wreiddiol), 2il Farwnig a Mary Margaret Stoney, ei wraig.
Cafodd ei addysgu yn Ysgol Harrow, Ysgol Westminster a Choleg Eglwys Crist, Rhydychen lle graddiodd ym 1811.
Ym 1827 priododd Rosamund, merch y Cadfridog Godfrey Basil Mundy. Bu iddynt pum mab a chwe merch.[2]. Roedd yn dad i Charles Rodney Morgan, Godfrey Charles Morgan a Frederick Courtenay Morgan.
Gyrfa filwrol
[golygu | golygu cod]Gwasanaethodd Morgan fel capten ym milisia gorllewin Sir Fynwy o 1812, ym milisia gogledd Hampshire o 1819, ym milisia gorllewin Morgannwg o 1824 a milisia canol Morgannwg o 1829 i 1832.
Ym 1831 bu'n arwain milisia canol Morgannwg yn erbyn terfysgwyr Merthyr ond roedd y milisia yn gwbl aneffeithiol, felly galwyd milwyr llawn amser Ucheldirwyr Argyll a Sutherland i ail-sefydlu'r drefn. Dadfyddiniwyd milisia Canol Morgannwg y flwyddyn ganlynol o ganlyniad i'w aneffeithlonrwydd ond ni roddwyd unrhyw fai ar Morgan am fethiannau'r milisia, yn wir clodforwyd ef fel un haeddiannol o ddyrchafiad milwrol, er ni ddaeth y dyrchafiad hyd 1846 pryd gafodd ei ddyrchafu yn Gyrnol Penswyddog milisia Gorllewin Mynwy, gan barhau yn y swydd hyd ei farwolaeth.[3]
Gyrfa Wleidyddol
[golygu | golygu cod]Cyn deddfau diwygio'r Senedd ystyrid bod etholaethau yn eiddo rhai teuluoedd bonheddig; ystyrid bod etholaethau Sir Frycheiniog, Aberhonddu, a Sir a Bwrdeistrefi Mynwy yn eiddo i deulu Morganiad, Tredegar heb nawdd y teulu y byddai'n anodd i ddyn cael ei ethol i'r seddi (er bu ambell eithriad megis John Lloyd Vaughan Watkin). Aelodau'r teulu bydda'n cael y flaenoriaeth wrth ddewis ymgeiswyr, a bu Morganiaid yn cynrychioli’r etholaethau o ddyddiau'r deddfau uno.
Bu Taid Charles Morgan yn Aelod Seneddol Aberhonddu rhwng 1778 a 1787 a Sir Frycheiniog rhwng 1787-1806; bu ei dad yn Aelod Seneddol Aberhonddu rhwng 1787 a 1796 a Sir Fynwy rhwng 1796 a 1800. Bu ei frawd George Gould Morgan yn Aelod Seneddol Aberhonddu o 1818 i 1830; bu brawd arall iddo Charles Octavius Swinnerton Morgan yn Aelod Seneddol Sir Fynwy o 1841 i 1874; bu ei fab Charles Rodney Morgan yn AS Aberhonddu 1852-1854, bu ei fab Godfrey Charles Morgan yn AS Sir Frycheiniog o 1858 i 1875 a bu ei fab Frederick Courtenay Morgan yn cynrychioli etholaethau yn Sir Fynwy o 1874 i 1906. [4]
Cafodd Charles ei ethol yn Aelod Seneddol Aberhonddu ym 1812 yn 1818 cytunodd ildio'r sedd i George, ei frawd cyn ei hawlio yn ôl yn etholiad 1830. Fe gollodd ei sedd yn annisgwyl i'r ymgeisydd Rhyddfrydol John Lloyd Vaughan Watkins yn Etholiad Cyffredinol 1832. Cipiodd y sedd yn ôl ym 1835 gan wasanaethu hyd ymddeol o'r sedd ym 1847 gyda'r bwriad o sefyll yn Sir Frycheiniog lle'r oedd disgwyl i'r AS Ceidwadol, Thomas Wood, i ymddeol ond penderfynodd Wood ei fod am geisio eto gan adael Charles heb sedd.
Fe'i benodwyd Uchel Siryf Sir Fynwy ar gyfer 1821-22 ac Uchel Siryf Sir Frycheiniog ar gyfer 1850-51[5]. Cafodd ei urddo'n Farwn Tredegar ym 1859[6] ac roedd yn Arglwydd Raglaw Sir Fynwy o 1866 hyd ei farwolaeth.
Marwolaeth
[golygu | golygu cod].jpg)
Bu farw yn ei gartref Tŷ Tredegar, Casnewydd yn 83 mlwydd a rhoddwyd ei weddillion i orwedd ym meddgor y teulu yn Eglwys Basaleg.[7]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Y Bywgraffiadur MORGAN (TEULU), Tredegar Park, etc., sir Fynwy [1] adalwyd 18 Awst 2015
- ↑ "DEATH OF LORD TREDEGAR - County Observer and Monmouthshire Central Advertiser Abergavenny and Raglan Herald Usk and Pontypool Messenger and Chepstow Argus". James Henry Clark. 1875-04-24. Cyrchwyd 2015-08-18.
- ↑ The History of Parliament: the House of Commons 1820-1832, ed. D.R. Fisher, 2009 MORGAN, Charles Morgan Robinson (1792-1875), of Ruperra, Glam. and Tredegar, Mon. [2] adalwyd 18 Awst 2015
- ↑ "Peers of Glamorgan - The Cardiff Times". David Duncan and William Ward. 1892-05-28. Cyrchwyd 2015-08-18.
- ↑ "HIGH SHERIFFS FOR SOUTH WALES - The Welshman". J. L. Brigstocke. 1850-02-08. Cyrchwyd 2015-08-18.
- ↑ "THE NEW PEERS AND BARONETS - The Cardiff Times". David Duncan and William Ward. 1859-04-16. Cyrchwyd 2015-08-18.
- ↑ "THE FUNERAL OF THE LATE LORD TREDEGAR - The Cardiff Times". David Duncan and William Ward. 1875-04-24. Cyrchwyd 2015-08-18.
| Senedd y Deyrnas Unedig | ||
|---|---|---|
| Rhagflaenydd: Robert Salusbury |
Aelod Seneddol Aberhonddu 1812 – 1818 |
Olynydd: George Gould Morgan |
| Rhagflaenydd: George Gould Morgan |
Aelod Seneddol Aberhonddu 1830 – 1832 |
Olynydd: John Lloyd Vaughan Watkins |
| Rhagflaenydd: John Lloyd Vaughan Watkins |
Aelod Seneddol Aberhonddu 1835 – 1847 |
Olynydd: John Lloyd Vaughan Watkins |
| Teitlau Pendefigaeth/Bonheddig | ||
| Rhagflaenydd: Barwniaeth newydd |
Barwn Tredegar 1859 – 1875 |
Olynydd: Godfrey Charles Morgan |
| Teitlau Anrhydeddus | ||
| Rhagflaenydd: Robert Jones Allard Kemeys |
Uchel Siryf Sir Fynwy 1820 |
Olynydd: James Jenkins |
| Rhagflaenydd: William Pearce |
Uchel Siryf Sir Frycheiniog 1850 |
Olynydd: Joseph R Bailey |
| Rhagflaenydd: George Pratt |
Arglwydd Raglaw Sir Frycheiniog 1866 - 1875 |
Olynydd: Joseph R Bailey |