Camera obscura
Mae camera obscura (Lladin: 'ystafell dywyll') yn ystafell dywyll lle mae twll bach wedi'i wneud yn un o'r waliau, a elwir yn lens yn ddiweddarach. Mae'r golau digwyddiad yn taflu delwedd o'r byd y tu allan ar y wal gyferbyn. Fel sy'n wir gyda delwedd trwy lens, mae'r byd y tu allan yn cael ei ddarlunio wyneb i waered. Os yw wal gefn yr obscura camera yn cael ei gwneud yn dryloyw (er enghraifft gyda gwydr 'barugog'), gellir gweld y ddelwedd o'r tu allan. Mae miniogrwydd y ddelwedd yn ymwneud â phellter y ddelwedd o'r lens neu'r twll a chyda maint y twll ei hun.
Agwedd arbennig ar gamera obscura yw bod gan yr ergydion ddyfnder anfeidrol o gae, o leiaf y fersiynau heb lens.
Cyn i'r plât golau-sensitif gael ei ddarganfod (tua 1800), roedd y camera obscura yn atyniad ffair. Wedi'r cyfan, gallai rhywun sbïo ar y byd y tu allan heb ei weld. Gyda drychau sicrhawyd bod y ddelwedd yn dod yn unionsyth. Dyma oedd rhagflaenydd y camera a'r holl ddatblygiadau a ddaeth wedyn.
Yr Iseldirwr, Gemma Frisius, oedd un o'r cyntaf i roi gweithrediad y camera obscura ar bapur.[1]Yn ei waith rhoddodd gyfarwyddiadau hefyd ar sut y gallai'r darllenydd adeiladu offerynnau seryddol ei hun.
Defnyddiwch
[golygu | golygu cod]Defnyddiodd paentwyr obscura'r camera fel offeryn i atgynhyrchu realiti ar eu cynfas yn gywir. Yn 1992 cyhoeddodd yr artist gweledol Ramon van de Werken erthygl yn y cylchgrawn celf 'Praktikabel' lle honnodd fod Caravaggio (1571-1610) yn defnyddio'r camera obscura. Amheuir hefyd bod yr arlunydd Johannes Vermeer wedi defnyddio camera obscura.[2]
Yn oes Fictoria, adeiladwyd camerae obscurae maint tŷ, lle gallai rhywun edrych ar yr amgylchoedd (am ffi). Mae hyn yn dal yn bosibl yn Grahamstad yn nhalaith Dwyrain Cape (De Affrica), yn ogystal ag yn Cádiz (Sbaen), Lisbon (Portiwgal), Chaeredin (yr Alban) ac, i ddarllenwyr Cymreig, mae camera obscura Aberystwyth yn hysbus i nifer fawr o bobl.
Camera Obscura Aberystwyth
[golygu | golygu cod]Agorwyd camera obscura Aberystwyth yn 1880 yn fuan wedi agor Prifysgol Aberystwyth ac wrth i'r dref fwynhau ei hoes aur fel canolfan wyliau yn dilyn agor gorsaf drên y dref. Agorwyd y camera obscura yma yng ngerddi Castell Aberystwyth cyn ei symud i'w safle presennol ar gopa Craig-glais. Aeth y camera obscura yn adfail erbyn yr 1920 wrth i dyheuad a ffasiwn y cyhoedd newid a dyfodiad y sinema. Adferwyd y camera obscura a'i hal-agor i'r cyhoedd yn 1985. Mae ei lens 14 modfedd yn ei gwneud yn un o'r mwyaf yn y byd.[3]
Amrywiol
[golygu | golygu cod]Ysgrifennodd yr Iseldirwr Nicolaas Beets ei lyfr Camera Obscura ym 1839 o dan y ffugenw Hildebrand. Yn fuan ar ôl glaniad lleuad Apollo 12 ym mis Tachwedd 1969, ffurfiodd obscura Camera oherwydd bwlch rhwng cam esgyniad a disgyniad y lleuadwr Intrepid. Disgleiriodd golau haul trwy'r agorfa, gan daflunio delwedd solar bron yn gylchol [4] ar wyneb y lleuad, yng nghysgod lander lleuad Intrepid. Gweler llun AS12-48-7026 (Cylchgrawn 48-X). Gellir defnyddio egwyddor Camera obscura hefyd i arsylwi lliwiau sbectrol cymylau disylw.[5] Mae ystafell dywyll gyda dim ond twll bach yn y ffenestr i adael i olau dydd ddod i mewn yn dangos ffiguryn haul [3] ar y llawr, sydd wedi'i amgylchynu gan system o liwiau sbectrol cydgyfeiriol: y cymylau disylw. Mae'r arbrawf hwn yn gweithio orau os oes dalen wen fawr o bapur neu ddalen wen ar y llawr sy'n gweithredu fel sgrin daflunio. Gellir gosod darn bach o bapur du siâp disg yn lle'r ddelwedd solar ragamcanol i ddileu effaith annifyr fflêr y ddelwedd solar wen.
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Afbeelding van zijn Camera Obscura uit 1544". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2004-03-03. Cyrchwyd 2004-03-03.
- ↑ (Saesneg)Vermeer and the Camera Obscura
- ↑ https://www.visitmidwales.co.uk/Aberystwyth-Camera-Obscura/details/?dms=3&feature=1002&venue=1122209
- ↑ M. G. J. Minnaert: De natuurkunde van 't vrije veld, Deel 1: Licht en kleur in het landschap, § 1: Zonnebeeldjes
- ↑ M. G. J. Minnaert: De natuurkunde van 't vrije veld, Deel 1: Licht en kleur in het landschap, § 189: Iriserende wolken
