Alfred Mond

Alfred Mond
Alfred Mond
Ganwyd	23 Hydref 1868 ; Farnworth
Bu farw	27 Rhagfyr 1930 ; Llundain
Dinasyddiaeth	y Deyrnas Unedig
Alma mater	Coleg Sant Ioan, Caergrawnt; Prifysgol Caeredin; Coleg Cheltenham ;
Galwedigaeth	gwleidydd, person busnes, diwydiannwr, ariannwr, seionydd
Swydd	Prif Gomisiynydd Gweithfeydd, Ysgrifennydd Gwladol dros Iechyd, Aelod o 34ydd Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 34ydd Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 33ydd Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o'r 32ain Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 31ain Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 30ain Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o'r 29fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 28ain Senedd y Deyrnas Unedig, aelod o Gyfrin Gyngor y Deyrnas Unedig
Plaid Wleidyddol	y Blaid Geidwadol, Plaid Ryddfrydol
Tad	Ludwig Mond
Mam	Frida Mond
Priod	Violet Mond
Plant	Henry Mond, Ail Farwn Melchett, Eva Isaacs, Mary Angela Mond, Rosalind Jean Nora Mond
Gwobr/au	doctor honoris causa from the University of Paris

Roedd Alfred Moritz Mond, Barwn 1af Melchett PC, FRS (23 Hydref 1868 – 27 Rhagfyr 1930) yn ddiwydiannwr, ariannwr a gwleidydd Prydeinig.^[1]

Bywyd cynnar ac addysg

Cafodd Mond ei eni yn Farnworth, Widnes, Swydd Gaerhirfryn yn fab ieuengaf i Ludwig Mond, fferyllydd a diwydiannwr o dras Iddewig a oedd wedi ymfudo o'r Almaen a Frieda, née Lowenthal e'i wraig.

Cafodd ei addysg yng Ngholeg Cheltenham ac yng Ngholeg Sant Ioan, Caergrawnt, lle bu'n astudio gwyddoniaeth ond methodd ennill gradd.

Aeth i astudio'r gyfraith ym Mhrifysgol Caeredin a chafodd ei alw i'r bar gan y Deml Fewnol ym 1894.

Gyrfa busnes

Wedi gorffen ei gyfnod yn y coleg ymunodd a busnes ei dad, Brunner Mond & Company fel cyfarwyddwr, gan ddod yn rheolwr gyfarwyddwr y cwmni yn ddiweddarach. Bu hefyd yn rheolwr gyfarwyddwr ar un o gwmniau eraill ei dad y Mond Nickel Company. Bu hefyd yn gyfarwyddwr ar nifer o gwmnïau eraill gan gynnwys International Nickel Corporation of Canada, Banc Westminster a'r Industrial Finance Investment Corporation. Daeth ei lwyddiant busnes mawr ym 1926 pan lwyddodd i uno pedwar cwmni cemegol i ffurfio Imperial Chemical Industries (ICI) un o gorfforaethau diwydiannol mwyaf yn y byd ar y pryd. Mond oedd ei gadeirydd cyntaf.

Gyrfa wleidyddol

Bu Mond hefyd yn ymwneud â gwleidyddiaeth bu'n eistedd fel Aelod Seneddol Rhyddfrydol dros Dinas Caer 1906-1910, ar gyfer Abertawe 1910-1918 ac ar gyfer Gorllewin Abertawe o 1918 i 1923. Gwasanaethodd yn llywodraeth glymblaid David Lloyd George fel Brif Comisiynydd y Gwaith 1916-1921 ac fel Gweinidog Iechyd (gyda sedd yn y cabinet) o 1921 i 1922. Bu'n cynrychioli Gaerfyrddin 1924-1928 fel Rhyddfrydwr i gychwyn ond gan groesi at y Ceidwadwyr ar ôl anghytuno gyda David Lloyd George dros gynlluniau dadleuol y cyn Brif Weinidog i genedlaetholi tir amaethyddol.^[2]

Cafodd Mond ei urddo'n Farwnig ym 1910, a chafodd ei dderbyn i'r Cyfrin Gyngor ym 1913. Ym 1928 cafodd ei ddyrchafu i Dŷ'r Arglwyddi fel y Barwn Melchett, o Landford yn Swydd Southampton.

Seioniaeth

Ymwelodd Mond a Palestina am y tro cyntaf yn 1921 gyda Chaim Weizmann ac ar ôl hynny daeth yn Seionydd brwdfrydig, gan gyfrannu arian i'r Jewish Colonization Corporation for Palestine a gan ysgrifennu yn helaeth ar gyfer cyhoeddiadau Seionaidd. Daeth yn Llywydd y Sefydliad Seionaidd Prydain a gwneud cyfraniadau ariannol i achosion Seionaidd. Ef oedd Llywydd cyntaf y Technion ym 1925. Sefydlodd Melchett dref Tel-Mond, sydd yn awr yn Israel. Mae gan Tel Aviv a nifer o ddinasoedd eraill yn Israel strydoedd o'r enw Stryd Melchett er cof amdano.^[3]

Anrhydeddau

Etholwyd Mond yn Gymrawd o'r Gymdeithas Frenhinol ym 1928 a derbyniodd nifer o raddau er anrhydedd gan Rydychen, Paris a phrifysgolion eraill.

Bywyd personol

Ym 1894 priododd Mond Violet Goetze a bu iddynt un mab, Henry Ludwig, a thair merch. Bu farw Mond yn ei gartref yn Llundain yn 1930

Cyhoeddiadau

Industry and Politics (1927)

Imperial Economic Unity (1930)

Cyfeiriadau llenyddol

Mae Mond yn cael ei grybwyll yng Ngherdd 1920 gerdd TS Eliot A Cooking Egg

Credir mai Mond yw'r ysbrydoliaeth y tu ôl i gymeriad Mustapha Mond, un o'r deg rheolwr y byd yn nofel Aldous Huxley Brave New World (1932).

Cyfeiriadau

↑ Biography of MP; 1st Baron Melchett Alfred Mond Liberal Democrat History [1] Archifwyd 2014-08-30 yn y Peiriant Wayback adalwyd 24 Rhagfyr 2014
↑ The Land Question in England, trawsysgrif o ddarlith gan Mond 1913 [2]^{[dolen farw]} adalwyd 24 Rhagfyr 2014
↑ The Blackwell Dictionary of Judaica; Gol: Dan Cohn-Sherbok ISBN 9780631187288

Senedd y Deyrnas Unedig
Rhagflaenydd: Robert Yerburgh	Aelod Seneddol dros Dinas Caer 1906 – 1910	Olynydd: Robert Yerburgh
Senedd y Deyrnas Unedig
Rhagflaenydd: George Newnes	Aelod Seneddol dros Abertawe 1910 – 1918	Olynydd: dileu'r etholaeth
Senedd y Deyrnas Unedig
Rhagflaenydd: etholaeth newydd	Aelod Seneddol dros Gorllewin Abertawe 1918 – 1923	Olynydd: Howel Walter Samuel
Senedd y Deyrnas Unedig
Rhagflaenydd: Ellis Jones Ellis-Griffith	Aelod Seneddol dros Caerfyrddin 1924 – 1928	Olynydd: William Nathaniel Jones

[1] Biography of MP; 1st Baron Melchett Alfred Mond Liberal Democrat History [1] Archifwyd 2014-08-30 yn y Peiriant Wayback adalwyd 24 Rhagfyr 2014

[2] The Land Question in England, trawsysgrif o ddarlith gan Mond 1913 [2]^{[dolen farw]} adalwyd 24 Rhagfyr 2014

[3] The Blackwell Dictionary of Judaica; Gol: Dan Cohn-Sherbok ISBN 9780631187288

[1]

[2]

[3]