1 Ionawr

<< Ionawr >>
Ll	Ma	Me	Ia	Gw	Sa	Su
		1	2	3	4	5
6	7	8	9	10	11	12
13	14	15	16	17	18	19
20	21	22	23	24	25	26
27	28	29	30	31
2020
Rhestr holl ddyddiau'r flwyddyn

1 Ionawr yw'r dydd 1af o'r flwyddyn yng Nghalendr Gregori. Erys 364 diwrnod arall hyd ddiwedd y flwyddyn (365 mewn blynyddoedd naid). Ceir erthygl ar wahân ar Ddydd Calan a chalennig.

Digwyddiadau

193 - Pertinax yn dod yn Ymerawdwr Rhufain.
1136 - Enillodd y Cymry, dan arweinyddiaeth Hywel ap Maredudd, arglwydd lleol yng ngorllewin Brycheiniog, fuddugoliaeth drawiadol dros luoedd arglwyddi Normanaidd Gŵyr ar safle rhwng Llwchwr ac Abertawe.
1502 - Darganfod safle presennol Rio de Janeiro.
1515 - Ffransis I yn dod yn frenin Ffrainc.
1772 - Rhyddhawyd sieciau teithio am y tro cyntaf erioed, yn Llundain.
1801 - Iwerddon yn ymuno â Phrydain Fawr.
1804 - Annibyniaeth Haiti.
1814 - Cyhoeddwyd y rhifyn cyntaf Seren Gomer.
1839 - Darganfyddir Ynys Bouvet.
1901 - Daw Awstralia yn wlad hunanlywodraethol.
1912 - Sefydlu Gweriniaeth Tsieina.
1926 - Mae Twrci yn dechrau defnyddio'r Calendr Gregoraidd.
1940 - Priodas Harold Wilson a Mary Baldwin
1956 - Annibyniaeth Swdan.
1959 - Fidel Castro yn dod yn arweinydd Ciwba.
1962 - Annibyniaeth Samoa.
1966 - Cyflwynir doler Awstralia.
1972 - Daeth Kurt Waldheim yn Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig.
1973 - Ymunodd Denmarc, y Deyrnas Unedig a Gweriniaeth Iwerddon a'r Undeb Ewropeaidd.
1981
- Mae Gweriniaeth Palaw yn cael ei chreu.
- Ymunodd Groeg a'r Undeb Ewropeaidd.
1982 - Daeth Javier Pérez de Cuéllar yn Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig.
1984 - Annibyniaeth Brwnei.
1986 - Ymunodd Sbaen a Portiwgal a'r Undeb Ewropeaidd.
1992 - Daeth Boutros Boutros-Ghali yn Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig.
1993 - Sefydlwyd y Weriniaeth Tsiec a'r Weriniath Slofac yn wledydd ar wahân.
1995 - Ymunodd Awstria, y Ffindir a Sweden a'r Undeb Ewropeaidd.
1997 - Daeth Kofi Annan yn Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig.
2002 - Roedd deuddeg o aelod wledydd yr Undeb Ewropeaidd yn mabwysiaduarian cyfred yr Ewro.
2003 - Luiz Inácio Lula da Silva yn dod yn Arlywydd Brasil.
2007
- Ymunodd Rwmania a Bwlgaria a'r Undeb Ewropeaidd.
- Slofenia sy'n mabwysiadu'r Ewro.
- Daeth Ban Ki-moon yn Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig.
2008 - Cyprus a Malta yn mabwysiadu'r Ewro.
2009
- Slofacia sy'n mabwysiadu'r Ewro.
- Mae priodas o'r un rhyw yn dod yn gyfreithiol yn Norwy.
2011
- Estonia sy'n mabwysiadu'r Ewro.
- Dilma Rousseff yn dod yn Arlywydd Brasil.
2014 - Latfia sy'n mabwysiadu'r Ewro.
2015 - Lithwania sy'n mabwysiadu'r Ewro.
2017 - Daeth António Guterres yn Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig.
2019
- Mae priodas o'r un rhyw yn dod yn gyfreithiol yn Awstria.
- Jair Bolsonaro yn dod yn Arlywydd Brasil.
2021 - Pandemig COVID-19: Mae nifer achosion COVID-19 yn yr Unol Daleithiau yn cyrraedd 20,000,000.
2022 - Angladd o Desmond Tutu.
2023
- Croatia sy'n mabwysiadu arian cyfred yr Ewros ac yn ymuno a Chytundeb Schengen.
- Lula da Silva yn dod yn Arlywydd Brasil am yr eildro.
2024
- Mae'r Aifft, Ethiopia, Iran, Sawdi Arabia a'r Emiradau Arabaidd Unedig yn ymuno a'r grwp BRICS.
- Gweriniaeth Artsakh yn diddyrnu.
- Mae priodas o'r un rhyw yn dod yn gyfreithol yn Estonia.
- Mae daeargryn maint 7.5 yn taro penrhyn Noto, Japan, gan ladd 222 o bobl.

Genedigaethau

765 - Ali al-Rida, imam Shia (m. 818)
1431 - Pab Alecsander VI (m. 1503)
1449 - Lorenzo de' Medici, gwleidydd (m. 1492)
1484 - Ulrich Zwingli, diwygiwr crefyddol (m. 1531)
1723 - Goronwy Owen, bardd (m. 1769)
1735 - Paul Revere, gof arian a gwladgarwr o Americanwr (m. 1818)
1854 - Syr James George Frazer, anthropolegydd (m. 1941)
1863 - Pierre de Coubertin, pedagogydd a hanesydd (m. 1937)
1879
- Ernest Jones, seiciatrydd (m. 1958)
- E. M. Forster, nofelydd (m. 1970)
1894 - Satyendra Nath Bose, ffisegydd a mathemategydd (m. 1974)
1895 - J. Edgar Hoover, cyfarwyddwr yr FBI (m. 1972)
1900 - Aniela Cukier, arlunydd (m. 1944)
1903 - Horace Evans, meddyg (m. 1963)
1906 - Giovanni D'Anzi, cyfansoddwr a chanwr (m. 1974)
1909 - Stepan Bandera, gwleidydd (m. 1959)
1919 - J. D. Salinger, awdur (m. 2010)
1920 - Basil L. Plumley, milwr (m. 2012)
1923
- Valentina Cortese, actores (m. 2019)
- Ilda Reis, arlunydd (m. 1998)
1925 - Kossa Bokchan, arlunydd (m. 2009)
1926 - Conxa Sisquella i Planas, arlunydd (m. 1996)
1927 - Maurice Béjart, canwr a choreograffydd (m. 2007)
1933
- Waichiro Omura, pêl-droediwr (m. ?)
- Joe Orton, dramodydd (m. 1967)
1938 - Frank Langella, actor
1946 - Roberto Rivellino, pêl-droediwr
1956 - Christine Lagarde, gwleidydd
1969 - Verne Troyer, actor (m. 2018)
1970 - Stephen Kinnock, gwleidydd
1972 - Lilian Thuram, pêl-droediwr
1986 - Victoria Amelina, nofelydd (m. 2023)
1992 - Jack Wilshere, pêl-droediwr

Marwolaethau

1515 - Louis XII, brenin Ffrainc, 52
1716 - William Wycherley, dramodydd, 75
1748 - Johann Bernoulli, meddyg, mathemategydd, ffisegydd a gwyddonydd, 80
1766 - James Francis Edward Stuart, 77
1782 - Johann Christian Bach, cyfansoddwr, 46
1894 - Heinrich Rudolf Hertz, ffisegydd, 36
1944 - Edwin Lutyens, pensaer, 74
1953 - Hank Williams, canwr, 29
1960 - Margaret Sullavan, actores, 50
1968 - Sara-Lisa Ryd, arlunydd, 49
1972 - Maurice Chevalier, canwr ac actor, 83
1979 - Frank Soskice, gwleidydd, 76
1983 - Maria Rudnitskaya, arlunydd, 66
1988 - Hiroaki Sato, pel-droediwr, 55
1992 - Grace Hopper, gwyddonydd, 85
1994 - Cesar Romero, actor, 86
1995 - Fred West, llofrudd cyfresol, 53
1996 - Conxa Sisquella i Planas, arlunydd, 70
1998 - Helen Wills, chwaraewraig tenis, 92
2001 - Ray Walston, actor, 86
2008 - Aled Rhys Wiliam, ysgolhaig, darlledwr a bardd, 81
2009 - Helen Suzman, actifydd a gwleidydd, 91
2010 - Claire Meunier, arlunydd, 81
2013
- Christopher Martin-Jenkins, cyflwynydd, 67
- Patti Page, cantores, 85
- Phyllis Wiener, arlunydd, 91
2015
- Mario Cuomo, gwleidydd, 82
- Boris Morukov, gofodwr, 64
2016 - Fazu Alieva, cantores, 83
2019 - Elizabeth Edgar, botanegydd, 89

Gwyliau a chadwraethau

Dydd Calan
Gŵyliau'r seintiau: Gwynhoedl, Hywyn Machraith, Maelrys (gweler Llanfaelrhys), Medwy a Thyfrydog^[1].
Diwrnod Annibyniaeth (Haiti, Swdan, Brwnei)
Diwrnod Chwyldro (Ciwba)
Topi Diwas (Nepal)
Seithfed diwrnod Kwanzaa (yr Unol Daleithiau)

Cyfeiriadau

↑ Baring-Gould, S. (1907). The lives of the British Saints: the Saints of Wales and Cornwall and such Irish Saints as have dedications in Britain. Llundain: C. J. Clark (ar gyfer Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion), tud. 70. URL

[1] Baring-Gould, S. (1907). The lives of the British Saints: the Saints of Wales and Cornwall and such Irish Saints as have dedications in Britain. Llundain: C. J. Clark (ar gyfer Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion), tud. 70. URL

[1]