Ithel Ddu

Bardd Cymraeg a gysylltir â gogledd-orllewin Cymru oedd Ithel Ddu (fl. ail hanner y 14g).

Bywgraffiad

Ni wyddys dim am ei hanes, ond canodd y bardd adnabyddus Iolo Goch ffugfarwnad iddo a gellir casglu rhyw fymryn o wybodaeth o'r ffynhonnell honno. Cyfeiria Iolo ato mewn dwy gerdd ddychan hefyd, i Herstin Hogl a'r Gwyddelyn. Dengys hyn fod Iolo yn ei adnabod, neu wedi clywed amdano o leiaf. Yn y ffugfarwnad, disgrifir Ithel fel gŵr o "fro Feilir frych", ac ar sail hynny credwyd ei fod yn frodor o Fôn (bro Meilyr Brydydd), ond credir erbyn heddiw fod Ithel yn hannu o Lŷn, a hynny ar sail nodyn mewn llawysgrif yn llaw Thomas Wiliems o Drefriw sy'n cyfeirio ato fel "Ithel Ddu o Lŷn". Ceir cyfeiriad posibl arall ato gan Rhys Goch Eryri yn ei farwnad i'w gydfardd Llywelyn ab y Moel, ond ni ellir pwyso gormod ar hynny. Yn y gerdd honno mae Rhys Goch Eryri yn cyplusu enw Ithel ag enwau Dafydd ap Gwilym, Madog Benfras, Gruffudd Gryg, ac Iolo Goch.

Cerdd

Dim ond un gerdd o waith Ithel sydd wedi goroesi, sef 'Cywydd y Celffaint' — cerdd naratifol, dychanol, sy'n llawn dychymyg —, ond mae'r cyfeiriadau mynych ato yng ngwaith cywyddwyr ail hanner y 14g a dechrau'r ganrif olynol yn dangos ei fod yn fardd uchel ei fri.

Llyfryddiaeth

Golygir gwaith y bardd gan Erwain Haf yn,

• Gwaith Gronw Gyriog, Iorwerth ab y Cyriog ac eraill (Aberystwyth, 1997). 'Cyfres Beirdd yr Uchelwyr'.

Cyfeiriadau

Beirdd yr Uchelwyr

Bedo Hafesb  · Bleddyn Ddu · Cadwaladr Cesail · Casnodyn · Rhisiart Cynwal · Wiliam Cynwal · Dafydd ab Edmwnd · Dafydd Alaw · Dafydd ap Gwilym · Dafydd ap Siencyn · Dafydd Benwyn · Dafydd Ddu o Hiraddug · Dafydd Gorlech · Dafydd Llwyd o Fathafarn · Dafydd Nanmor · Dafydd y Coed · Edward Dafydd · Deio ab Ieuan Du · Lewys Dwnn · Edward Maelor · Edward Sirc · Edward Urien · Einion Offeiriad · Gronw Ddu · Gronw Gyriog · Gruffudd ab Adda ap Dafydd · Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan · Gruffudd ap Dafydd ap Tudur · Gruffudd ap Llywelyn Lwyd · Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd · Gruffudd ap Tudur Goch · Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed · Gruffudd Gryg · Gruffudd Hiraethog · Gruffudd Llwyd · Gruffudd Llwyd ap Llywelyn Gaplan · Guto'r Glyn · Gutun Owain · Gwerful Fychan · Gwerful Mechain · Gwilym Ddu o Arfon · Gwilym Tew · Hillyn · Huw Cae Llwyd · Huw Ceiriog · Huw Cornwy · Huw Llŷn · Huw Pennant (I) · Huw Pennant (II) · Hywel ab Einion Lygliw · Hywel ap Mathew · Hywel Cilan · Hywel Ystorm · Ieuan ap Huw Cae Llwyd · Ieuan ap Hywel Swrdwal · Ieuan Brydydd Hir · Ieuan Du'r Bilwg · Ieuan Dyfi · Ieuan Gethin · Ieuan Llwyd ab y Gargam · Ieuan Tew Ieuanc · Iocyn Ddu ab Ithel Grach · Iolo Goch · Iorwerth ab y Cyriog · Iorwerth Beli · Iorwerth Fynglwyd · Ithel Ddu · Lewis ab Edward · Lewys Daron · Lewys Glyn Cothi · Lewys Môn · Lewys Morgannwg · Llywarch Bentwrch · Llywelyn ab y Moel · Llywelyn ap Gwilym Lygliw · Llywelyn Brydydd Hoddnant · Llywelyn Ddu ab y Pastard · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Foelrhon · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Goch · Llywelyn Goch ap Meurig Hen · Llywelyn Goch y Dant · Llywelyn Siôn · Mab Clochyddyn · Madog Benfras · Maredudd ap Rhys · Meurig ab Iorwerth · Morus Dwyfech · Owain Gwynedd · Owain Waed Da · Prydydd Breuan · Tomos Prys · Gruffudd Phylip · Phylip Siôn Phylip · Rhisiart Phylip · Rhys Cain · Rhys Nanmor · Siôn Phylip · Siôn Tudur · Raff ap Robert · Robert ab Ifan · Robin Ddu ap Siencyn · Rhisierdyn · Rhisiart ap Rhys · Rhys ap Dafydd ab Einion · Rhys ap Dafydd Llwyd · Rhys ap Tudur · Rhys Brydydd · Rhys Goch Eryri · Sefnyn · Simwnt Fychan · Siôn ap Hywel ap Llywelyn Fychan · Siôn ap Hywel Gwyn · Siôn Brwynog · Siôn Cent · Siôn Ceri · Sypyn Cyfeiliog · Trahaearn Brydydd Mawr · Tudur Aled · Tudur ap Gwyn Hagr · Tudur Ddall · Wiliam Llŷn · Y Mab Cryg · Y Proll · Yr Ustus Llwyd