Цинк

**Элементсен периодла тытăмĕ**
H																	He
Li	Be											B	C	N	O	F	Ne
Na	Mg											Al	Si	P	S	Cl	Ar
K	Ca	Sc	Ti	V	Cr	Mn	Fe	Co	Ni	Cu	Zn	Ga	Ge	As	Se	Br	Kr
Rb	Sr	Y	Zr	Nb	Mo	Tc	Ru	Rh	Pd	Ag	Cd	In	Sn	Sb	Te	I	Xe
Cs	Ba	*	Hf	Ta	W	Re	Os	Ir	Pt	Au	Hg	Tl	Pb	Bi	Po	At	Rn
Fr	Ra	**	Rf	Db	Sg	Bh	Hs	Mt	Ds	Rg	Cn	Nh	Fl	Mc	Lv	Ts	Og

	*	La	Ce	Pr	Nd	Pm	Sm	Eu	Gd	Tb	Dy	Ho	Er	Tm	Yb	Lu
	**	Ac	Th	Pa	U	Np	Pu	Am	Cm	Bk	Cf	Es	Fm	Md	No	Lr

Цинк / Zincum (Zn)
Атом номерĕ	30
Ансат япалалăхăн курăмĕ	шурă-кăвак тĕслĕ метал
Атом палăрăмĕсем
Атом масси (моль масси)	65,39 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	138 пм
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон)	905,8(9,39) кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ	[Ar] 3d¹⁰ 4s²
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус	125 пм
Ион радиусĕ	( 2e) 74 пм
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе)	1,65
Электрод потенциалĕ	-0,763
Оксидлав капашĕсем	2
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх	7,133 г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш	25,4^[1] Дж/(K ·моль)
Ăшăяраслăх	116 Вт/(м ·K)
Шăрану температури	692,73 K
Шăраннин пайлавла ăшши	7,28 кДж/моль
Вĕрев температури	1180 K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ	114,8 кДж/моль
Моль калăпăшĕ	9,2 см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ	гексагоналлă
Решетке периочĕ	a=2,665 c=4,947 Å
c/a танлашăнни	1,856
Дебай температури	234 K

Zn	30
65,39
[Ar]3d¹⁰4s²
Цинк

Физика уйрăмлăхĕсем

Тап-таса тĕсĕнче — тăсăлăвлă кĕмĕл-шурă металл. Пӳлĕмри температурă чух мăртăк, хуçнă чух кристаллитсем сĕрĕннипе çăтăртатать. 100—150 °C цинк тăсăлăвлă. Хутăшăвĕсем цинка хытă патраклантараççĕ.

Изотопĕсем

Тĕп статья: Цинк изотопĕсем

Хими пахалăхĕсем

Кăтартуллă амфотерлă металл. Çирĕплетнĕ тĕслĕхлĕ электрод потенциалĕ −0,76 В, стандартлă потенциалсен ĕретĕнче тимĕртен маларах вырнаçнă.

Сывлăшра цинк хăйĕн оксичĕн (ZnO) çинçе витĕмĕпе пĕркенет. Питĕ вĕрентерсен çунса каять, шурă амфотерлă оксид ZnO çеç юлать:

2Zn O₂ = 2ZnO.

Цинк оксичĕ кислота шĕвекĕсемпе хутшăнать:

ZnO 2HNO₃ = Zn(NO₃)_₂ H₂O

Çаплах сĕлтĕсемпе те:

ZnO 2NaOH = Na₂ZnO₂ Н₂О,

Яланхиллĕ таса цинк хастар кислотасен шĕвекĕсемпе хутшăнать:

Zn 2HCl = ZnCl₂ H₂↑,

Zn H₂SO₄ = ZnSO₄ H₂↑

Тата сĕлтĕ шĕвекĕсемпе:

Zn 2NaOH 2H₂O = Na₂[Zn(OH)₄] H₂↑,

Гидроксоцинкатсене тăвать. Кислотасемпе сĕлтĕсен шĕвекĕсемпе çав тери таса цинк хутшăнмасть. пăхăрăн сульфачĕн CuSO₄ шĕвекĕн темиçе тумламне ярсан тин хутшăнăва кĕрсе каять.

Вĕрилентерсен цинк галогенсемпе галогенидсем ZnHal₂ туса хутшăнать. Фосфорпа цинк фосфидсене куçать Zn₃P₂ и ZnP₂. Серăпа тата унăн аналогĕсемпе — селенпа тата теллурпа — тĕрлĕ халькогенидсем, ZnS, ZnSe, ZnSe₂ и ZnTe тăвать.

Водородпа, азотпа, углеродпа, кремнипе тата борпа цинк тӳррĕнех хăй хутшăнмасть. Нитрида Zn₃N₂ цинка аммиакпа хутăштарса 550—600 °C вĕри чухне çитереççĕ.

Шыв шĕвекĕсенче цинк ионĕсем Zn² аквакомплекссем туса хураççĕ [Zn(H₂O)₄]² тата [Zn(H₂O)₆]².

Асăрхатарусем

^ Редкол.:Зефиров Н. С. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т. — Большая Российская энциклопедия. — Т. 5.

Каçăсем

Цинк Webelements çинче
Цинк в Популярной библиотеке химических элементов 2006 ҫулхи Ҫурла уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.
Цинк тата цинк аночĕсем 2007 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ.
Цинк микроэлеменчĕ 2008 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 17-мӗшӗнче архивланӑ.

[ХЭ-1] Редкол.:Зефиров Н. С. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т. — Большая Российская энциклопедия. — Т. 5.

[1]