Körfez

Balıqlava körfezi

Körfez — okean, deñiz, göl ya da başqa suv havuzı qara içine terence uzanğan, amma suv havuzınıñ esas qısmınen serbest suv almaşuvı olğan bir qısmıdır. Körfezler arasında çeşit türlüleri bar: liman körfezleri yani buhtalar, özen ağzı körfezleri, fyordlar, lagunalar ve ilâhre.

Körfezniñ gidrologik ve gidrohimik şaraitleri terkibinde olğan suv havuzınıñ şaraitlerinen aynıdır. Bazı allarda yerli iklim hususiyetleri ve qıta aqıntıları köfezlerniñ yüzü qatlamınıñ gidrologik hususiyetlerine bazı özgün hususiyetler bere bile.

Dünya okeanınıñ eñ büyük köfezleri Alâska, Bengaliya, Biskaya, Büyük Avstraliya ve Gvineya körfezleridir.

Bazı allarda gidrologik rejimine köre deñiz olğan suv havuzlarına ananeviy olaraq «körfez» adı berilgen (meselâ, Meksika körfezi, Hadson körfezi, Basra körfezi, Kaliforniya körfezi).

Bundan da ğayrı, yanardağlarnıñ suv basqan kraterleri ve atolllarnıñ lagunası, adet üzre, körfez olaraq tasnif etile.

1982 senesi BMTniñ Deñiz qanunı aqqında konventsiyasında kösterilgen halqara uquqtaki tarifke köre, «körfez yalı boyunıñ yahşı belli olğan oyuqlığı olaraq añlana, o, qarağa öyle derecede - keñligine mütenasıp çıqa. Onıñ kirişiniñ - onıñ içinde deñizge çıqmağan suvlar olğanını ve yalı boyunıñ sade egriliginden ziyade bir şeyni teşkil ete. Lâkin oyuq, eger onıñ meydanlığı yarım daireniñ meydanlığına musaviy ya da ondan büyük olmasa, bu oyuqnıñ kirişini kesken sızıq olğanda, buhta olaraq tanılmay». Yani köfeniñ suv meydanınıñ meydanlığı diametri kirişniñ keñligine musaviy olğan yarım daireniñ meydanından eksik olmamaq kerek. Eger oyuqta adalar olğanı sebebinden bir qaç kiriş olsa, ayrı kirişlerniñ keñlikleriniñ cemisi olaraq kirişniñ keñligi alına. Oyuq içindeki adalarnıñ meydanlığı suv meydanlığına qoşula. Körfezniñ meydanlığı ve kirişlerniñ keñligi alçaq aqıntı sızığınen ölçene.