سەلامەتیی ئۆتۆمۆبیل
 | ئەم وتارە پێویستی بە بەستەرە بۆ وتارەکانی تر بۆ یارمەتیدانی ڕێکخستنی ئینسایکڵۆپیدیا. (حوزەیران ٢٠٢١) (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
سەلامەتی ئۆتۆمبێل (بە ئینگلیزی: Automotive safety) بریتییە لە خوێندنەوە و پرۆڤەکردن و دیزاینکردن و بنیاتنانی ئامێرەکان و ڕێکخستنیان بۆ کەمکردنەوەی ڕووداوەکان وەدەرئەنجامی روداوەکان کە پێک دێت لە پێکدادان کە روودەدات لە ئۆتۆمبیلەکان، پێکدێت لە سەلامەتی ھاتووچۆ لەسەر رێگاکان بەڕادەیەکی زۆر لە دیزاینکردنی ڕێگاکە.
یەکێک لە لێکۆڵینەوە ئەکادیمیە فەرمیەکان بۆ چاککردنی سەلامەتی ئۆتۆمبێل لە رێگای تاقیگەی (کرۆنێڵ) نیۆرک لەبەرگرتنەوەی بایەخدانی سەرەکی پشتێنی کورسیەکان و لە تابلۆکانی لێخورینی ناوەوە.[١] لەگەڵ ئەوەشدا ئاراستە سەرەکییەکان بۆ مردن و پێکان پەیوەستە بە جوڵەی ھاتووچۆ کە بارستەو خێرایی نەگونجاو لەگەڵ ئۆتۆمبیلەکان بە بەراوردکردن زۆربەی قوربانیەکانی پیادە[ژێدەر پێویستە]
ڕێکخراوەی جیھانی (WHO) 80% ئەو سەیارانەی فرۆشراوە لە جیھانە نەگونجاوەی لەگەڵ پێوەرەکانی سەلامەتی بنەڕەتی، تەنھا ٤٠ وڵات گرنگترین ٧ خشتەکانی سەلامەتی لە خۆ دەگرێ.[٢]
لە ئەمریکا لە ماوەی ٨ خولەکدا مرۆڤێکی پیادە توشی رووداو دەبیت ئەگەری زیادبونی روداوی مردنی سەرنشین بەھۆی ڕوداوی ئۆتۆمبیل لە ھەموو گەشتیکدا بە ریژەی ١٫٥ جار.[٣]
چاکسازی کە دیزاینی ریگاوبانەکان و ئۆتۆمبیلەکان بۆ دابەزاندنی ڕێژەی بریندار بون و مردن لە ھەموو وڵاتانی جیھان، سەرەڕای ئەوەی پێکدادانی سەیارەکان ھۆکاری سەرەکیە بۆ مردن و بریندار بوون ژە خەمڵێنراوە نزیکەی ١٫٢ میلیۆن لە ساڵی ٢٠٠٤ یان ٢٥٪ لە کۆی ھەموو روداوەکان لە کوژراوان بە ھۆکاری ئۆتۆمبێل کە نزیکە لە ٢/٣ ی پیادە.[٤] بەکارھێنانی سیستەمی قەرەبوو لە کاتی روداوەکان دژی ئامێری سەلامەتی وە رێنمایەکان و گۆرانکاری لە ئۆتۆمبیلەکان جگە لە کاریگەری ڕزگارکردنی گیانەکان.[٥]
کۆکردنەوەی تواناکان بۆ بەھێز کردنی سەلامەتی رێگاکان و ئۆتۆمبیلەکان (T.S.R) لە نێوان کۆمپانیەکان کەرتی تایبەتی جیھانی لە ریگای پیشەسازیەوە بە ھاوکاری کردنی یەکتر لەسەر چاککردنی سەلامەتی رێگاکان. (T.S.R) زانیاریەکانی ئەندامەکان و بەیاناتەکان و تەکنەلۆجیا وە تۆڕە جیھانیەکانی جیھان لە پێنج مەرجی سەلامەتی لەسەر ڕێگا بوەھۆی کاریگەریەکەی جیھانی لەناو کۆمەڵگەی ناوخۆیی.[٦]
ئاراستەی بەرزبونەوەی خواستی ئەو ئامیرانەی کە خۆ بەڕیوەبەرە، بەرەو ئامێرە گەورەکانی وەکو ئۆتۆمبێلی خۆبەڕێوەبەر بەشیکە لە چارەسەری سەلامەتی کێشەی ئۆتۆمبیلەکان، چاوەروان دەکرێ ئۆتۆمبێلی بێ شۆفێر سەلامەترە لە ئۆتۆمبێلە شۆفێردارەکان.
ناوەندیبتۆری جاڵجالۆکەیی و کۆمەڵگا لە کۆلێژی یاسا لە زانکۆی (ئیستان فۆرد) کە نزیکەی ٩٠٪ لە روداوەکانی ئۆتۆمبێل دەگەڕیتەوە بۆ ھەڵەی شۆفێرەکان.
٧ ــ دەستنیشان کردنی پێوەری سەلامەتی وەکو (ISO) 26262 سەلامەتی داواکراو تاوەکو ئێستا باریکە لەسەر پیشەسازی داواکراو.
شۆفێری پیشەیی
[دەستکاری]ڕوداوەکانی ھاتوچۆی سەر جادە کە پەیوەستن بە کار و پیشەوە ھۆکاری سەرەکی مردن و برینداربوونی مەترسیدارن لە شوێنی کار لە ئەمریکادا. ئەم ڕوداوانە بەرپرس بوون لە مردنی ١٢ ھەزار کەس لە نێوان ساڵانی ١٩٩٢ تاکو ٢٠٠٠. مردن و برینداربوونەکانی ئەم ڕوداوانە ئەبنە ھۆی زیادبوونی خەرجی لەسەر خاوەنکاران و لەدەستدانی توانای بەرھەمھێنان جگە لەوەی ھۆیەکن بۆ ناڵاندی مرۆڤەکان.[٧] But while safety standards like the ISO 26262 specify the required safety, it is still a burden on the industry to demonstrate acceptable safety.
شۆفێری بارھەڵگرەکان قوربانی زیاتریان تێدایە وەک لە پیشەکانی تر، بەڵام نیگەرانیەکان دەربارەی سەلامەتی ھۆیەکانی گواستنەوە لە شوێنی کارکردن تەنیا پەیوەست نین بەوانەی کار بە بارھەڵگری گەورە دەکەن، ئەو کرێکارانەی کە لە دەرەوەی پیشەسازی پەیوەست بە بەکارھێنانی ئۆتۆمبیلن، زۆرجار ھۆی گواستنەوەی کۆمپانیاکان بەکاردێنن بۆ مەبەستی گەیاندنی کاڵا، فرۆشتنەکان، بانگکردنەکانی چاککردنەوە، سەردانیکردنی کڕیاران… ھتد. لەم حاڵەتانەدا، ئەو خاوەنکارەی کە ھۆیە گواستنەوەکە دابیندەکات ڕۆڵێکی سەرەکی دەبینێت لە دابینکردنی سەلامەتی، کوالێتی و یاساکانی سەلامەتی. وەک چۆن لە لێخوڕینی نا پیشەییدا ھەیە، شۆفێرانی گەنج بەتایبەت لە مەترسیدان. لە شوێنی کاردا، ٤٥٪ ی برینداریی کوشندەکان کە بەسەر ئەو کرێکارانەدا ھاتوون کە تەمەنیان لە خوار ١٨ ساڵەوەیە لە نێوان ساڵانی ١٩٩٢ و ٢٠٠٠ لە ئەمریکا، لە ئەنجامی ڕوداوەکانی گواستنەوەوە بوون.
شیوازی چالاک و نادیاری سەلامەتی
[دەستکاری]دەستەواژەی (چالاک) و (نادیار) سادەن بەڵام دەستەواژەیەکی گرنگە لە جیھانی سەلامەتی ئۆتۆمبێل. ــ چالاکی سەلامەتی بەکار دەھێنرێ بۆ گەڕانەوەی ھاریکاری تەکنەلۆجی کە رێگر دەبێ لە پێھکدادان. ــ سەلامەتی نادیار کە لە پێکھێنەرەکانی لاشەکەیە وەکو (سیستەمی ھەوایی ـ پشتێنەی سەلامەتی ــ پێکھاتە فیزیایەکان) کە یارمەتی سەرنشینەکان دەدات لە کاتی پێکدادان.[٨][٩]
خۆپاراستن لە پێکدادان
[دەستکاری]سیستەمی خۆپاراستن لە پێکدادان لەگەڵ ئامێری سەلامەتی لێخوڕ، و لەگەڵ زیادکردنی سیستەمی یارمەتی بۆ خۆلادان لە بەیەکدا کەوتن کە ئەمجۆرەش پێکدێت
- گڵۆپەکانی پێشەوە، ئاوینەکان، لەگەڵ لایتەکانی تر و ھێماکان
- ئاوێنەکان
- وەستینەر (گیرە) ئۆتۆمبێل، ئاراستەکانی لێخوڕین
یارمەتیدەری شۆفێر
[دەستکاری]لە ژێر تاقمی خۆپاراستنی سەلامەتی کە سیستەمی یارمەتیدەری شۆفیرە کە یارمەتی شۆفیر دەدات بۆ دۆزینەوەی کوسپەکان لەگەڵ دەست بەسەرداگرتنی ئۆتۆمبێلەکە. سیستەمی یارمەتیدەری لێخوڕ پێکدێت لە:
- DAS: سیستمی بێداری دۆزینەوەی شۆفیر[١٠] ئەم سیستەمە رێگرە لە پێکدادان بەھۆی ماندوویەتی
- گیرەی خۆکار؛ سیستەمێکی رێگرە لە پیکدادان یان کەمکەرەوەی توندی پێکدادانە
- سیستەمی بینینی شەوان؛ بۆ زیاد کردنی مەودای بینین لە پێش ڕووناکی ئۆتۆمبێلەکە
- پاراستنی ھەستەوەری پێچەوانە؛ کاتیک کە شۆفێرەکە بە گرانی شتەکان دەبینێت لە رێگاکە لە کاتی پێچەوانە.
- کامێرای پاڵپشت
- گونجاندن و کۆنترۆڵکردنی ھاتووچۆ؛ پێکدێت لە پاراستنی دووری لە نیوان خۆت و ئۆتۆمبێلی پێشەوە
- سیستەمی ئاگاداری ڕۆیشتن بە کۆڵان؛ بۆ ئاگادارکردنەوەی شۆفێر لە کاتی چوون بە ڕاڕەوەکان
- چاودێری پەستانی تایەر؛ سیستەمی دۆزینەوەی چونەوەیەکی تایەر
- سیستەمی گێڕانەوەی ھیزی کێشکردن لە کاتی دەستپێکی لێخوڕین
- دەست بەسەرداگرتنی جیگیری ئیلیکتریک؛ ئاگادارکردن لە کاتی بەیکداچوون بۆ نە ھێڵانی لە وەستانی کۆنتڕۆڵ
- دژی داخستنی گیرەکان
- سیستەمی دابەشکردنی ھێزی گیرەکان
- سیستەمی یارمەتیدانی گیرە لە کاتی لە ناکاو
- سیستەمی دەست بەسەرداگرتنی گیرەی گۆشەکان
- سیستەمی پێش پێکدادان
- سیستەمی گیرەی خۆکار
Crashworthiness
[دەستکاری]- پشتێنی سەلامەتی ڕێگە لە جوڵەی کتوپڕی سەرنیشین دەگرێت، درێژ دەبێتەوە بۆ ھەڵمژینی وزە. ئەمە بۆ درێژ بونەوەی ئەو کاتەی کە پێویستە بۆ پاراستنی سەرنیشین لە کاتی ڕوداوی ھاتوچۆدا پشتێنی سەلامەتی قورسایی سەر لاشەی سەرنیشین کەم دەکاتەوە. ڕێگە لە دەرچوونی سەرنیشینەکان دەگرێت لە ئۆتۆمبێلەوە دڵنیایی دەدات لە شوێنی گونجاودان، ھەتا کاتی کارکردنی کیسە ھەوایییەکان.
- تەقینی (ئێر باگ)ی ئۆتۆمبێل بۆ کەمکردنەوەی کاریگەری خراپی پێکدادانی سەرنیشینە لەگەڵ بەشەکانی تری ئۆتۆمبێلدا، گرنگتریش لەوە ئەوەیە کە ڕێگە لە کاریگەری خراپی بە یەکدادانی سەری شۆفێر لەگەڵ سوکان و لاتەنیشتەکانی دەرگای ئۆتۆمبێلدا دەگرێت.
- جامی پێشەوەی ئۆتۆمبێل کاتێک کاریگەری دەکەوێتە سەر یەک پارچە دەمێنێتەوە، ئەمەش وا دەکات زیانی کەمتر بێت بۆ سەر سەرنیشینەکان. بێگومان ئەویش بەشێکی پەیوەستە لەگەڵ شانەی دڵنیاییدا. ھەروەھا لە کاتی ڕوداودا جامە شوشەییە کانی لاتەنیشت و دواوەی ئۆتۆمبێل نابنە پارچەی تیژ وەک شوشەی ئاسایی.
- شانەی دڵنییایی شوێنی دانیشتنی سەرنیشین) کوشن (بەمەودا کەرەستەی بەھێزی باڵا پتەو دەکرێت. بۆ ئەوی پارێزگاری لە ڕووبەری مانەوەی سەرنیشین بکات و لە کاتی ڕوداودا نەڕوخێت و مەترسی دروست بکات. Footwell intrusion بە یەکێک لە ھۆکارە دیارەکانی شکستی خانەی دڵنییایی دادەنرێت.
- ناوچە پێچایەکانی ئۆتۆمبێل ھێزی بە یەکدادان کەم دەکەنەوە و لە شوێنی دانیشتنی سەرنیشینان دووری دەخەنەوە کاریگەری ڕووداو لەسەر سەرنیشین کەم دەبێتەوە. ھەندێک ئۆتۆمبێل لەنموونەی) ڤۆڵڤۆ، سیپس (ناوچەی چاڵی پێش و پاش و ڕەنگە لاتەنیشتیان ھەبێت.
- ستونی ئاراستەیی لە ئۆتۆمبێلدا شیاو بە پێچ خواردنەوەیە. سیستەمی ئاراستەیی لە پشتی تەوەری پێشەوەی ئۆتۆمبێل جێگیر دەکرێت، واتا لە پشتی پێچەکانی پێشەوە، ئەمەش لە توندی و کاریگەری خراپی بەیەکدادانی کاتی ڕووداو کەم دەکاتەوە لەسەر شۆفێر.
سەلامەتیی پیادە
[دەستکاری]
ئۆتۆمبێلەکان مەترسیدارترن لەسەر ڕێبوارەکان وەک لەوەی لە شۆفێرەکان و سەرنشینەکان قوربانیەکانی ساڵانە، پەیوەندی بە دوو لەسەر سێی پیادەکانە.[١] لەسەرەتای حەفتاکانی سەدەی بیستەم بەلایەنی کەمەوە، ھەروەھا
گرنگی درا بە دروستکردنی ئەو ئۆتۆمبێلانەی کە پەیوەندی بە سەلامەتی بۆ پارێزگاری کردن لە ھاوڵاتیان لە پێکدادانی ئۆتۆمبێلەکان، داواکراوە لە وڵاتانی ئەورووپا، پێشبینی کراوە لە سەیارە فرۆشراوەکان لەوێدا نزمترین ئاست بێت، نزمترین ئاست لەسەر بزوێنەری ئۆتۆمبێلەکان.[١١] لە ساڵی ٢٠٠٦ەوە، دەستکرا بە بەکارھێنانی جۆرێک لە ئاسنی گا وەکوو کەلوپەلی ئۆتۆمبێلەکانی ٤×٤ وە ئۆتۆمبێلەکانی ٤×٤ قەدەغە کرا لەلایەن ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەورووپا، لەدوای ئەوەی دەستیان گرت بەسەر ھەموو ئۆتۆبێلەکان لە ساڵی ٢٠٠٢ دا[١٢]
Conspicuity
[دەستکاری]ڕووناکی و ئاوێنەکان
[دەستکاری]دەستکرا بە ئامادەکردنی کۆمەڵێک گڵۆپ و ئاوێنە بۆ باشترکردنی پانی و درێژی و ئاراستەی، ھەروەھا بۆ گۆڕینی داواکاری شۆفێرەکان، وە بۆ لێپێچینەوە لە شۆفێرەکانی تر، وە ئەمانە گڵۆپەکانی پێشەوە و دواوە وە ڕووناکی لا تەنیشتەکانی و ئاوێنەکان، وە ئیشاراتی لاکان و گڵۆپەکانی ئیستۆپ گرتن، وە گڵۆپە دژیەکەکان، وە پێویستە لەسەر پاصەکانی قوتابخانە وە بارھەڵگرەکان لە ئەمریکای باکووردا لەزگەی دژیەک لە لاتەنیشتەکانی وە دواوەی بدەن، چونکە ڕوونتر دەردەکەوێت لە شەواندا.[١٣] لە وڵاتانی باکووری ئەوروپی داواکاری لەسەرگڵۆپەکانی (الرکض النھایة) بوو لە ساڵی ١٩٩٠، وە لە کەنەدا ساڵی ١٩٩٠ وە لە ٧ی شوباتی ٢٠١١ سەرانسەری وڵاتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا.[١٤][١٥]
ڕەنگی ئۆتۆمبێلەکان
[دەستکاری]لە ساڵی ٢٠٠٤ دا وتەیەک وترا لەسەر ڕەنگی ئۆتۆمبێلەکان و سەلامەتیان بەوەی کە لە توێژینەوەی پێشدا کۆتایی پێھاتووە بەشێوەیەکی زانستی.[١٦] ھەر لەوکاتەوە ھەتا ئێستا لە توێژینەوەی سویدی دا ئەوە بەدیکراوە کە ئۆتۆمبێلەکانی پەمەیی کەمتر توشی کێشە دەبن، وەک لە ئۆتۆمبێلە ڕەشەکاندا لە زۆربەی پێکدادانەکاندا) النقل البریی NZ 2005) ئۆکلانی نیوزلەندادا، لە توێژینەوەیەکدا ئەوە دەرخرا کە ئۆتۆمبێلەکانی ڕەصاصی کەمتر توشی ڕووداوی ترسناک دەبن. وە بەڕێژەیەکی زیاتر لە ڕەنگەکانی قاوەیی و ڕەش و سەوزدا. ڕەنگی ئۆتۆمبێلەکان توێژینەوەیەکیان ئەنجامدا کە مەڵبەندی ڕووداوەکان جێبەجێی کرد لە زانکۆی موناش) MUARC (کە لە ساڵی ٢٠٠٧ لەشیکردنەوەی ٨٥٥٢٥٨)) ڕووداوێک ڕوویدا لە نێوان ساڵانی ١٩٨٧ و ٢٠٠٤ لەویلایەتی فیکتۆریا و ڕۆژئاوای ئوسترالیا ئەنجامەکەی[١٧] لەسەر توشبون و ڕاکێشانی ئۆتۆمبێل توێژینەوەی شیکردنەوەی ترسناکەکان لەسەر حاڵەتی ڕووناکی ئەوە دۆزرایەوە کە ئۆتۆمبێلی ڕەش بەڕێژەی % ١٢ زۆرتر پەیوەندی ھەیە بە پێکدادانەکانەوە، وە ئۆتۆمبێلی) خۆڵەمێشی (بە ڕێژەیی % ١١ وە ئۆتۆمبێلی ڕەصاصی بەڕێژەیی % ١٠ وە ئتۆمبێلەکانی سوور و شین بەڕێژەی % ٧، لەگەڵ ئەوەشدا نەبوونی ڕەنگ تر کە زیاتر یان کەمتر ترسناک بێت لە ڕەنگی سپیدا لەکاتی بەیانیان و شەواندا وە ڕێژەی ئۆتۆمبێلەکانی ڕەنگی ڕەش زیاتر ئەگەری ڕووداوی ترسناکیان بوو بەڕێژەیی %٤٧ زیاتر لە ئۆتۆمبێلەکانی ڕەنگ سپی، وە ڕێژەیەکیش کە لە% ١٥ ئۆتۆمبێلەکانی ڕەصاصی، وە ئەوەش دۆزرایەوە کە ئۆتۆمبێلەکانی ڕەنگ سوور وو ڕەنگ ڕەصاصی کەمتر ئەگەری ترسناکیان وەک لە ئۆتۆمبێل سپی % ١٠ و %٨ یەک لە دووای یەک.[ژێدەر پێویستە]
تایبەتمەندییە سەلامەتییە بەکارنەھێنراوەکان
[دەستکاری]چەند پێشبینیەک و بیرۆکەیەکی جیاواز ئاراستەکراوە کە ھەندێکیان سوودی دەبت و ھەندێکیان سودی نابێت لەسەر سەلامەتی ئۆتۆمبێلەکان بەڵام ھەرگیز دروست نەکراوە لەبەرھەم ھێنانی ئۆتۆمبێلدا
ئەمەش ئەوە دەگرێتەوە کە کۆشینی شۆفێر لە ناوەڕاست دا بێت بەمەبەستی (باشتر سەیرکردنی شۆفێر)[١٨] کە دەرھاویشتنی
ئۆتۆمبێلی زۆرخێرا ) mclaren F1 ) کۆشینەکانی دواوە کە ئاراستە کراوە )جگە لە شوێن دانیشتنەکانی منداڵ و کۆرپ ە(
وە ئاراستەی کۆنترۆڵی خێرایی ] پێویستی سەرچاوە[
1920s لە ساڵی ١٩٢٢ سەیارەی دیوسنبێرگی مۆدێلA بوو بە یەکەم سەیارە کە برێکی ھایدرۆلیکی چوار تایەری ھەبێت 1930s لە ساڵی ١٩٣٠،شوشەی سەلامەتی بۆ ھەموو سەیارەکانی فۆرد بەکارھێنرا.ھەر لەو ساڵەدا دکتۆری نەشتەرگەریClaire L. Straith و دکتۆر C. J. Strickland پێشنیاری پشتێنی سەلامەتی و سەرینی ناو تەختەی پێوانەیی ئۆتۆمبێلیان کرد. ھەروەھاStrickland خولی سەلامەتی ئەمریکای داھێنا. لە ساڵی ١٩٣٤،GM یەکەم تاقیکردنەوەی دەعامی سەیارەی کرد. لە ساڵی ١٩٣٦،Hudson Terraplane بۆ یەکەم جار سیستەمی برێکی دووەمی بەکارھێنا،ھەرکانێک برێکی ھەیدرۆلیکی شکستی بھێنایە ئەم برێکە بەشێوازێکی میکانیکی دوو تایەری دواوەی برێک دەکرد. 1940s لە ساڵی ١٩٤٢،Hugh DeHaven شیکردنەوەیەکی لەسەر مانەوە لە کەوتنەخوارەوە لە ٥٠بۆ١٥٠ پێ بڵاوکردەوە. لە ساڵی١٩٤٧،Tuckerی ئەمریکی دروستکرا کەیەکەم سەیارەبوو سەرینی ناو سوکانی ھەبوو.وە لایتی پێشی ناوەندی ھەبوو کە دەگیرساندنەکەی لەسوکانەکابوو،وە سەرەگا و زنجیری سەلامەتیشی ھەبوو.
لە ساڵی 1949 SAAB کۆمپانیا بیرۆکەی سەلامەتی تەیارە و سەیارەیان
تێکەڵکرد ئەمەش وایکرد ساڵی ١٩٩٢ یەکەم سەیارەی SAAB بەرھەم بھێنرێت
لەگەڵ سندوقێکی سەلامەتیدا ] ٣٨ [ . وەھەروەھا ساڵی ١٤٩٤ کرایزلرکراون ئیمپریال
یەکەم سەیارە بوو کە دیسکی بۆ دانرا . ] ٣٩ [ ] ٤٠]
لە ساڵی ١٩٥٠ ڕاستکرایەوە.
برینپێچێکی ئەمریکی لە ھێزی ئاسمانی ئەمریکریدا ئامۆگاریەکی پێشکەش بە
برینپێچە ئەمریکیەکان کرد بە نوسی ن، نوسینەکەی وایکرد ئۆتۆمبێلەکان زیاتر
سەلامەتبن بۆ سەرنشینەکان. بەشێوەیەکی سادە چاو پێداخشانەوە بە ھۆکارەکانی
سەلامەتی کە دووبارە ئەکرێتەوە وەکو قایشی سەلامەتی و تابلۆی ھاتوچۆ،
پێشکەوتنی دەبڵ لە ئۆتۆمبیلدا . [٤١]
١٩٥٦ کۆمپانیایی فۆرد ھەوڵیدا سەرنجی ئەمریکیەکان بۆخۆی ڕابکێشێت بۆ
کڕینی ئۆتۆمبێلەکان بەھۆی پشتێنی سەلامەتی تایبەت بە خۆیان. وەھەوڵدانیان بۆ
ئەم مەبەستە ئەبنە خاوەنی خەڵاتی ئۆتۆمبێلی ساڵ لەلایەن Fordmotor trend بۆ
ساڵی ١٩٥٦ [٤٢ .]
لە ساڵی ١٩٥٨ ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا کۆڕێکی جیھانی ڕێکخست بۆ
ڕێکخستنی تابلۆی بارھەڵگرەکان، ئەمەش ئەنجومەنێکی جیھانیە کار لەسەر
سەلامەتی ئۆتۆمبێل دەکات. ھەندێ بیرۆکەی داھێنەرانەی سەلامەتی پێشکەش
کرا بۆ زیاتر پاراستنی ژیان وەک درووستکردنی قایشی سەلامەتی و دانانی
ئێرباگ بۆ زیاتر پاراستن. ھەر لە ھەمان ساڵدا ئەندازیاری ڤۆڵڤۆنیلزبۆھلن لە
شوێنی دانیشتن قایشێکی سێ خاڵی دروستکرد بۆ پاراستنی ھەردوو شان ئەمەش
بوە پێوەر بۆ ھەموو ئۆتۆمبێلەکانی Volvo لە ساڵی ١٩٥٩. بوو بە خاوەنی
داھێنانێکی خاوێن لە کاتێکی کەم و بە دوواییەک، قایشی سەلامەتی سەپێنرا وردە
وردە لەسەر کۆی بارھەڵگرەکان لەلایەن ڕێکخراوەکان لە ھەموو جیھاندا. لە
ساڵی ١٩٥٩ کۆمپانیایی American motors corporation یەکەم پشتگیری
خۆیان پێشکەش کرد بۆ ھەڵبژاردنی یەکەم کورسی پێشەوە .] ٤٣]
لە ساڵی ١٩٥٩ بیرۆکەی) کادی لاک سیکلۆن (لە دیزاینی) ھارلی ئیرل(: سیستەمێکە سوود لە لێدان دەبینێ و پەیوەستە بە ڕادارەوە
لە قوڵایی پێشەوەی ئۆتۆمبێلەکەدایە. ئەمەش وادەکات ئاماژەی بیستراو ئاماژەی بینراو دەدات بە شۆفێر ئەگەر بەر بەستێک لەسەر
ڕێگەی ئۆتۆمبێلەکە ھەبوو .] ٤٥]
کان :- کارکراوە لەسەر ئۆتۆمبێلە بارهەڵگرەکان نوێ و فرۆشراوەکان لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە دوایی یەکی [1960]
سێی ١٩٦٤. لەوکاتەدا پێویستیان بە پشتێن ڕاگر بوو. لە نۆی ئەیلوولی ١٩٦٦ یاسای سەلامەتی ھاتووچۆ ئۆتۆمبێلی نیشتمانی
بوو بە یاسایەکی گشتی لە ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا، ئەمەش بوو بە یەکەم پێوەری پەیوەستکراو بۆ پاراستنی فیدراڵی
ئۆتۆمبێلەکان .] ٤٦]
لە ساڵی ١٩٦٦ بەولاوە داواکرا ئۆتۆمبێلی نەفەر ھەڵگر لە بازاڕی ئەمریکیدا زیادکراو بێ بە تابلۆی ئامرازەکانی پاراستنی ناوەوە
و پشتێنێکی سەلامەتی بۆ دەرەوە و پشتەوەش زیاد بکرێ وە بەک لایتێک ی سپی زیاد بکرێ وەکو یەدەگ.
لە ساڵی ١٩٦٦ ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا وەزارەتی گواستنەوەی ئەمریکی دروست کرد. لەگەڵ سەلامەتی ئۆتۆمبێلەکان وەکو
یەکێک لە لە کەرەستەکانی. ئەنجومەنی گواستنەوەی نیشتمانی دروست کرا، بۆ پاراستنی گواستنەوە وەکو دامەزراوەیەکی
سەربەخۆ لە ١ ی لە ساڵی ١٩٦٧، بەڵام پشتیان دەبەست بۆ بەڕێوە بردن و پارەپێدان. لەگەڵ ئەمەشدا لە ساڵی ١٩٧٥ بوو بە april
ڕێکخراوێکی سەربەخۆ بەتەواوی لەسەر یاسای ئەنجومەنی سەلامەتی سەربەخۆ) 93 / 633. 49 ; P.L. 1901 U.S.A)
لە ساڵی ١٩٦٧ پشتگیری تایبەت مەندیەکانی ئامێرەکانیان کرد لەلایەن گەورە کڕیاران. لەزۆربەی ئۆتۆمبێلە نوێ و فرۆشراوەکان لە
ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ئامێر و سیستەمی سەلامەتی و تایبەتمەندی و شێوەی ئەم دیزاینانە دەگرێتەوە دەستگرتن بە دەسکە
دیارەکانەوە، لەشوێنە چەسپاوەکان لە کابینەی دانیشتنەکە.
خاڵی پێکەوە بەستن بۆ قایشی سەلامەتی بۆ پێشەوە و دەرەوە.
کردنەوەی چواری ئاگادارکردنەوە.
یەکبەدوای یەکی گێڕ بەشێوەیەکی ڕێک
PRNDL.
بۆ گواستنەوەی گێڕ بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی.
ڕێکخەری دیسکی ھایدرۆلیکی بەشێوەیەکی بازنەی ھاجووت.
لە ساڵی ١٩٦٨ پێوەری فیدراڵی بۆ سەلامەتی جوڵە کردن و ھاتووچۆ لەسەر ڕێگا خێراکان لە بەڕێوەبردنی ئەمریکی نیشتیمانی بەم
شێوەیە بووە :-
قایشی خۆبەستنەوە داواکراو بووە لەسەر نیشینانی ئۆتۆمبێلەکان بۆ پێشەوە بەڕاست و چەپیش، ڕووناکی و نیشانەی لایەکان وە ھتد …
لە ساڵی ١٩٦٩: زیادکردنی لایەنگر بۆ سەرەوەی لایەنگر بۆ سەرەوەی سەرنیشینانی دەرەوە، بۆ چارەسەرکردنی کێشەی پێکان
لەکاتی بەریەککەوتن لە دواوە، یەکناگرێتەوە لەگەڵ داواکاری سەلامەتی بۆ ئەم بارھەڵگرانە لەبەر ئەوەی بازرگانین وەکو
بارھەڵگری گواستنەوەی سوک. لەدوای ئەوە ڤۆڵڤۆ پێشکەوتنی بەخۆیەوە بینی یەکەم شوێنی دانیشتنی بۆ منداڵ دانا بەرامبەر
سەرنیشینەکان .] ٤٨]
لە ساڵی ١٩٧٠ کان: لە ساڵی ١٩٧٤ جەنەڕاڵ مۆتۆرس ئێرباگی خست ەڕوو بۆ شۆفێر و سەرنیشینان لە کادی لایکی گەورەدا
اولدزموبوولیز .] ٤٩]
لە ساڵی 1979NHTSA)
دەستیان کرد بە تاقیکردنەوەی ئۆتۆمێلە حکومیەکان وە بڵاوکردنەوەی ئەنجامەکان بۆ ڕاگەیاندان وھاندانی بەرھەمھێنەر بۆ باشترکردنی
سەلامەتی ئۆتۆمبێلەکان. لەسەرتاوە پشکنین و ھەڵسنگاندنیان بۆ بەریەککەوتن کرد لەویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا.
بۆ نمونە دادوەری پاراستنی سەرنیشینان لە سیستەمی
(FMVSS208)
لەم ساڵانەی دوایدا، بڵاوبوونەوەی بەرنامەی
وردە وردە. (NHTSA)
کان :- ١٩٨٤ ویلایەتی نیوۆرک بڕیاریدا یەکەم یاسای ئەمریکی بەکار بھێنێت بۆ ئۆتۆمبێل و سەرنیشینەکانی ئەویش پشتێنی ١٩٨٠
سەلامەتییە.
لەوکاتەوە پشگیری ئەم یاسایەیان کرد یاسای بەستنی پشتێنی سەلامەتیە. لە ٤٩ ویلایەتدا) نیوھام شایەر (جێبەجێی نەکرد.] ٥٠]
خەمڵاندویەتی بۆ زیاتر بەکارھێنانی پشتێنی سەلامەتی ١٠٠٠٠ لە ساڵێکدا لە ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا .] 51] (NHTSA)
لە ساڵی ١٩٨٦ داواکرا کە گڵۆپی دیسکی ناوەوە دابنرێت لە ئەمریکای باکوور لەگەڵ بەشداربوونی زۆربەی دەوڵەتەکان .__
ئاڕاستەی سەلامەتی
ھەرچەندە لە چاو پێشکەوتنی تەکنەلۆجیا، ساڵانە بەنزیکەیی ٣٤٠٠٠ کەس دەمرن لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا .] ٧١ [ لەچاو
دابەزینی ڕێژەی مردوان لە گشت بارھەڵگرێک تۆمار کراوە و دووری نێوان ھەر بار ھەڵگرێک بە شێوەیی یەک لە دوای یەک
تۆمار کراوە لەدوای دەرکەوتنی سیستەمێکی گرنگ ۆ شۆفێران ، ھەرچەندە ڕێژەیی مردووان لە زیاد بوندایە بە گشتی ئەمەش
بەڵگەیە لەسەر زیاد بوونی دانیشتوان و زیاد بوونی بارھەڵگرەکان لەسەر ڕێگا لەگەڵ ئەوەشدا بەھۆی زیاد بونی نرخی سوتەمەنی و
گۆڕانکاری ڕەفتاری کە پەیوەستە بە سیاسەتەوە دەبێتە ھۆی کەم بوونەی مردن لە ڕێگا خێراکاندا لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
[ ٢٠٠٧ - ٢٠٠٨ [ ڕێژەی مردنەکە کەمتر بوویەوە وەک لە ساڵی ١٩٦١ [. ٧٢ [ دادوەری تەوەرێکی ئەکرد بۆ خەباتکردن لە پێناو
پێدانی ئۆتۆمبێلەکان بۆ زیاتر پارێزگاری کردن .] ٧٣]
سەلامەتی یەکێکە لە کێشە گەورەکانی) یەکێتی ئەورووپی (بووە ھۆی مردنی ٢٥٢٤٩ کەس] ٧٤ [نزیکەیی] ١٣٠٠٠٠ [ ] ٧٥]
بەریەککەوتنێکی خراپ لە نێوان ساڵاکانی ٢٠١٧ و ٢٠١٨ لەسەر یەک لەنێوان ٢٠٠١ و ٢٠١٨ بە نزیکەیی % ٥٠ ڕێژەی مردن
دابەزی لە یەکێتی ئەورووپا بۆ ٥٥٠٩٢. لە ساڵی ٢٠٠١ بۆ ژمارەی ئێستا ٢٥٢٤٩ [ . ٧٦ [ لەنێوان ملیۆنان دانیشتوان لە ساڵی ٢٠١٨
لەناوەڕاستی یەکێتی ئەورووپا لە میلیۆنێک کەس ٤٩ کەسیان مردون لەسەر ڕێگا .] ٧٧ [ لەوکاتەی کە ڕۆمانیا خراپترین ژمارەی ھەبوو
لە ڕێژەی مردنا لە ساڵی ٢٠١٨ کاتێک کە لە میلیۆنێک کەسدا ٩٦ کەسیان مردوون لەسەر ڕێگا ، بەلجیکا ڕێژەی ناوەندی تۆمار
کردووە کە لە ھەر میلیۆنێک کەسدا ٥٢ کەسیان مردوون . ویلایەتە یەکگتووەکانی ئەمریکا باشترین ڕێژەی تۆمار کردووە لە
میلیۆنێک کەس ٢٨ کەس مردون لەسەر ڕێگا . ] ٧٨]
بەرنامەی بارھەڵگرەکان:-
زۆرجار وا دادەنرێت کە شۆفێر بەرپرسیارێتی ڕوودانی بەریەککەوتن ھەڵدەگرێت. لەوانەشە دەستی ئۆتۆمبێلەکەی خۆی تیدا بێت
لەبەریەککەوتنەکە، کە دەگاتە % ٣٪، ٥ لە ڕوودانی بەریەککەوتنی ئۆتۆمبێلەکاندا] ١٠٢]
بەرنامەیەکی نوێ بۆ نرخدانانی ئۆتۆمبێل. پشکنینی بارھەڵگرەکان و ئۆتۆمیێلەکانی تر دوو جۆر بەرنامەمان ھەیە
NCAP
بەرنامەی نرخدانان بۆ ئۆتۆمبێلە تازەکان بەرنامەیەکی حکوومییە یان دەرزگایەکە بۆ پاراستنی ئۆتۆمبێلە گرنگەکان، نرخدانان بۆ
دروستکردنی ئۆتۆمبێلە تازەکان بۆ وێناکردن لە دژی ھەڕەشە جیاوازەکان لەسەر سەلامەتی.
ئەوانیش بەرنامەی نرخدانان بۆ ئۆتۆمبێلە نوێییەکان لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ساڵەکانی NCAP دوو لە ناو بانگترین
. وەبەرنامەی ئەورووپی بۆ بۆ نرخدانان بۆ ئۆتۆمبێلە نوێییەکان لە ساڵەکانی ١٩٩٧. ١٩٧٨
پشکنینی یاسایی بۆ بارھەڵگرەکان :-
پشکنینی بارھەڵگرەکان ئەرکێکی حکومەتە پێی ھەڵدەستێ لە زۆر بەی شارەکان، کاتێک کە پشکنین بۆ ئۆتۆمبێلێک دەکرێت بۆ
ئەوەی دڵنیا ببنەوە کە ئۆتۆمبێلەکە وتابلۆکە نەگۆڕاون، ئەمەش ھۆکارێکی گرنگی پاراستنە. ھەندێک جار پشکنین بۆ کاتە
جیاوازەکان پێویستە بۆ نموونە گواستنەوەی خاوەنداریتی ئۆتۆمبێل.
(MOT) ئەگەر پەیوەست بوون بە شێوەیەکی خوولی ئەمە پێی دەگوترێت پشکنینی خوولی بۆ ئۆتۆمبێل، یان ھەڵسەنگاندن
لە ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا. یان ھەڵسەنگاندنی دروستی ڕێگاکان لە ئاراستە کردنی یەکێتی ئەوڕووپا. دابڕانی کاتی نمونەی
ئەوەیە ٢ ساڵ لە یەکێتی ئەورووپا گشت ساڵێک لە ویلایەتە یەک گرتووەکانی ئەمریکا. کاتێک ئۆتۆمبێلیک لە پشکنین دەردەچێت
لەزگەیەکی لە شوشەی پێشەوەی دەدرێت یان لەسەر تابلۆی دەرچونەکەی. بۆ ئاسانکاری ئامرازەکانی ھەڵسوڕاندن، بەڵام لە
ھەندێک وڵاتان وەک ھۆڵەندا لە ساڵی ١٩٩٤ دەستبەرداری ئەم ڕێگایە بوون.
ھەڵسەنگاندنی باھەڵگرەکان لەوێستگەکانیان دەکرێت، کاتێک کە کاتی پشکنینیان دێت زۆرجار لەزگەو ناسنامەی ئۆتۆمبێلەکان پیشان
دەدرێن ژمارە و مانگ و ساڵەکەشی. ئەمە ھەمووی پێی دەگوترێت ناوەندی ھەڵسەنگاندن لە ئاراستەکردنی یەکێتی ئەورووپا .__
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Making the Death Seat Safer Popular Science July 1950
- ^ «OMS | 10 faits sur la sécurité routière dans le monde». WHO. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ «Injury Prevention and Control: Motor Vehicle Safety». Center for Disease Control and Prevention. لە ٢٠ی ئازاری ٢٠١٢ ھێنراوە.
- ^ «World Health Organization: World report on road traffic injury prevention (2004)». Who.int. ١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠. لە ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ «Seat belts and risk compensation». BMJ. 291 (6498): 757–758. 1985. doi:10.1136/bmj.291.6498.757. PMC 1419041. PMID 3929928.
- ^ «About Us – TogetherForSaferRoads». togetherforsaferroads.org. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.
- ^ http://cyberlaw.stanford.edu/blog/2013/12/human-error-cause-vehicle-crashes retrieved April 18, 2017
- ^ «American Honda safety page». Corporate.honda.com. ٢ی ئازاری ٢٠٠٦. لە ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ Gladwell، Malcolm (١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٤). «BIG AND BAD: How the S.U.V. ran over automotive safety» (PDF). The New Yorker. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٦ی تەممووزی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی تەممووزی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
- ^ «srgint.com - This website is for sale! - srgint Resources and Information». ww1.srgint.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
{{cite web}}: Cite uses generic title (یارمەتی) - ^ «Pedestrian Safety». Car Design Online. لە ڕەسەنەکە لە 2012-03-08 ئەرشیڤ کراوە. لە 2012-03-20 ھێنراوە. ٨ی ئازاری ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «EUROPE | Bull bars banned from next year». BBC News. 2001-11-27. لە 2011-09-20 ھێنراوە.
- ^ «The Effectiveness of Retroreflective Tape on Heavy Trailers». Nhtsa.gov. لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ «Press Release "New cars equipped with daytime running lights as of today"». Europa.eu. ٧ی شوباتی ٢٠١١. لە ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ «DRL Mandate Takes Effect in Europe, R48 Countries». Drivingvisionnews.com. لە ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ «Car Color and Safety» (PDF). AAA Foundation. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٤ی ئایاری ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی ئازاری ٢٠١٢ ھێنراوە.
- ^ «An Investigation into the Relationship between Vehicle Colour and Crash Risk» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ Popular Science. Bonnier Corporation. December 1956. p. 94. ISSN 0161-7370. لە 2014-12-12 ھێنراوە.
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە سەلامەتیی ئۆتۆمۆبیل تێدایە. |
