Заза

Заза (лат. corólla) — шала зезаган гергара чоьхьара дакъа до зезаган вовшахтоьхна жаз. Зазанера жазан барам хаъал хийцабала тарло доьзале хьаьжжина, амма уггаре дукха хаало заза 3 (цхьа дакъа дерш) йа 5 (ши дакъа дерш) жазан декъалуш дерш.

Классификаци

Зазанах тӀеттӀалеттажаздерг (corolla gamopetala) олу, нагахь мелла а жазанаш вовшах леттехь. Къаьстинажаздолчу зазан (corolla choripetala) жазнаш вовшех къаьстина ду. ЦкъаццӀа жазнаш бух тӀаьхь а ца леташ, чеккхенгахь тӀеттӀалата тарло, иштта такой зезан гергарлонах олу калиптра. Зазан башха тайпа — полла тайпана заза.

Дерриг зазанаш иштта декъало нийсачарна, йа актиноморфанчарна (corolla actinomorpha) а, харцчарна, йа зигоморфанчарна (corolla zygomorpha). Актиноморфан зазанах кхин а олу дуккхасимметрин, хӀунда аьлча цунна чухула йаккха тарло масех симметрин экъа. Зигоморфан заза цхьасимметрин хуьлу, хӀунда аьлча цунна чухула симметрин цхьа сема бен ца йолу.

Зазан кеп тайп-тайпана хуьлу, кхечарна йукъахь къастало зазанийн лахара кепаш:

• турбанийн заза, кхоллало жаз дерриг дохаллийца аьлча санна вовшах летича (цхьанашеран кхахьпа);
• горгалийн заза, доккхаха долу декъехь турба хилла вовшах летта, ткъа цул тӀаьхьа декъало масех жазан (рапунцель горгали);
• муцӀаркуйнах тера заза, горгалийн зазанах тера ду, бух тӀаьхь жазанаш турбакепара вовшех лета хуьлу, ткъа кхин дӀа дӀасайоьду тайп-тайпанчу агӀонашка (тонка);
• чкъургкепара заза, цуьнан жазанаш кӀеззиг долу декъехь тӀеттӀалетта турба хилла, къамкъарган йуьхьиг, йухасеттина цхьаьна экъанехь аьлча санна, хаало паргӀата дакъа, цунах дӀасаттор олу (ножан хьуьнан вероника);
• меттан заза, герга ду турбанан зазан, амма ду мотткепара агӀонашка дӀасадоьду тӀеттӀалетта жазанийн дӀасаттор (цикори гуттар а хуьлу);

Зеленчукан яснотка ши балда долу заза

• ши балда долу заза, шина тера доцучу декъех-балданех лаьтта, йухасаттарца долу заза (зеленчукан яснотка);
• полла кепара заза, вовшах летта зигоморфан заза, цуьнан 5 жазан шайн долара цӀераш йу, къастало барамашца а, кепашца а (маӀаш йолу лядвенец);
• цамзалгийн заза, цхьаъ йа масех жазан тайп-тайпана херолин йохалла хуьлу, цунах цамзалг олу (цхьаъ ах фунтан ангрекум);

Литература

• Бекетов А. Н. Заза, в ботанике // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Биология. Современная иллюстрированная энциклопедия. Гл. ред. А. П. Горкин; М.: Росмэн, 2006.