Википеэди:Портал:Израиль

Порталай темэнүүд: Ябуулга • Соёл • Газар зүй • Элүүр мэндэ • Түүхэ • Математика • Байгаали • Хүнүүд • Философи • Шажан • Ниигэм • Технологи • Гэнтын портал

Израилиин Порталда Таатай Морилогты

Израиль (Иврит: יִשְרָאֵל‎, Yīsrāʾēl; Араб: إِسْرَائِيل‎, ʾIsrāʾīl), албан ёһоор Израиль улас (מְדִינַת יִשְׂרָאֵל, Medīnat Yīsrāʾēl; دَوْلَة إِسْرَائِيل, Dawlat ʾIsrāʾīl) — Газар дундада тэнгисэй зүүн эрье дээрэ оршохо баруун Азиин орон юм. Хойто талаараа Ливан, зүүн хойто талаараа Сири, зүүн талаараа Йордан, баруун урда талаараа Египет оронуудтай хилэлдэг болон өөрын харисангы бага нютагиинь газар зүйн хубида өөр өөр тусхай онсолигтой. Баруун эрье болон Газын хэлтэсшье мүн зэргэлдээ оршоно. Израилиин хүн зон ехэнхи хубинь Еврей үндэһэтэн болон үүгээрээ дэлхэйн сорын ганса Еврей орон юм. Еврейшуудһээ гадна Арабай Лалын шажантад, Христосой шажантад, Друзе, Самари зэрэг үндэһэтэн, шажантанууд оршодог.

Мүнөөнэй Израиль улас гурбан мянга гарамгай жэлэй турша Иудын шажанай хамагай шухала ухагдахуунуудай нэгэ "Израилиин нютаг" (Eretz Yisrael)-һаа үндэһэтэй юм. Дэлхэйн нэгэдүгээр дайнай дараа Үндэһэтэнүүдэй Лигэнь "Еврей үндэһэтэндэ өөһэдын гэһэн орон" бүтээхэ зорилгоор Британиин Палестинэдэхи мандатые баталба. 1947 ондо НҮБ Палестинын мандатые Еврей, Араб хоёр уласта хубаахые баталһан байна. Арабай Барилдалгань энэ түлэблэлгые эсэргүүсэһэн болобош 1948 оной 5 һарын 14-ндэ Еврейн түрэ зуурын засагай газар Израилиие тусгаар тогтоноһоные мэдэгдэбэ. Дараань болоһон Араб-Израилиин дайнда Израиль илалта байгуулһанаар энэ уласай хилэ хизгаарые НҮБ-н хубааха түлэблэлгэдэ зааһанһаашье үлүүгөөр һунгаба. Энэ ябадалһаа хойшо зэргэлдээ оршохо олон Араб оронтой мүргэлдэжэ, үрэ дүндэнь олон томо дайн боложо үндэрлэжэ байгаа болон энэнь мүнөө хүрэтэр үргэлжэлһээр байна. Израиль улас анха байгуулагдаһанһаа хойшо, илангаяа зэргэлдээ оршохо Араб оронуудһаа түүнэй хилэ хизгаар болон бүри оршон тоготнхо эрхэнь хүрэтэр зүршэлтэй тулгарша байна. Харин Израилиинь Египет, Йордан оронуудтай энхэ тайбанай хэрээ байгуулжа, Палестинашуудтай бүри мүһэн зохисолдохо хэлэлсээр ябуулһаар байна. (Бүрин эхеэр уншаха...)

Доогуур шэнэ түүбэрилгэтэй шэнэдхэхэ (сэбэрлэхэ)

Шэлэгдэмэл үгүүлэл - ондоогые харюулха

Иврит хэлэн (Еврей бэшэг: עִבְרִית‎, ʿĪvrīt, IPA: [ivˈʁit] гү, али [ʕivˈɾit]; Самари бэшэг: ࠏࠁࠓࠉࠕ; Палео-Иврит бэшэг: 𐤏𐤁𐤓‫𐤉𐤕) гээшэ Афро-Азиин хэлэнэй бүлэгэй семидэй бүлэдэ багтаадаг хэлэн юм. Эртэ үеын палестинэшүүдэй нютагта ажамидарһан еврейнүүдэй түрэлхи хэлэн байһан эртын иврит (тус хэлээр библиин эхэ үндэһэн танах бэшэгдэһэн дээрэһээ арюун номой иврит гэнэ) болон мүнөө үеын Израилиин албан ёһоной хэлэн болохо мүнөө үеын иврит хоёрые илгаарна. Арюун ном бэшэгдэһэн ивридые «арюун хөөрэн» гэһэн удхатайгаар «лашон а-кодеш» (לשון הקודשלשון הקודש) гэжэ нэрлэнэ.

Эртын иврит хэлэн еврейнүүдэй дэлхэйн ондоо газар нютагаар тархан һуурижажа (диаспора) эхилһээр аажам аажамаар үгы болгожо, хожомдо еврейнүүдэй ажаһуудаг нютаг бүридэ ивридэй орондо араб, сефард, идиш гэхэ мэтэ хэлэнүүдые үдэр бүри ажамидаралда хэрэглэжэ эхилбэ. Ушар дээрэһээ 2000 шахуу жэлэй үлүү иудаизмын хэлэн байһан иврит миин лэ библи (танах), мишна, залбарал ба еврейнүүдэй хоорондо харилсаанда хэрэглэгдэжэ байһан. Хариншье һаа, XX зуун жэлдэ иврит хэлэн Израиль улас байгуулһан хада мүнөө үеын иврит боложо дахин һэргэбэ. (Бүрин эхеэр уншаха...)

Шэлэгдэмэл үгүүлэл жагсаалта

Шэлэгдэмэл зураг - ондоогые харюулха

This is a Featured picture that the Wikimedia Commons community has chosen as one of the highest quality on the site.

Image 1Йом-Киппурда Синагогто Зальбаржа буй Еврейшүүд, Мауриций Готтлибай зураг (1878)
Image 2Иерусалимай Түмэр Харгын Вокзал (1900 он). Эрьелдүүлдэг круг дээрхи локомотив болбол "Рамле" (J&J No. 3), a Болдуин 2-6-0. Станцинь 1998 ондо хаагдаха хүрэтэр Яффа–Иерусалим түмэр харгын эсэсэй станци байһан. Мүнөөдэр, станцинь хаягдаһан ба харууһагүй орхигдоһон ба вандализмһаа хохидожо байгаа, болобошье энэнь Иерусалимда хадагалалхаар һунгагдаһан 110 байшангын нэгэ юм.
Image 3"Нил ба Синай, Израиль руу ба сааша. Хүнэй түүхые нэгэ нюдэнээр харабал." Уласхоорондын сансарын станци дээрхи Крис Хэдфилд астронавтын Зураг.
Image 4Эйлатай урда зүгэй эрьедэхи, таха хэлбэртэй байсын тойрондо Дайвингын жуулшадай газар. Энэ нютагта далайн гахай зэргэ олон түрэлэй амитад амидардаг.
Image 5Эйлатһаа хойто зүгтэ байрлаха, Израиль-Египетэй хаалта үлүү шэнэ участок (2012 оной 6 һара). Энэнь Израиль Египеттэй хилэ дээрхи баригдаһан хилын хаалта. Энэнь анха Африкын уласуудһаа ерэһэн иммигрантуудые номгодхохо забдалга байһан юм.^[1] Барилгын ажалые 2010 оной 1 һарын 12-до һайшааһан ба 2010 оной 11 һарын 22-до эхилһэн^[2] and began on 22 November 2010.^[3]
Image 6Иерусалимай Хуушан Хотодахи Сүмын Уулада байрлаха Лалын шажанай нангин шүтөөн болохо Хабсагайн Орой дээрхи керамик плиткэ
Image 7Бен-Гурионой Бараагдахи Давид Бен-Гурионой комнато, 1953-1973 оной хоорондохи Израилиин Юрэнхэй сайд Давид Бен-Гурион ба түүнэй эхэнэр Паула (Пола) нарын хүгшэдэй гэр.
Image 8Иудейн Сүлдэхи Масадагай агаарһаа үзэмжэ, Һүнэһэн тэнгис ба Иорданитай
Image 91938 ондо Тель-Авивда баригдаһан Рединг Электростанци, 1-р Редингын маркиз, Руфус Айзексын нэрээр нэрлэгдэһэн. Редингын Гэрэл зүүн талада байна.
Image 10Мицпе Рамондохи Махтеш Рамоной захын шулуун хана дээрхи залуу Нубийн тэхэ (Capra nubiana).
Image 11Сүмын Уулын урда зүгэй агаарһаа үзэмжэ, Иерусалимай хуушан хотодохи байдаг губөө ба олан минган жэлэй туршада, Иудаизм, Христос, ба Лалын шажанай нангин газар юм.
Image 12Баруун Хана дээрхи Десантник, Давид Рубингерэй 1967 оной 6 һарын 7-до абаһан гайхалтай зураг.
Image 13Махтеш Рамоной агаарһаа үзэмжэ, Израилиин Негев сүлдэхи газар зүйн онсо өөрэ зүйл. Беэр-Шева хотоһоо урда зүгтэ 85 км-ын зайда байрладаг, энэ газарай хэлбэринь солирой сохилтын кратер бэшэ, вулканай тэһэрэлгэһээ үүсэһэн вулканай үрхэ бэшэ, харин дэлхэйн хамагай томо "эрозионна цирк" юм (эгсэ хүнхэр гү, али Каньон).
Image 14Иерусалимай Хана, Хабсагайн Орой, ба Аль-Акса Мечетиие харуулһан зүүн урда зүгһээ Иерусалимай үзэмжэ. Энэ зурагые 1900 ба 1940 оной хоорондо абаһан.
Image 15Иерусалимай Хуушан хотодохи Сумын Уула дээрхи Аль-Акса Мечетиин зүүн хойто зүгэй экспозици. Considered to be the third holiest site in Islam after Мекка ба Мединагай дараа Лалын шажанай гурбадахи нангин шүтөөн тоологдодог.
Image 16Тель-Авивай набережнаһаа, Яффагай үзэмжэ