Pinisi
Pinisi yanaritu kappala layara tradisional has’na polé Indonésia, yappunnaéwi To Ugi makkutopa To Mangkasara’ ri Sulawesi Maniang, hususna polé ri Wanua Bira, Kecamatang Bonto Bahari, kabupaténg Bulukumba. Pinisi yaro sebenarna aseng layara. Kappala yaë mappunnai duwa alliri layara poko sibawa pitu lampa layara, yanaritu tellu ri cappa ri olo, duwa ri olo, sibawa duwa polé ri munri; biasana ripaké untu’ marakka barang lintasa pulo. Duwa alliri layara poko yaro ripattentukangngi 2 (read: duwa) kalima sahada’ sibalé’na pitu lampa layara bettuanna jumla aya yamaneng sure Al-Fatihah. Pinisi yanaritu sirupa kappala layara mappaké tanja layara sekunar sibawang duwa alliri sibawa pitu lampa layara bettuanna yanaritu néné’ moyanna bangsa Indonésia weddingngi naccennéki iyaréga nalaloi pitu tasi maloang ri linoé yaë.
Sejara
[sunting | sunting sumber]Kappala aju Pinisi maitta senna’ni ripaké ri Indonésia, yanaritu wettu mangngaba-aba ri olona, rekko ripérkirakangngi kappala Pinisi engkani compa sébelunna taung 1500’na (baca: sisébbu lima ratu’na). Menuru’ arrukireng Lontara’ I Babad La Lagaligo wettu aba’ maka 14 (baca: séppulo éppa), Pinisi pammula riébbu’ olé Sawérigading, ana’ buranena datu’ Kerajaang Luwu untu’ mallayara ri tana’na Cinaë (Tiongkok) elo nalamara ana’ makkunrainna polé [[Kerajaang|Kerajaang Cinaë (Tiongkok) riaséng Wé Cudai.
Sawérigading salama’i ri tana’na Cinaë (Tiongkok) sibawa naewai mabbaine Wé Cudai. Puranna yaro, maitta na monro ri tana’na Cinaë (Tiongkok), Sawérigading lisu i paimeng ri kamponna mappake Pinisi ri Luwu. Wettunna elo mattama ri tasi’na Luwu, kappala’na rikénnai omba’ loppo nainappa kappala Pinisi yarodo mapue tellu i sibawa mawangngi ri Wanua Ara, Wanua Tana Lemo sibawa Wanua Bira. Pabbanua ritellue wanua yero nappa naebbui paimeng pue-pue kappala yerodo mancaji lopi nainappa naperengi aséng Pinisi. Toa Ara yanaritu pakkebbu babuana kappala ede, ri Wanua Tana Lemo kappala yerodo riraki i, sementara To Bira e marrancang kappala yerodo mancaji Pinisi sibawa pitu layara’na riebbui pole pappikkiri’na To Bira.
Engkato tau makkedda, aseng Pinisi yaë rialai polé aseng tau, yanaritu asengna ‘‘‘Pinisi’’’. Engka séddi wettu, yaro tauwe mallayara nalaloi wiring pantai Wanua Bira. Yaro mitai bangkai kappala ri sé’dena tasie kero, nainappa aléna napudangi sala sé’di pajokkai kappala ë yaro ba’wa layaraë yero wedding mupa ripakessingi. Wettunna yéro, To Birae mappikkiri sibawa marrancang layara sesuai agi-agi weddingngé napigau’. Pada wettunna puraë yero mancajini layara Pinisi padaé makkokoé. Polé pappudanna tauwé yero, maka Pabbanua Bira naperéngngi layaraë yero aseng Pinisi.
Ritual Makébbu Pinisi
[sunting | sunting sumber]Upacara makkoroba untu’ makébbu Kappala Pinisi yanaritu sala sé’di ciri has’na Pinisi rikébbu. Yamaneng pakkébbu kappala tradisional yae, yanaritu: To Ara, To Tana Lémo, sibawa To Bira, napigaui tradisi néné’ moyanna. Upacara ritual yaédé ritandai proses makkébbu kappala yaë. Esso mello untu’ massappa aju biasana esso maka lima sibawa maka pitu ri ulengngé. Angka 5 (read: lima), bettuanna yanaritu naparilimai dallé’na. Sibalé’na angka 7 (read: pitu), betuanna yanaritu natujuangngi dallé’na. Puranna runtu’ esso mello, nainappa kepala tukang riasengngé ‘‘punggawa’’ napimpingngi assapparangngé.
Sebelumnna poppongngé ritubbang, ripigau’i upacara untu’ mabbuang roh-roh penghunina ajuë yero. Sikaju manu’ riébbui korroba untu’ ripereng roh-roh ë. Jenisi pong ritubbangngé yero ripanessai sesuai pungsi ajuë yero. Pappolongéng aju untu’ papeng risesuaikanngi ara ura ajuë tujuanna supaya weddingngi rijaming kejje’na. Puranna yamaneng bahanna ajuë engka, nainappa rikumpulu untu’ riessoi.
Mappasang balo’ aju engkato upacarana. Wettu mappolo, balo’ aju ripasangngi mangngada lolau tasië (‘‘norteast’’). Balo’ aju bagiang ri olo sebagai simbol urane. Sibalé’na balo’ aju bagiang ri munri sebagai simbol makkunrai. Puranna ribacai, bagiang élo ripolo ripannessai pa’. Appolongeng mappaké garagaji yanaritu ripigaui dé’na wedding mappisau. Yaro saba’na, appolongeng waji’i ripigau to masuangngé iyaréga makéjje ë tenagana.
Cappa balo’ puraë ripolo dé’na wedding nasentu tana. Rékko balo’ bagiang ri olona tappolo, yero polo’é langsung rilariang untu’ ribuang ri tasië. Polo’é yero mancaji penola bala’ sibawa simbolo sebagai lakkaing élo lokka ri tasië massappa dallé. Sibalé’na, polo balo’ aju bagiang ri munri ritaroi ri bolaë sebagai simbolo bainé sétia mappunnai lakkaing pattasi’ yanaritu siap natajengi lakkainna lisu sibawa mattiwi dallé.
Mappasang papeng pajeppi balo’ waji’i risertai Upacara ‘‘Kalébiséang’’. Upacara ‘‘Anjarreki’’, yanaritu untu’ mappamasse balo’, nappa risusungi papeng polé ri awa dengang ukureng lebba’na mabiccu gangkennna ri wawo dengang ukureng malebba. Jumlana yamaneng papeng dasara’na untu’ Kappala Pinisi yanaritu 126 (read: siratu duwa pulo enneng) lampa. Puranna papeng teras risusung, nainappa ripasang munri’na kappala ë, yanaritu tarong mattaro setir bagiang ri awa.
Narékko babuana kappala ëdé purani rijama, nainappa risambung jama-jamang ‘‘A’panisi’’, yanaritu mappattama pa’jampe risebbo-sebbo’na papeng ëdé. Untu’ pakejjeki sambungang papeng ëdé mancaji makejje, ripakéi jenis uli Pong Barru’. Puranna yero, majjama ‘‘Alepa’’, yanaritu maddampulu. Bahang damppulu riébbui polé campurang kapuru sibawa minya’ kaluku. Campurang yero rigaru-garui gangkenna 12 (read: seppulo duwa) jang, rijamai pali céddé 6 (read: enneng) tau. Untu’ kappala 100 (read: siratu) tong, riperlukangngi 20 (read: duwappulo) kg damppulu babuana kappala ëdé. Puranna yero, nainappa ma’goso’ damppulu mappaké uli kaliki.
Peroses terahir tépuna Pinisi, yanaritu riluncurékéngngi. Upacara Assalamakéng ripigau’si. Luncurékéng kappala ripammulai denganng upacara ada’ ‘‘Appasili’’, yanaritu ritual mattujuang untu’ mattola bala’. Allengkapang upacara yanaritu sisio’ daung maddupa rupang rangenna, iyanaritu Daung Sidinging, Daung|Daung Sinrolo]], Daung Taha Tinappasa, Daung Taha Siri’, sibawa Daung Panno-Panno risio sibawang Pimping. Daung-daung yero ripattamai ri laleng waé ëdé nainappa ripeccikangngi dengang cara rikapé-kapé ri sekitar’na kappala ëdé. Husus kappala mappunnai tane kurang 100 (read: siratu) tong, biasana riappoloangngi sikaju bémbé. Sibalé’na husus kappala mappunnai tane lebbi 100 (read: siratu) tong, riappoloangngi sikaju sapi. Puranna riappoloang, ajé ri olo bémbé iyaréga sapi ë ripolo bagiang uttu’na mariawa rigattung ri anjungang kappala ëdé sibalé’na ajé ri munrinna ri gattung ri munrinna Kappala Pinisi ë, bettuanna malomoi matu jokka’na mappadai jokka’na olokolo biasaé. Puranna yero engka Upacara ‘‘Ammossi’’, yanaritu Upacara Pabbéréang pusa’ ri pattenganna balo’ kappala nainappa kappala ë yero rirui’i ko tasi’é. Pabbéréang pusa’ yaë istilana ricocokangngi polé ripaddisengngeng ë narékko kappala riangga ana’, punggawa iyarega Panrita Lopi naiyakiya narekko risesuaikangngi polé ripaddisengngeng ë, maka Upacara ‘‘Ammossi’’ istilana simbolo mappolo tulu posi ana’ biccu rékko nappai riammanakang. Rékko Pinisi purani mawang ri tasi’é, nappani ripasangi layara sibawa duwa alliri. Layara’na yamaneng pitu. Kappala barué ripessu biasana pura sia’ni ripajokka polé awa’na. Pammessukeng kappala ripigau’i wettu waé tasi’é monang sibawa mataessoé ménré. Punggawa sebagai pemimping upacara yero tudangngi ri kirinna balo’é. Do’a iréga baca-baca ribacakangngi.
Jenisi Kappala Pinisi
[sunting | sunting sumber]Engka maddupa rupang jenisi Kappala Pinisi, naiyakiya umunna Kappala Pinisi engka 2 (read: duwa) jenisi:
- Lamba iyaréga Lambo, yanaritu Pinisi modéreng makkokoé engka mupai compa sibawa makkokoé engkana ripasangi masina motoro diésélé.
- Palari, yanaritu Pinisi riolo dengang balo’ ma’békko sibawa ukuranna pide mabiccu daripada jenisi Lamba.
Pinisi Makkokoé
[sunting | sunting sumber]Éra globalisasi makkokoé, Pinisi sebagai kappala barang marruba pungsi mancaji Kappala Pesiar canggi komersial makkutopa éspédisi riwajakangngi polé pappunna perusaha’ang lokala sibawa saliweng negara, dengang bagiang-bagiang canggi sibawa rilengkapi ala’-ala’ pellung, acculé-culéng waé untu’ wisata tasi’ sibawa awa’ tallati sibawang ripakejjeki té’ni modéreng. Sala sé’di conto’na Kappala Pesiar canggi mabaru, yanaritu silolo’na mallayara mappaké bandéra.
Kappala Pinisi yaro todo mancaji lambang untu’ gerakang WWF, yanaritu proyé péléstariang balé hiu polé WWF, makkutoparö ripakéi olé perusaha’ang riisseng ri Indonésia, yanaritu Bang BNI.