Slikarstvo rane renesanse

Masaccio, Poreski novčić, Kapela Brancacci (1425.), Firenca.

Slikarstvo rane renesanse predstavlja period u slikarstvu koje počinje krajem 13. vijeka, a svoj najveći procvat dostiže između ranog 15. do kasnog 16. vijeka. Javlja se na italijanskom poluostrvu, koje je u to vrijeme bilo podijeljeno na mnoge političke države, neke nezavisne, a neke kontrolisane vojnim silama izvan Italije. Novi stil u slikarstvu uveo je, potpuno sam, mladi italijanski slikar Masaccio, koji je u to vrijeme imao samo 21 godinu. Prvi je koji je unio renesansne karakteristike u slikarstvo. Relativno kasno (oko 1420.) koristi tek otkrivenu geometrijsku perspektivu Filippa Brunelleschija, a njegovi likovi imaju tjelesnost i težinu kakvu gotika nije poznavala. Uzor mu je bio Giotto di Bondone.

Renesansa se već tada bila ustalila u vajarstvu i arhitekturi, što je Masacciov zadatak učinilo lakšim, nego što bi inače bio, ali njegovo djelo ipak ostaje čudesno. Najranije njegovo sačuvano djelo čiji se datum postanka može tačno utvrditi je freska iz 1425. godine u firentinskoj bazilici Santa Maria Novella koja prikazuje Sv. Trojicu s Bogorodicom, i sv. Jovana evanđelistu. Najveća sačuvana grupa Masacciovih djela jesu njegove freske u kapeli Brancacci u crkvi Santa Maria della Carmine u Firenci. Poreski novčić je najčuvenija od njih. Ona kroz slikarstvo prikazuje viševjekovnu staru metodu poznatu pod imenom povezano pričanje, priču iz Jevanđelja po Mateju. Likovi na Poreskom novčiću, pokazuju Masacciovu vještinu da stopi težinu i masu njegovih likova s novim funkcionalnim gledanjem na tijelo i draperiju. Svi likovi su u klasičnom kontrapostu kod kojih je najveći dio njihove tjelesne težine usredsređen na jednu nogu, a naracija je u pogledima i naglašenim gestama. Dok je po temperamentu bio freskista, Masaccio je bio isto tako vješt i u slikarstvu na drvetu. Njegov veliki poliptih, načinjen za karmelićansku crkvu u gradu Pisa, kasnije je razdijeljen među mnogim umjetničkim zbirkama. Tradicionalni elementi - uključujući – zlatnu pozadinu – još uvijek su tu: veliko prijestolje s visokim naslonom koje dominira kompozicijom, a sa obje strane su anđeli koji se klanjaju (ovdje samo dva). Masacciova svjesnost o prirodnoj svjetlosti kao slikarskom činiocu ravna je svjesnosti njegovih flamanskih savremenika. Međutim, njemu su nedostajala njihova tehnička sredstva da ih u potpunosti iskoristi. Masacciova rana smrt ostavila je prazninu koja izvjesno vrijeme nije bila popunjena. Od njegovih mlađih savremenika izgleda da je samo Fra Filippo Lippi imao bliže kontakte s njim. Fra Filippovo najranije datirano djelo Madona na prijestolju podsjeća na Masacciovu raniju Madonu po osvjetljenju, teškom prijestolju, masivnim trodimenzionalnim likovima, naborima draperije preko nogu Bogorodice. Pa ipak, slici nedostaju Masacciova strogost i monumentalnost, u stvari ona u ovom poređenju biva sasvim kao nabacana, bez reda. Dok se Fra Filippo više oslanjao na Donatella nego na Lorenza Ghibertija, obrnuto važi za njegovog nešto starijeg savremenika, Fra Angelica. U periodu između 1437 - 52. godine obnovljena je bazilika svetog Marka u Firenci, koju je Fra Angelico ukrasio mnogobrojnim freskama. Upravo je Fra Angelico taj koji zadržava ona Masacciova shvatanja – njegovo dostojanstvo, neposrednost i prostorni red koje je Fra Filippo odbacio. No, njegovi likovi nikad ne dostižu i psihičku samosvijest koja karakteriše ranorenesansnu sliku čovjeka. Godine 1439. jedan daroviti slikar iz Venecije – Domenico Veneziano, nastanjuje se u Firenci. Njegova Madona sa djetetom je jedan od najranijih primjera oltarske slike koja će počevši od XV vijeka steći ogromnu popularnost. To je Sveti razgovor (italijanski, Sacra Conversazione), vrsta kompozicije koja prikazuje Madonu na prijestolju, uokvirenu arhitekturom, sa svecima pokraj nje, koji mogu da razgovaraju s njom, sa promatračem ili između sebe.

Vanjski linkovi

• Slikarstvo rane renesanse, na slideplayer.fr